سال 2016 لاءِ ادب جي نوبيل انعام وارو انوکو فيصلو
انعام جي اعلان کان اڳ لئڊبروڪ جي جواخانہ تي ٻين ليکڪن جهڙوڪ ڊان ڊي للو Don DeLillo ، هاروڪي مراڪامي Haruki Murakami، شام جي شاعر ائڊونيز وغيره تي وڌيڪ شرط پئي رکيا ويا.
24 مئي 1941ع تي پيدا ٿيندڙ باب ڊلن جو اصلي نالو رابرٽ الين زمرمئن Robert Allen Zimmerman, آهي. هو گذريل پنجاهه سٺ سالن کان وٺي شاعري ۽ موسيقي جي ميدان جو شهسوار آهي. سٺ واري ڏهاڪي ۾ جڏهن آمريڪا اندر سماجي بيچيني هئي ۽ جنگ مخالف تحريڪ توڙي شهري حقن واري تحريڪ زورن تي هيون، تڏهن سندس ڳايل ۽ لکيل ڪلام خاص ڪري بعنوان ”طوفاني هوا گهلي رهي آهي“ ۽ ”وقت بدلجي رهيو آهي“، انهن تحريڪن جا ڄڻ ترانا بنيل هئا.
طوفاني هوا لڳي رهي آهي
جيسين سمنڊ ان کي ڳڙڪائي
تيسين پهاڙ ڪيترا سال موجود رهندا؟
هائو، ۽ ڪي ماڻهو آزاد ٿيڻ کان پهرئين
ڪيترا سال موجود رهندا؟
هائو، ۽ ڪو ماڻهو ڪيترا ڀيرا منهن ورائي
نہ ڏسڻ جو ڍونگ ڪندو رهندو؟
جواب، منهنجا دوست، اهو آهي تہ طوفاني هوا لڳي رهي آهي،
جواب اهو آهي تہ طوفاني هوا لڳي رهي آهي.
وقت بدلجي رهيو آهي
سڄي ملڪ جا ماتا پتا
تنقيد ڪرڻ کان پاسو ڪيو
توهان کي اهو سمجهه ۾ نٿو اچي ته
اوهان جا پٽ ۽ ڌيئرون
اوهان جي حڪمن کان پري آهن
اوهان جي پراڻي ريت پڄاڻي تي پهتي آهي
مهرباني ڪري پاسيرا ٿيو جي اوهان سهائتا نٿا ڪري سگهو،
وقت بدلجي رهيو آهي.
ائڊم براڊلي، جيڪو انگريزي ادب جو پروفيسر آهي ۽ هن وقت هو آمريڪي ڪلامن جي شاعراڻه خاصيتن جو ڪورس پڙهائي ٿو، تنهن باب ڊلن کي نوبيل ادبي انعام ملڻ واري ڳالهه کي ساراهيو آهي. هن لکيو آهي تہ جڏهن باب ڊلن کان پڇيو ويو هو تہ ڇا هو پاڻ کي شاعر سمجهي ٿو ۽ کيس لڳي ٿو تہ سندس شاعري موسيقي کان سواءِ جالي سگهندي، تہ هن وراڻيو هو تہ اها جالي ويندي، پر هو پنهنجي شاعري کي پڙهڻ کان وڌيڪ ان کي ڳائڻ گهرندو. باب ڊلن هڪ ٻي موقعي تي ائين چيو هو تہ ”ڪلام لاءِ ڌن کان وڌيڪ لفظ اهم هوندا آهن.“
براڊلي تسليم ڪري ٿو تہ شاعر جي حيثيت ۾ هن پاران قافين جو استعمال تز نہ هوندو آهي، پر پوءِ بہ اهو وڻندڙ هوندو آهي. بهرحال ان ڳالهه ۾ ڪو شڪ نہ آهي تہ هو شاعر آهي. ياد رهي تہ ڪجهه عرصو اڳ سندس مشهور ڪلام ”خانہ بدوش يا رولاڪ وانگر“ جو هٿ لکيل ڊرافٽ 2 ملين ڊالرن ۾ وڪرو ٿيو هو.
ڪافي ليکڪن انھي فيصلي کي تنقيد جو نشانو بنايو ھو. ھڪ ليکڪ ول سيلف تہ ڊلن کي صلاحيو ھو تہ هو فرينچ ليکڪ سارتر جيان انعام وٺڻ کان انڪار ڪري. پر ھن صاحب کڻي روايتي تقريب ۾ نہ ورتو، پر خاص طور سجايل تقريب ۾ ضرور وصول ڪيو.
ھن سال 2018 ۾ تہ نوبيل ادب جو انعام ئي نہ ڏنو ويو آھي، ڇو تہ سال جي شروع اھو اسڪينڊل سامھون آيو تہ نوبيل ادبي ڪميٽي جي سيڪريٽري جو مڙس پئسن عيوض راز وڪڻندو رھيو آھي. تنھن ڪري ايندڙ سال ٻنھي سالن جو انعام ڏنو ويندو.