5
نيپئر ۽ ليڊي نيپئر خوبصورت جهاز ”زونبيا“ ڏانهن وڌڻ لڳا، سندن آڌرڀاءُ لاءِ اڳ ئي ڊگهو سنهڙو ڳاڙهي منهن وارو انگريز جهاز وٽ بيٺل هو، سندس سنهري وار فوجين جيا ڪٽيل هئا، نيپئر ۽ سندس زال کي ايندو ڏسي هن جي ڪلين شوءَ منهن تي مرڪ اچي وئي. جڏهن هو اسٽيمر جي ويجهو آيا ته ان بيٺل شخص جهڪي ڪري چاپلوسي واري انداز ۾ ڳالهايو:
”سر نيپئر، ليڊي نيپئر اوهان جو زونبيا اسٽيمر تي ڀليڪار آهي، هي ننڍي کنڊ جو بهترين اسٽيمر آهي جنهن وسيلي اسان درياهه جو سينو چيري سنڌ تائين پهچنداسين.“ هن ليڊي نيپئر ڏانهن هٿ وڌايو، جيڪا 59 سالن جي پوڙهي هئي ۽ ڳيچي وٽان ماس ٿي لڙڪس، هن ان شخص کي هٿ ڏنو ۽ اسٽيمر جي تختي تي پير رکيو هو.
”آئون هن اسٽيمر جو ڪپتان جيڪ نيومين آهيان،“ هن ساڳي چاپلوسي واري انداز ۾ چيو هو.
”اوهان سان ملي خوشي ٿي،“ نيپئر هٿ ۾ جلهليل ناسي ڏنڊي اسٽيمر جي تختي تي هڻندي جواب ڏنس.
”هن پاسي سر نيپئر،“ جيڪ هنن جي اڳيان ٿي رستو ڏيکاريندي چيو. هو کين خاص ماڻهن واري حصي ڏانهن وٺي آيو. هنن کي خوب سينگاريل ڪمري ۾ ڇڏيائين ۽ وڃڻ مهل چيائين:
”سر نيپئر اڄ شام هال نمبر 2 ۾ اوهان جي شان ۾ هڪ گڏجاڻي رکي آهي،“ هن ڀيري به لهجي ۾ چاپلوسي صاف ظاهر. چارلس نيپئر ها ۾ ڪنڌ لوڏيو هو ته هو مرڪي هليو ويو.
زونبيا ٽن حصن تي ٻڌل اسٽيمر هو، جيڪو هاڻي سپاهين، آفيسرن، سندن زالن ۽ ٻارن سان ڀرجي چڪو هو. نيپئر سان گڏ پونا انفينٽري جا آفيسر ليوٽينٽ ووڊ ۽ ڪپتان ڪُڪ گڏ هئا، جڏهن ته ميجر آٽورم اڳئي سنڌ ۾ موجود هو. 35 سالن جو اڇي چمڙي ۽ نيرين اکين وارو ڪپتان ڪُڪ هڪ زندهه دل انسان هو، جيڪو چارلس نيپئر جي فوجي صلاحيتن کان گهڻو متاثر هو، هوريان هوريان اسٽيمر سمنڊ ۾ ترڻ لڳو، جئين جئين سج لهندو ٿي ويو تئين زونبيا تي پاڇا وڌندا ٿي ويا ۽ جئين ئي شام ٿي ته هال نمبر 2 منجهان ڳائڻ وڄائڻ جا آواز شروع ٿي ويا، ڪجهه سپاهي ٻاهر ويهي رمي کيڏڻ لڳا ۽ پاڻي ۾ ٽپا ڏيندڙ مڇيون پڻ ڏسڻ لڳا، سندن پاسي کان شراب جي بوتل به پئي هئي.
چارلس نيپئر زال سان گڏ هال نمبر 2 ۾ آيو هو، ان وقت به کيس نيري وردي جنهن تي ٻلا لڳل ۽ پاسي کان تلوار لڙڪي ٿي، سندس زال کي آسماني رنگ جو بنا ٻانهن وارو ڊگهو چلو پهريل هو، لڙڪندڙ ماس واري ڳيچي ۾ نيرن شيشن جو هار ۽ آڱرين ۾ نيريون منڊيون پهريل هيون. ڊانس فلور تي جوان آفيسر خوبصورت حسينائن جي ٻانهن ۾ رقص ڪري رهيا هئا، جڏهن ته پوڙها پڪا شراب جو مزو وٺي رهيا هئا.
ڪُڪ جئين ئي ٻيو جام پورو ڪيو ته سندس اکين آڏو ميگل جو خوبصورت ۽ زندگيءَ سان ڀرپور چهرو اچي ويو. هو هال نمبر 2 منجهان نڪري اسٽيمر جي ٻاهرين حصي ۾ لوهي گرلن وٺ اچي بيٺو ۽ پينٽ جي پٺئين کيسي منجهان چمڙي جو ڪارو ٻٽو ڪڍي ميگل جي مرڪندڙ تصوير ڏسڻ لڳو. ميگل جي مرڪ سندس من اندر کي چيرڻ لڳي. 28 سالن جي ڊگهي ڳيچي ۽ ويڪري سيني واري ميگل سان هو آسٽريليا جي هڪ ٻيلي ۾ مليو جٿي کيس ڇهه سال اڳ ايسٽ انڊيا ڪمپني جي جونئر آفيسر طور موڪليو ويو هو. ڪُڪ جي ڏاڏي جيمز ڪُڪ 1768ع ۾ ايسٽ انڊيا ڪمپني لاءِ آسٽريليا جهڙو ڏوراهون خطو فتح ڪيو هو، انڪري ان خاندان جي ڪنهن نه ڪنهن افسر اتي ضرور موڪليو ويندو هو، ليوٽينٽ ينگ ڪُڪ انهيءَ خاندان جو فرد هو، کيس 1833ع ۾ باٽني بي نالي ٻيلي ۾ مقرر ڪيو ويو، جنهن لاءِ لارڊ سڊني جو دعوا هو ته اهو علائقو 1768ع کان سندس ملڪيت آهي.
ايسٽ انڊيا ڪپمني خلاف بغاوت ڪندڙ ڪجهه سامونڊي چور باٽني بي جو جيل ڀڃي ڀڳا هئا، انهن جي ڳولها ۾ انگريزن سپاهين پوري ٻيلي کي باهه ڏئي ڇڏي هئي، ٻيلي ۾ هارين جون 25 کن جهوپڙيون پڻ هيون، جيڪي به سڙي رهيون هيون. ينگ ڪُڪ علائقي جي چڪاس تي نڪتل هو. هلندو هلندو هو هڪ سڙندڙ جھوپڙي تي پهتو، هن جئين ئي ڪاٺ جي سڙندڙ در کي لت هئين ته اهو وڃي هيٺ زمين تي ڪريو ۽ ڀڙڪي سان باهه ٻاهر نڪتي، ڪُڪ ٻه چار قدم پٺيان هٺيو، باهه جو ڀڙڪو گهٽ ٿيو هو ته هو دونهين ڪارڻ کنگهڻ لڳو، اکين منجهان پاڻي وهڻ لڳس، باهه کان پاڻ بچائيندو ڪُڪ اندر داخل ٿيو هو، هر شيءَ باهه جي لپٽ ۾ هئي، هو ڌيان سان زمين تي پير رکندو اڳيان وڌيو. کيس زمين تي هڪ جوان عورت بيهوش پيل نظر آئي جنهن جي کاٻي ٻانهن منجهان رت ٿي وهيو، هو احتياط سان ان عورت وٽ آيو ۽ گوڏن ڀر ويهي هن جي نڪ وٽ آڱر ڏئي سندس ساهن جي چڪاس ڪيائين، گرم ساهه سندس آڱر سان لڳو هو، هن اڃا عورت کي ڀاڪر ۾ ڀري مٿي مس ڪيو جو مٿان کان ڪاٺ جي ڇت جو حصو اچي ڪريو، عورت کي ٻانهن ۾ ڀڪوڙي زمين تي ڦيراٽي کائي باهه کان پري ٿي ويو، پنهنجي نبض تي قابو ڪري مٿي اٿيو ۽ عورت کي ڪلهن تي رکي ٻاهر نڪري ويو. سندس ڦڦڙن ۾ دونهون جمع ٿي ويو، عورت کي خيال سان زمين تي ليٽائي کنگھڻ لڳو هو. ڪجهه پلن بعد کيس احساس ٿيو هو ته عورت جا خوبصورت ٿلها چپ ٿڙڪي رهيا آهن، هن گھوڙي تي اول عورت کي ويهاريو ۽ پوءِ پاڻ ٽپو ڏئي گهوڙي تي چڙهي ڪيمپ آيو هو. کيس پنهنجي ڇني ۾ نرم ۽ صاف بستر تي ليٽائي ڊاڪٽر سمٿ کي وٺي آيو هو، ڊاڪٽر عورت جي زخمن جي مرهم پٽي ڪئي ۽ ويندي مهل ڪُڪ کي چئي ويو:
”فڪر ڪرڻ جي ڪابه ڳالهه نه آهي، ڪجهه ئي ڪلاڪن ۾ کيس هوش اچي ويندو.“ ڪُڪ رڳو هاڪاري ۾ ڪنڌ ڌوڻيو هو. هو ڪتاب کولي پڙهڻ لڳو، ٻن ڪلاڪن ۾ کيس احساس ٿيو ته بستر تي ليٽيل عورت چرپر ڪري رهي آهي. هن کي دل ئي دل ۾ ان خيال تي خوشي ٿي ته هن هڪ انسان جي جان بچائي آهي. عورت هوريان هوريان اکيون کوليون هيون، کيس سموري بُت ۾ سور جو احساس ٿيو هو، هن نرم بستر تي ليٽي وڏا وڏا ساهه کنيا هئا. ڪُڪ پنهنجي جاءِ تان اٿي هن جي مٿان اچي بيٺو هو، عورت حيرت منجهان هن جي منهن ۾ تڪيو ته هن مرڪي پڇيس:
”هاڻي ڪئين پئي محسوس ڪرئين؟“
عورت تي خوف طاري ٿيڻ لڳو ۽ هوءَ بستر ۾ هيڏي هوڏي ٿيڻ لڳي هئي. ڪُڪ ڪاٺ جي ٽيبل تان مگو کڻي هن ڏانهن وڌائيندي نرم لهجي ۾ ڳالهايو:
”هي گرم کير آهي، هن کي پيئڻ سان توکي سڪون ملندو.“ عورت خشڪ ٿيل چپن گلابي زبان ڦيري هئي، هڪ ڀيرو وري کيس جسم ۾ سور جو احساس ٿيو ته اکيون بند ڪري ڇڏيائين.
”تون ڪير آهين؟“ هن اکيون کولي ڪُڪ ڏانهن ڏسندي ٿڙڪندڙ چپن سان پڇيو هو.
”ليوٽينٽ ڪُڪ آهيان، مون توکي باهه کان بچايو آهي.“ هن مرڪي جواب ڏنو هيس، عورت اهو ٻڌي منهن ٻئي پاسي ڪري ڇڏيو هو. ڪُڪ ڇني منجهان ٻاهر هليو ويو ۽ پندرهن منٽن کانپوءِ موٽيو، سندس هٿ ۾ ٻه پليٽون هيون جن ۾ رات جي ماني هئي. عورت بستر تي اٿي ويٺي هئي، ڪُڪ هن جي اڳيان هڪ پليٽ رکندي پڇيو هو:
”تنهنجو نالو ڇا آهي؟“ ۽ هن جي پاسي کان ويهي رهيو.
”ميگل،“ عورت منهن ۾ گرهن وجهندي جواب ڏنس: ”آئون هڪ هاري جي ڌيءَ آهيان، اسان جي گهرن کي اوهان انگريزن باهه ڏئي ڇڏي.“ اهو ٻڌي ڪُڪ جو ڳاڙهو منهن هيڊو ٿي ويو ۽ نرم لهجي ۾ سمجهاڻي ڏيندي چيائين:
”ها ڪجهه خطرناڪ قيدي جيل ڀڃي ڀڳا هئا، سپاهي انهن کي ڳولهڻ جي ڪوشش ۾ هئا.“
”ڇا اوهان انگريز هر جاءِ تي ائين ئي باهه ڏيندا آهيو؟“ ميگل سندس منهن ۾ ڏسندي سوال ڪيو هيس. ڪُڪ شرمساري ۾ پاڻي پاڻي ٿي ويو هو.
رات ٻه ڪلاڪ پڙهڻ کانپوءِ ڪُڪ ليمپ جي روشني وسائي، بستر تي ميگل جي پاسي کان ليٽيو هو. جئين سندس هٿ ميگل جي نرم ٻانهن سان لڳو ته کانس ڇرڪ نڪري ويو، ميگل جو بُت باهه جيان گرم هو، هڪدم ٽپو ڏئي اٿيو ۽ ميگل کي ننڊ منجهان جاڳائي پڇيائين:
”تون ٺيڪ ته آهين نه؟“
”ها،“ هن ننڊ جي خمارن ۾ جواب ڏنس: ”بس رڳو جسم ۽ مٿي ۾ شديد سور آهي.“ ڪُڪ ڇني منجهان نڪري هڪ ڀيرو ٻيهر ڊاڪٽر سمٿ کي وٺي آيو، جنهن ميگل جو چڪاس ڪيو هو.
”خطري جي ڪا به ڳالهه نه آهي، کيس آرام ڪرڻ ڏيو،“ اهو چئي ڊاڪٽر سمٿ هليو ويو.
ٽن ڏينهن کانپوءِ ميگل جي صحت سڌرڻ لڳي ۽ سندس خوف پڻ ڏور ٿيڻ لڳو هو، هن کي ڪُڪ شريف انسان لڳو هو، جنهن ٽن ڏانهن کان مسلسل سندس خيال ٿي رکيو. ان رات ڪُڪ سندس ويجهو آيو هو، سندس ڳيچيءَ تي هٿ ڦيرڻ لڳو، ميگل به پاسو ورائي کيس ڏسڻ لڳي. ڪُڪ هن جي گرم ٿڙڪندڙ چپن تي پنهنجا چپ رکيا ته ميگل اکيون بند ڪري ڇڏيون هيون ۽ پوءِ سندن جسم جي راند شروع ٿي وئي هئي.
ڪُڪ ٽي سال آسٽريليا ۾ رهيو، هن ميگل سان شادي ڪئي، جنهن منجهان کيس هڪ ڌيءَ جيني پڻ ڄائي. هو سامونڊي جهاز وسيلي انگلستان وري رهيا هئا، جو وچ سمنڊ ۾ هنن تي سامونڊي چورن حملو ڪيو هو، ٻنهي طرفن کان گوليون هليون هيون، ڪُڪ ميگل ۽ جيني کي بچائيندو اسٽيمر جي هيٺئين حصي ڏانهن ٿي ويو جو هڪ گولي اچي سندس ران ۾ لڳي هئي، هو اسٽيمر جي تختي تي ڪريو هو. ميگل ۽ جيني رڙيون ڪنديون هن جي پاسي کان ويهي رهيون هيون.
”ميگل،“ هن سور ۾ پچرندي زال کي چيو: ”جلدي جيني کي وٺي اسٽيمر جي هيٺئين حصي ڏانهن وڃ.“ ۽ ميگل ۽ جيني جي لڙڪن ڀري منهن تي هٿ رکيو هو. ميگل ڌيءَ کي سيني سان سانڊي اٿي ڀڄڻ لڳي هئي جو پٺيان کان هڪ گولي اچي کيس لڳي، جيني هن جي هٿن منجهان ڇڏائجي پاڻي ۾ وڃي ڪري هئي، ميگل به ڌيءَ پٺيان پاڻي ۾ ڦهڪو ڪيو هو.
”ميگل.... جيني......“ ڪُڪ کان آسمان جي اوچي رڙ نڪري وئي هئي.
هاڻي ڇهه سالن کانپوءِ هو زونبيا اسٽيمر وسيلي سنڌ وڃي رهيو هو، پر اهو واقعو مستقل سندس پيڇو ڪندو ٿي رهيو. نيومين جو اسٽيمر زونبيا سمنڊ هلي رهيو هو. ان جي منزل سنڌ هئي. سنڌ....... هڪ اهڙي سرزمين جنهن تي سڪندر اعظم کان وٺي عربن ۽ ٻئي هر طاقت جون نظرون رهيون آهن، هر ڦورو قابض سنڌ تي قبضو ڪرڻ جو خواب ڏٺو آهي. دنيا ۾ جنت مثل سنڌوءَ جي تهذيب جي علبردار سنڌ، ڪجهه ڦورون جو خيال آهي ته سنڌ ڪنهن حسين دوشيزا مثل آهي، جڏهن ته ڪن جو چوڻ آهي:
”سنڌ اهڙي ڪنواري جيان آهي، جيڪا لال ڪپڙن ۾ سنگارجي هر راهگذر کي موهي وجهندي آهي.“
ڪُڪ کي سندس ڪلهي تي ڪنهن جو هٿ محسوس ٿيو ته خيالن منجهان نڪري ٻئي پاسي ڏٺائين، سندس پاسي کان ڪپتان ووڊ بيٺل هو.
”ڇا ٿيو؟“ هن نرم لهجي ۾ ڪُڪ کان پڇيو.
”ڪجهه نه،“ ڪُڪ ڪاري ٿيندڙ آسمان کي ويران نظرن سان ڏسي چيو، اداسي سندس لهجي منجهان صاف ظاهر هئي.
”ڇا آئون توکي زندگي گذارڻ جو هڪ سونهري اصول ٻڌايان،“ ووڊ گهري پاڻي کي ڏسندي چيس. ڪُڪ ڳالهائڻ بدران هاڪاريءَ ۾ ڪنڌ لوڏيو.
”جيترو جلدي ماضي کي وساريندي ايترو خوش زندگي گذاريندين،“ ووڊ سنجيدگيءَ سان چيس ۽ پوءِ ٻئي ڪيتري دير تائين خاموشيءَ سان اونهي سمنڊ کي ڏسندا رهيا.
زونبيا اسٽيمر سنڌوءَ جي پاڻي ۾ داخل ٿيو، جئين سج جا پهريان ڪرڻا سنڌوءَ تي ڪريا ته ان جو پاڻي پگهريل سون جيان ڏسڻ ۾ آيو. سنڌوءَ درياهه کي چڱي ريت خبر هئي ته بدڪردارن جو آڌرڀاءُ ڪئين ڪرڻو آهي.... هن اڳ به ڪيترن ئي بدڪردار حملي ڪندڙن کي لوڙهي ڇڏيو هو. ڪمپني جا افسر اڪثر وقت ناچ گاني ۽ شراب پئيڻ ۾ گذاريندا هئا، کين بلڪل اندازو نه هو ته سنڌوءَ هن لاءِ ڇا سوچيو آهي....!!
ڪُڪ ۽ ووڊ اسٽيمر جي ساڳي ڪيبن ۾ رهيل هئا. هڪ رات ماني کانپوءِ هو 10:00 ڌاري ڪيبن ڏانهن وريا، ڪجهه سپاهي ٻاهر تختي تي ويهي رمي کيڏڻ لڳا، رات ڪاري ۽ خاموش هئي، آسمان ۾ آڻڳڻت تارا چمڪيا ٿي. ڪُڪ جي سيني ۾ ساڙي جو احساس ٿيو ته هن شرٽ جا بٽڻ کولي ڇڏيا، اوچتو کيس پيٽ م شديد سور پيو، هن اُلٽي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پر اُلٽي نه آيس، هو پنهنجي وارن سان ڀريل سيني کي مهٽڻ لڳو، سندس ڳيچي ڳاڙهي ٿي وئي. سندس ساٿي ووڊ ليمپ جي روشني ۾ ويهي برنس ۽ برٽن جا تيار ڪيل سنڌ جا نقشا چڪاسي رهيو هو، اوچتو سندس نظر ڪُڪ ڏانهن وئي ته ڇرڪ ڀري اٿيو، هٿ ۾ جهليل نقشو هڪ پاسي رکي هن جي بستر ڏانهن آيو ۽ پڇيائين:
”ڇا ٿيو؟“ ڪُڪ ڳالهائڻ لاءِ وات کوليو پر آواز بدران هڪ اونهي آهه نڪتس، هو ٻئي هٿ پيٽ تي رکي بستر تي ليٽي پيو، سندس رنگ هيڊو ٿيڻ لڳو ۽ وڏا ساهه کنيائين، هو بيڊ تي ائين ڦتڪڻ لڳو جئين بنا پاڻيءَ جي مڇي ڦتڪندي آهي. ووڊ ڪيبن منجهان نڪري ورانڊي ۾ ڀڄڻ لڳو، کيس احساس ٿيو ته سندن حصي جي ڪجهه ڪيبن جون بتيون ٻري رهيون آهن ۽ انهن منجهان رڙين ۽ چيگھڻ جا آواز پيا اچن، ڀڄندو هو ڪپتان نيومين جي ڪمري ڏانهن آيو ۽ در کڙڪايائين، نيومين اُٻاسي ڏئي در کوليو ته ووڊ هڪدم ڳالهايو:
”منهنجي ساٿي ڪُڪ جي حالت خراب ٿي وئي آهي، ڊاڪٽر کي سڏرايو.“ ايتري ۾ اسٽيمر تي ڀڄ ڊڪ مچي وئي، هر طرف رڙيون ۽ ڪيهون ٿيڻ لڳيون.
”ڪير منهنجي ڌيءَ جي مدد ڪري،“ ڪنهن ڪنڊ منجهان عورتاڻي رڙ آئي.
”يسوع مسيع،“ وري ٻئي عورتاڻي رڙ ڪئي ۽ پوءِ سندس خوفناڪ رڙ نڪتي:
”نه...... ايلس اکيون کول يسوع توکي ڏسي رهيو آهي.“ نيومين ۽ ووڊ ان طرف ڀڳا جتان عورت جي رڙ آئي هئي، هڪ ڪنڊ ۾ هڪ سونهري وارن واري عورت ويٺل هئي، سندس هنج ۾ ڇهن سالن جي ڇوڪري هئي، جنهن جي چمڙي جو رنگ پيلو ۽ بُت ٿڌو ٿي چڪو هو، عورت ڇوڪريءَ کي سيني سان لائي اڇونگرون هڻڻ لڳي. ايتري ۾ چارلس نيپئر به سندس ڪيبن منجهان نڪري آيو ۽ هر طرف ڀڄ ڊڪ ڏسي هوا ۾ سوال ڪيائين:
”هي سڀ ڇا ٿي رهيو آهي؟“
58 سالن جو گنجو ۽ جسم ۾ ڀريل ڊاڪٽر المنڊ برائون تڪڙو ڏاڪڻن تان لهندو آيو ۽ وڏي واکي ڳالهايائين:
”اسٽيمر تي وبا پکڙجي چڪي آهي، پنهنجي نڪ ۽ وات کي ڪپڙي سان ڍڪيو.“
ڪنهن کي ڪجهه به سمجهه ۾ نٿي آيو. ووڊ سندس ڪيبن ڏانهن ڀڳو. هو ڪُڪ تائين پهتو ته ڪُڪ جو بُت ٿڌو ٿي چڪو هو، هن سندس هيڊي منهن تي ٿڦڪيون به هنيون پر هو مري چڪو هو. ٻن ڪلاڪن اندر اسٽمير تي پنج فرنگي سپاهي، ٻه عورتون ۽ ڇهه ٻار مري ويا.
جيڪ نيومين، چارلس نيپئر ۽ ڊاڪٽر برائون سپاهين کي حڪم ڏنو ته لاشن کي تختي تي گڏ ڪيو وڃي. پوءِ هڪ هڪ ڪري سپاهين لاشن کي ٽنگو ٽالي ڪري پاڻي ۾ اڇلايو. آخري لاش ڪُڪ جو هو، جڏهن اهو پاڻي ۾ ڪريو ته ووڊ اکيون بند ڪري ڇڏيون. اسٽيمر تي موجود هر شخص جي اکين ۾ موت جو خوف صاف ظاهر ٿي ٿيو.
صبح جو سج نڪتو، سنڌوءَ مڪار انگريزن مٿان مرڪڻ لڳي، پر پوءِ به زونبيا اسٽيمر سنڌوءَ جي سيني تي نيشان ڇڏيندو اڳيان وڌندو رهيو.
هر ميجسٽي نيٽو انفينٽري جا ٻه هندوستاني سپاهي جيڪي مراٺا هئا، سندن چمڙي جو رنگ ڪارو، ٻاهر ويهي پاڻ ۾ ڳالهائڻ لڳا، هڪ چيو:
”چوندا آهن سنڌوءَ درياهه ديوي مثل آهي ۽ جيڪو به کيس بغير اجازت تنگ ڪندو آ ته سنڌو ديوي ان کان پلاند ڪندي آهي.“
اها ڳالهه گشت تي نڪتل نيپئر جي ڪنن تائين پهتي، هو انهن سپاهين وٽ آيو ۽ ڪاوڙ منجهان چيائين:
”جيڪڏهن اوهان ٻيهر اها بڪواس ڪئي ته اوهان کي زنده ئي سنڌو ديوي حوالي ڪري ڇڏيندس.“ ڪاوڙ سبب سندس منهن ڳاڙهو ٿي ويو.
سنڌ جي بندرگاهه تائين پهچندي پهچندي زونبيا تي سوار 54 انگريز فوجي، عورتون ۽ ٻار مري چڪا هئا.
نيپئر جئين ڪناري تي قدم رکيو ته ٻئي ٻانهون هوا ۾ کولي صاف آسمان کي ڏسندي وڏي واکي چيائين:
”اي سنڌو، سر چارلس نيپئر توکي فتح ڪرڻ لاءِ اچي ويو آهي.“