مختلف شخصيتن جا رايا
ثمينه ميمڻ جون ڪهاڻيون روزمره جي زندگيءَ جو اڀياس آهن، ڏک، واقعا، احساس ۽ جذبا شامل آهن. سندس ڪهاڻين ۾ اسان جي سماج ۾ جيئرا جاڳندا گهمندڙ ڦرندڙ، روزاني وهنوار ۾ مشغول ڪردار آهن جن کي هن پنهنجي ڪهاڻين ۾ شامل ڪيو آهي. ، اسان جي سماج جي ڪنهن نه ڪنهن ڪُنڊ ۾ ڪَر کڻندڙ مسئلي تي هن ڪهاڻي لکي آهي، سندس ڪهاڻين ۾ گهڻو وڌاءُ ڪونهي. تمام سادي ۽ سولي ٻولي جيئن ڪهاڻي شروع ٿي هن ڪهاڻي لکي ۽ جتي ڪهاڻيءَ جو انت ٿيو اتي هن ڪهاڻيءَ کي بند ڪيو آهي.
سندس ڪهاڻين جو مرڪز عورت آهي ۽ هن ڪوشش ڪري عورت کي معاشري ۾ اوچو ڳاٽ رکڻ جو سعيو ڪيو آهي، پنهنجي ذاتي زندگيءَ ۾ هن گهر کي به اوترو ئي اهم رکيو آهي جيترو ٻچن کي اهم رکيو آهي، نوڪري به سهڻي نموني ڪري ٿي، هڪ باصلاحيت ۽ تمام گهڻي ذهين خاتونآهي، جنهن کي خداداد صلاحيتون مليل آهن، هوءَ شاڪر،۽ صبر ڪندڙ، انتهائي سُلڇڻي منهنجي همسفر آهي. جنهن اسان جي زندگي جي گاڏيءَ کي انتهائي آسان ڪيو آهي، صحافت ۾ ماسٽرس جي ڊگري اٿس، صحافت سان اسان جو پلئه ڀائو خان محمد (ڊاڪٽرخان محمد پنهور) جي تعلق سان پيل آهي، اسان ٻئي ماس ڪميونيڪيشن ۾ گريجوئيٽ آهي ۽ هاڻي منهنجو ڀائٽيو بلاول ماس ڪميونيڪيشن ۾ گريجوئيشن ڪري رهيو آهي. سندس پياري ڀائٽئي (ڀائو سڪندر الزمان) ميمڻ جي پٽ وڪيل سُميرالزمان ميمڻ عورتن جي عالمي ڏينهن جي موقعي تي منهنجي گهر واري ثمينه سميت پنهنجي پُڦين نسيم خان محمد پنهور، زرينه صالح ميمڻ ۽ حسينه آزاد جتوئيءَ لاءِ ڪيڏو نه سٺو لکيو جنهن ۾ ڪو وڌاءُ ڪونهي ته هيءُ چارئي ڀينرون ۽ سندن پنج ئي ڀائر پنهنجي والده جي ڪري پڙهڻ لکڻ سان شعور رکن ٿا.
هوءَ هاڻي پنهنجي بي پناهه صلاحيتن سان سنڌي ادبي بورڊ جي تاريخي رسالي ”مهراڻ“ جي ايڊيٽر آهي، سندس ادارت ۾ مهراڻ رسالي جي شيڊول وارن پرچن کان علاوه ”مهراڻ“ جا خاص نمبر: مخدوم محمد زمان طالب الموليٰ نمبر، شمشيرالحيدري نمبر، محمد عثمان ڏيپلائي نمبر، محمد ابراهيم جويو نمبر ۽ مخدوم محمد امين فهيم نمبر ڪڍڻ جو هن کي ڪريڊٽ وڃي ٿو. هن کي لکڻ جو وڏو ڏانءُ آهي، جنهن وقت لکڻ ويهندي آهي ته ڪهاڻي، شاعري يا مضمون لکي وٺندي آهي، لکڻ لاءِ هوءَ موڊ جي محتاج ڪونهي، هڪ دفعو لکڻ ويٺي ته اها لکي ويندي.
ڪهاڻيءَ جو موضوع ۽ پلاٽ سندس ذهن ۾ جڏهن پچي راس ٿيندو آهي تڏهن ئي هوءَ لکڻ ويهندي آهي، هيءُ ڪجهه ڪهاڻيون آهن جيڪي هن سڀني مصروفيتن جي باوجود لکي ورتيون آهن، سندس ڪهاڻين کي سائين شوڪت حسين شوري، امداد حسيني، ڊاڪٽر تنوير جوڻيجو ۽ ج.ع. منگهاڻي ۽ شبنم گل ساراهيو آهي. ان مان منهنجي ڪهاڻي لکڻ ۽ پڙهڻ جي راءِ کي ثمينه ميمڻ جون بهترين ڪهاڻيون هجڻ واري راءِ کي تقويت ملي ٿي، ڪهاڻين کي شايع ڪرڻ ڪتابي صورت ۾ اهڙو خواب آهي جيڪو سالن کان رهجي ويل هو، جنهن لاءِ جَس آهي قربان منگي ۽ پوپٽ پبليڪيشن کي جنهن ان خواب کي حقيقت جو روپ ڏنو.
[b]عبدالمجيد پنهور
[/b] ڄامشورو
*******
[b]هڪ وڏو قَدم
[/b]
ڪهاڻيءَ جي دنيا جا ٻه وڏا امام موپاسان ۽ چيخوف مڃيا ويا، موپاسان فرانس ۾ (42 سال) ۽ چيخوف 19 صديءَ جي روس ۾ پيدا ٿيو، ٻئي ڪهاڻيڪار 19 صديءَ ۾ پيدا ٿيا ۽ ٻئي 42 ۽ 44 سالن جي ننڍي عمر ۾ ئي گذاري ويا پر ادب جي دنيا کي شاهڪار ڪهاڻيون ڏيئي ويا.
وارڊ نمبر ڇهه چيخوف جي ڪهاڻي پڙهندي لينن لکيو: ڪلهه شام جڏهن مون هيءَ ڪهاڻي پڙهي ته منهنجو ساهه منجهڻ لڳو ۽ مان پنهنجي ڪمري ۾ وڌيڪ دير ترسي نه سگهيس، هڪدم اٿيس ۽ ٻاهر نڪري ويس، مون کي ائين پئي لڳو ڄڻ مان پاڻ وارڊ نمبر ڇهين ۾ بند ڪيو ويو آهيان.
ادب جي دنيا جا عظيم نالا پڙهڻ بعد محسوس ٿئي ٿو ته سُٺي ادب لاءِ جيستائين يوڳين جي مشق ۽ رياضت جهڙا ڇلا نٿا ڪڍجن، سٺو ادب به تخليق نٿو ڪري سگهجي.
اچون ٿا سنڌي ادب تي بلڪ ڪهاڻيءَ تي:
سنڌي ڪهاڻيءَ جو ڊوڙندڙ گهوڙو ڊگهي منزل نه هڻي سگهيو ۽ هاڻ ان جي ڄنگهن کي بادبان جو مرض وڪوڙي ويو آهي!
ڪهڙا سبب آهن جو سنڌي ڪهاڻي ۽ ناول عروج تي پهچي دنيا ۽ ادب ۾ پنهنجي حيثيت نه مڃائي سگهيو آهي؟ ان ۾ 1947ع جو ورهاڱو ۽ ان بعد سنڌي سماج ۾ Polarization جو موجود هجڻ آهي، جيئن سنڌي سماج ٽٽي ٽڪرا ٿي Polarization ۾ جڪڙجي ويو آهي تيئن ادبي جمود اسان کي نقصان پهچايو آهي.
ته مون ڳالهه ٻئي ڪئي ته اهڙي جمود واري دؤر ۾ بلڪ
قحط الرجال سٺو لکندڙ ن جي کوٽ واري دؤر ۾ جيڪڏهن اسان جي ادي ثمينه ڪهاڻين لکڻ جو سعيو ڪيو آهي ته هڪڙو وڏو قدم کنيو اٿائين.
فِڪشن اسان هٿ سان (Manually) لکندڙ اديبن لاءِ بلڪ هٿ سان لکندڙ سنڌي اديبن لاءِ مسئلو انڪري به آهي ته نه اسان وٽ ٽائيپ رائيٽر، نه پرسنل سيڪريٽري نه رائلٽي ۽ نه سهوليتون. نيون به پاڻ، فيئر به پاڻ ڪريون ۽ پوءِ ڇپائڻ لاءِ پبلشرن کي منٿون به پاڻ ڪريون بلڪ اڪثر انهن کي رائلٽي به ادا ڪريون اڪثر حالتن ۾ وڪڻون به پاڻ.
ڀيڻ ثمينه ميمڻ جون ڪهاڻيون معصوم سنڌي معاشري ۾ عورت سان ٿيندڙ زيادتين لاءِ هڪڙو وڏو آواز ’Cry‘ آهي.
سنڌ جي مظلوم عورت جا مسئلا جيڪي هنن ڪهاڻين ۾ بيان ڪيا ويا آهن، سچا ٿا لڳن. انهن ۾ موجود جيڪو گُر سمايل آهي تنهن لاءِ ايترو چوڻ ضروري ٿو ٿي پوي ته هي ڪهاڻيون پوئتي پيل سنڌي معاشري ۾ عورت جي درد تي هڪ مانائتي ۽ بهترين ڪوشش آهن. جنهن لاءِ ڀيڻ ثمينه جس لهڻي. مون کي اميد آهي ته ثمينه جون اهي ڪهاڻيون اسان جي سنڌي سماج جي مرد کي سوچڻ تي مجبور ڪنديون.
[b]اڪبر سومرو
[/b]
*******
[b]سچو ادب
[/b]
جڳ مشهور ناول ”جنگ ۽ امن“ جي خالق ٽالسٽاءِ جو چوڻ آهي ته جنگ هميشه امن قائم ڪرڻ لاءِ ڪئي ويندي آهي، ڪائنات اندر ابليسي ۽ ناڪاري قوتون جڏهن بدي، بدامني، انتشار ۽ تشدد مختلف شڪلين ۾ سماج اندر ڦهلائينديون آهن ته انساني معاشري جا مثبت ڪردار بدامني ۽ انتشار جي واچوڙن کي جَهڪو ڪرڻ لاءِ تقرير، تحرير ۽ ٻين وسيلن ذريعي ختم ڪرڻ جا جتن ڪندا آهن، ليڪن انهي جنگ ۾ امن و انصاف قائم ڪرڻ لاءِ ’ادب‘ طاقتور ترين وسيلو آهي، جتي ٻيا هٿيار ۽ بڪتربند گاڏيون ڪم نه ڪري سگهنديون آهن، اُتي شاعري، ڪهاڻي ۽ ناول اوچن اوچن بُرجن تي امن ۽ پيار جا جهنڊا جهولائيندا آهن. ادب ۾ ڪهاڻي نهايت طاقتور ترين اسلوب رهيو آهي، اوائلي دور ۾ وڏڙا ۽ مائرون ٻارڙن کي زباني ڪلامي آکاڻيون ٻڌائي معاشري کي دڳ رسائينديون هيون، پوءِ ڪهاڻي لکت ۾ آئي، افسانو ۽ ناول ان جي توسيعي شڪل آهي. اسان جي ڀيڻ ثمينه نهايت شاندار ڪهاڻيون چِٽيون آهن، جيڪي معاشرتي ناسور جي نشاندهي ڪن ٿيون. سنڌي ادب ۾ نورالهديٰ شاهه، ماهتاب محبوب، شبنم گل، خيرالنساء جعفري، ج.ع منگهاڻي، زيب نظاماڻي، ثميره زرين ۽ ٻين عورت ڀينرن، ليکڪائن جيان ثمينه جو پيغام پنهنجي ڪهاڻين ۾ چِٽو آهي.
صحيح ۽ سچو ادب، صحيح ڳالهه، زمان ۽ مڪان جي پائبندين کان آزاد وڏي کان وڏي قربانيءَ کي به پنهنجي عظيم مقصد (Goal) جي ڀيٽ ۾ ڪجهه نٿو سمجهي.
ڪڙهي ۽ ڪڙي، پر ۾ پير پنهون جو،
سڪ ٻڌائين سندرو، جانب لاءِ جڙي،
لانچي لڪ لطيف چئي، منڌ جهيڙي ۽ جهڙي،
پڻي تان نه پڙي، جي عمر سڀ ائين ڪري.
(شاهه)
ماڻهوءَ جَر تي ڦوٽي مثل آهي، ڪڏهن تولو ته ڪڏهن ماسو، ڪڏهن ڀريءَ ۾ ته ڪڏهن ڀاڪر ۾، اهڙا عجيب و غريب خيال ۽ تصور انساني ذهن تي سدا سوار هوندا آهن، ويتر ماڻهو ٿورڙو سرس ۽ ڏاهو آهي ته زندگي ٿورڙو وڌيڪ ڏکائتي آهي، جنهن لاءِ يونان جي ڏاهي سوفوڪليس (Sophocles) چيو ته: "To be wise is to Suffer" جنهن کي ڪئين صديون پوءِ شاهه لطيف ورجايو ته:
الا ڏاهي مَ ٿيان، ڏاهيون ڏک ڏسن گهڻا.
اديب ۽ سنوپرو انسان ٿورڙو وڌيڪ حساس ٿئي ٿو، جيڪو شين، مسئلن ۽ زندگيءَ جي لقائن کي وڌيڪ گهرائي سان ڏسي، جانچي، پرکي ۽ پروڙي ٿو، تنهنڪري هن جو رشتو ڏک ۽ خوشيءَ جي وجداني ڪيفيتن ساڻ رهي ٿو، انهن ڪيفيتن ۽ حالتن منجهه ڏک ساڻ سرس تعلق رهي ٿو. هونئن به ڏک جو رشتو ازلي، ابدي ۽ دائمي آهي، سُک ته هوا جو جهوٽو آهي. ڏک دائمي آهي، سدا دکندو رهي ٿو، جيڪو ڏک جو رشتو راهه نجات به آهي ته منزلن تي به ڏک رسائي (پهچائي) ٿو. دنيا جا عظيم انقلاب ۽ ڌرتي ڌو ڏيندڙ تبديليون ڏک ۽ درد سان تعلق رکندڙ انسانن ٻڌيءَ جي طاقت ذريعي آنديون آهن. دنيا جي عظيم شاعري ۽ ادب جو مرڪز ڏک رهيو آهي. يونان جي هومر جو Oddysy، مئڪسم گورڪي جو ماءُ ۽ ٻيا انيڪ ڪتاب جهڙوڪ: ڳاڙهو لالٽين، پهاڙن جي ڌيءَ ۽ مرڻ مون سين آءُ جهڙن ۽ ٻين اڻ ڳڻين ڪتابن جا مرڪزي خيال ۽ ڪردار ڏک سان تعلق رکن ٿا.
ڏکن پٺيان سک، سگها ٿيندئي سسئي،
ڏورج پاسي ڏک ته ٻاجهه پوي ٻروچ کي.
(شاهه)
لطيف جي شاعريءَ جو مرڪز به ڏک آهي ته قديم يونان جي شاعر هومر جي شاعريءَ جو مرڪزي نڪتو به ڏک آهي، ڏک ماڻهوءَ کي رڳو ڊاهي نٿو، پر سينگاري ۽ سنواري ٿو.
ڏيکاريس، ڏکن گوندر گس.
(شاهه)
هن ڪتاب جي خالق، ڀيڻ ثمينه جيڪي زندگيءَ سان لاڳاپيل ڪهاڻيون چِٽيون آهن، اهي رڳو تصوراتي ۽ خيالي ڪونه آهن، بلڪ زندگيءَ سان لاڳاپيل حقيقي ڪردار آهن، جيڪي اسان ساڻ ڳالهائين ٿا، اسان کي (Direction) رُخ زندگي فراهم ڪن ٿا. اسان کي سوچڻ تي مجبور ڪن ٿا، اسان کي محسوس ٿين ٿا ته اهي سڀ ڪردار اسان جي اردگرد موجود آهن، جن ڪردارن سان روز اسان کي ملڻو پوي ٿو، ڀوڳڻو پوي ٿو، ماڻهو رولاڪين ۾ ڀٽڪيل رستو نٿو ڳولي سگهي، ليڪن ڀيڻ ثمينه ميمڻ پنهنجن ڪهاڻين ۾ پڙهندڙ کي ڪو رستو (Indicator) اشارو ڏَسي ٿي.
جڳ مشهور روسي جنرل جوزف اسٽالن چيو آهي، ته اديب روحاني انجنيئر آهن، جيڪي انساني مشينري جا پرزا جوڙي انهن جو روحاني حل ڳولي ڪڍن ٿا. اسان جي اديبه ڀيڻ ثمينه به ڪهاڻين جي ڪردارن ۾ حل ڳولي ڪڍي ٿي، پنهنجي ڪهاڻي ”تِرورو“ ۾ انيتا جي پيڙهجندڙ ڏک کي ڪمالِ خطاب سان بيان ڪري ٿي ته ان وقت پڙهندڙ انيتا جي ڏک کي پنهنجو ڏک سمجهي ٿو. اهڙا ڪردار گهڻو تڻو هر گهر ۾ موجود رهن ٿا. والدين جي گذاري وڃڻ بعد ڀائرن جا رويا، ڀاڄائين جا عمل جيڪي گهڻن مڙسن کي جهوري وجهندا آهن، سي ڀينرن کان هڪ حد تائين لاتعلق ٿي ويندا آهن، سو انهن سڀني ڪردارن کي ثمينه ڏاڍي خوبصورتي سان بيان ڪندي ڪهاڻي جيڪا شروعات ۾ اداس ۽ خوف ۾ ورتل ماحول سان ڪوماڻيل گلاب جي پنکڙيءَ جيان بند آهي ته ان ڪهاڻيءَ جو ڊراپ سين، پڄاڻي مرڪندڙ گلاب جيان ٿئي ٿي. انيتا جڏهن دانش جي ڳالهين تي سوچي ٿي ته: ڏسو! ڪهڙي ڪمال هنر سان ليکڪه ڪردار کي بيان ڪري ٿي. ”انيتا جون پنبڻيون آليون ٿي وڃن ٿيون ۽ سندس اکين مان ڪو گرم ڳوڙهو ڳل تي وهي اچي ٿو. اوچتو دريءَ جا پردا تيز هوا جي ڪري اُڏامڻ ٿا لڳن، ٻاهران مينهن جون بوندون سندس چهري تي اچي ٿيون پون. ۽ هوءَ نه چاهيندي به چاهي ٿي ته اڄ ڪجهه وڏا ٽهڪ ڏيئي کِلجي.“
اهو ڪهاڻيڪاره جو ڪمال آهي ته ڪهاڻيءَ جي شروعات ۽ وچ ڏک ۾ ٻڏل آهي ته Climax انتها خوشي ۽ نتيجا ڏيندڙ آهي، اها ڳالهه ظاهر ڪري ٿي ته اسان جي ڪهاڻيڪاره لکڻ جي فن کان پوري ريت واقف آهي. ادي ثمينه گذريل ويهن سالن کان ادب جي کيتر ۾ لکي رهي آهي. شاعري، مضمون نويسيءَ کان سواءِ ڪهاڻيءَ ۾ هن کي ڪمال فن حاصل آهي، هونئن ته مهراڻ جي ايڊيٽر جي حيثيت ۾ هن کي سکڻ ۽ سيکارڻ جو سونهري موقعو مليو آهي، جو اڻ ڳڻيون ڪهاڻيون مضمون ۽ شاعري هن جي نظرن مان گذرن ٿيون ۽ کين شاعرن ۽ اديبن سان ميل ميلاپ رهي ٿو، جيڪي مشاهدا ۽ تجربا هن جي سوچ ۽ روح ۾ سمايل آهن ۽ سندس سوچ ۾ پختگي (Maturaity) اچي ٿي.
”تِرورو“ ڪهاڻيءَ ۾ ٻه ٻيا پهلو به ڇرڪائيندڙ آهن، جيڪي اسان جي سماج ڏانهن واضح ۽ نصيحت آميز پيغام آهن هڪ ته اسان جي مردن کي پنهنجي رويي، هلت چلت (Behavior) کي ڀينرن ڏانهن وڌيڪ سولو، سلوڻو، همدردانه ۽ مددگار هئڻ گهرجي، جيئن نياڻيون آزاد ماحول ۾ تعليم پرائي سگهن، جيتوڻيڪ ڪهاڻيڪاره ثمينه انهي ٿيندڙ ظلم ۾ عورت کي ڀائرن جي زالن هٿان بنا اجازت هڪ انچ به چُري نه سگهندا آهن. شريڪ ڏيکاريو آهي. اهڙيءَ ريت عورت توڙي مرد کي آئينو ڏيکاريو اٿس.
ٻي ڏاڍي شاندار ڳالهه ”تِرورو“ ڪهاڻيءَ ۾ ڪردار پرهه هٿان چورائي اٿس، چئي ٿي: ”سچ منهنجي ته دل چوي ٿي ته هر ڳوٺ ۾ يونيورسٽي کُلي وڃي ۽ ڪوبه پنهنجي مائٽن کان پري نه ٿئي.“ ڪيڏي نه وڏي، شاندار علمي ۽ روشن خيالي جنت بيان ڪئي اٿس، ڄڻ خوشبو، روشني ۽ آزاديءَ جا پيچرا بيان ڪيا اٿس. جيڪو اسان سڀني جو خواب آهي، سڄي سنڌ جو خواب آهي، جوان، جوانڙين، پڪن پوڙهن جي اندر جو اُڌمو آهي ته گهر گهر يونيورسٽي هجي جيئن سڄي سنڌ روشن خيال بڻجي، ڪا ڀيڻ، ڀاءُ جي محتاج نه هجي، ڪا نياڻي شڪ جي بنياد تي ڪهاڙي جو کاڄ نه بڻجي، ڪنهن جو ٻچڙو علم جي روشنيءَ کان محروم نه بڻجي. جيئن: يونان، روم، لنڊن، روس، واشنگٽن، لبنان ۽ سوئيزرلينڊ جا رهواسي دنيا جي نعمتن سان مالامال آهن، ائين مادرِ وطن سنڌ ۽ ان جا رهواسي خوشحال هجن، اهوئي ڀيڻ ثمينه جو ڪهاڻين ۾ پيغام آهي. اهوئي ڪهاڻيڪاره جو خواب آهي، اهوئي سنڌ جاپڙهندڙ خواب هر لمحي پسن ٿا، شال سنڌ سدا شاد آباد ۽ خوشحال هجي.
مارو پاڻ امير، مليرون مرڪڻو!
ڪمال فن سان اسان جي برجستي ڪهاڻيڪاره ”سُک مُون سِين ڪينَ“ ڪهاڻيءَ ۾ بي درد معاشري ۾ ٿيندڙ دوکي تان پردو کڻي ٿي. ”سليم جو مڱڻو ماسات سان ٿيل هو ۽ هن رابيل کي ڪڏهن به ڪونه ٻڌايو هو ته ائين سليم جي شادي ٿي وئي. سليم هن کي (رابيل) کي وڏو دوکو ڏنو....“ ڪهاڻيءَ جو مرڪزي نڪتو، پلاٽ ۽ ڪردار اهڙيءَ ريت جڙيل آهن جو پڙهندڙ آسانيءَ سان پيغام سمجهي سگهي ٿو. جيڪو لکندڙ جو مقصد آهي، هونئن به جديد دور ۾ اها ڳالهه اهم سمجهي وڃي ٿي ته پيغام موڪليو ويو ۽ مليو هڪ ڪهاڻيءَ جو مقصد به اهو ئي ٿئي ٿو مقصد واضح هجي. سليم جو رابيل سان دوکو اهو ظاهر ڪري ٿو ته اسان جي معاشري ۾ نياڻين کي خبرداريءَ سان راهه رسم ۽ تعلق رکڻ گهرجي نه ته سليم جهڙا اوپرا ۽ دوکيباز ڪردار وک وک تي موجود آهن، جيڪي نياڻين کي بليڪ ميل ڪري خودڪشين تي مجبور ڪن ٿا.
”ڏاهيون ڏک ڏسن“ ۾ ليکڪه نهايت دانشمنديءَ سان معاشري جي ڪوڙين ۽ ڪُڌن رسمن جا ڇوڏا لاهي ٿي، صدين کان مرداڻي معاشري جي گندين رسمن جهڙوڪ: اولاد نه ٿئي ته ٻي شادي ڪرڻ واري ڊرامي کي پڌرو ڪري ٿي، تعويذن جي آڙ ۾ نذيران سان ٿيندڙ ظلم جا بخيا اُڊيڙي سچ کي نروار ڪري ٿي، اهائي ڪامياب ڪهاڻيڪاره جي نشاني آهي.
ڪهاڻيءَ جو مرڪزي ڪردار ڳالهائي ٿو: ”بس اها ڳالهه آهي ته هر ماڻهوءَ جي پنهنجي پنهنجي سوچ ۽ سمجهه آهي، ڪو اولاد جو وڌيڪ گهُرجائو ته ڪو وري هن سماج کي ٺيڪ ڪرڻ لاءِ سوچي، اهو سڄو چڪر صرف انسان جي پنهنجي اندر جو پيدا ڪيل آهي، اسان جي جاگيرداڻي معاشري ۾ ڪوڙيون رسمون، ڀوپا، جن، تعويذ، مڪر، وهم، وسوسا ۽ جنن ڀوتن جا تصور جاگيردار ۽ ان جي ڦورو جوڙيوالن زباني ڪلامي ۽ لکت ۾ لکين ڪروڙين دفعا دهرايا آهن جو عام انسان انهن کي عظيم سچ سمجهي ٿو، ليڪن ڀيڻ ثمينه نهايت چابڪدستي سان انهن گندين رسمن خلاف ڪهاڻي ۽ قلم ذريعي جهاد ڪيو آهي، شال هن جو اهو پورهيو ثاب ٿئي، ماڻهو پڙهين ۽ هنئين سان هنڊائين. آخر ۾ ادي ثمينه کي ڪهاڻين جي ڪتاب لکڻ تي مبارڪون ڏيان ٿو، اميد ڪريان ٿو اهو ڪتابن ۽ ڪهاڻين تحفي ڏيڻ وارو سلسلو جاري ۽ ساري رهندو ۽ هُوءَ وڌيڪ ڪتاب لکندي ۽ مهراڻ جي ايڊيٽر جي حيثيت ۾ سنڌ جي عورتن جي سونهون (Guide) ٿي انهن عورتن جي زندگي ۾ جيڪي هماليه جبل جيڏا ڏک وک وک تي هنن جا سلامي ٿيا آهن، انهن جون عملي ڪهاڻيون لکرائي مهراڻ ۾ شايع ڪندي، سنڌ جي عام عورت جي زندگي ڏاڍي ڏکائتي رهي آهي، جنهن تي مرهم رکڻ ۽ ان جو سدباب ڪرڻ سنڌ جي هر باشعور فرد جي ذميواري آهي.
نيازمند
[b]فهيم نوناري
[/b]نواب ڪامل خان نوناري لائبريري
ڄام شورو، سنڌ
*******
ثمينه ميمڻ جي ڪهاڻين جو هيءُ مجموعو، سنڌي ادب جي ڪهاڻي کيتر ۾ هڪ اضافو آهي جنهن سان اها اميد پڻ پيدا ٿي آهي ته ڪهاڻي لکجي به ٿي ۽ پڙهي به وڃي ٿي. ضروري نه آهي ته صرف وڏن ڪهاڻيڪارن جون ئي ڪهاڻيون مڃتا ماڻين، پر نون ڪهاڻي لکندڙن جي محنت ۽ ڪاوشن کي به مڃتا ملڻ گهرجي. ثمينه ميمڻ جي ڪهاڻين جي مجموعي جو عنوان ترورو به هڪ نئون موضوع آهي. جنهن ۾ ڪهاڻيڪاره معاشري ۾ مايوسي بجاء اميد پيدا ڪري ٿي. سندس ڪهاڻيون نون ۽ پراڻن موضوعن تي مبني آهن، پر سندس لکڻ ۾ رواني ۽ نون لفظن جو استعمال ڪهاڻيءَ جي صنف ۾ بهترين اضافو آهي. اسان جي هر پيڙهيءَ ۾ عورت انيڪ مسئلن جي ور چڙهندي رهي آهي ۽ هر پيڙهيءَ ۾ ڪهاڻيڪار يا ڪهاڻيڪاره انهن مسئلن کي شاعري ۽ ڪهاڻيءَ جو موضوع بڻايو آهي. اسين اڄ گلوبل وليج جي ڳالھ ته ڪريون ٿا، پر سنڌي سماج خاص طور سنڌي عورت اڄ به انهن ئي دقيانوسي مسئلن جي ور چڙهيل آهي. هونئن ته اهي موضوع جيڪي ثمينه ميمڻ پنهنجي ڪهاڻين ۾ ڪهاڻيءَ ذريعي بحث هيٺ آندا آهن ته هر عورت سان لاڳاپيل پوءِ اهو معاشرو ڪيترو به اڳيان هجي يا ترقي يافته، پر اسان کي پنهنجي سماج ۾ اهي مسئلا وڌيڪ نظر اچن ٿا. ثمينه ميمڻ جي ڪهاڻين جا پلاٽ ڪيترائي نوان شامل آهن جنهن مان اها اميد پڻ آهي ته هر ٽهيءَ ۾ڪهاڻيڪارن وقت جي موضوعن تي قلم کنيو آهي. مان ته ايئن چوندس عورتن کي ضرور لکڻ ڱهرجي. لکڻ ۽ پڙهڻ نه رڳو هڪ وندر آهي، پر معاشري جي اصلاح ڪرڻ ۽ معاشري ۾ سڌارو آڻڻ ليکڪ جي ذميواري ۾ شامل آهي. منهنجي خيال ۾ منهنجي ڀيڻ ثمينه ميمڻ جنهن نموني مهراڻ رسالي ۾ پاڻ ملهايو آهي اهڙي نموني ادب جي ڏکي صنف ڪهاڻي لکڻ ۾ به ڪاميابي حاصل ڪئي آهي. سندس هيءُ مجموعو لکڻ جي صلاحيتن کي اتساهيندو ۽ کيس اڃان وڌيڪ لکڻ تي آماده ڪندو. سندس ڪهاڻين جي موضوعن جي چونڊ ڏاڍي سٺي آهي ۽ هر ٽهي ۽ هر عام پڙهندڙلاءِ ڇِڪ پيدا ڪندي ۽ اها ئي ثمينه جي ڪهاڻين ۾ نواڻ آهي جيڪا پڙهندڙن کي مائل ڪرڻ سان ڱڏ ڪهاڻي صنف کي وڌيڪ مضبوط ڪندي. منهنجي خواهش آهي ته هر ٽهي ايتروئي سٺو لکي ۽ پنهنجي لکڻ ذريعي مڃتا ماڻي اها خواھش به آهي ۽ اها دعا به آهي.
[b]حسينه آزاد جتوئي
[/b]ڪراچي
*******
[b]ثمينه ميمڻ زندگيءَ کي ويجھو ڏسي ٿي
[/b]
ڪهاڻي، افسانوي ادب جي هڪ پائدار صنف آهي. ان جو هڪ اهم سبب هيءُ به آهي ته هيءَ صنف، انساني زندگيءَ جي سمورن پهلوئن کي اُجاگر ڪري ٿي. ڪهاڻيڪار، ڪنهن به سماج جو فوٽوگرافر هوندو آهي. هو سماج جي تصوير ڪشي اهڙي ئي ڪري ٿو، جهڙيءَ طرح هن کي سماج ڏسڻ ۾ اچي ٿو. البته ڪهاڻيڪار جنهن فن سان، سماجي پوشيده ۽ پيچيده مسئلن جي نشاندهي ڪري ٿو، اها انفراديت ئي هن صنف کي دوام بخشي ٿي.
ثمينه ميمڻ، پنهنجي لکيل ڪهاڻين ۾ زندگيءَ جي انيڪ مسئلن کي نهايت ئي آسان فهم ۽ سادگيءَ ۾ پيش ڪيو آهي. ڪهاڻين ۾ استعمال ڪيل ٻولي پُرڪشش، سادي ۽ ماحول سان ٺهڪندڙ آهي. ڪهاڻين جا ڪردار به سنڌي سماج مان کنيا ويا آهن. ڪردارن جي واتان جيڪي مڪالمه چورايا ويا آهن، اهي به مختصر پر جامع معنيٰ رکندڙ آهن. مختصر مڪالمه مختصر ڪهاڻيءَ جا لازمي جز ۽ جان هوندا آهن. ڊگها ڊائلاگ يا مڪالمه ڪهاڻيءَ جي مقصديت ۽ تاثراتي وحدت قائم ڪرڻ ۾ مونجهارو پيدا ڪندا آهن.
ثمينه ميمڻ جي هنن ڪهاڻين ۾ مختلف موضوعن تي، جنهن نموني قلم آرائي ڪئي وئي آهي، اهو نمونو لاجواب آهي، ڪهاڻيءَ ۾ مبالغه آرائي نه هوندي آهي، سڌي، سنئين ۽ سنواٽي ڳالهه ڪبي آهي، پر ان جي لاءِ ڪهاڻيڪار جي طرز ادائگيءَ ۾ نواڻ هجي، اُسلوب پنهنجو هجي. موضوع ۽ مسئلا ته ساڳيا آهن، پر انهن کي ڪهڙي نموني ۽ ڪيئن پيش ڪجي، اهو انداز ڪهاڻيڪار کي اچي ٿو ته اهو ڪامياب آهي.
ادب، فن آهي ۽ فن، ادب کي دوام بخشي ٿو. جيڪڏهن ادب مان فن ڪڍي ڇڏجي، ته ادب، ادب ئي نه رهندو. جيڪڏهن مسئلا، ڪنهن توجهه طلب ٽيڪنڪ ۽ فنائتي انداز ۾ پيش نه ڪبا، ته اها لکڻي، عام لکڻي چئبي، ان کي ادب نه چئبو. ثمينه ميمڻ جي هنن ڪهاڻين ۾ پنهنجي هڪ خاص طرزِ ادا آهي، جنهن سان هن سماج جي باريڪ بينين کي کولي بيان ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. سندس لکيل ڪهاڻين مان تِروِرو، ڏاهيون ڏک ڏسن، وِرهه وڇوڙا ۽ اندر روح رهيام منهنجي نظر ۾ سٺيون ڪهاڻيون آهن، جن ۾ ثمينه ميمڻ، زندگيءَ کي تمام ويجهو وڃي ڏٺو آهي.
[b] دين محمد ڪلهوڙو
[/b]
*******
اڄ جڏهن ثمينه منهنجي گهر آئي ته سندس هٿ ۾ سندس ئي لکيل ڪهاڻين جو اڻ ڇپيل مسودو هو، سچ ته مون کي ڏاڍي خوشي پئي ٿي، چيومانس ته ڀيڻ ڏي ته ڏسان، پوءِ ڪجهه ڪهاڻيون پڙهي ورتيون.
ثمينه ننڍي هوندي کان وٺي تمام گهڻي حساس هوندي هئي، ۽ پڙهڻ جو شوق هوندو هئس ۽ لکڻ جو ڏانءُ به. سندس شاعري، مضمون، ڪهاڻيون، سڀ سچ تي لکيل آهن، ڇو ته ثمينه هميشه جيڪو سامهون ڏسندي آهي اهوئي لکندي آهي، اڄ ثمينه لاءِ ٻه اکر لکندي خوشي پئي محسوس ڪريان.
مان جيڪا ڳالهه ثمينه لاءِ وڏي ڀيڻ جي حيثيت ۾ چوندس ته هوءَ هڪ بهادر، اصول پرست، حساس ۽ سڀن سان پيار ڪرڻ واري آهي، جتي به ڪنهن به عورت سان يا ٻار سان زيادتي ڏسندي آهي ته روئي پوندي آهي ۽ اندر ۾ ڀڄي ڀورا ڀورا ٿي پوندي آهي، پوءِ اهي ڳوڙها قلم ذريعي ڪاڳر تي اوتيندي آهي.
لکندي دير دير سان آهي پر تمام سٺو ۽ سچ لکندي آهي، ڇو ته سچ لکڻ تمام ڏکيو ڪم آهي، ثمينه ۾ اهي سڀ خوبيون آهن جيڪي هڪ سٺي ۽ وڏي اديبا ۾ هجڻ کپن.
الله پاڪ ثمينه کي سدائين پنهنجي ٻچڙن سان خوش رکي (آمين). منهنجون دعائون هميشه هن سان گڏ آهن.
نسيم خان محمد پنهور
ڄام شورو، سنڌ