لکڻ جا سونهري اصول
سڀ کان پهريائين ڪئناڊا ۾ رهندڙ مارگريٽ ائٽوڊ (ولادت 18 نومبر 1939ع) جا رايا پيش ڪجن ٿا. هن ليکڪا هڪ ئي وقت ناول نگار، ڪهاڻيڪار، شاعر مضمون نويس آهي. سال 2000 ۾کيس بڪر پرائيز ڏنو ويو. سندس تجويزون آهن ته:
o پڙهندڙن جي ڌيان کي قابو جهليو. (اهو تڏهن ٿيندو جڏهن اوهان پنهجو ڌيان يڪجا رکندا). پر توهان کي اهو معلوم ڪونهي تہ پڙهندڙ ڪير آهي، سو اهو ڪم ۾ اونداهه ۾ گليل سان مڇي مارڻ وانگي آهي. جيڪو ليک الف کي لڀائي ٿو، سو وري ب کي بور ڪندڙ هوندو آهي.
o توهان کي ٿيسارس، ۽ بنيادي گرامر جي ڪتاب سان گڏ حقيقي صورتحال Reality تي عبور رکڻ جي ضرورت رهندي. مقصد تہ مفت ۾ ماني نہ ملندي، پر ولوڙ ڪرڻي پوندي. لکڻ هڪ پورهيو بہ آهي، تہ جوا بہ آهي. هن ۾ اوهان کي پڪي پينشن ملڻ جو آسرو نہ هوندو آهي. ڪجهه ماڻهو کڻي ٿوري مدد ڪن، پراوهان کي پنهنجي سر ڪم سر انجام ڏيڻو آهي. جيئن تہ ڪنهن اوهان کي مجبور نہ ڪيو آهي، بلڪه اوهان پاڻ ئي اها ڪرت اختيار ڪئي آهي، تنهنڪري روئڻ پٽڻ اجايو آهي.
o جيئن تہ اوهان پاڻ ئي ڪتاب لکيو آهي، تنهن ڪري اوهان ان کي انهيءَ معصوم توقع سان نہ پڙهندائو، جيڪا نئين ڪتاب جي هڳاءَ مان پيدا ٿيندي آهي. ڪتاب کي پبلشر کي ڏيڻ کان اڳ ڪنهن هڪ يا ٻن دوستن کان پڙهايو، پر اهو دوست اوهان جو دلدار نہ هجي، متان اڳتي هلي راهون جدا ٿي وڃن.
o اگر پلاٽ ۾ ڪٿي منجهي پيا آهيو، تہ اتي ويٺا نہ رهو، پوئتي وري جانچنا ڪيو تہ ڪٿي غلطي ٿي آهي. پوءِ يا ٻي راه وٺو. يا ڪردار بدلايو، يا زمان بدلايو. يا شروعاتي صفحو ئي کڻي بدلايو.
آئرش ناول نگار اين انرائيٽ (ولادت 11 آڪٽوبر 1962ع) کي 2007 ۾ ناول The gathering تي مئن بڪر پرائيز حاصل ٿيو هو. هن جا رايا آهن ته:
o رڳو خراب ليکڪ ئي پنهنجي لکڻين کي سٺو سمجھندا آهن.
o جنهن نموني اوهان لکڻ گهرو، لکندا وڃو. فڪشن صفحن تي ڦهليل لفظن تي مبني هوندو آهي، حقيقي صورتحال ٻي شيءِ ٿيندي آهي. اهم ڳالهه اها ڪانهي تہ اوهان جي لکڻي حقيقت کي ڪيترو ويجھي آهي يا هٿرادو آهي. رڳو ان جي ضرورت يا گهرج ئي اهميت جوڳي هوندي آهي.
o ائين ڀانيو تہ اوهان ڪنهن موتمار بيماري باعث مرڻ وارا آهيو. ان صورت ۾ اوهان ڪتاب مڪمل نہ ڪندائو. ڇونه؟ ڪتاب جو اڳتي نہ وڌڻ اوهان کي ارهو ڪري ٿو. پاڻ سان دليلبازي ختم ڪريو. ان کي بدلايو. ڏٺوَ. ڪنهن کي مرڻو نہ پيو.
هلاري مانٽيل (ولادت 6 جولاءِ 1952ع) کي سندس يارهين ناول Wolf Hall تي 2009 ۾ مئن بڪر پرائيز حاصل ٿيو هو. هو ڪهاڻيڪار توڙي نقاد بہ آهي. سندس تجويز ڪيل اصول هيٺ ڏجن ٿا:
o اهڙو ڪتاب لکو، جنهن کي اوهان پاڻ پڙهڻ گهرندا هجو. جيڪر اوهان ئي ان کي پڙهڻ گوارا نہ ٿا ڪريو، تہ پوءِ ٻيو ڪو ائين ڇو ڪندو. مخصوص پڙهندڙ حلقي يا مارڪيٽ کي ذهن ۾ رکي ڪتاب نہ لکو. ٿي سگهي ٿو تہ اوهان جي ڪتاب مڪمل ٿيڻ تائين اهو حلقو يا منڊي تحليل ٿي ويو هجي.
o اوهان وٽ ڪنهن ڪهاڻي جو ڪو سٺو آئيڊيا آهي، تہ ان تي ڳنڍ نہ ٻڌي بيهو تہ اهو هروڀرو نثري بيان ۾ فٽ ٿئي. ٿي سگهي ٿو تہ اهو سٺو ڊرامو، اسڪرين پلي يا نظم ٿئي. لچڪيدار بنجو.
o لکندي لکندي اوهان اگر رڪجي ويا آهيو تہ ان صورت ۾ ڊيسڪ ڇڏي وڃي يا سمهو، يا پنڌ ڪريو، يا وهنجو، يا ميوزڪ ٻڌو، يا مراقبو ڪريو، يا ايڪسرسائيز يا ٻي ڪا سرگرمي ڪريو، پر ان مسئلي تي وقت نہ وڃايو. ٻئي پاسي پارٽي ۾ شريڪ ٿيڻ يا فونون ڪرڻ ۾ وقت نہ وڃايو، ڇو تہ ان صورت ۾ ٻين جا لفظ اچي اها جاءِ والاريندا، جتي اوهان جا وڃايل لفظ هئڻ گهرجن. صبر ڪريو. ساهي وٺو.
o هر ڳالهه لاءِ تيار رهو. ڇو تہ هر ڪهاڻي جون پنهنجون تقاضائون ٿين ٿيون، ۽ اڳيان اصول ٽوڙڻا پوندا آهن، سواءِ هڪ جي تہ جيڪر اوهان انڪم ٽيڪس جي ڳڻتي ۾ آهيو تہ پوءِ اوهان ادب ۾ رت ست نٿا ڏئي سگهو.
ناول نگار ۽ ڪهاڻيڪار زيدي سمٿ (ولادت 25 آڪٽوبر 1975) جو پهريون ناول White Teeth سال 2000ع ۾ ڇپيو. ان کي ڇپڻ لاءِ ناشرن کي پاڻ مقابلو ڪرڻو پيو هو. سندس رايا آهن تہ :
o ننڍپڻ کان ئي ڪافي سارا ڪتاب پڙهڻ شروع ڪريو. ٻين ڪمن کان وڌيڪ ان سرگرمي ۾ وقت لڳايو.
o وڏيرڙو ٿيڻ تي پنهنجي ليکن کي ائين پڙهو، ڄڻ ڪو ڌاريو يا دشمن پيو پڙهي.
o لکڻ ۽ ايڊيٽنگ جي وچ ۾ مناسب وقفو رکو.
o اجاين فقرن يا لفظن توڙي گروهن کان پاسو ڪريو. ماڻهن جو ميڙ اوهان جي لکڻين کي سهڻو نہ بنائيندو.
o اعزازن کي حاصلات سان نہ ڀيٽيو.