9
مير رستم، جيڪو ان وقت رياست خيرپور جو امير هو، ان جي چوڻ تي سڀ گڏ ٿيا هئا، هاڻي رڳو شير محمد ۽ هوش محمد جو انتظار پئي ٿيو. مير رستم جي منهن تي پرشاني جا آثار صاف ظاهر هئا، هن ئي فرنگين تي ڀروسو ڪري هنن سان معائدا ڪيا هئا. جن جي مک نقطن هو:
1) انگريز مسافرن ۽ واپارين کي سنڌ ۾ اچڻ وڃڻ جي آزادي هوندي ۽ هو سنڌو درياهه کي واپار لاءِ استعمال ڪري سگهندا، پر جنگ لاءِ استعمال نه ڪندا.
2) ڪنهن به انگريز واپاريءَ کي مستقل بنيادن تي رهڻ جي اجازت نه هوندي ۽ سنڌ ۾ داخل ٿيڻ کان اڳ کين اجازت نامو وٺڻو پوندو.
3) انگريزن جي جهازن ۾ جنگي سامان کڻڻ جي اجازت نه هوندي.
4) سنڌ جي اميرن ۽ ڪمپني بهادر جي افسرن وچ دوستاڻي تعلقن کي اڳيان وڌائڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي.
5) ٻنهي ڌرين تي هن معائدي تي عمل ڪرڻ لازمي هوندو.
ٽالپر اميرن ۽ ڪپمني بهادر جي وچ پهريون معائدو 1834ع ۾ ٿيو هو، ان وقت ميرن جي درٻار ۾ ڪولنل پونگجر کي سياسي ايجنٽ طور موڪليو ويو هو.
ٻه گهوڙيسوار ڌوڙ اڏائيندا رياست خيرپور ۾ داخل ٿيا، ٻنهي جا منهن پٽڪي جي پلاند سان ڍڪيل هئا ۽ ٻنهي جي پاسن کان تلوارون ٿي لڙڪيون. هوش محمد ۽ شير محمد هئا، هوش محمد کي اڇي شلوار قميص ۽ اڇو پٽڪو هو، جڏهن ته شير محمد کي شاهي جوبو ۽ ڪارو پٽڪو پهريل هو. هو فيض محل ڏانهن وڌڻ لڳا. فيض محل ڳاڙهين سرن ۽ چُن پٿر سان ٺهيل ميرن جو محل هو، جنهن کي ٻه اوچا منار هئا، جن ۾ هر وقت پهريدار چوڪس بيٺل هوندا هئا.
هو ٻئي فيض محل جي ميدان تي پهچي گھوڙن تان لٿا، ميرن جا خادم سندن گھوڙا واڙي ڏانهن ڇڪي ويا. شير محمد ۽ هوش محمد درٻار ۾ داخل ٿيا ۽:
”يا علي،“ ڪيائون.
”ڀليڪار... ڀليڪار.... شير محمد ۽ هوش محمد،“ مير نصير خوشيءَ جو اظهار ڪندي چيو. هو ٻئي هن ڏانهن وڌي آيا ۽ اچي سندس پيرن تي هٿ رکي مليا. مير صوبيدار سندس جاءِ تان اٿي ٻانهون کولي هوش محمد سان ملڻ لاءِ وڌيو.
”هوش محمد؛“ هن خوشيءَ وچان چيو: ”منهنجا دوست، منهنجا ڀاءُ اوهان سان ملاقات ڪئي گهڻو وقت ٿيو آهي.“ هوش محمد هن سان ڀاڪر پاتو، پوءِ سندس هٿ چميائين.
”اچو هوش محمد مونسان گڏ ويهو،“ مير صوبيدار خان قرب منجهان چيس. هوش محمد هن جي پاسي کان ويهي رهيو ۽ سومري درٻار سان هٿ جوڙي خير آفيت ڪيائين. ٻه خادم نئون آيل مهانن لاءِ ميوا ۽ شربت کڻي آيا.
”ڀائرو، دستو هتي اچڻ تي اوهان سڀني جي قرب،“ مير نصير ڪڙڪ لهجي ۾ ڳالهايو: ”اسان هتي انڪري گڏ ٿيا آهيون، جئين اسان فرنگين خلاف ڪا حڪمتعملي جوڙي سگهون، هو ڏينهنو ڏينهن حد کان وڌي رهيا آهن، پنهنجن ئي ڪيل معائدن تان ڦري ويا آهن.“ هڪ پل جي خاموشي کانپوءِ مير نصير هوش محمد کي ڏسندي پڇيس:
”هوش محمد هن معاملي تي اوهان جي ڇا راءِ آهي؟“
”مير سائين هاڻي وقت اچي ويو آهي ته اسان انگريزن خلاف ويڙهه ڪريون،“ هوش محمد مير جي منهن ۾ ڏسندي نرم لهجي ۾ جواب ڏنو.
”ويڙهه ڪريون....!!“ مير نصير حيرت منجهان هن ڏسندي چيو.
”جي مير سائين،“ هوش محمد وري ساڳي انداز ۾ ڳالهايو: ”هي اسان جي ڌرتي آهي ۽ اسان کي ان جي حفاظت ڪرڻي آهي.“
”اوهان بلڪل ٺيڪ ٿا چئو هوش محمد پر فرنگين خلاف هن وقت تلوار کڻڻ جلدبازي وارو فيصلو هوندو، هنن اڃا تائين اسان کي ڪوبه نقصان نه پهچايو آهي.“ مير نصير هوش محمد کي سمجهائيندي چيو. هوش محمد مير جي اڳيان وڌيڪ نه ڳالهئي سگهيو ۽ خاموش ٿي ويو. درٻار ۾ بحث هلندو رهيو، مير شير محمد ۽ هوش محمد سمورو مسئلو غور سان ٻڌندا رهيا.
”ته پوءِ اهو فيصلو ٿيو،“ مير نصير حڪم ڏيڻ واري انداز ۾ ڳالهايو:
”اسان ڪراچي فرنگين ڏانهن ميان مدد خان کي ايلچي طور اماڻيون ٿا ته جئين هو ڪمپني بهادر تائين اسانجو پيغام رسائي ۽ کين حدد ۾ رهڻ جي تلقين ڪري.“ درٻار برکاست ڪئي وئي. شير محمد ۽ هوش محمد موڪلائي ٻاهر نڪري آيا. هو ٻرانگ ورائي گھوڙن تي چڙهيا ۽ ڪچو رستو وٺي رياست خيرپور کان ٻاهر ويندڙ رستي تي چڙهيا. هوش محمد جي بيچني ڏسي مير شير محمد کلندي چيس:
”هوش محمد اوهان فڪر نه ڪريو اسان جنگ لاءِ تيار آهيون.“ هوش محمد سندس ساٿي جي اکين ۾ ڏٺو هن مرڪيو ته هوش محمد جي منهن تي پڻ مرڪ اچي وئي ۽ آسمان ۾ نيهاريندي رڙ ڪيائين:
”مرويسون مرويسون پر سنڌ نه ڏيسون....“ شير محمد گهوڙي تي چهبڪ هنيو، گهوڙو ڀڄڻ لڳو، هوش محمد پڻ گهوڙي کي چهبڪ هنيو.