اسان کان پڇو ٿا، اسان ڪير آهيون؟
خانداني تون يا مان....!!؟؟؟
اچ! هلي ٿا سنڌ کان شجرو پڇون!
خانداني تون، يا مان!؟
منهنجا وڏا،
هاري هئا، ڪنڀار هئا، لوهار هئا،
رازا هيا، واڍا هيا، جھانگي هيا، جونجهار هئا،
ڪلهه جڏهن هن ديس تي مانگر مڙيا،
منهنجا وڏا گڏجي وڙهيا،
ڪن ترارين کي وڃي پاڻي ڏنا،
ڪن وڃي ڀالا گھڙيا.
ڪن ڪهاڙين کي ٺپيو،
ڪن رنيءَ جي ڪوٽ کي،
پنهنجي لهوءَ سان پئي لپيو،
ڪنهن روپلي جو، روپ ڌاري،
ڪنڌ ڪاتر ساڻ، قاتل جو ڪپيو،
ڪنهن وري هوشوءَ جيان.
داءُ هر دشمن سندو،
پنهنجي جوشن تي جھپيو.
تنهنجا وڏا..! ڀوتار هئا،
رئيس هئا، خان ۽ سردار هئا،
جن غاصبن جي گر لڳل،
گھوڙن سنديون ميڙيون لڏون،
خوش ٿي کلي، تن کي هنيا پئي کرکرا.
مارين جون، تن ڪيون پئي مالشون،
ڪنڌ قدمن تي رکي، ڪلهه ڪيون پئي ڪرنشون،
ڏينهن ۾ ڏه ڏه دفعا،لانگ بوٽن کي لڪي،
پنهنجي زبانن سان ڪيون پئي پالشون.
منهنجي وڏن کي ڏوهه ۾، ترم، تعزيرون مليون،
تنهنجي وڏن کي ڊوه ۾ ، جس ناما، جاگيرون مليون،
جنهن ڪري اڄ تون وڏيرو، خان ٿو سڏجين ميان!
اچ! هلي ٿا سنڌ کان شجرو پڇون!
خانداني تون، يا مان!؟
اڄ به پوڙهو پيءُ منهنجو،
هر ۾ هڪڙي هٿ سان،
ڌرتي جو،
سينو ٿوسهڪائي سگھي،
۽ منهنجو لوهار ڀاءُ،
لوهه سان،
ٿو لوهه جي لهجي ۾ ڳالهائي سگھي.
اڄ به مٺڙي ماءُ منهنجي،
هڪ رليءَ جي پڙ مٿي،
سارو ستارن سان جڙيل،
ٿي آسمان لاهي سگھي!
ڳوٺ ۾ اڄ پڻ هلن ٿيون ڳالهيون،
تنهنجي ابي، شاديءَ سوا،
ست ست سريتون پاليون،
تون خبر...ڪهڙيءَ منجهان!؟
اچ! هلي ٿا سنڌ کان شجرو پڇون!
خانداني تون، يا مان!؟
لطيف جي هي سٽون به اهميت وارين آهن
ڇُلي ڇڏ م ڇپرين، ڏلي ڇڏ م ڏيهه
پسيو وڻ وطن جا، وڙڪيو اچيو ويهه،
سڄڻ ۽ ساڻيهه، ڪنهن اڻاسي وسري،
حيف تنهين کي هو وطن جن وساريو.
ته پوءِ ڪن ڏئي ٻڌ برهمڻ سامراج!
اسان ڪير آهيون؟
اسان ڌرتيءَ جا دراوڙ سنڌي شير آهيون، اسان سنڌ وطن جا اصل وارث آهيون، اسان هزارين صعوبتون سهڻ جي باوجود پنهنجي وطن جي مٽي جو عشق آهيون، اسان نه ڪڏهن ڌرتيءَ ڇڏي ڀڳا آهيون، ۽ نه ئي ڪٿان ڀڄي آيل ڀاڄوڪڙ آهيون، اسان نه ڪڏهن لُڏيا، وڪيا، جهڪيا آهيون، ۽ ذرو به ڪڏهن هٽيا يا ڦِريا به ناهيون، اسان جو گھر موهن جو دڙو آهي، اسان جو مڙهه مقام ۽ پاڙون ڍڀن جيئن سنڌ جي پاتال ۾ آهن جنهن کي وقت جا سامراجي گڏهه چري ويندا آهن ۽ اسين وري انگورجي ايندا آهيون، اسان جي پنهنجي مٺڙي ماءُ جي لولي
جهڙي سنڌي ٻاٻاڻي ٻولي آهي، اسان ٿڃ جي ٻولي ملهايون پيا، اسان جي پنهنجي شاهڪار ثقافت آهي، اسان جي پنهنجي شاندار تهذيب ۽ تمندن آهي، اسان جا پنهنجا گھٽ، گھيڙ ۽ پتڻ آهن، اسان جو پنهنجو محبوب دادلو درياهه آهي،اُن سنڌو جا آر ۽ انگل اسان ئي ڄاڻون اسان ئي پرکون اسان ئي سمجهون، اسان جي مزاج، طبعيت ۽ ڪيفيت کي سمجهڻو اٿئي ته سنڌو درياهه بادشاهه جي ڪيفيت کي سمجهي ڇڏ،
ڪڏهن ماٺو ته ڪڏهن مست رقصان، اسان جي رڳن ۾ اڄ به اهوئي رت ٽهڪي ٿو، جيڪو صديون اڳ موهن جي دڙي ۾اسان جي ڏاڏن پڙ ڏاڏن جي رڳن ۾ گردش ڪندو هو، اسان جو ڊي اين اي ڪوڊ صدين کان پوءِ به اهو ئي ساڳيو آهي، جيڪو موهن جي دڙي مان مليل اسان جي ابن ڏاڏن جي لاشن جي ڍانچن جو آهي،اسان جو پنهنجو لاڙ، اُتر، ڪاڇو، وچولو آهي، اسان دنيا کي تهذيب سيکاري آهي، اسان جي ڏاڏن ۽ پڙ ڏاڏن پنج کان ڏهه هزار سال اڳ ۾ڦيٿو (ڍڳا گاڏي) ايجاد ڪري دنيا کي تيز ترين ترقي جو شاندار تصور ڏنو آهي، اسان وٽ ڪپهه جام ٿئي، اي انگ اگهاڙا سامراج! اسان هزارين سال اڳ ڪپڙو پاتوسين، جڏهن تون اهڙو پئي هلين جهڙو ماءُ جي پيٽ مان نڪتو هئين. (تون ته نياڻين سياڻين جي ساڃاهه کانسوءِ اڄ به انڊيا ۾ لکن جي تعداد ۾ الف اگھاڙو پيو هلين) اسان هزارين سال اڳ شهر آباد ڪري پڪن گهرن ۾ پئي رهياسين تڏهن تون جهنگلن ۾ وڻن جي ٽارين تي چڙهيو ويٺو هئين، اسان جا صديون اڳ پڪا گھر اوطاقون، ماڙيون، محل، بنگلا، پڪا کوهه اسان جي مهذبپڻي جو شاندار مثال آهن. ڪرنسي جو سسٽم اسان جي سڪن مان ملي ٿو،
اسان پنج هزار سال اڳ لکڻ پڙهڻ جو تصور پڪٽوگراف (تصويرن کي سڃاڻي پڙهڻ) جو نظام آندو سين، اسان وٽ سنبارا جو رقص آهي، اسان وٽ آرٽ آهي، اسان وٽ سوچ، ويچار، فڪر، فن سميت موسيقي جا مڌر سُر آهن، اسان وٽ ٻيڙي آهي، اسان وٽ رڇ آهن، اسان وٽ ڪوڏر، ڪهاڙي، هر، سهاڳو، کانڀاڻي، گليل، ڪاترجا ڪڙڪاٽ آهن ۽ هاڻ ته اسان وٽ قلم، ڪتاب، لائبريريون به آهن. (جيڪي توکي قطئي ڏينهن قيام جي هضم ڪونه ٿيندا) وڏي ڳالهه ته اسان جا لڱ لوهه اٿئي، اسان ڌرتيءَ جو سينو چيري ڇڏيندا آهيون ۽ توکان پنهنجي پيءَ جي قبر به ڪونه کوٽبي، اسان رڪ پگهاريون ٿا، اسان ڪنڊا ۽ لنڊيون لتاڙي اناج اُپايون ٿا، اسان وٽ پگهر جو پورهيو آهي. اسان محنت ڪش پورهيت آهيون. ڪتاب کولي ڏس ته پورهيت جي اهميت ڇا آهي؟
اڃان به اسان کان پُڇين ٿو اسين ڪير آهيون؟
پرائي ڪمائي تي پيٽ پاليندڙ مفت خور، هڏحرام برهمڻ سامراج تون سدائين ٺڳي جي ٺاهه تي نسل در نسل پليو آهين، توکي ڪهڙي ڪل ته پگهر جي پورهيي سان ڪمائي کاڌل ماني جو ذائقو ڪيڏو زبردست هوندو آهي؟ تو ته اسان کي ورڻن ۾ ورهائي ويڙهائي ويڇا وڌائي اسان تي راڄ ڪيو آهي، جيڪو راڄ هاڻ پوين پساهن ۾ آهي، برهمڻ سامراج جو اهو ڌپ ڪري ويل مئل گھوڙو هاڻ جلد دفن ٿيندو، ان مئل گھوڙي کي صدين کان گھلي گھلي اوهين جيڪا روزي روٽي ڪري رهيا آهيو. ان ٺڳي جي راند جو هاڻ بدترين انت ۽ پڄاڻي ٿيڻ واري آهي. اوهان جي ڄار ۾ ڦاٿل اسين دنيا جا ڪروڙين مسڪين، اٻوجهه پورهيت انسان پاڻ ۾ ٻڌي اتحاد ڪري اوهان جي بدبوءُ دار مئل گھوڙي جي لاش کي شعور جي سرزمين تي جلد لٽي ساهه پٽنداسين. اوهان ڍونگ رچائي، ترڪ تال ۽ مڪر ڪري سبزي خور سڏائي اسان جون ٻوٽيون ماس پٽي اسان جو رت پيتو آهي. اوهان اسان جي نسلن جون ٻَليون چاڙهيون آهن. اوهان اسان جو جھاٽڪو ڪيو آهي، سو هاڻ مظلومن جي انقلابي بغاوت اڻٽر اٿئو. آئون وري به چوان ٿو ته
ظالم سامراجو!
“ڊڄو ان ڏينهن کان
جڏهن غفلت جي ننڊ ۾ ستل
۽ اوهان جي غلامي جي ڄار م ڦاٿل
اسان جي ڪروڙين اٻوجهه ڀائرن کي
اوهان جي قيد مان بازياب ڪرائي وينداسين
ته اهو ڏينهن اوهان جي انت جو آخري ڏينهن هوندو
اهو ڏينهن پري ناهي
جڏهن اسان جي ڀُليل ڀائرن جا اغوا ٿيل ذهن
اوهان جي پنجوڙ مان نڪري
اسان تائين پهچي ڳالهه کي سمجهندا،
تڏهن اوهان جي حرام پاين
۽ سازشن جو ڪارو باب
ڍڳي جي مٿين ڏندن جيئن هميشه لاءِ سماپت ٿي ويندو.
اڃان به اسان کان پڇو ٿا ته اسين ڪير آهيون؟ ”
جڏهن ته بار بار اهڙين وضاحتن کي اسان ڪنهن الميي کان گھٽ نٿا سمجهون. اوهان اسان جي سڃاڻپ کسجڻ واري تاريخي سازش ۽ سانحي جا موجد ۽ ذميوار آهيو. ڌرتيءَ جي پيدائشي ڌڻين کي ڪنهن خاص شيڊول ۾ به اوهان جي ڪري ئي شامل ڪيو ويو هو. جي اوهان انهن ڌرتيءَ ڌڻين تي هزارين ظلم ۽ زيادتيون ڪري حيوانن واري حياتي گذارڻ تي مجبور نه ڪيو ها ته اڄ هنن جا هي حال نه هجن ها. انهن ماڻهن کي ترقي وٺائڻ لاءِ انگريز دؤر ۾ شيڊول (پروگرام) ۾ شامل ڪري مراعتون ۽ نوڪريون ڏنيون ويون ۽ پوءِ پاڪستان جي سرڪار اسپيشل %6 سيڪڙو ڪوٽا مقرر ڪئي، اها به اوهان کان برداش نه ٿي. پاڻ ظاهر نٿا ٿيو، پنهنجا پِٺو غريبن تي بڇي آدمشماري ۾ آبادي گھٽ ڪرائڻ جي سازش ٿا ڪيو. “شيڊول ڪاسٽ” ۾ ته انهن جاتين کي شامل ڪيو ويو هو جن تي اوهان ظلمن جا پهاڙ ڪيرايا هئا.