2
جڏهن به ڪو خُلم ٻرندو هو، تڏهن غريب سنڌين جا چونئرا ۽ لوڙها سڙندا هئا، سندس کلن ۾ بُھُه ڀريو ويندو هو. هنن سان اهي وارداتون ايتريون ته گھڻيون ٿي گذريون هيون، جو هر پيڙهيءَ جا ماڻهو ڪن خاص اهڃاڻن مان ايندڙ آفت کي سهي ڪري ويندا هئا.
سوڍل اميرخان جي ڏيڍيءَ تي پهتو ته ڀر ۾ مغلن واري مسجد مان ٻانگي جو پرُ سوز آواز فضا ۾ گونجڻ لڳو. سوڍل کي ائين محسوس ٿيو ڄڻ اڄ ٻانگي جي آواز ۾ ڪو اهڃاڻ هو، ڪو چتاءُ هو، ڪنهن ٿيڻيءَ جو، ڪنهن نئينءَ واردات جو. پهريدارن ڪنهن سوار کي ڇوھه مان ايندو ڏٺو ته پنهنجا ڀالا منڌيئڙي وانگر آڏا ڏيئي بيهي رهيا. پر سوڍل ڪميت جي رفتار نه گھٽائي، ۽ جيڪڏهن پهريدار هٽي نه وڃن ها ته سنبن ۾ چچرجي وڃن ها. سوڍل هنن کان گھڻو اڳتي عين ڏيڍيءَ جي صدر دروازي اڳيان وڃي گھوڙي جھلي. گھوڙيءَ جي سنبن جي آواز هڪ مغلياڻي ٿورو در کولي جھاتي پاتي، پر ڪنهن سنڌيءَ کي ڏسي وري جھٽ تاڙي چاڙهي ڇڏيائين. سوڍل گھوڙي تان لٿو ته پهريدار به ڀالا تاڻيندا اچي پهتا.
”تون ڪير؟“ هڪڙي پهريدار ڪڙڪي سان چيو.
”سوڍل!“ هن مختصر جواب ڏنو.
پهريدار خاموش ٿي ويو. هنن کي شايد سوڍل جي اچڻ جي اڳ ئي ڄاڻ ٿيل هئي؛ کين هن جي اچڻ جي ڍنگ تي جا ڪاوڙ هئي، سا هاڻ حيرت ۾ بدلجي ويئي. هنن مان هڪڙي وڌي مرداني اوطاق جي در جو ٽنگيل چڙو وڄايو. گھڙيءَ کان پوءِ هڪ خواجه سرا سوڍل جي آجيان ڪرڻ لاءِ ٻاهر نڪري آيو، ۽ ٻيئي هٿ منڌيئڙي وانگر پنهنجي ڇاتيءَ تي ٻڌندي چيائين: ”حضور اوهان جي انتظار ۾ آهن.“
سوڍل هن سان گڏجي اندر داخل ٿيو. اڱڻ جي اڳيان هڪ نهايت خوبصورت چمن هو، جنهن جي عين وچ تي هڪ ڦوهارو رنگين پاڻي جون پچڪاريون گلن تي اڇلائي رهيو هو. هر طرف سنگمرمر جي مرتبانن ۾ مشعلون ٻري رهيون هيون. ڦوهاري جي چوڌاري چئن ستونن سان هڪ گول چبوترو ٺهيل هو. هر هڪ ستون جي مٿان هڪ نهايت حسين عورت جو بت ٺهيل هو. هر مجسمو ڄڻ ڏسندڙ کي پنهنجي خوبصورت جسم کي ڇُهي ڏسڻ جي آڇ ڪري رهيو هو. سوڍل انهن مجسمن کي دل ئي دل ۾ ساراهيندي رهجي ويو. فن ۽ هنر جو ڪمال هو، جو سونهن سندرتا جي صورت وٺي بيٺو هو. هن کي پنهنجو سنگتي رتن ياد اچي ويو، جيڪو سنگمرمر ۽ آبنوس مان اهڙا پيارا پيارا بت ۽ مجسما گھڙيندو هو، جو ڏسندڙ دنگ رهجي ويندا هئا. مرزا عيسى هڪ مُلي جي چوڻ تي کيس سنگسار ڪرائي مارائي ڇڏيو هو. هي مجسما به رتن جا ٺاهيل هئا، ۽ سوڍل کي ائين محسوس ٿيو، ڄڻ انهن مجسمن ۾ رتن جو روح کيس بدلي وٺڻ لاءِ ٻاڏائي رهيو هو.
خواجه سرا هن کي بتن ڏسڻ ۾ محو ڏسي، هلڪي کنگھڪار ڪندي چيو: ”حضور جن اوهان جا منتظر آهن!“ ائين چئي وري ادب سان ٻانهون ٻڌي بيهي رهيو. سوڍل چمن مان لنگھي ديوان خاني ۾ قدم رکيو. هن جي بلڪل سامهون هڪ وڏي تخت تي، اميرخان طول تي ٽيڪ ڏيو ويٺو هو. سندس سامهون، هڪ مُوڙي تي هڪ حَسين ترڪ ڇوڪرو رباب تي ڪا ايراني ڌُن وڄائي رهيو هو. اميرخان اکيون بند ڪري ان ڌُن ٻڌڻ ۾ مگن هو. سوڍل جي اچڻ تي ڄڻ هو ڇرڪ ڀري اٿي ويھي رهيو.
”اچ سوڍل اچ؛ اچي هت منهنجي ڀر ۾ ويھه،“ اميرخان جي منهن تي مرڪ ڦهلجي ويئي.
سوڍل گھڙيءَ لاءِ پنهنجي چوڌاري ڏسندو رهيو؛ هر طرف ريشم ئي ريشم هو. پردا ريشم جا، قالين ريشم جا، طول ويهاڻا ريشم جا، چادرون ريشم جون. تخت جي ڀر ۾ آبنوسي ميز تي بلوري صراحين ۾ انگوريون ۽ عرق سجايل هئا، ۽ انهن جي ڀر ۾ دل جي شڪل جا بلوري جام چمڪي رهيا هئا.
”آءٌ ويهڻ ڪونه آيو آهيان. تو مونکي ڇو سڏايو آهي، اميرخان؟“ سوڍل جي آواز ۾، نه چاهيندي به سختي اچي ويئي.
”ڏاڍي ڪا ڪاوڙ اٿئي مون تي! ياد نه اٿئي ته پاڻ پڳ مٽ يار آهيون.“ امير خان صلح جي انداز ۾ چيو.
”آءٌ ياري نڀائڻ نه، پر تنهنجو نياپو ٻڌي آيو آهيان.“ سوڍل پنهنجي آواز کي جھيڻو ڪندي چيو.
”نياپا پيا ڏبا وٺبا؛ پهرين اچ ته انگوريءَ سان ياريءَ کي تازو ڪريون. ادراڪي، منهنجي جان، اسان کي پنهنجن انهن خوبصورت هٿن سان جام ڀري ڏي!“ اميرخان پيار مان ترڪ ڇوڪري کي چيو. هن جون اکيون هن نينگر جي سراپا کي ڏسي چمڪڻ ٿي لڳيون. ترڪ ساقي ڏاڍي ناز سان اٿيو؛ رباب هڪ پاسي تي رکي، هن هڪ خاص ادا سان ٻه جام ڀريا، ۽ هڪ سوني طشت ۾ رکي اڳتي وڌيو. اميرخان کي جام ڏيڻ کان اڳ هن جام پنهنجن چپن تائين آندو، ۽ سرڪي ڀري کيس پيش ڪيائين. اميرخان مرڪندي، جام ورتو. ترڪ ڳڀروءَ وري سوڍل جو جام پنهنجن چپن تائين آندو، پر هن جي سرڪ ڀرڻ کان اڳ، سوڍل جام سندس هٿن مان کسي ورتو. هن کي ان منظر کان ئي بڇان اچي ويئي هئي. ترڪ ڳڀرو ڪاوڙجڻ بدران دل تي هٿ رکي هڪ نئينءَ ادا سان ڪنڌ نمائي بيهي رهيو.
اميرخان ٽهڪ ڏيئي چيو: ”اوهين سنڌي اڃا هن ايراني ميوي تي ڪونه هريا آهيو. پر هن ميوي جو مزو سو اسان کان پڇ.“
”اهو ميوو اوهان کي نيبھه هجي؛ اسان سنڌين کي پنهنجي حال تي ڇڏي ڏيو!“ سوڍل پنهنجي آواز ۾ ٽوڪ کي لڪائيندي چيو، ۽ جام پنهنجن چپن سان لڳائي ڇڏيائين.
هو چپ چاپ پيئندا رهيا. سوڍل جي اندر جي آڳ انگوريءَ وڌيڪ ڀڙڪائي ڇڏي. اڄ انگوري هن جي اندر جي کوري تي ڇنڊو نه وجھي سگهي. هو جيئن جيئن پيئندو ويو تئين تئين هو وڌيڪ سجاڳ ٿيندو ويو. هن کي رتن جو روح سڄي ديوانخاني ۾ ڀٽڪندو، هن جي ڪن ۾ ڀڻ ڀڻ ڪندو محسوس ٿيو؛ ”سوڍل، تون ته ياري نڀائڻ وارو آهين. منهنجي خون جو بدلو ڪڏهن وٺندين؟“ اها ڀڻ ڀڻ هن جي لؤڻن ۾ ٻُرڻ لڳي، ۽ ان سان گڏ هن کي سنڌ جا اهي سمورا ڪونڌر ياد اچي ويا، جيڪي ترخانن ۽ ٻين ڌارين سان وڙهندي ڪُسي ويا هئا. سڀ هڪ آواز ٿي هن جي ڪنن ۾ سرگوشيون ڪرڻ لڳا هئا: ”سوڍل، اسان جي رت جو سڏ ڪڏهن ڏيندين؟“ اهي سرگوشيون پڙاڏا بنجي هن جي ڪنن، هن جي دل، ۽ ۽ پوءِ هن جي رت ۾ هُرڻ ٻُرڻ لڳيون. رت جي انهيءَ هورا کورا هن کي ويهڻ ڪونه ڏنو، ۽ هو اٿي بيٺو. گھڙيءَ لاءِ اميرخان کي گھوريندي، هن چيو: ”اميرخان تو مون کي ڇا لاءِ سڏايو آهي؟ ادي بابت ڇا چَوڻو اٿئي؟“
اميرخان به ڄڻ ننڊ مان جاڳي پيو. انگوري هن جي پاپڙين ۾ پوسرڻ لڳي هئي، ۽ هن سُرور مان چيو: ”سوڍل، ڇڏ انهن ڳالهين کي. تون ته منهنجو يار آهين. ويھه ته اڄ توکي دنيا جي هڪ نرالي شيءَ ڏيکاريان . . . “ ۽ پوءِ ترڪ ڳڀروءَ ڏانهن منهن ڪري چيائين: ”جان، اسين اڪيلا ٿيڻ چاهيون ٿا.“
ترڪ ڳڀرو ڪورنش ڪري، پوئتي هٽندو، ديوان خاني مان نڪري ويو. اميرخان سوڍل کي ويهڻ جو اشارو ڪري، زور سان تاڙي وڄائي. خواجه سرا بنان ڪنهن آهٽ جي، اندر داخل ٿي، ڪنڌ نمائي بيهي رهيو.
”پنهنجي مالڪڻ کي چؤ ته اسين سندس منتظر آهيون.“
خواجه سرا کان ڇرڪ نڪري ويو. هن کي ڄڻ اُن ڳالھه تي اعتبار ئي نٿي آيو، ۽ هو منجھي بيٺو رهيو.
”سليمان، اسين ڳالھه ورجائڻ جا عادي نه آهيون!“ اميرخان کي اوچتو ڪاوڙ اچي ويئي.
”جي . . . . جي آقا ي من!“ سليمان جو ڪنڌ اڃا ئي وڌيڪ جھڪي ويو، ۽ هو تخت جي پٺيان واري دروازي کان زنان خاني ۾ هليو ويو، سوڍل کي به ڪجھ سمجھه ۾ نه آيو ته اميرخان جو مقصد ڇا هو. ڇا هيءَ ڪو نئون داءُ هو سياست جو؟ هي ڪو نئون ڪوڙڪو هو هن کي ڦاسائڻ لاءِ؟ هو اڃا انهن خيالن ۾ هو ته پازيبن جي هلڪي ڇڻ ڇڻ هن جي ڪن ۾ پئي، * پوءِ هلڪي پيازي، شفاف ململ جي چولي ۾ ملبوس پرين جي هڪ شهزادي اندر داخل ٿي. سوڍل کي ائين محسوس ٿيو ڄڻ مٿس کنوڻ کڙي ويئي، ۽ هن جون اکيون کيريون ٿي ويون. پيازي ململ مان جھلڪندڙ هن جا ڪلها، هن جي ڇاتيءَ جي محراب جي ٻنهي پاسي ڄڻ ته سجدو ڪرڻ جي دعوت ڏيئي رهيا هئا. سندس سنهڙا گلابي چپ به محرابي شڪل ۾، ڊگھي سنهي نڪ هيٺان ائين ٿي لڳا ڄڻ ته ڪو گلابي ڪنول ڏانڊيءَ سوڌو کڙي پيو هو. سدس اکين جا پنبڻ هوش حواس ٻُهاري وڃڻ لاءِ آتا هئا، ۽ ريشم کان به نرم کليل وارن سندس سراپا کي عجيب پس منظر ڏيئي ڇڏيو هو؛ ۽ سڀ کان وڌيڪ هن جي اچڻ سان ڪمري ۾ هڪ عجيب هٻڪار پکڙجي ويئي ۽ فضا واسجي ويئي. سوڍل کي اها خوشبو کائڻ لڳي. هن جي جسم جي اها اُٻ هن جي ناسن کان ٿيندي، هن جي هيٺئين ڌڙ ۾ ڀيڙون ڏيڻ لڳي، ۽ سوڍل کي اهو احساس ٿيندي ئي پنهنجي پاڻ تي ڪاوڙ اچڻ لڳي.
”محبوبي، هي منهنجو پڳ مٽ يار، سوڍل آهي. هن کان مون کي ڪوبه پردو ڪونهي. اچ، اڄ اسان جي ڦٽيل دلين تي پنهنجي مٺي آواز جي جادوءَ سان ڪو مرهم رک!“ امير خان تخت تي هن جي ويهڻ لاءِ طول سڌو رکندي چيو.
هن سوڍل تي هڪ سرسري نظر وڌي، پر ان سرسري نظر ئي هن جي سَنڌ سَنڌ ۾ هڪ عجيب ڇِڪ پيدا ڪري وڌي. نه چاهيندي به هن جي نگاه، سوڍل جي ڀورين نيرين اکين کان ٿيندي، سندس موڪري ويڪري ڇاتيءَ تي ڄمي ويئي، ڄڻ هوءَ ان ڇاتي ۾ پنهنجي لاءِ ڪا جڳھه ڳولڻ لڳي هئي. ان موڪريءَ ڇاتي کي ڏسي هن کي پنهنجي وطن ترڪستان جا وسيع ميدان ياد اچي ويا. هن کي انهن ميدانن کي کن پَل ۾ طي ڪندڙ سرڪش گھوڙا ياد اچي ويا، جن جي انگ انگ ۾ اَڄاتي اُڇل هئي، جن جون مشڪون انسان کي ڏسي سيٽجي وڌيڪ اُڀري بيهنديون هيون. انهيءَ ويڪري ڇاتي کي ڏسندي ڏسندي هو رباب کڻڻ لاءِ هيٺ جھڪي ته سوڍل کي پنهنجي ڪميت گھوڙي مومل ياد اچي ويئي. رباب کڻي، موٽڻ وقت هن جو هٿ اڻ لکو، هن جي ٻانهن کي ڇُوهي ويو؛ سوڍل کي ائين محسوس ٿيو ڄڻ ڪنهن باھه جو اُلو سندس ٻانهن تي رکي ڇڏيو هو، ۽ هو ٻئي هٿ سان انهي هنڌ کي مهٽڻ ۽ آروس ڪرڻ لڳو.
هن رباب تي آڱريون ڦيريندي، هڪ ڪهني ڌُن ڇيڙي، ۽ ان ڪُهني ڌُن جي لئي ۾ هن جو سريلو آواز انگوري شراب بنجي ويو. هوءَ ڳائڻ لڳي ـــــــــــ پنهنجي ئي وطن جو هڪ نغمو، جنهن جا سمورا لفظ نه سمجھندي به سوڍل ڄڻ ان جي پيغام کي پروڙي ورتو.
”منهنجي وطن جا جوان، غلام وطن جي ڪنوارين کي ويجھو نٿا وڃن؛ منهنجي وطن جو ڪنواريون هٿ کڻي هنن کي ڳراٽي پائڻ لاءِ وڌن ٿيون، پر هو کين ڀاڪر ۾ نٿا آڻين، ڇاڪاڻ ته هنن جو وطن غلام آهي. منهنجي وطن جون ڪنواريون ڳاڙها پيازي گل پنهنجي سينڌ ۾ سجائي، هنن جي آجيان لاءِ پٻن تي بيهي انتظار پيون ڪن، پر هو اچڻ لاءِ آتا نه آهن، ڇاڪاڻ ته هنن جو وطن غلام آهي. منهنجي وطن جون ڪنواريون پنهنجن دروازن اڳيان پنبڻن جي سيج وڇائي، اوسيئڙي جا لڙڪ پيون ڳاڙين، پر هو اچڻ لاءِ آتا نه آهن، ڇاڪاڻ ته هنن جو وطن غلام آهي. . . . ڇاڪاڻ ته هنن جو وطن غلام آهي. . . . !“
گيت الائي ڪيڏي مهل پورو ٿيو، پر جڏهن سوڍل هن ڏانهن نهاريو تڏهن هن سوڍل جي اکين ۾ هڪ انوکو مچ مچندو ڏٺو؛ اهو مچ ان مچ کان مختلف هجو، جو هن جي اکين ۾ کيس ڏسڻ سان پيدا ٿيو هو. هوءَ به هڪ غم گاڏڙ خوشي محسوس ڪرڻ لڳي؛ ڪيترو نه دکي هو هي غلام ديس جو شهزور انسان!
”اها اٿئي اسان جي ليلى، سوڍل! اسان جي دين ايمان جي مالڪ! ليلى، جان . . . اڄ تو اسان کي اهو گيت ٻڌائي نئين حياتي بخشي ڇڏي آهي. اسين تنهنجا احسان ڪيئن لاهي سگھنداسون . . . !“ اميرخان جام ختم ڪندي چيو. هن جي اکين ۾ انگوري بجاءِ ليلى، جھلڪي رهي هئي، ۽ هن اکيون اڌ بند ڪندي چيو: ”ليلى، اسان جو جام خالي آهي !“
ليلى آئي، ميز تان صراحي کڻي هن ڏانهن موٽي آئي. جام اميرخان جي هٿ مان وٺي، کڻي فرش تي اڇلايائين. بلوري جام اَڻا اَڻا ٿي ويو. اميرخان حيرت مان ليلى جي منهن ۾ نهارڻ لڳو. ليلى جي اکين ۾ شرارت هئي، ۽ چپن تي هڪ دلنواز مرڪ. هن صراحي کڻي اميرخان جي هٿ ۾ ڏني، کيس پي وڃڻ جو اشارو ڪيائين. اميرخان جي چپن تي به مرڪ اچي ويئي. هن صراهي چپن سان لڳائي ڇڏي، پر اڌ صراحي پوري ٿي ته انگوري هن جي واڇن کان وهڻ لڳي. هن کي هڏڪيءَ اچي ورتو. سندس منهن ڳاڙهو ٿي ويو، *۽ اکيون ٻاهر نڪري آيس. هن کان وڌيڪ پيتو نه ٿيو، ۽ هن لڏندي، ٿاٻڙجندي صراحي تخت تي رکي، اکيون بند ڪري ڇڏيون.
ليلى وري اٿي، ميز تان اهڙي ساڳي صراحي کڻي، سوڍل اڳيان آئي، ۽ کيس اهڙين نظرن سان ڏٺو، جن ۾ شوخي ۽ شرارت کان سواءِ هڪ التجا به هئي. هن صراحي سوڍل ڏانهن وڌائي. سوڍل صراحي هن جي هٿ مان وٺي، چپن سان لڳائي ڇڏي. هوءَ عجب ۽ ڊپ مان هن وحشي گھوڙي کي ڏسندي رهي. جڏهن صراحي خالي ٿي ويئي، تڏهن سوڍل صراحيءَ کي زور سان آتشدان ۾ اڇلائي ڇڏيو. سوڍل جي اکين جو مچ هيڪاري وڌيڪ مچڻ لڳو. ليلى هڪ هلڪو ٽهڪ ڏيئي، اميرخان جي ڇاتيءَ تي پنهنجي آڱر رکندي چيو: ” ڪانئر . . . .! “ ائين چئي، هڪ خاص ادا سان موڙو ڏيئي، رباب اميرخان جي هنج ۾ اڇلائيندي، زنانخاني ڏانهن هلي ويئي. سوڍل هن طوفان کي ويندي ڏسي، ڳچ وقت زنانخاني جي دروازي ڏانهن نهاريندو رهيو.
اميرخان جي انا به صراحي وانگر اَڻا اَڻا ٿي ويئي هئي. هن کي ليلى *۽ سوڍل سان گڏ پنهنجي پاڻ تي به ڪاوڙ اچي ويئي، ۽ هو اٿي بيهي رهيو. ڪمري ۾ اچ وڃ ڪندي، هو پنهنجي ڪاوڙ کي ڍري ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي چوڻ لڳو؛ ” سوڍا خان، ڀاڻهين کي سمجھائي ڇڏ، هن ٺٽي جي ڀري بازار ۾ ترخانن کي گاريون ڏنيون آهن، ۽ امير ڪوڪلتاش کي سندس اوطاق تي وڃي مارڪٽ ڪئي آهي. ترخانن ۾ ڏاڍو تاءُ آهي. امير ڪوڪلتاش مون کي چوائي موڪليو آهي ته آءٌ اهو نياپو تو تائين پهچايان . . هاڻي تون وڃي سگهين ٿو. مون کي تنهنجي ياريءَ جي ضرورت نه آهي. سليمان . . . سليمان . . . ! . . . سوڍل هاڻ وڃڻ لاءِ تيار آهي . . . “
سليمان زنانخاني جو دروازو کولي اندر آيو، ۽ اميرخان جي اکين کي ڏسي، سوڍي جي اڳيان سڌو ٿي بيهي رهيو. سوڍو پنهنجي موڙي تي ويٺو رهيو ۽ چيائين : ”آءٌ پنهنجي مرضيءَ سان آيو هوس، ۽ هاڻ ويندس به پنهنجي مرضيءَ سان . . . . !“
”سوڍا، توکي پنهنجي هٿ سان نه مارڻ جو قسم مون کنيو آهي، نه سليمان! . ۽ سليمان جي خنجر جو وار ڪڏهن به خالي نه ويو آهي . . . . “ اميرخان تي هاڻ انگوري پنهنجو پورو اثر ڪندي ٿي وئي. سوڍل چپ چاپ زنانخاني جي دروازي ڏانهن نهاريندو رهيو؛ هن جي ڪنن ۾ اڃا تائين پازيبن جي ڇم ڇم جو آواز ٻري رهيو هو. اميرخان هن کي اوڏانهن نهاريندو ڏسي بِر ٿي ويو، ۽ هن سليمان ڏانهن نهاريندي چيو: ”سليمان، اسان کي ڳالھه ورجائڻ جي عادت نه آهي . . . . ! “
سليمان پربت جيڏو جناور هو؛ سندس اکين ۾ رحم ۽ انسانيت جو نالو نشان به نه هو. هو جھنگلي سانَ جيان نڪ مان ڦونگارا ڪڍندو رهيو. اوچتو هن پنهنجي ڪمربند مان ڪاري ڳَن سان هڪ ڊگھيءَ ڦار وارو سنهو خنجر ڇڪي ڪڍيو، ۽ سندس زبان مان لفظ ڄڻ چيرجي نڪتا: ”سنڌي، تون حضور جا لفظ ٻڌي چڪو آهين! “
سوڍل ڄڻ ته ڪجھه ٻڌو ئي ڪونه. هن هڪ صراحي مان جام ڀريو. اڃا جام چپن تائين آندائين ته انگوريءَ جي تهه تي هن سليمان جو ڪارسرو پاڇولو ڏٺو. هن ڪنڌ جي هلڪي جنبش سان مٿي نهاريو، ۽ خنجر کي تيزيءَ سان پاڻ ڏانهن ايندو ڏٺائين. هٿ جي هلڪي اشاري سان هن جام ۾ پيل انگوريءَ سليمان جي اکين ۾ اُڇلائي وڌي، ۽ پاڻ موڙي تان هٽي ويو. سليمان جي اکين ۾ اونداھه جا مرچ پئجي ويا، ۽ هن جو وار خالي موڙي تي اچي ڪِريو. خنجر جي نوڪ موڙي جي ناسي چمڙي کي آرپار ڪپي ويئي. وڌيڪ ڌڪ روڪڻ لاءِ، سوڍي جھٽ هڻي، سليمان جي خنجر واري هٿ کي ڪَرائي کان جھلي، پنهنجي هٿ کي هلڪو موڙي ڇڏيو. سليمان جي وات مان ڪِيڪ نڪري ويئي، ۽ هو پٺئين پاسي سڄو ٻيڻو ٿي ويو. پر خنجر هٿ مان نه ڇڏيائين. سوڍي پنهنجي گوڏي سان، سليمان جي گوڏي جي پٺ ۾ زور سان ٺوڪر هڻي سندس ٻانهن ڇڏي ڏني. سليمان مروٽيل ٻانهن سان پٺ ڀر وڃي ڦهڪو ڪيو، ۽ سندس ئي آبنوسي خنجر جي چهنب، سندس چيلھه وٽان گھڙي، دَنَ وٽان نڪري آئي. هن چپن ۾ ئي ڪٺل ڍڳيءَ جھڙي رنڀ ڪئي، ۽ سڌو ٿي ويو. سوڍل کيس پير سان ٿڏو هڻي، اونڌو ڪري خنجر ڇڪي ڪڍي ورتو. خنجر هٿ ۾ جھلي، هو اميرخان ڏانهن وڌي آيو. اميرخان ڊپ کان ڄڻ پنڊ پهڻ ٿي ويو. سوڍل سندس پهراڻ سان خنجر تي لڳل رت صاف ڪندي چيو: ”اميرخان هي آبنوسي خنجر تنهنجي منهنجي ياريءَ جي نشاني طور کنيو ٿو وڃان. . . . “
سليمان جي رنڀ تي پهريدار پنهنجا نيزا سنڀالي اندر هليا آيا. سليمان کي پٽ تي پيل ۽ سندس پيٽ مان وهندڙ رت کي ڏسي، هو منجھي بيهي رهيا. اميرخان سوڍل جي هٿ ۾ خنجر ڏسي، چيو: ”اوهان کي ڪنهن سڏايو، مردودو ! وڃو . . . . . هڪدم ٽرو منهنجي منهن تان !“
پهريدار منهن ڀيلو ڪري ٻاهر هليا ويا. سوڍل خنجر جي ڦار تي آڱر ڦيريندي، ڌار ڏسندي چيو: ”اميرخان، تنهنجو نياپو آءٌ ڀاڻهم تائين پهچائيندس، پر ڪنهن ترخان هن کي هٿ لاتو آهي ته منهنجو نالو به سوڍو آهي. . . . “ اميرخان تي هڪ نظر وجھي، هن وري زنانخاني جي بند دروازي ڏانهن نهاريو، ۽ پوءِ ديوان خاني مان نڪري، چمن مان ٿيندو پنهنجي گھوڙيءَ تائين وڌي آيو.