منهنجي زندگي جو سبق
پال ٿوريو
آئون آفريقا ۾ استاد ٿيس ۽ منهنجي سڄي زندگي بدلجي ويئي. آئون خوش هوس، مون وٽ هڪ مقصد هو ۽ ڪنهن بہ مون کان نہ پڇيو هو تہ ”تون هاڻي پنهنجي زندگي کي ڪيئن گهارڻ وارو آهين“، آئون پنهنجو گهر ڇڏي چڪو هوس. آئون اهو شخص ٿيڻ پئي ويس، جنهنجي بنجڻ جي مون کي اڇا هئي، نڪو اهو جوان، جنهن کي نوڪري هجي ۽ منجهس احساس پيدا ٿيڻ شروع ٿيو هجي. مون خدمتون رضاڪار طور آڇيون هيون تہ جيئن آئون پنهنجي دنيا ۽ پاڻ کي پرکي سگهان.
نيويارڪ کان پنهنجي نئين ماڳ نياسالئنڊ Nyasaland تائين وڃڻ واري رستي ۾ روم، بن غازي (ليبيا)، نيروبي، سالسبري (روڊيشا)، ۽ آخر ۾ بلينٽائر جو ننڍڙو هوائي اڏو آيو ٿي. انهيءَ آخري ماڳ تي اڏامندي مون کي ڪيلن جي باغن ۽ مڪائي جي ٻنين ۾ گهيريل ڪڙن وارا ڪچا گهر نظر ٿي آيا. ان نظاري منهنجي ولولي کي وڌايو ۽ لڳو تہ آئون ڪنهن ٻي گرهه تي وارد ٿيو آهيان. هڪ لحاظ کان اها پرانهين ۽ متوازي ڪائنات هئي، پر مون واسطي اها منهنجي جنت هئي.
اهو ڊسمبر 1963ع جو وقت هو ۽ آئون پنهنجي ڏيساور روانگي تي سرهو هئس. آئون انهيءَ زماني جي تشدد پسندي، پنهنجي ٿوري گهڻي ڪم تي مطمئن رهڻ، نسل پرستي، جنگ پرستي ۽ مادي شين جي حاصلات واري رجحان کان ارهو هوس. مون کي معلوم هو تہ آئون هر بار کان آجو هوس. دنيا ۾ جيترون شيون منهنجي ملڪيت هيون، سي هڪڙِي پيتي ۾ سمائجي ويون. نڪو مون وٽ بئنڪ ۾ رقم هئي، ۽ نہ ڪا ٻي ملڪيت هئي، مون وٽ ڪرسي بہ نہ هئي. آئون مڪمل طرح پورٽبل (هڪ جاءِ کان ٻي جاءِ آساني سان کڄي يا نيئي سگهجندڙ) هئس. آئون 22 سالن جو اچي ٿيو هوس.
آفريقا لاءِ منهنجي پهرئين روانگيءَ مون کي زندگي ڀر جي سفر تي اسهائي ڇڏيو آهي. انهيءَ منهنجي دنيا کي ڏسڻ جي طريقي کي جوڙيو آهي ۽ اهو ڏيکاريو آهي تہ پنهنجي ذاتي سورن بجاءِ ٻيو ڪجھ لکڻ لاءِ ڪافي مواد آهي. مون اهو سمجهي ورتو تہ جيڪو اسڪول – ڳاڙهين سرن واري رستي جي آخر ۾ پيرين اگهاڙين شاگردن وارو اسڪول - مونکي پهرئين ڌاريو ٿي لڳو، اهو صفا منفرد بہ ڪونہ هو. اهو تجربو بيان ڪرڻ جي اڇا ڪندي آئون ليکڪ بنجي ويس.
جيتوڻيڪ مون ڏيساور لاءِ پيس ڪارپس (امن جٿا) جي شروعاتي جٿي ۾ شموليت ڪئي هئي، پر اها جان ايف ڪينيڊي جي سڏ جي وراڻي نہ هئي. سواءِ هڪڙي هڪجهڙائي تہ اسان ٻيئي نيو انگلنڊ جي سامونڊي ڪناري رهندڙ هئاسون، باقي ان جي رکي شخصيت توڙي ڪٺور ۽ وڏ خيالي خاندان جي پيچديگين سان منهنجو ڪو لڳ لاڳاپو نہ هو. پيس ڪارپس ۾ شامل ٿيڻ جو هڪڙو سبب اهو هو تہ مون بيٺڪي غلامي مان تازو آزاد ٿيلن جي سهائتا ڪرڻ ٿي گهري ۽ باقي عمل تہ ان احساس هيٺ هو تہ آئون صحيح ڪري رهيو آهيان.
اڄ بہ اسان اهڙي ئي دنيا ۾ رهون ٿا، جيڪا چاليهارو سال اڳ مون سيکڙاٽ طور ڄاتي هئي. ٽيڪنالاجي جي حساب سان تہ روشني ٿيل آهي، پر ڪهڙو فاعدو؟ پريشاني ساڳي آهي، اسان اڄ بہ اوترا ڀليل آهيون، ۽ ويچاريندڙ ماڻهن خاص ڪري نوجوانن جي چپن تي ساڳيو سوال آهي تہ هن دنيا ۾ منهنجي جاءِ ڪٿي آهي؟
هڪ ڀيرو وري اسان جو صدر اسان کي چئي رهيو آهي تہ پنهنجي برادري ۽ ٻي دنيا سان لهه وچڙ ۾ اچون. اڄ بہ اسان جنگ ۽ تشدد سان منهن مقابل آهيون - هن ڀيري عراق، افغانستان ۽ وچ اوڀر ۾. نئين ڳالهه اها آهي تہ اقتصادي تباهي جو چٽو امڪان آهي: ڏکيو وقت يا تہ اسان کي ورهائي ڇڏي ٿو يا هڪ ٻئي کي چڱي پر سمجهڻ ۾ مدد ڪري ٿو. هن ورڇيل وقت ۾ پاڻ ۾ رابطا ڳولڻ اڳي جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ ضروري ٿي پيو آهي. سفر – نظارن مان لطف اندوز ٿيڻ لاءِ نہ پر، حقيقي ماڻهن سان حقيقي ملاقات واسطي – اسان کي اهو سمجھڻ ۾ ڪڏهن بہ معاون نہ رهيو آهي تہ ڪيئن اسان هن داغدار دنيا ۾ آبادي وڌائي رهيا آهيون ۽ ڪيئن اسان هڪ ٻئي تي آڌاري آهيون.
سال 2006ع ۾ ڪرسمس کان ترت پوءِ ڪنهن برگر ريسٽرانٽ ۾ مون کي هڪ ڄاتل چهرو ڏسڻ ۾ آيو، جتي آئون آهو Oahu جي اترين ڪناري تي رهندو آهيان. لڳو ٿي تہ کيس ٻئي ڪنهن سڃاتو ڪونہ ٿي. سينيٽر اوباما ويڪري رنگدار قميص پهريو، پنهنجي ڀيڻ ۽ ستن ٻارن سان گڏ اتي ويٺو هو. جڏهن کاڌ پيت ختم ٿي تہ مون پنهنجو تعارف ڪرايو. سينيٽر قد جو ڊگهو، پر خوش طبع، وڻندڙ ۽ دوست گير ٿي لڳو. هن ڳالهائڻ ٿي گهريو. جيئن اسان مرحبائي ڪلمات ختم ڪيا، آئون هن سان ڳالهه ٻولهه ۾ رنڀي ويس. اهڙي ڪچهري مون هن شهر ۾ اڳي ڪنهن سان نہ ڪئي هئي.
”توکي خبر هجي تہ توهان جيان آئون بہ ڪافي عرصو سائوٿ ايسٽ ايشيا ۾ رهيو آهيان. آئون انڊونيشيا ۾ رهندو هوس.“ سينيٽر ڄڻ پنهنجو تعارف ڪرائيندي ٻڌايو. اسان آفريقا، ڪيوبا، هوائي متعلق ڳالهايو. هن چاهيو پئي تہ مون کي معلوم ٿئي تہ هن نہ صرف منهنجا ڪتاب پڙهيا آهن، پر هڪ پاسي هو پرانهن ملڪن ۾، تہ ٻئي پاسي آمريڪا جي غريب علائقن ۾ رهيو آهي. اڳتي جي گفتگو ۾ اسان نہ رڳو ڪتابن ۽ زندگي جو عمومي ذڪر ڪيو پر جن علائقن کي ڏٺو هو، تن جي شاهوڪاريت توڙي تن جي اثرات جو احوال ڪيو. هن ڦهليل دنيا ۾ نوجوانن پاران پنهنجي جاءِ تلاشڻ واري مرحلي ۾ حاصل ڪيل تجربن جي گهرائي يا پيچدگي جي بنياد تي سينيٽر اوباما پاڻ کي بيان ڪري رهيو هو. ذهانت ۽ مزاح سان وڌايل همدردي جي روشني سان، هو دنيا اندر پرسڪون هو. مون کيس ٻڌايو تہ هو سٺو صدر ٿيندو. هن ٻڌايو تہ هو ان حوالي سان اڀياس ڪري رهيو آهي. اهي ئي لفظ هن چيا هئا.
”پر تڪڙ نہ آهي“، مون چيو ۽ سندس نالي کي سواهلي ٻولي ۾ بدلائي وڌيڪ چيم،”هراڪا، هراڪا، هنينا براڪا.“
هن سمجھي ورتو ۽ انهي سنجيده ڀوڳ تي کليو به. (اجائي تڪڙ بدنصيبي آڻي ٿي. – يا نامناسب براڪ، جيڪو هن جو نالو هو، ۽ ڀاڳ يا نصيب هم معنيٰ آهن.) اهو پنهنجي پر ۾ هڪ اهم واقعو هو، ڇو تہ ويهارو سالن ۾ اهو پهريون ڀيرو هو، جو ڪنهن کي سواهلي ٻولي جي ڄاڻ هئي.
انهيءَ ملاقات کان جلد پوءِ اوباما، ڪارنيل ڪاليج، آئوا ۾ تقرير ڪئي، جنهن ۾ هن حاضرين ۽ ٻين آمريڪن تي زور ڀريو تہ اهي ٻاهر نڪرن ۽ پنهنجي برادري جي سهائتا ڪن. ”جوان ٿيندي مون کي اها پڪ نہ هئي تہ آئون ڪير آهيان ۽ ڇا ڪرڻ وارو آهيان.“ هن چيو، ۽ بيان ڪيو تہ شڪاگو ۾ ڪميونٽي آرگنائيزر – اهو فيصلو سندسن لفظن ۾ هن تاريخ جي ڌارا سان شامل ٿي ماڻهن کي پنهنجن خواب ماڻڻ ۾ مدد ڪرڻ لاءِ ڪيو هو- ٿيڻ کان اڳ ڪيئن هن کي صلاحون ڏنيون ويون، جيئن بالغن کي ملنديون آهن.
اوباما جي تقرير هڪ سڏ هو زندگي ۾ تماشائي ٿيڻ بجاءِ ان ۾ حصيدار ٿيڻ ۽ ان کي بدلائجڻ جو. صدر ٿيڻ کان پوءِ هو اسان کي صلاحي رهيو آهي تہ اسان دنيا سان لهه وچڙ ۾ اچون ۽ ان جي خدمت ڪريون. آئون سياستدانن کي رول ماڊل نٿو سمجهان، پر هن شخص گھٽين ۾ رولاڪي ڪئي آهي ۽ سکيا ورتي آهي. هن جا جيڪي خارجه پاليسي جي حوالي سان شروعاتي قدم آهن، سي دنيا جي تڪرارن کي نئين نموني ڏسڻ جي تجويز ڏين ٿا. هن پنهنجي خصوصي ايلچي جارج مچل کي وچ اوڀر ۾ اهو سمجهائي موڪليو آهي تہ هو اتي وڃي ۽ ٻڌي.
هيءَ گهڙي انوکو سمو آهي - گذريل اٺن يا سورهن سالن کان مختلف بہ آهي – ڇو تہ ڌرتي جي هر رهواسي کي پنهنجي صافي افاديت جي گهٽجڻ ۽ نتيجي ۾ وڌندڙ سنجيدگي جو تجربو ٿي رهيو آهي. پر بجاءِ پوئتي پير ڪرڻ جي، گهڻن عالمي ٻاڙائي جي ڪري پيدا ٿيل امڪانات کي گهري نموني جانچڻ جو ارادو ڪيو آهي: رضاڪاريت وڌي رهي آهي. اڳوڻي سال جي ڀيٽ ۾ هن سال جنوري ۾ پيس ڪارپس ۾ شامل ٿيڻ جي درخواستن ۾ 175 سيڪڙو واڌ آئي آهي. صدر اوباما آمريڪي ڪارپس کي سگهارو ڪرڻ ۽ پيس ڪارپس کي ٻيڻو ڪرڻ جو واعدو واريو آهي. هو اسان تي زور ڀري رهيو آهي تہ اسان پنهنجي پاڙيسرين کي سمجهون، پنهنجي علائقي يا ٻي دنيا ۾، ليڪچر ڏيڻ يا جنگ ڪرڻ جي بجاءِ اسان انهن جي ڳالهه ٻڌون ۽ ڪم ڪريون.
اسان سڀني مسافرن لاءِ پيس ڪارپس جا تجربا اهم سبق وارا آهن. آفريقا ۾ ٽيچر طور مون ٻڌڻ سکيو. مون کي ماڻهن جي حقيقي زندگي ۽ مسئلن جي خبر پئي ۽ ساڳي وقت محسوس ٿيو تہ انهن وٽ بہ تبديلي جا خواب مون جهڙا ئي آهن. سينٽرل آفريقا جي پرانهين جاءِ – بيٺڪي نياسالئنڊ، جيڪا ملاوي طور آزاد ٿي – مان مون کي آمريڪا، ۽ ان جي خوبين ۽ ناڪامين کي ڏسڻ جو موقعو مليو. مسافريءَ مون کي پنهنجي ذات سان ملڻ جو تجربو بخشيو آهي، ۽ انهن ماڻهن سان رابطي ۾ آندو آهي، جن کي منهنجي ڪا اڳواٽ ڄاڻ ڪانهي.
مون پاران پيس ڪارپس ۾ شموليت جو فيصلو نظاريگيري جو لڪل انڪار هو. ان هوندي بہ ڪيترائي نظاري باز آفريقا ۾ عياشي وغيره لاءِ ويندا رهيا. وڻن ۾ لڪل هڪ سرن واري سوڙهي روڊ جي ڇيڙي تي ٺهيل ننڍڙي اسڪول ۾ آمريڪي ماستر هجڻ هڪ منفرد عمل هو. جڏهن بہ مون آفريقا جو ذڪر ٿي ڪيو تہ ماڻهن ارنيسٽ هيمنگوي جو حوالو ٿي ڏنو، پر مون کي کل ٿي آئي، ڇو تہ مون هن کي هڪ آقا ٿي سمجهيو، جيڪو جانورن جي قدرتي رهائش گاهون گهمندي جانورن کي ماريندو ٿي رهيو ۽ بورچي خاني واري سواهلي ٻولي ۾ پنهنجي بندوق بردارن سان ڳالهائيندو ٿي رهيو. ان وقت منهنجو هيرو، هيمنگوي نہ هو، جيڪو هڪ شاهوڪار مسافر هو ۽ خوابن جي دنيا ۾ گهاريندڙ ۽ پئسي جي آڪڙ ۾ ورتل هو، پر منهنجو هيرو نيلسن منڊيلا هو، جيڪو مقصد سان سلهاڙيل شخص هو، جنهن کي تازو گورا سرڪار روونا مقدمي ۾ عمر قيد جي سزا ڏيئي جيل ۾ واڙي ڇڏيو هو.
مون محنت ڪري چچيوا ٻولي کي گرامري طرح استعمالڻ سکيو. ڪڏهن بہ آئون شڪار ڪرڻ نہ ويس. مون وٽ ڪيميرا بہ نہ هئي. وڌ ۾ وڌ جيڪو جنگلي جانور مون ڏٺو سو هو چراخ، جيڪو منهنجي ڪچري تي اچي حملا آور ٿيندو هو، يا جنگلي چميئڙا جيڪي گهر جي ڇڄهڙي جي هيٺئين حصي هيٺان پيا لڙڪندا هئا، يا ڪڏهن ڪارا يا ساوا خطرناڪ آفريقي نانگ جيڪي وڻن جي پنن ۾ يا مڪائي جي ٻنين ۾ ريڙهيون پائيندا هئا. آئون ڇهه سال آفريقا ۾ رهيس.
آفريقا ۾ مون کي مال ميڙڻ جو حرص يا ترقي جي اميد نہ هئي. بطور ٽيچر جيڪو مون کي معاوظو ملندو هو، سو ايترو هوندو هو، جنهن مان آئون پنهنجي پورت ڪري ويندو هوس، البت اهو، هتي جي ٻين جي ڪمائي کان وڌ هو. مون کي ڪا شڪايت نہ هئي. جڏهن آئون شهر ۾ ويس ۽ اتي آمريڪي سفارتخاني جي ملازمن سان مليس، تڏهن مون کي پنهنجي لڪ ۾ هئڻ جو احساس ٿيو. ان زماني ۾ نوجوان ايل پال بريمر، جيڪو منهنجو هم عمر هو، اتي ملاوي سفارتخاني ۾ اڪانامڪ ۽ ڪمرشل ڪائونسلر طور ڪم ڪري رهيو هو ۽ مون کان وڌيڪ ڪمائي رهيو هو ۽ ڊپلوميٽڪ سروس جي مٿئين ڏاڪي ڏانهن وڌي رهيو هو. هو اڳتي هلي عراق جو پروڪونسل جي عهدي تي پهتو.
ان زماني ۾ چرس ميٿيوز سوازيلئنڊ ۾ پڙهائي رهيو هو، ۽ مئساچسٽس جو مرحوم سينيٽر پال ٽسونگاس ايٿوپيا ۾ ٽيچر هو. جڏهن آئون ڪافي عرصي بعد ٽسونگاس سان مليس يا اوچتو پيس ڪارپس جي رضاڪارن (سفارتڪارن، استادن، واپارين، ڊاڪٽرن) سان ملاقي ٿيس ٿي تہ مون کي احساس ٿي ٿيو تہ اسان وچ ۾ تجربن جي لحاظ کان هڪ جهڙائي هئي ۽ پاڻ ۾ هڪ فوري تعلق جو احساس ٿي ٿيو. سڀ کان وڌيڪ مون کي سندس سالن جي خدمت لاءِ عزت هئي. ڪنهن کي بہ آساني نہ ميسر ٿي هئي. ڪن تہ ڪافي دشوار حالتن ۾ گذاريو. تازو آئون انڊيا ۾ آمريڪي ڪونسل جي هڪ ملازم سان مليس، جيڪو سينٽرل زائر جي هڪ ننڍڙي ڳوٺ ۾ ڪچي گهر ۾ ٻه سال رهيو هو، جتي بجلي نہ هئي ۽ اهو ڳوٺ ٻيلي جي آخرين ڇيڙي تي وسيل هو. هن انهن ٻن سالن کي پنهنجي زندگي جا بهترين سال ٿي سمجهيو.
آئون ٻه سال ملاوي ۾ هئس، مون ڪڏهن بہ گهر فون نہ ڪئي. منهنجو گهر وارن سان رابطو خطن وسيلي قائم هو، جيڪي هتي پهچڻ ۾ مهينو کن لڳائيندا هئا. اهو مون کي سٺو ٿي لڳو. اڄوڪي دنيا ۾ گهر سان فوري رابطي جي ڪري پرانهن ملڪ ۾ هئڻ واري تجربي ۾ رخنو ٿو پوي. اها ڪهڙي زندگي آهي، جو جڏهن اوهان جو حالتون خراب هجن، تڏهن اوهان ماءُ سان ڳالهيون ڪري سڪون حاصل ڪريو؟ حقيقي تجربو تہ آهي پرانهون هجڻ، تڪليف ۽ دشواري ۾ يا جوکم ۾ هئڻ. اهو ئي تہ آهي پري هجڻ جو مقصد. مون کي هاڻوڪن گريجوئيٽ جي سمجھه نٿي اچي، جيڪو اجائي نوڪري پيو ڪندو آهي، گهر ڳولي، روٽين ۾ مشغول ٿي ترقي جي آسري ۾ رهندو آهي. مون کي بہ هُڪ فِن Huck Finn وانگر باقي دنيا کان پري ڪنهن علائقي ڏانهن جلدي وڃڻ جي اڇا سمجهه ۾ اچي ٿي.
آئون انهن ماڻهن وٽ رهيس، جن وٽ مٿاڇري تي تمام گهٽ هو. رقم جي اڻ هوند هئي ۽ انهن جو نطام بارٽر (جنس بدلي جنس) نظام هو. اسڪولي ٻارن جي نوٽبڪن مان گاسليٽ جي يا ڪاٺ جي ٻرڻ وقت نڪتل دونهين جي دپ ايندي هئي. هنن جي ڳوٺن ۾ بجلي ڪا ورلي هوندي هئي. منهنجا شاگرد يونيفارم تہ پائيندا هئا پر سندن پير اگهاڙا هوندا هئا. سندن پيرن جا ترا اسڪول ايندي ويندي سخت ٿي ويا هئا. اهي اگهاڙن پيرن سان فوٽ بال کيڏندا هئا. اسان پاران لنچ واري پروگرام شروع ڪرڻ کان اڳ ۾ هنن جي لنچ ۾ هڪ اوٻاريل پٽاٽو يا ڪمند جون ڪجھ گريون هونديون هيون، جن کي هو چوساڙي بک کي ختم ڪندا هئا.
اهو آسان تہ رهندو پر غلط ٿيندو تہ آئون انهن شين جي فهرست ڏيان، جيڪي منهنجي شاگردن يا انهن جي ڪٽنبن وٽ ڪونہ هيون. نامور شخصتيون آفريقا جي ڳوٺن ۾ گهمندي ائين ڪنديون آهن، جڏهن پنهنجي خود شعوريت جي ڏوهاري، بي تڪي ۽ فاخرانہ احساس هيٺ هي دولتمند مسافر غير موجود شين جو ذڪرڪرڻ لڳندا آهن. ان ڪري اهي اتي گهڻو عرصو رهي نہ سگهندا آهن. جيڪر اتي سالن تائين رهن تہ کين اهو نظر اچي جيڪو مون ڏٺو: ماڻهن جي سانحن يا مشڪلاتن مان پار پئي اڳتي وڌڻ واري خصلت resiliency۔ آفريڪن کي وساري ڇڏڻ، خشڪ سالي، خراب فصل، بک، بيمارين ۽ سڀ کان اگري ڳالهه تہ ظالم حڪومتن جي ڄاڻ هئي، پر پوءِ بہ اهڙين دشوار ۽ ڪٺن حالتن هوندي بہ انهن جيئڻ جا طريقا سکي ورتا هئا ۽ جي رهيا هئا. ڀرين چاليهارو سالن کان آئون ڌارين کي آفريقا جي حالتن تي ڏک جو اظهار ڪندي ڏسي رهيو آهيان، پر بعضي ئي ڪو اهو ٻڌان ٿو، سواءِ انهن جي جيڪي اتي رهيا، تہ سڄي دنيا جا ڌڪاڻيل، سخت ترين حالتن ۾ بہ پاڻ کي بچائيندا اچن.
منهنجي ڏنل سکيا انهن کي ڪم آئي هوندي، پر مون جيڪو سيکارو سو ٿورو هو، البت مون جيڪو سکيو سو وڌيڪ هو. ها ٻن سالن کان پوءِ منهنجي شاگردن انگريزي ڳالهائڻ شروع ڪئي ۽ ڪي ڪاليج ۾ بہ پهتا. پر اڄ چاليهن سالن جي رضاڪارانہ ڪم کان پوءِ به، ملاوي جون حالتون اهڙيون آهن جيڪي 1963 ۾ هيون. آبادي چئوڻي ٿي 13 ملين کي پهتي آهي، جنهن مان هڪ ملين تہ يتيم آهن ۽ في ڪس آمدني ساليانو 160 آمريڪي ڊالر آهي.
ماڻهو ڪلچر شاڪ يا ڌچڪي جي ڳالهه ٿا ڪن. مون کي اهو لڳي ها، جڏهن مون اهي ڪچا گهر ڏٺا يا مون کي مليريا جي بيماري لڳي يا مياسس Myiasis بيماري (چمڙي جي انهي بيماري ۾ مکين جهڙا ڪيئنا جسماني کل اندر داخل ٿي گوشت کائڻ لڳندا آهن) لڳي – منهنجي قيمص ۾ رهندڙ اڏمندڙ مکين جا بيضا منهن جي جسم ۾ وڌي ڪينئا ٿيا، (انهن تجربن کي مون پنهنجي مختصر ڪهاڻي White Lies ۾ بيان ڪيو آهي). مون جالڻ سکي ورتو. پر مون کي ڪلچر شاڪ تڏهن لڳو، جڏهن آئون واپس آمريڪا پهتس ۽ ملڪ تقريبن ساڳيو هو، ويٽنام واري جنگ اڃا وڌيڪ گرم، تباهي آڻيندڙ ويڇا وڌائيندڙ هئي. البت آئون بدليل هئس.
مون نہ رڳو پنهنجي شاگردن، پر پيس ڪارپس جي ٻين ساٿي ٽيچرن سان رابطا بحال رکيا. هر اونهاري ۾ اسان پنج ڏينهن ڪٺي گذاريندا آهيون. اهي ئي منهنجا سٺا دوست آهن. مونکي ٻين رضاڪارن جي ڄاڻ آهي، جيڪي پنهنجي ڳوٺ سان، دوستن سان سالن کان رابطي ۾ آهن. ملاوي ٻارن جو ڳوٺ نالي هڪ يتيم خانو، سابق رضاڪارن شروع ڪيو هو، جيڪو هينئر وڏو پروجيڪٽ آهي.
ڪافي ماڻهن وانگر، جن تي پرانهن ملڪن جي تجربن اگرو اثر ڪيو، آئون اهڙو ٿي گهر نہ وريس ۽ نڪي پنهنجا تجربا پوئتي ڇڏي آيس. اهي منهنجي ذهن ۾ اڪريل آهن، ۽ اهي هاڻي منهنجي فيصلن کي ڄاڻ ڏين ٿا. انهن مون کي مظبوط بنايو آهي. ان تي ڪجهه ماڻهو چوندا تہ ان مان ڪهڙو فاعدو؟ پر اهي ساڳيا ماڻهو چوندا تہ نظم لکڻ مان ڪهڙو فائدو، يا ٻولي سکڻ مان ڪهڙو فائدو، يا پيرين پنڌ سفر ڪري، ٻيلن ۾ گهمندي پکين کي وڻن تي لامارا ڏيندي ڏسڻ جو ڪهڙو فائدو؟.
جڏهن بہ ڪو ماڻهو مون کان پڇي ٿو تہ هو پنهنجي حياتي کي ڪيئن گهاري، تہ آئون وراڻيندو آهيان تہ پهرئين تہ هو گهر ڇڏي، اوڏانهن وڃي، جتي هو ٻڌڻ گهري ٿو. جتي هن کي اهي ماڻهو ملندا جيڪي دنيا کي بدلائڻ ۽ رابطا ٺاهڻ جا خواب ڏسن ٿا، جيئن هو پاڻ چاهي ٿو. هڪڙي غلطي اها آهي تہ توهان اهو سوچڻ لڳو تہ توهان ماڻهن جي زندگي ۾ وڏي تبديلي آڻيندا، جن ۾ توهان رهو ٿا. ائين نہ آهي. مکيه فرق يا تبديلي رڳو توهان ئي ۾ ايندي.
*[ھن مضمون جو ليکڪ پال ٿوريو Paul Theroux 10 اپريل 1941 تي آمريڪا ۾ پيدا ٿيو. ھيءُ نامور سفرنامہ لکندڙ ۽ ناول نگار آھي.
سال 1967 ع ۾ سندس پھريون ناول والڊو شايع ٿيو. سندس ناول Jungle Lovers (1971) کي ملاوي حڪومت ڪافي سالن تائين بندش ھيٺ رکيو. ساڳئي طري وري سندس ھڪ ٻي ناول Saint Jack (1973) کي وري سنگارپور جي حڪومت بندش ۾ رکيو. ھن جي ڪافي ناولن کي فلمايو بہ ويو آھي.
ھن جو نامور ڪتاب The Great Railway Bazaar (1975) آھي. ھي وي ايس نائيپال جو دوست بہ رھيو آھي، جنھن جي حوالي سان ھن ٻہ ڪتاب لکيا، پر سندس ٻئي ڪتاب بعنوان Sir Vidia's Shadow (1998) ۾ نائيپال تي تنقيد ٿيل ھئي. ھي ٻئي دوست ڪافي سالن تائين ھڪ ٻئي کان رٺل رھيا.]