سوال پيدا ڪريو
اهي سوال ئي آهن جيڪي ذهنن ۾ زلزلا پيدا ڪن ٿا،
اهي سوال ستل ضميرن کي جاڳائن ٿا،
اهي سوال بغاوت جي باهه ڀڙڪائن ٿا،
اهي سوال ئي ملامت ڪن ٿا،
اهي سوال ئي مزاحمت ڪن ٿا،
اهي سوال ئي بم ۽ بارود بڻجن ٿا،
اهي سوال ئي سوچڻ تي مجبور ڪن ٿا،
اهي سوال ئي لکائن ٿا،
اهي سوال ئي ڳالهائن ٿا،
اهي سوال ئي جهرجهنگ ۽ رڻ جهاڳائن ٿا،
اهي سوال ئي سوال پيدا ڪن ٿا،
اهي سوال ئي جواب ڏين ٿا،
اهي سوال ئي زخم ڏين ٿا،
اهي سوال ئي مرهم بنجن ٿا،
اهي سوال ئي مقتلن جا گس ڏسين ٿا،
اهي سوال ئي ڪنڌ ڪپائڻ لاءِ اتساهن ٿا،
اهي سوال ئي وطن جي وارثي جو وچن ورجائن ٿا،
اهي سوال ئي ڌرتيءَ ماتا جي عشق کي اُجاري اڇو ڪن ٿا،
اهي سوال ئي ٻاٽ ۾ لاٽ ٻارين ٿا،
اهي سوال ئي جدوجهد ۽ جاکوڙ جو سبب بنجن ٿا،
اهي سوال ئي ڪونڌر ڪُهائين ٿا،
اهي سوال ئي آگ بنجن ٿا،
اهي سوال ئي انقلاب بنجن ٿا.
تنهنڪري سوال پيدا ڪرڻ گھرجن، سوال پُڇڻ گھرجن، سوالن جا جواب ڳولڻ گھرجن.
سرمائيدارن پاران دنيا ۾ رڳو مِلون، ڪارخانا ۽ فيڪٽريون هڻي پورهيت جو سستو پورهيو خريد ڪري مال ڪونه ميڙيو ويو آهي پر سرمائيدارن ته مذهب ۽ سياست کي به پنهنجي مفادن لاءِ ڀرپور استعمال ڪيو آهي. عقيدن جو واپار، وهم پرستي جو ڪاروبار، ڌرمي صنعتڪاري، ڌن دولت ميڙڻ خاطر پوجا پاٽ جا جُدا جُدا پلانٽ، ماڻهن کي ورڻن ۾ ورهائي، ويڙهائي، هڪٻئي خلاف نفرتون پيدا ڪري ٻڌي اتحاد کي ٽوڙي مال ڪمائڻ جو نهايت خطرناڪ انسان دشمن ڌندو ڪري انسانيت جي عظمت جي مقدس وجود تي ڪاراٺ ملي وئي آهي.
هن سماج ۾ جيڪي حالتون پيدا ڪيون ويون آهن انهن زهريلين حالتن ۾ “ وهڻ مون نه وڙاءُ ” دنيا جي عالمي سامراج پاران هٿ وٺي پيدا ڪيل صورتحال ۾ غريب، اٻوجهه، مزدور ۽ پورهيت ماڻهو کي وڌيڪ عذاب ڏيڻ لاءِ نت نيون سازشون ۽ طريقا ايجاد ڪيا پيا وڃن. آمريڪي سامراج دنيا ۾ جنگ ان ڪري چاهي ٿو ته سندس هٿيارن جو ڪاروبار عروج حاصل ڪري، تنهنڪري ڪنهن به ريت بدمست آمريڪا دنيا کي سُک جو ساهه کڻڻ نه ڏيندو، زمانن کان امن جي اڇي پکي کي بارود جي باهه ۾ ساڙيو پيو وڃي، بلڪل ان طرح مذهبن جي نالي تي مالي مفاد حاصل ڪندڙ ڪاروباري سرمائيدار ڌرم کي زبردست فائدو ڏيندڙ ڪاروبار هجڻ واري حقيقت کان ڀلي ڀت واقف آهن، ڌرمي سرمائيدارن پاران ان ڪاروبار کي اوج تي پهچائڻ لاءِ ماڻهن ۾ شعور جي رستا روڪ ڪري ترقي پسند علم، ادب، تعليم، مقدس، درسگاهن اسڪول، ڪاليج، يونيورسٽين، لئبريرين سميت سگهارن خيالن، عقل ۽ ذهنن کي تالا هڻڻ جو بندوبست جنگي بنيادن تي ڪيو ويو آهي.
روزگار جا سڀيئي وسيلا روبوٽ سسٽم ۽ مشينري جي حوالي ڪري پورهيتن کي هن دنيا جو ناڪام پُرزو ٺاهي بک ۽ بدحالي جي ور چاڙهيو پيو وڃي. اهڙي طرح مذهبن کي امن، ڀائچاري ۽ شانتي جو نظريو ڏيڻ واري سڃاڻپ کسي وڏن سامراجين جي ننڍي باقيات پنهنجي ڪاروباري مفادن لاءِ استعمال ڪري مذهبن جي سڃاڻپ ئي بدلائي ڇڏي آهي.
ڪائنات ۾ ڏاڍ مڙسي وارو نظريو ۽ فلسفو به انسان جي ذهني طرح بالغ ٿيڻ سان ئي بالغ ٿيو، پنهنجي ڪاروباري چالبازين کي دنيا جي حوس پرست سرمائيدار سامراج ذاتي مفادن ڪارڻ وڏي هوشياري ۽ حرامخوري واري طريقي سان استعمال ڪيو آهي، ڪنهن غريب جي ٻني، دڪان، پلاٽ يا سرڪاري زمينن تي قبضو ڪرڻ لاءِ ڀڳوان ۽ مذهب جو سهارو ورتو وڃي ٿو. تمام گھڻيون بحث طلب ڳالهيون آهن جيڪي فتوائن جي ڀوءُ کان عام جنتا تائين نٿيون پهچي سگهن.
پر افسوس ان ڳالهه جو آهي ته گھڻي زماني تائين يا هن وقت به اسان جي وڏي اڪثريت کي اهو پتو ناهي ته اسان جي پير ڪهڙي پنڌ تي پٿون ٿيا؟ سڌي واٽ يا اوجهڙ، پر منزل ڪهڙي، جنهن تي قافلا لُٽاڻا؟
تنهنڪري عقل، سنجيدگي، سوچ، ويچار، غور ۽ فڪر سان ڪيترن سوالن جا جواب ملي ويندا، پر ان لاءِ هن سڄي هٿ ٺوڪي سرمائيداراڻي نظام کي للڪارڻو پوي ٿو. ڌرم جي ٺيڪيدار سرمائيدارن جي ڪڌي ڪم ۽ ڪاروبار جي پت وائکي ڪرڻ هر ترقي پسند اهل علم ۽ باشعور انقلابي ذهن جي اهم ذميواري آهي. انهن خطرناڪ انتهاپسند رجعت پرست ذهنن ۾ هر پل بارود جو لائو پچي پيو، انهن جي ذهن ۾ خوبصورت ۽ حسين خيالن بجاءِ انسانيت جو رت وهائڻ جون وحشتناڪ وارداتون جنم وٺن ٿيون. انهن جي سوچن ۾ سازشون سرجن ٿيون، انهن جي ذهنن ۾ فطور پيدا ٿئي ٿو، انهن جي ذهنن ۾ گل، رانديڪا، ڪتاب، پکي، حُسن ۽ رنگن بجاءِ بارود، ڊورون، ايٽم بم جا خيال جنم وٺن ٿا، انهن جي ذهن ۾ گلابن جي خوشبو جي تصور بجاءِ بمن جي بوءِ جو تصور پلجي ٿو، هنن جي ذهنن ۾ دنيا کي امن ۽ شانتي سان ڏسڻ بجاءِ هائيڊروفوبيا جو شڪار ڇتي ڪتي جي گُلرين وارا خيال جنم وٺن ٿا، هنن جي ذهنن ۾ ڪائنات جي حسين وجود کي هو ظالم سرمائيدار سامراج آدم جو اولاد ٿيڻ بجاءِ پئسي جا پٽ ٿيڻ کي اوليت ڏين ٿا. دنيا جا درد رکندڙ ۽ سور ڀوڳيندڙ ماڻهن جا ڏک تڪليفون عذاب ۽ ڪرڀ ساڳيان آهن. انهن جي سورن جي ڏکوئيندڙ ڪيفيت ساڳي آهي، انهن جي پيرن ۽ هٿن جي لڦن جي آڪيڙ ساڳي آهي، انهن جي بُک جو احساس ساڳيو آهي، انهن جي حياتي جون ڀوڳنائون هڪجهڙيون آهن. بلڪه سڄي ڪائنات ۾ انسان ذات جي خون جو رنگ به ساڳيو آهي.
تنهنڪري ضرورت آهي ڳالهين کي سمجهڻ جي! اچو ته دنيا ۾ تبديلي ۽ انقلاب جي ڳالهين مان سبق سکون، ظلم ۽ ذيادتين جو پلاند بڻجون، مظلومن سان ٿيل ناانصافين ۽ انيائن جو انتقام بڻجون، اچو ته دردن جي دوا بڻجون، اچو ته پنهنجن مسڪين ڀائرن جا ڀرجهلا ۽ همدرد بڻجون. تڏهن ئي ممڪن بڻجندي توهان جي خوبصورت خوابن جي ساڀيان ۽ حسين دنيا ٺهي پوندي، جنهن ۾ بارود جي بوءِ نه هوندي.
منهنجي پسند جي سرائڪي شاعر شاڪر شجاع آبادي جي هن شعر ۾ مظلوم انسانن جي سورن جي منظرڪشي آهي.
فکر دا سج ابھردا ہئے سوچیندیاں شام تھی ویندی
خیالیں وچ سکون اجکل گولیندیاں شام تھی ویندی
انھاں دے بال ساری رات روندین، بُھک توں سُمدے نئی
جنھاں دی کہیں دے بالاں کوں کھڈیندیاں شام تھی ویندی
غریباں دی دعا یارب خبر نہیں کن کریندا ہیں
سدا ہنجوؤاں دی تسبیح کُوں پھریندیاں شام تھی ویندی
کڈھیں تاں دُکھ وی ٹل ویسن کڈھیں تاں سکھ دے ساھ ولسن
پُلا خالی خیالاں دے پکیندیاں شام تھی ویندی
میڈا رازق رعایت کر نمازاں رات دیاں کردے
جو روٹی رات دی پوری کریندیاں شام تھی ویندی
میں شاکر بُھک دا ماریا ہاں مگر حاتم تُوں گھٹ کائینی
قلم خیرات میڈی ہے چلیندیاں شام تھی ویندی