مارگريٽ ائٽ ووڊ
18 نومبر 1939 ڌاري اوٽاوا ۾ جنم وٺندڙ هن ليکڪا جي پرورش اتر آنتاريو، ڪيوبيڪ ۽ ٽورنٽو ۾ ٿي. ٽورٽنٽو يونيورسٽي جي وڪٽوريا ڪاليج مان بي اي ڪري، هن ريڊ ڪلف ڪاليج مان ماسٽرس جي ڊگري ورتي.
چاليهن کان وڌيڪ ڪتابن جي ليکڪا مارگريٽ ائٽ ووڊ لکڻ جي شروعات شاعري سان ڪئي آهي، پر اڳتي هلي ڪري هن ناول، ٻارن جا ڪتاب، ڊراما ۽ تنقيدي مضمون لکيا آهن. هن جي وڌيڪ شهرت ناول نگار طور آهي. سندس پهريون ناول The Edible Women 1969 ۾ شايع ٿيو، جنهن جو اردو ترجمو فهميده رياض ڪيو آهي، جيڪو آج جي شماري 68 ۾ شايع ٿيو آهي. سندس گهڻو مشهور ناول The Handmaid’s Tale آهي. تازو ان ناول تي مبني هڪ ٽي وي سيريل بہ ٺاهيو ويو آهي، جيڪو ڪافي مقبول ٿيو آهي. ياد رهي تہ مارگريٽ ائٽوڊ، جنهن کي ڪي نقاد ڊسٽوپيائي ادب جو پيغمبر سڏين ٿا، تنهن اهو ناول سال 1985 ۾ لکيو هو. انهيءَ ناول ۾ هن ويجهي مستقبل ۾ آمريڪا جو نقشو چٽيو هو. انهي منظرنامي موجب ان زماني ۾ آمريڪا جي حڪومت تي بنياد پرست عيسائين جو قبضو ٿيو آهي، جن انهن عورتن، جيڪي ٻار ڄڻي سگهن ٿيون، کي جنسي غلام ٺاهي ڇڏيو آهي ۽ باقي ٻين عورتن جي حيثيت گهرو نوڪر جهڙي ٿي ويئي آهي.
تازو آمريڪا ۾ ڊونالڊ ٽرمپ صدر ٿيو آهي، جنهنجي عورت دشمني ڪنهن کان لڪل ڪونهي، تنهنڪري هن اهڙا قدم کنيا آهن، جن سان عورت جي آزادگي کي ڇيهو رسيو آهي. ٽرمپ جي انهن قدمن کان پوءِ ۽ ان ناول تي ٺهيل ٽي وي سيريل جي ڪري ان ناول جي شهرت ۾ اضافو ٿيو آهي ۽ ڪتاب وري وڌ وڪرو ٿيندڙ ڪتابن جي فهرست ۾ اچي ويو آهي.
انهيءَ ناول جو مکيه ڪردار آفريڊ هڪ جنسي غلام بنيل عورت آهي، جيڪا هڪ ڪمانڊر جي قبضي ۾ آهي. ان جي گهرواري ٻار پيدا نٿي ڪري سگهي. تنهنڪري هو هر مهيني هن سان جنسي ميلاپ ڪري ٻار پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. ۽ ان عمل دوران هن جي گهرواري هن جي مدد ڪري ٿي.
سال 2000 ۾ The Blind Assasin تي کيس بڪر پرائيز مليو هو. هن سال سندس نئون ناول MaddAddam شايع ٿيو آهي، جيڪو ٽي ڪتابي سلسلي جو آخري ڪتاب آهي. ان سلسلي جو جو پهريون ڪتاب Oryx and Cake 2003 ۾ شايع ٿيو، جيڪو مئن بڪر پرائيز جي ننڍي فهرست ۾ شامل ڪيو ويو ۽ ٻيون ڪتاب 2009 ۾ The Year of Flood نالي سان شايع ٿيو.
سندس شاعري جو جو آخري ڪتاب ڊ ڊور 2007 ۾ شايع ٿيو، جڏهن سندس پهريون ڪتاب سرڪل گيم 1964 ۾ شايع جيڪو شاعري جو مجموعو هو.
سندس ناول MaddAddam تي اڪانامسٽ تبصرو ڪندي لکيو ھو تہ ٽي ڪتابي سلسلي جو آخري ناول اعتبار ۾ ايندڙ خراب يوٽوپيائي مستقبل واري وارتا تي مبني آهي. ذري گهٽ سڄي انسانذات جنسي جولان ڏيارڻ جي دعويٰ ڪندڙ گوري کائڻ جي ڪري نيست ٿي چڪي آهي. ائين رٿا تحت ٿيو آهي تہ جيئن انسانن جو نئون نسل پيدا ڪيو وڃي، جنهن ۾ هڪ پاسي تشدد ۽ شهوت ناپيد هوندا، تہ ٻي پاسي هو رڳو پن ۽ گاه کائي بک اجهائي سگهندو. اهي نوان انسان ڪجهه بچيل پراڻن انسانن سان گڏ رهيل آهن. انهن پراڻن انسانن ۾ ٽوبي نالي نيڪ عورت آهي، جيڪا ناول جي راوي آهي. تہ ٻئي پاسي پين بالرس جهڙا ڪٺور مجرم رهن ٿا، جيڪي اڃا بہ وڌيڪ تباهي جا خواهان آهن. پنهنجي پيشرو ڪتابن جيان هي ناول بہ هڪ پاسي ائڊونچر ڪهاڻي آهي تہ ٻئي پاسي انسان جي تباهي ۽ تخليق واري رجحانن تي فلسفيانہ رائي زني آهي. هي هڪ تصوراتي ڪتاب آهي. هن ناول جي خامي اها آهي تہ ڪتابي سلسلي جي پيشرو ڪتابن تي آڌاري ۽ ڳنڊيل آهي، پر اڪيلو نہ آهي، تنهنڪري پڙهندڙ کي هن ناول مان لطف اندوز ٿيڻ لاءِ اڳوڻن ناولن کي پڙهڻو پوندو.
جڳ مشهور رسالي د پيرس رويو جي شماري 117 ( سيارو، 1990) ۾ سندس جيڪو انٽرويو شايع ٿيو هو، تنهن مان ڪجهه سوال جواب اختصار سان پيش ڪجن ٿا. هي انٽرويو مئري مورس ورتو هو. انٽرويو جي مهڙ ۾ ٻڌايل آهي تہ مارگريٽ ائٽ ووڊ جڏهن هاءِ اسڪول ۾ پڙهندي هئي، تڏهن شاعري شروع ڪئي ۽ سورهن سالن جي ڄمار ۾ هن لکڻ پڙهڻ کي پنهنجو ڪيريئر بنايو. کيس سندس ٻئي شاعري جي مجموعي تي گورنر جنرل جو انعام مليو. ان وقت کان هوءَ ڪئناڊا جي ادبي دنيا جي سگهاري شخصيت آهي.
1972 ۾ سندس ڪتاب Survival: A Thematic Guide to Canadian Literature بحث ۽ تڪرار جو سبب بنيو، ڇو تہ ان ۾ هن دعويٰ ڪئي تہ ڪئناڊا جي ادب ۾ ملڪ جي پيش پوڻ ۽ پنهنجو سر بڄائڻ وارن رجحان جو اولڙو ملي ٿو، اهو رحجان هڪ پاسي پنهنجي سابقه ڪالوني آمريڪا جو زيردست ساٿي هجڻ ۽ ٻئي پاسي اهو ملڪ جنهن ۾ اڻ سڌاريل زمين جا وسيع ٽڪرا آهن، مان اتپن ٿيو آهي. ان ڪتاب کان پوءِ هوءِ ٽورنٽو، جتي هوءَ پبلشنگ هائوس انانسي ۾ ايڊيٽر طور ڪم ڪندڙ هئي، ڇڏي الستوڻ، آنٽاريو جي فارم ۾ اچي رهي، جتي ڪل وقت لکڻ ۾ مشغول ٿي.
سوال: اوهان ڪم ڪيئن ٿا ڪريو؟ ٻڌائي سگهنديون تہ پهريون ڊرافٽ ڪيئن تيار ڪنديون آهيو؟
جواب: آئون هٿ سان لکندي آهيان، گهڻو ڪري ان پني تي، جنهن تي حاشيا ڇڏيل هجن، لائينون گهريون ۽ انهن جي وڇ ۾ وڌيڪ وٿي هجي. ان پين سان لکڻ گهرندي آهيان، جيڪي پني تي تيزي سان هلي سگهي، ڇو تہ لکڻ جي تيز آهيان. اصل ۾ تيار ٿيل مسودو تڪڙ ۾ ٺاهي نہ سگهندي آهيان. جيتوڻيڪ آئون لکڻ ۾ تيز آهيان، پر تڪڙ ۾ غلطيون ٿيو وڃن، سو اهي مون کي ڊاهڻيون پئجيو وڃن. ان کان پوءِ ان مواد کي ٽائيپ ڪندي آهيان.
سوال: ڇا اوهان وٽ لکڻ لاءِ ڏينهن، جگهه، يا وقت مقرر آهي؟ يا جتي آهيو، ان جي ڪري مسئلو ٿئي ٿو؟
جواب : آئون صبح جو ڏهين کان چئين وڳي تائين لکندي آهيان، جڏهن منهنجو ٻار اسڪول مان ورندو آهي. ڪڏهن شام يا رات جو بہ ڪم ڪندي آهيان، جڏهن ڪنهن ناول تي تيزي سان ڪم ڪندڙ هوندي آهيان.
سوال: اوهان ناول کي اول کان آخر تائين لکندي آهيو؟
جواب: نه. منظر پاڻ پيدا ٿين ٿا. ڪڏهن اهي سڌائي ۾ هلن ٿا تہ ڪڏهن وري وچان واڙي. Surfacing ناول جا ٻه حصا مون پنج سال پهرئين لکيا، ۽ باقي ناول بعد ۾ لکيو.
سوال :ڇا توهان ايڊيٽرن ساڻ لاڳاپجي لکندا آهيو؟
جواب : جيئن تہ آئون پاڻ ايڊيٽر رهي آهيان، تنهنڪري پهرئين آئون پاڻ لکيل مواد جي ايڊيٽنگ ڪندي آهيان. ماڻهن کي مواد ڏيکارڻ کان اڳ آئون ان مواد کي ورائي ورائي پئي لکندي آهيان. آئون چاهيندي آهيان تہ جڏهن ڪو ان کي ڏسي تہ اهو تقريبن مڪمل هجي. بهرحال ان مواد ۾ بہ وري ننڍيون ننڍيون غلطيون، خاص ڪري بيهڪ جي نشانين يا لفظن جي ورجاءَ جون، هونديون آهن. تن کي ايڊيٽرن جي مدد سان سڌاربو آهي.
سوال :مون محسوس ڪيو آهي تہ اوهان جي ويچار ڌارا ۾ پئسي جي اهميت آهي. ڇا هر وقت شين کي اقتصادي تناظر ۾ ڏسنديون آهيو؟
جواب: جڏهن اوهان غريب هوندا آهيو تہ اوهان ائين ڪندائو. آئون بہ ڪنهن مرحلي تي غربت جو شڪار رهي آهيان. مهنجي غربت حقيقي غربت جهڙي ڪونہ هئي. اسان وڻڪار سان گهيريل ٻنين تي رهندا هئاسون، کاڌ پيت جون شيون اتي پوکيندا هئاسون. ٻيو تہ آئون جلدي ئي خود مختيار بنجي ويس. ننڍي لاڪون ئي مون کي باور ڪرايو ويو هيو تہ مون کي پاڻ تي ڀاڙڻو آهي. مون گهڻو اڳ ئي بينڪ اڪائونٽ کوليو هو ۽ ان کي استعمال ڪرڻ سکي ورتو هو. مون کي مالي طور آزاد هئڻ سيکاريو ويو هو. عورتن جي زندگي ۾ پئسي جي ڪافي اهميت آهي، ڇو تہ اها اوهان جي ويچار ڌارا تي اثر اندار ٿئي ٿي...
***
سال 2019 ۾ سندس تازو ناول The Testaments ڇپيو، جيڪو سندس اڳو ڻي ناولThe Handmaid’s Tale جو ٻيون حصو Sequel آھي. ان کي 2019ع جو گڏيل بڪر اوارڊ حاصل ٿيو آھي.