الائيس منرو جو نوبيل انٽرويو
وري چند مهينا اڳ جڌهن مئن بوڪر عالمي انعام وارو ميلو متو، جنهن جي ننڍي فهرست ۾ اسانجو پاڪستاني ليکڪ انتظار حسين شامل ٿيو، تہ آصف فرخي دنيازاد جو هڪ خاص شمارو ان فهرست ۾ شامل مکيه لکارين جي لکڻين ۽ انترويوز سان سجائي پيش ڪيو. جنهن کي تازو ئي پڙهيو هئم. ۽ ان شماري ۾ الائيس منرو جو پيرس رويو وارو انٽرويو ۽ هڪ ڪهاڻي شامل آهي ۽ گڏوگڏ 2009 ۾ کيس مئن بوڪر عالمي انعام ملڻ بعد لکيل مضمون بہ شامل ڪيو ويو آهي. اهي ليک پڙهندي، مون کي ذرو بہ اهو احساس نہ ٿيو، تہ ٿوري عرصي کان پوءِ ان محترمه کي نوبل پرائيز ملندو.
الائيس ائن منرو جو جنم ڪئناڊا جي صوبي آنٽريو ۾ 10 جولاءِ 1931 تي ونگهام نالي ڳوٺ ۾ ثيو. گريجوئييشن جي ٻئي سال 1951 ۾ سندس پهرئين شادي جميس منرو سان ٿي. پنجاه واري ڏهاڪي ۾ هن ڪهاڻيون لکڻ شروع ڪيون، جيڪي ڪئناڊا جي رسالن ۾ شايع ٿيون. سندس ڪهاڻين جو پهريون مجموعو Dance of Happy Shades 1968 ڌاري شايع ٿيو. جنهن کي گورنر جنرل جو انعام مليو، جيڪو آمريڪا جي پلٽرز انعام جهڙي حيثيت وارو آهي.
24 آڪٽوبر 2013 تي گارجين اخبار جي ويب سائيٽ تي لز بري جو هن متعلق ليک شايع ٿيو آهي، لز جوخيال آهي تہ الائيس منرو ريٽائر مينٽ جي حوالي سان تذبذ جي شڪار آهي. ”هر روز مون کي گڏوچڙ پيغام ملن ٿا. مون ريٽائر ٿيڻ جو واعدو ڪيو آهي بر ڪڏهن ڪڏهن نوان آئيڊيا ملن ٿا.“ هن جا مداح پراميد آهن تہ هو وري لکندي، ڇو تہ 2006 ۾ هن لکڻ ختم ڪرڻ جو ارادو ظاهر ڪيو هو، پر 2012 تائين هو لکندي رهي، جنهن سال سندس ڪهاڻين جو مجموعو Dear Life ڇپيو. اهو ڪتاب نيويارڪ ٽائيم جي پيپربئڪ بيسٽ سيلر ڪتابن جي فهرست ۾ هن هفتي پهرئين نمبر تي پهتو آهي.
منرو جي ڪهاڻين ۾ آنتاريو جي ڏکڻ اولهه ۾ ورسيل ٻهراڙين جي براردرين مان ڪردار کنيل آهن.
سندس پهرئين مجموعي ۾ شامل ڪهاڻيون پندرهن سالن جي عرصي ۾ لکيل هيون. نيويارڪر رسالي ۾ هن جي پهرئين ڪهاڻي Royal Beating 1977 ۾ شايع ٿي، هوءَ ٻڌائي ٿي تہ هن 50 واري ڏهاڪي ۾ پنهنجون ابتدائي ڪهاڻيون ان رسالي ڏي اماڻيون هيون، پر اهي ان ۾ شايع نہ ٿيون، تنهنڪري ڪافي ڊگهي عرصي تائين هن اوڏانهن ڪهاڻيون نہ موڪليون، پر سندس ڪهاڻيون ڪئناڊا جي رسالن خاص ڪري ٽيمارڪ ريويو ۾ شايع ٿينديون رهيون.
ڪهاڻي ڪئين لکي ٿي جي سوال جو جواب ڏيندي هو ٻڌائي ٿي تہ ”عام طور ٿيندو اهو آهي تہ ڪهاڻي لکڻ کان اڳ ۾ آئون ان کان واقف هوندي آهيان، اگر لکڻ لاءِ وقت نہ هوندو آهي تہ پنهنجي دماغ ۾ ان ڪهاڻي کي پئي جوڙيندي آهيان، تہ جيئن لکڻ ويهان تہ ڪهاڻي تيار هجي. پنهنجي مدد لاءِ آئون خيالن کي نوٽ بڪن ۾ درج ڪندي آهيان. مون وٽ نوٽبڪن جا ڍير آهن، جن ۾ خراب لکت ۾ گهڻو ڪجهه لکيل آهي. خيال لکڻ مان مراد جيڪا ڳالهه ذهن م اچي تنهن کي لکي ڇڏجي.
لکڻ جي معمول جي حوالي سان هو ٻڌائي ٿي تہ ”آئون هر روز صبح جو اٺين وڳي کان يارهين وڳي تائين لکندي آهيان. البت جڏهن مون کي آخري مسودو مڪمل ڪرڻو هوندو آهي، تہ پوءِ ڪافي وقت لکندي رهندي آهيان.. مون پاڻ تي مخصوص تعداد ۾ لکڻ جي پابندي وڏي آهي.
هيلتائين سندس ڪهاڻين جا 14 مجموعا شايع ٿيا آهن. ]
[b]ايلس منرو جو نوبل انٽرويو
اسٽيفان آسبرگ، SVT[/b]
ڪهاڻيون پڙهڻ ۾ ننڍي لاڪون ئي دلچسپي پيدا ٿي، ڇو تہ جيڪا هئنس ڪرسٽين اينڊرسن جي لکيل ننڍڙي جل پري واري ڪهاڻي مون کي پڙهي ٻڌائي ويندي هئي، اها اوهان کي الائي ياد هجي يا نه، سا ڏاڍي غمگين ڪهاڻي هئي. ننڍڙي جل پري کي هڪ شهزادي سان پيار ٿي وڃي ٿو، پر جل پري هجڻ جي ڪري هوءَ شهزادي سان لائنون نٿي لهي سگهي. اها ڪهاڻي ٻڌي آئون گهر کان ٻاهر نڪرند هيس، ۽ ان جي چوڌاري چڪر هڻندي هيس، ۽ پنهنجي ذهن ۾ ان ڪهاڻي جو خوشي وارو اختتام جوڙيندي هيس، جيڪو ئي مون کي ان پري جو حق ٿي لڳو. ان وقت منهنجي ذهن ۾ اهو خيال اڀريو تہ هي مون واري بدليل ڪهاڻي، سڄي دنيا ۾ ڪونہ پهچندي، پر سمجهيم ٿي مون پنهنجي پر ۾ سٺو ڪم ڪيو ٿي. ان کان پوءِ ننڍي جل پري شهزادي سان وهانءُ ڪري خوش گذاريندي، جيڪو هن جو حق هو، ڇو تہ ان واسطي هن وڏا ڪشالا ڪيا هيا. هن پنهنجي ٽنگن جي جاءِ تي عام انساني ٽنگون لڳايون، جنهن ڪري کيس هلڻ ۾ بي انتها اذيت ٿي ملي. پر اهو سڀ هوءَ شهزادي جي وصال لاءِ سهڻ لاءِ تيار هئي. ان ڪري مون خيال ڪيو تہ هوءَ پاڻي ۾ مرڻ کان وڌيڪ لهڻي، ۽ مون اها ڳڻتي نہ ڪئي تہ اها ڪهاڻي ٻي دنيا کي معلوم ٿيندي يا نه، ڇو تہ اها هڪ ڀيرو شايع ٿي هئي. تہ اها هئي منهنجي لکڻ جي شروعات.
اسان کي ٻڌايو توهان ڪهاڻي ٻڌائڻ ۽ لکڻ جو هنر ڪيئن سکيون؟
آئون هر وقت پئي ڪهاڻيون ٺاهيندي هيس، اسڪول ويندي ۽ ايندي، وڏو پنڌ ڪرڻو پوندو هو ۽ گهڻو ڪري ان پنڌ دوران آئون ڪهاڻي ٺاهيندي هيس. جيئن جيئن آئون وڏي ٿيس، تيئن اهي ڪهاڻيون مهنجي ذات جي حوالي سان ٿينديون ويون، جن مان ڪن ۾ آئون هيروئن هوندي هيس ۽ مون کي اها پرواه نہ هئي تہ اهي ڪهاڻيون جلدي ڇپجنديون يا نه. مونکي ياد ڪونهي تہ ماڻهن پاران انهن کي ڄاڻڻ يا پڙهڻ جي حوالي سان آئون سوچيندي هيس يا نه. منهنجي نقطي نظر جي خيال کان اها ڪهاڻي مطمئن ڪندڙ هئي، جنهن ۾ ننڍڙي جل پري جي بهادري جو ذڪر هو، جيڪا دنيا کي بهتر بنائڻ جي اهل هئي، ۽ ان کي جادوئي خاصتيون بہ هيون، وغيره وغيره.
ڇا اهو اهم آهي تہ ڪهاڻي کي عورت جي نقطي نگاه کان ٻڌايو وڃي؟
مون ڪڏهن بہ ان کي اهم نہ سمجهيو آهي، پر مون پاڻ کي عورت کان علاوه ڪجهه نہ سمجهيو آهي، ڪافي سٺيون ڪهاڻيون آهن، جن ۾ عورتن يا ننڍڙين ڇوڪرين جو ذڪر آهي. جڏهن اوهان ٿورو وڏيون ٿينديون آهيو تہ اوهان مردن کي سندن ضرورتون وغيره پوريون ڪرڻ ۾ سهائتا ڪنديون آهيو. آئون جڏهن نوجوان ڇوڪري هيس تهڏهن آئون عورت هئڻ جي ڪري ڪنهن احساس ڪمتري ۾ ورتل نہ هيس. اهو شايد انڪري هئو، جو آئون آنتاريو جي جنهن علائقي ۾ رهندي هيس، جتي عورتون گهڻو ڪري پڙهڻ جو ڪم، ڪهاڻيون ٻڌائڻ جو ڪم ڪنديون هيون، ۽ مرد گهر کان ٻاهر ڪمن ۾ مصروف هوندا هئا ۽ ڪهاڻين سان انهن جو ڪو لاڳاپو نہ هوندو هو. آئون پراعتماد هيس.
ماحول اوهان کي ڪيئن اتساهيو؟
اوهان کي معلوم هجي تہ مون کي ڪنهن اتساه جي ضرورت نہ هئي. مون سمهجيو ٿي تہ ڪهاڻين جي وڏي اهميت آهي، تنهنڪري اهي مون جوڙيون ٿي. مون ائين ڪرڻ پئي گهريو ۽ ان لاءِ مون کي ٻين ماڻهن جي مداخلت جي ضرورت نٿي پئي. سو مون ٻين کي نہ ٻڌايو پر ڪافي اڳتي هلي ڪري مون کي اهو احساس ٿيو تہ جيڪر ٻڌندڙ يا پڙهندڙن جو حلقو جيترو وسيع هوندو تہ اوترو اها صورتحال وڻندڙ هوندي.
ڪهاڻي ٻڌائيندي توهان کي ڪهڙي ڳالهه اهم ٿي لڳي؟
ظاهري طرح انهن ابتدائي ڏينهن ۾ مون لاءِ اهم ڳالهه هئي تہ ڪهاڻي جي پڄاڻي خوشي واري ٿئي، ڇو تہ پنهنجي هيروئنن جي دردناڪ پڃاڻي مون کي نٿي وڻي. اڳتي هلي ڪري جڏهن ودرنگ هائيٽس جهڙيون لکڻيون پڙهيم تڏهن هاڻين ۾ دردناڪ پڄاڻيون ٿيڻ لڳيون، ۽ مون پنهنجا خيال بدلايا ۽ ٽرئڊجي کي اختيار ڪيو.
ننڍي شهر جي ڪئناڊائي زندگي کي بيان ڪندي ڪهڙي ڳالهه دلچسپ هوندي؟
توهان کي اتي هئڻو پوندو. منهنجي خيال ۾ هر زندگي يا پسگرادئي دلچسپ ٿي سگهي ٿي. آئون نٿي سمهجان تہ جيڪر آئون ڪنهن شهر ۾ ورسيل هجان ها تہ ايتري بهادر هجان ها، ۽ ماڻهن سان اعليٰ ثقافتي سطح تي مقابلو ڪندڙ هجان ها. مون کي ائين نہ ڪرڻو پوي ها. مون کي خبر هئي تہ رڳو آئون ڪهاڻيون لکندي هئس، جيتوڻيڪ آئون ٻين کي ان حوالي سان نہ ٻڌائيندي هيس ۽ جيتري قدر مون کي خبر آهي تہ آئون ئي اڪيلي انهي سرگرمي ۾ مصروف هيس.
پنهنجي لکڻين ۾ هميشه کان اوهان پر اعتماد رهيون آهيو؟
آئون ڪافي وقت هيس، پر جڏهن وڏي ٿيس ۽ ٻين ليکڪن سان مليس تڏهن منهنجي اعتماد کي لوڏو آيو. مون کي احساس ٿيو تہ هي ڪم منهنجي توقع کان وڌيڪ ڏکيو آهي، پر مون ان ڪم مان هٿ نہ ڪڍيو ۽ ان کي جاري رکيو.
جڏهن اوهان ڪا ڪهاڻي شروع ڪندا آهيو، تڏهن توهان وٽ ان جو پلاٽ تيار ٿيل هوندو آهي؟
مون وٽ پلاٽ تيار هوندو آهي، پر اهو اڪثر بدلجي ويندو آهي. آئون پلاٽ تحت لکڻ شروع ڪندي آهيان، پر اهو پلاٽ ٻي رخ ۾ لڙي ويندو آهي. بهرحال مون وٽ لکڻ وقت اهو پڌرو هوندو آهي تہ ڪهاڻي ڇاجي متعلق آهي.
جڏهن اوهان ڪهاڻي لکڻ شروع ڪنديون آهيو تہ ان ۾ ڪيتريون گهيرجي وينديون آهيو؟
بلڪل. پر مون کي ٻارن لاءِ لنچ تيار ڪرڻي هوندي هئي، ڇو تہ آئون گهرڌياڻي هيس، تنهن ڪري مون فارغ وقت ۾ لکڻ سکيو. منهنجي خيال ۾ مون لکڻ ڪڏهن بہ ترڪ ڪيو. البت جڏهن ڪا ڪهاڻي سٺي نموني نہ لکي سگهندي هيس تہ مون کي مايوسي ٿيندي هئي. مون کي گهڻو ڪجهه سکڻو پوندو هو ۽ اهو منهنجي توقع کان وڌيڪ ڏکيو ڪم هوندو هو. پر آئون بيهي نہ رهيس، لکڻ جاري رکيم.
ڪهاڻي ٻڌائيندي ڪهڙو حصو اوهان کي دشوار لڳندو آهي؟
منهنجي خيال ۾ اهو مرحلو جڏهن پنهنجي لکيل ڪهاڻين کي پڙهندا آهيو تہ اوهان کي اها خراب لڳندي آهي. اوهان جوش خروش ۾ ڪافي ڪجھه لکي ويندا آهيو، پر جڏهن ٻي صبح ان کي پڙهندا آهيو تہ اوهان کي اهو احساس ٿيندو آهي تہ اهو سڀ ڪجهه اجائي لٻاڙ آهي. ان مرحلي تي اوهان حقيقي ڪم ڪندا آهيو. مون کي اهو ٺيڪ ٿو لڳي .ڇو تہ منهنجي غلطي جي ڪري ئي ڪهاڻي خراب ٿي هئي، نڪي خود ڪهاڻي خراب هئي.
جڏهن اوهان مطمئن نہ هوندا آهيو تہ ڪيئن انکي تبديل ڪندا آهيو؟
سخت پورهيو. وضاحت لاءِ ٻيو ڪو طريقو سوچيان ٿي. توهان وٽ ڪردار آهن، جن کي اوهان پورو موقعو نہ ڏنو آهي، ۽ اوهان کي انهن متعلق سوچڻو آهي يا انهن جي حوالي سان صفا مختلف ڳالهه ڪرڻي آهي. شروعاتي ڏينهن ۾ آئونن رنگين نثر لکڻ چاهيندي هيس، پر آهستي آهستي مون ان کان پاسو ڪرڻ شروع ڪيو. اوهان ان حوالي سان سوچيندا آهيو ۽ اوهان کي ڪهاڻي متعلق مواد ملندو ويندو آهي، جنهن لاءِ اوهان شروع ۾ رڳو سوچيو آهي، پر لکڻ لاءِ اوهان کي گهڻو ڪجهه ڪرڻو پوي ٿو.
اوهان ڪيتريون ڪهاڻيون ردي جي حوالي ڪيون؟
جڏهن آئون جوان هيس، تڏهن قريبن ڪافي ڪهاڻيون اڇلائي ڇڏيون، البت ويجھڙ ۾ مون ائين نہ ڪيو آهي. عام طور تي مون کي خبر هئي تہ مون کي انهن کي زنده رکڻ لاءِ ڇا ڪرڻو آهي. پر انهن ۾ غلطيون هونديون، جن کي اوهان کي وسارڻو پوندو.
اڇلايل ڪهاڻين تي اوهان کي افسوس ٿيندو آهي؟
آئون ائين نہ ٿي ڀانيان، ڇو تہ اهي ڪهاڻيون شروع کان صحيح رخ ۾ نہ هلنديون هيون، ۽ مون کي ڪافي پيڙا مان گذرڻو پوندو هو. پر هاڻي ائين نہ ٿو ٿئي.
عمر جي واڌ جو لکڻ تي ڪيترو اثر پوي ٿو؟
اهو پڌرو آهي. اوهان پهريان خوبصورت شهزادين متعلق لکڻ شروع ڪندا آهيو، پوءِ اوهان گهرڌياڻن متعلق لکندا آهيو، ان کان پوءِ ٻار ۽ آخر ۾ پوڙهين عورتون اوهان جي لکڻين ۾ وارد ٿينديون آهن. اهو قصو ائين هلي ٿو، ۽ اوهان ان کي تبديل نٿا ڪريو. اوهان جو حالتن جو تصور يا ادراڪ بدلجي ٿو.
تو جنهن نموني گهرڌياڻي ٿي ڪري لکڻين ۽ گهرداري کي ملائي رکيو، ان حوالي سان ٻين عورت ليکڪن لاءِ تون اهم رهي آهين يا نه؟
مونکي ان جي خبر ڪانهي. پر اميد تہ آئون انهن لاءِ اهم هونديس. جڏهن آئون جواني ۾ ٻين عورت ليکڪائن سان مليس، تڏهن اهو مون لاءِ همٿائيندر عمل هو. پر آئون ٻين لاءِ اهم آهيان، مون کي خبر ڪانهي. آئون سمهجان ٿي تہ هاڻي عورتن لاءِ اهو ممڪن آهي، کڻي آسان نہ هجي، تہ اهي گهر جي ڪم ڪار کان وڌيڪ اهم ڪم خاص ڪري مردن وانگر سنجيده ٿي لکي سگهن ٿيون.
اوهان جي لکڻين جو پڙهندڙن، خاص ڪري عورتن تي ڪيترو اثر پوي ٿو؟
بلڪل آئون گهران ٿي تہ منهنجون لکڻيون ماڻهڻ ۾ هلچل پيدا ڪن، باقي مون کي اها اون نہ آهي، تہ اهي ٻار آهن، مرد آهن يا عورتون. آئون چاهيان ٿي منهنجون ڪهاڻيون زندگي متعلق هجن، ۽ ماڻهو ان کي ڪوڙ نہ سمجهن، پر انهن مان فائدو حاصل ڪن، اهي لکڻيون ضروري نہ آهي تہ خوشين ڀري پڄاڻي تي مبني هجن، پر پڙهڻ کاڻ پوءِ ماڻهو پاڻ کي مختلف شخص سمجهڻ لڳي.
پاڻ کي ڇا ٿي سمجهين؟ اهو اظهار ڪيتري قدر اهم آهي؟
آئون ٻهراڙي ۾ وڌيس ۽ ويجهيس، انهن ماڻهن ۾ وڏي ٿيس جيڪي عام طور اسڪاچ آئرش هئا ۽ ان وقت پاڻ کي سياڻو سمجهڻ کي معيوب ٿي سمجهيو ويو. مقبول تصور اهو هو تہ چيو ويندو هو تہ ”ڇا تون پاڻ کي هوشيار ٿو ڀانئين؟“ لکڻ پڙهڻ ۾ مشغول ٿيڻ واري کي اهو شخص ٿي سمجهيو ويو، جنهن پاڻ کي سياڻو ٿي ڀانيو. انڪري ڪجهه عرصي لاءِ آئون عجيب ۽ نيار شخصيت طور ڄاتي ٿي ويس.
ڇا تون شروعاتي فيمينسٽ هُئينءَ؟
مون کي ان لفظ فيمنزم جي ڄاڻ نہ هئي، پر يقيني طور آئون فيمينسٽ هيس، ڇو تہ آئون ڪنئاڊا جي ان علائقي ۾ رهندي هيس، جتي عورتون مردن جي ڀيٽ ۾ آساني سان لکي سگهنديون هيون. وڏا يا اهم لکيڪ کڻي مرد هئا، پر عورتن جون ڪهاڻيون لکڻ ايترو گهٽتائي وارو نہ هو، جيترو اهو تہ ڪو مرد ڪهاڻيون لکي ڇو تہ اهو مردن جو ڌنڌو نہ ٿي سمجهيو ويو. اهو منهنجي جواني واري وقت ۾ هو، هاڻي اهڙي صورتحال ڪانهي.
جيڪر يونيورسٽي ۾ تعليم مڪمل ڪرين ها، تہ ان ڪري تنهنجي لکڻين ۾ ڪا تبديلي اچي ها؟
ممڪن آهي تہ مون وڌيڪ چوڪس ٿيڻو پوي ها، پنهنجي ليکڪ هئڻ تي ڊپ ٿئي ها، ڇوتہ جيئن مون کي پتو پيو تہ ماڻهن ڇا ڪيو آهي، تہ آئون فطري طرح هيسجي ٿي ويس. آئون شايد اهو ڀانيان ها تہ آئون اهو ڪجهه نٿي ڪري سگهان، پر آئون نٿي سمجهان تہ ائين ٿئي ها، پر مون لکڻ پئي گهريو، ايترو جو آئون اڳتي وڌي وڃان، سو آئون لکندي رهيس.
ڇا لکڻ تولاءِ تحفو هيو، جيڪو ڏنو ويو؟
آئون نٿي سمجهان تہ ماڻهو ائين ڀائيندا هجن، پر مون ڪڏهن بہ ان کي تحفو نٿي سمجهيو، مون رڳو اهو ٿي سمجهيو تہ جيڪر آئون سخت محنت ڪريان تہ اهو ڪم آئون ڪري سگهان ٿي. اگر اهو تحفو هو تہ ننڍڙي جل پري کان پوءِ اهو ايترو آسان تحفو نہ هو.
ڪڏهن ڪا هٻڪ محسوس ٿي ۽ احساس ٿيو تہ تون سٺي ليکڪا نہ آهين؟
هر وقت. هروقت. مون جيترو مواد مڪمل ڪيو يا اماڻيو، ان کان وڌ اڇلائي ڇڏيو، اهو منهنجي جواني واري زماني ۾ ٿيو. آئون جنهن نموني لکڻ گهرندي هيس، تنهن لاءِ ڪافي سکيا حاصل ڪري رهي هيس. بلڪل اهو آسان نہ هيو.
تنهنجي نطڙ ۾ تولاءِ ماءُ ڇا هئي؟
منهنجون امان متعلق سوچون ڪافي منجهيل هيون، ڇو تہ هو بيمار هئي، هني کي پارڪنس جي بيماري هئي. تنهنڪري هن کي ٻين جو محتاج رهڻو ٿي پيو. هن جو ڳالهائڻ اهڙو ڏکيو هوندو هو، جو سمجهه ۾ نہ ايندو هو، پر پوءِ بہ هو ماڻهن سان ميل جول کي پسند ڪندڙ عورت هئي، هو سماجي زندگي جو حصو ٿيڻ جي اڇا رکندي هئي. جيڪو سندس ڳالهائڻ جي ڪري ممڪن نہ هيو. مون کي سندس حالت پشيمان ڪري ڇڏيندي هئي. آئون ساڻس پيار ڪندي هيس، پر نٿي گهريم ان جي ذات جي ساي ۾ دٻجي وڃان. مون نٿي گهريو تہ هن جون چيل ڳالهيون آئون زماني ڏي ائين منتقل ڪريان، ڇو تہ پنهنجي والدين کي معذور سمجهڻ ڏکيو ٿي لڳو.
هن ڪنهن طرح توکي اتساهيو؟
آئون سمجهان ٿي شايد ان اتساهيو هجي، پر ان جو مون کي ڪو احساس نہ ٿيو. مون کي ياد نہ آهي تہ ڪهاڻي لکڻ کان واندي هوندي هيس. منهنجو مقصد آهي تہ اهي لکندي نہ هيس، پر امان کان سواءِ هر ماڻهو کي ٻڌائيندي هيس. پر حقيقت اها آهي تہ امان توڙي بابا پڙهاڪو هئا، ۽ هوءَ ڪنهنجي ليکڪ ٿيڻ سان جلدي سهمت ٿئي ها. هوءَ ان سرگرمي کي ساراه جوڳي سمجهي ها، پر منهنجي چوڌاري رهندڙ ماڻهو بيخبر هئا تہ آئون ليکڪ ٿيڻ جي آس وند هيس.، ڇو تہ مون انهن کي پتو پوڻ نہ ڏنو. انهن مان گهڻا تہ ان کي کلڻ هاب سمجهن ها. ڇو تہ منهنجي ڃاڻ سڃاڻ وارا اڪثر ماڻهو پڙهندا نہ هئا، پر زندگي کي عملي ڪري ڀائيندا هئا ۽ مون کي پنهنجي زندگي جي نطريي کي ان کان محفوظ رکڻو هو.
عورت جي نقطي نظر کان ڪا سچي ڪهاڻي ٻڌائڻ دشوار رهيو؟
نه. ڇو تہ مون کي پنهنجي عورت هئڻ پريشان نہ ڪيو. جيئن وڏي ٿيندي رهيس، مون ڏٺو تہ جيڪر ڪو پڙهندڙ هئو تہ اها عورت هئي، جيڪر ڪنهن کي تعليم ملي پئي تہ اها بہ اڪثر ڪري عورت هوندي هئي. مردن جي ڀيٽ ۾ عورتن لاءِ لکڻ پڙهڻ جا موقعا وڌيڪ هئا، ڇو تہ مرد ٻني ٻاري ۽ ٻين متخلف ڌنڌن ۾ رڌل ٿي رهيا.
تون پورهيت طبقي ۾ پيدا ٿيئن؟
ها.
۽ اتان ئي تنهنجون ڪهاڻيون شروع ٿيون؟
ها. مون ان کي پورهيت طبقي جو گهر نٿي سمجهيو، مون رڳو چوڌاري ٿي ڏٺو۽ ان متعلق لکيو ٿي.
توکي اهو سٺو ٿو لڳي تہ شيڊيول موجب لکين، ٻارن جي سنڀال ڪرين ۽ ڊنر جي تياري ڪرين؟
جتي بہ موقعو مليو مون لکيو. منهنجو پهريون مڙس لکڻ پڙهڻ کي ساراه جوڳو سمجهندو هو ۽ هو مون لاءِ مددگار هو. هن ائين نہ سمجهيو تہ عورتن کي لکڻ نہ گهرجي، جيئن ٻين مردن سمجهيو ٿي، جن سان مونکي پوءِ ملڻ جو موقعو مليو. ان چاهيو ٿي تہ آئون لکان، ۽ هو ان خواهش تي قائم رهيو.
توهان ٻنهي لاءِ اهو ڪتاب گهر ڪيترو اهم هو، جڏهن اهو کوليو ويو؟
اهو اسان جو گذر بسر هو. اهو اسان جي ڪل ملڪيت هو. اسان وٽ ڪمائي جو ڪو ٻيو ذريعو ڪونہ هو. پهرئين ڏينهن اسان 175 ڊالرن جو ڌنڌو ڪيو، جيڪو توهان جي خيال وڏي رقم هئي. پر اڳتي هلي اسان کي ڪافي عرصي بعد ايترو ڏنڌو ٿيو. آئون ڊيسڪ جي پويان ويهندي هيس، ماڻهن کي ڪتاب ڳولي ڏيڻ کان علاوه اسٽور جو ٻيو ڪم بہ ڪندي هيس. ماڻهو ايندا هئا ۽ ڪتابن متعلق گهڻو ڳالهائيندا هيا. اهو هڪ طرح ماڻهن جي ميل جول جي جاءِ هو، جتي جلدي ۾ کين خريداري نہ ڪرڻي هئي. خاص ڪري رات جو ائين ٿيندو هو، جڏهن ماڻهو ايندا هئا ۽ ڳالهه ٻولهه ٿيندي هئي. اهو ڏاڍو مزي وارو وقت هو. ان وقت تائين آئون رڳو گهر ڌياڻي هيس، سڄو وقت گهر ۾ هوندي هيس، پر آئون ليکڪا هيس، پر هي دنيا ۾ وارد ٿيڻ جو اهم موقعو هو. آئون سمهجان ٿي تہ اسان رقم نہ ٺاهي، ڇو تہ مون ڪتاب وڪرو ڪرڻ کان وڌيڪ ماڻهن سان گهڻو ٿي ڳالهايو. پر اهو منهنجي زندگي جو زبردست وقت هو.
تون چاهين ٿي تہ جوان زائفائون تنهنجي ڪتابن مان اتساهجن ۽ لکڻ تي راغب ٿين؟
آئون چاهيان ٿي تہ اهي پڙهڻ مان لطف اندوز ٿين، باقي هو ڇا ڪن، ان سان منهنجو سروڪار ڪونهي. منهنجي خواهش آهي تہ ماڻهو اتساهه کان وڌيڪ لطف ماڻين. اهو ئي آئون گهران ٿي. آئون چاهيان ٿي تہ ماڻهو منهنجي ڪتاب مان مزو ماڻين، ان کي پنهنجي زندگي سان واسطيدار ڪري سمجهن. اها ڪا وڏي طلب ڪانهي. آئون بهرحال سياسي شخصيت نہ آهيان.
توهان ڪلچرل شخص آهيو؟
شايد. مون کي ان جي معنيٰ جي پوري پڪ ڪانهي، پر آئون سمجهان ٿي تہ آئون آهيان.
لڳي ٿو تہ اوهان شين جو آسان تصور رکو ٿيون؟
ائين آهي؟ بلڪل.
مون ڪٿي پڙهيو هو تہ اوهان لکيو آهي تہ شين کي آسان طريقي سمجهايو وڃي؟
بلڪل. پر مون اهو ڪڏهن نہ سوچيو آهي تہ شين کي گهڻي آساني سان بيان ڪجي، اهو تہ منهنجو لکڻ جو ڍنگ آهي. آئون سمجهان ٿي تہ آئون فطري طرح، مواد کي بغير ڪنهن ڪوشش جي آسان بنائڻ جي، آسان نموني لکان ٿي.
اوهان تي ڪي اهڙا وارا بہ آيا آهن، جو اوهان لکي نہ سگهيا هجو؟
ها اهڙا وارا آيا آهن. سال کن اهڙو وقت آيو جو مون لکڻ ڇڏي ڏنو، پر اهو اهڙو فيصلو ڪونہ هيو، جيڪو لکڻ چاهجي پر لکي نہ سگهجي واري عمل سان سلهاڙيل هو. اهو هڪڙو اهڙو فيصلو هو، جنهن سان آئون پاڻ کي ٻي دنيا جهڙو ظاهر ڪرڻ ٿي گهريو. ڇو تہ جڏهن اوهان لکندا آهيو، تڏهن اوهان ڪجهه ڪندا آهو، جنهن جي ٻين ماڻهن کي خبر نہ پوندي آهي. ۽ اوهان ان متعلق ڳالهائي نہ سگهندا آهيو، اوهان عام دنيا ۾ ٻيو ڪجهه ڪرڻ بجاءِ مخفي دنيا ۾ پنهجو رستو پيا ڳوليندا آهيو. هاڻي آئون اهو ڪجهه ڪري ٿڪجي پئي آهيان، مون سڄي ڄمار ائين ڪيو آهي. جڏهن آئون ليکڪن سان گڏجندي آهيان، جيڪي وڌيڪ اڪيڊمڪ هئا، تڏهن آئون ٿورڙو منجهندي آهيان، ڇاڪاڻ تہ آئون ڄاڻان تہ آئون ائين نہ ٿي لکي سگهان، مون وٽ اها ڏات نہ آهي.
منهنجو خيال آهي تہ ڪهاڻي ٻڌائڻ جو مختلف طريقو آهي؟
ها، پر مون ڄاڻي سمجهي ان سلسلي ۾ ڪم نہ ڪيو آهي، پر آئون کان باخبر رهي آهيان. مون ان ڍنگ ۾ ڪم ڪيو، جنهن سان مون کي مزو ٿي مليو ۽ آساني ٿي لڳي، نڪي ڪنهن نظريي جي پويان لڳي ڪري ڪم ڪيم.
توکي ڪڏهن لڳو تہ تون نوبل پرائيز حاصل ڪنديئن؟
نہ نه. آئون عورت هيس. پر ڪن عورتن اهو حاصل ڪيو آهي. آئون ان اعليٰ اعزاز کي پيار ڪيا ٿي، پر آئون ان طرح نٿي سوچيان. ڇو تہ ليکڪ پنهنجي ڪاوشن کي گهٽ ڪري ڀائيندا آهن، خاص ڪري جڏهن اها عمل ۾ اچي ويندي آهي. اوهان ائين نٿا ڪري سگهو جو هتي هتي هرهڪ سان ملي اهو چوندا وتو تہ آئون ممڪن طور نوبل پرائيز حاصل ڪندس. اهو کيڪار جو عام طريقو ڪونهي.
اڄ ڪلهه توهان پنهنجي پراڻن ڪتابن کي ٻيهر پڙهندا آهيو؟
نه. نه. ائين ڪندس تہ پوءِ مون ۾ اجهل اڇا اتپن ٿيندي تہ هتي هتي تبديليون ڪريان ۽ ائين ڪن ڪتابن جي پراڻين ڪاپين ۾ ڪيو بہ اٿم. پر پوءِ مون کي احساس ٿيو تہ ان سان ڪو فائدو نہ ٿيندو.
ڪا اهڙي ڳالهه جيڪا اوهان اسٽاڪهوم جي شهرين کي چوڻ گهرو؟
بلڪل، آئون چوڻ ٿي گهران تہ هن اعزاز لاءِ آئون گهڻي شڪرگذار آهيان، مون کي هن کان وڌ ڪا ٻي شي ايترو خوش نہ بنائيندي، جيترو هن اعزاز ڪيو آهي.
مهرباني