الطاف شيخ ڪارنر

بوتلن جو سفر

ھي ڪتاب سامونڊي سفر جي دلچسپ ۽ ڏکوئيندڙ واقعن تي مشتمل آھي. ھن ڪتاب ۾ آيل سڀني ڪھاڻين جو واسطو سمنڊ يا سامونڊي سفرن سان آهي يا وري ڌارين ملڪن ۽ مسافرن سان آهي. ھي ڪھاڻيون مختلف ملڪن ۽ سمنڊن تان جدا جدا وقتن تي لکيون ويون آهن. جان خاصخيلي لکي ٿو: ”الطاف شيخ جو هي ڪتاب هڪڙي ايڊونچر تخليق جو سنگم آهي. وسيع ڄاڻ سان ڀرپور مختصر دنيا جو طويل سفرنامو جتي رڳو سمنڊ ۽ خطرا آهن ۽ ان تي جهاڳندڙ جھاز آهي. ڪتاب پڙهندي لڳي ٿو ته ماڻھو پاڻ سفر ۾ آهي ۽ الطاف جا ٻڌايل نقشا ۽ جاگرافي پڙهندڙ لاءِ سونھان آهن. اهو سڄو ايڊونچر پڙهندڙ پاڻ پرکيندو ٿو رهي. “

  • 4.5/5.0
  • 23
  • 0
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book بوتلن جو سفر

انتساب: ريئر ائڊمرل بخت علي جماڻي نالي

عارضي طور ٻه سال ميرپورخاص جي ڪنهن ڪاليج ۾ رهڻ بعد اسان جو ”ڪئڊٽ ڪاليج“ پيٽارو ۾ شفٽ ٿيو ته اسان جا روم ميٽ ۽ پاڙيسري سڀ بدلجي ويا. هونءَ جو ڀرواري ڪمري ۾ خيرپور جو شوڪت جماڻي، ڪاڇيلو فروٽ فارم وارو رفيع ڪاڇيلو ۽ حيدرآباد جو سراج شيخ (هاڻ سئي گئس ڊپارٽمينٽ ۾) هئا، انهن بدران لاهور جو طارق جميل (هاڻ اريگيشن ڊپارٽمينٽ ۾ چيف انجنيئر) ، ٻيو ڊگريءَ جو حفيظ آرائين ۽ ٽيون “پير جي ڳوٺ ” جو بخت علي جماڻي ٿيا. هي سڀ اٺين ڪلاس ۾ هئا ۽ مون سميت منھنجي روم وارا مئٽرڪ ۾ هئاسين. حفيظ ماٺيڻي طبيعت جوهو، طارق جميل کي ڪاليج ۾ ٿيندڙ ڊرامن ۾ اداڪاري ڪرڻ جو شوق هو ۽ سڄو ڏينھن هڪ ٻئي ڪئڊٽ اورنگزيب لغاريءَ سان ورانڊي ۾ بيھي ڊائلاگ ياد ڪندو هو (اورنگزيب ته اڳتي هلي واقعي وڃي ائڪٽر ٿيو ۽ اڃان تائين ٽي وي تان ايندڙ ڊرامن ۾ حصو وٺندو رهي ٿو)، بخت علي سڄو ڏينھن هاسٽل جي ورانڊن ۾ پنھنجي سنهي ۽ تکي آواز ۾ ڳالهائي ٻين جو سُک ڦٽائيندو هو. اسان ڳوٺن کان آيل سڀ (چاهي جھانگارا باجارا جو اقبال ترڪ هجي يا شاهه پنجو سلطان جو غلام محمد سومرو. ٻيٽي جتوئي جو لياقت جتوئي هجي يا ٽنڊو الهيار جو محمد عالم هاليپوٽو) شروع وارا ڏينھن ڊڄڻا هوندا هئاسين، جو ڳوٺ ڇڏي پھريو دفعو نئين ماحول ۾ آيا هئاسين. اڙدو به ايتري سٺي ڳالهائڻ نٿي آئيسين. پر جونئرن ۾ ٻه ڄڻا اهڙا هئا جيڪي پھرين ڏينھن کان رعب سان هلندا رهيا. هڪ هادي بخش جتوئي .(جنھن جي اڙدو جيتوڻيڪ اسان وانگر پوري ساري هئي) ۽ ٻيو بخت علي جماڻي (جنھن کي اڙدو به سٺي آئي ٿي).
هڪ ڏينھن منھنجي روم ميٽن چيو ته اسان مان ڪو ٻاهر نڪري بخت عليءَ کي دڙڪو ڏئي اچي ته هو آهستي ڳالهائي. پر پوءِ سڀ اهو سوچي ماٺ ڪري ويھي رهيا ته ورندو ڪجھه نه، ڇو جو جنھن ٽون سان هن سان ڳالهائبو ان ئي ۾ هو ورندي ڏيندو. اجائي بي عزتي ٿيندي.
پيٽارو جا تقريباً سڀ ڪئڊٽ ”اسڪائوٽن“ جي مختلف برانچن ۾ ورهايل هئاسين. بخت علي ‘سي اسڪائوٽ’ هو، جنھن جو ليڊر آئون هوس. 1961ع ۾ ان وقت جي نيول چيف ‘ائڊمرل اي آر خان’ طرفان اسان کي ٻه هفتا ڪراچي گھمڻ جي دعوت ملي، جنھن ۾ ڏهه ڄڻن کي وڃڻو هو. پيٽارو جي نيول آفيسر سان گڏجي مئٽرڪ ۽ نائين ڪلاس جي سي اسڪائوٽن مان ڏهه ڄڻا چونڊياسين. نالن جي لسٽ جڏهن بورڊ تي لڳي ته شام جو بخت علي مون وٽ پھچي ويو. چيلهه تي هٿ رکي چوڻ لڳو:
”سائين منھنجا! اسان اٺين ڪلاس وارا ڇو نه هلون؟ هتي ڪئمپنگ ٿئي ته تنبو اسان گھليون، رڌ پچاءُ اسان ڪيون، ٿانوَ اسان ڌوئون، باقي ڪراچي گھمڻ لاءِ اسان ڇو نه؟“
۽ آئون وائڙن وانگر سوچيندو رهيس ته هن کي ڇا جواب ڏيان يا ڪھڙي طرح ڀڄايانس. هونءَ ڳالهه ته صحيح پيو ڪري.
”تون اتي هلي ڪھڙا ڦاڙها ماريندين؟“ منھنجي وات مان نڪري ويو.
”ڇو؟ توهان سينئر وري ڪھڙا مارئيندائو؟“ هن ٺھه پھه جواب ڏنو.
”بھرحال ان بابت تون نيول آفيسر سان ڳالهاءِ، جيڪو نيوي طرفان نمائندو آهي.“ مون بخت عليءَ کي چيو.
نيول آفيسر ڪمانڊر اسرار الله هو. هو اسان کي مئٿس به پڙهائيندو هو ۽ کانئس هرڪو ڊڄندو هو. مون سمجھيو بخت علي ان وٽ نه پھچندو، پر هي بي ڊپو انسان ان تائين به پھچي ويو ۽ هن کي اهڙو Convince ڪيائين، جو ٻئي ڏينھن هن مون کي گھرائي چيو ته نيوي وارن کي ڪجھه وڌيڪ مھمان گهرائڻ لاءِ خط لک جيئن ڪجھه اٺين ڪلاس جا Sea Scouts به هلي سگھن. ”اس بخت علي ني بيزار ڪرديا هي.“ هن چيو .
ڪمانڊر اسرار الله جيڪو پوءِ ڪئڊٽ ڪاليج پيٽارو جو پرنسپال به ٿيو، بخت عليءَ کي هميشه “ بخت علي تخت علي” چوندو هو. بخت عليءَ جي کھرن سوالن ۽ تکن جوابن تي چڙ ڪرڻ سان گڏ هن کي ڀائيندو به هو، جو بخت علي پڻ اقبال ترڪ (هاڻ ڪورنگي فش هاربر جو ايم ڊي) ۽ اظھر حسين (هاڻ نيويءَ ۾ ريئر ايڊمرل) وانگر گھڻو ذهين کڻي نه هو پر محنتي ضرور هو ۽ پڙهائي توڙي راندين ۾ مقابلو قائم رکندو هو. هو رانديون به پيٽارو ۾ ئي ڏسي ڏسي سکيو، پر گھڻن کان اڳيان نڪري ويو. دانھون ۽ ڏاڍيان ضرور ڳالهائيندو هو، پر منھن تي هر وقت کِل ۽ خوشي رهندي هيس ۽ ان خوش مزاجيءَ ڪري اڄ به کيس هرڪو پسند ڪري ٿو. هاڪي يا فٽ بال ۾ ڪنھن ڏينھن کيس نه کڻندا هئاسين ته منھن سُڄائي رُسي وڃڻ بدران لائين مئن ٿيڻ لاءِ راضي ٿي ويندو هو ۽ گرائونڊ کان ٻاهر نڪري ويل بال کڻي ڏيڻ ۾ مدد ڪري پاڻ پيو وڻائيندو هو. پوءِ ڪنھن نه ڪنھن رانديگر جي ٽنگ ٻانھه ڀڄندي هئي يا ڌڪو کائيندو هو ته پاڻ ٺھي ٺڪي گرائونڊ ۾ داخل ٿي ويندو هو. مطلب ته بنا کيڏڻ جي گهر يعني هاسٽل ڏي نه موٽندو هو. جتي اسان ٻيا سنڌي روئي حق وٺڻ جي ڪندا هئاسين، اتي هي وڙهي وٺڻ ڄاڻندو هو.
ٻه هفتا کن ڪراچي، منھوڙو، ڪياماڙي ۽ نيوي جا جھاز گھمڻ بعد موٽي رهيا هئاسين ته بس ۾ منھنجي سامهون ويٺل بخت عليءَ کان پڇيم:
”ڪيئن لڳي ٽرپ؟“
”ادا آئون نيويءَ جي يونيفارم ۽ سمنڊ مان ڏاڍو متاثر ٿيو آهيان. آئون هر صورت ۾ نيوي Join ڪندس.“
”رڳو تنھنجي مرضيءَ جي ڳالهه آهي ڇا؟“ ڀرواري سيٽ تي ويٺل درٻيلي جي خالد مخدوم چيس، ” نيويءَ جي چونڊ ۾ پاس ٿيندين ته کڻندئي!“
”ڇو نه ٿيندس؟“ بخت عليءَ وراڻيس، ”پڙهائي ۽ راندين ۾ سٺو آهيان ۽ صحت به صحيح اٿم پوءِ ڇو نه کڻندا؟“
خالد اهو ٻڌي چپ ٿي ويو.
آئون انٽر ڪري مئرين انجنيئرنگ لاءِ چٽگانگ ويس ته هي فرسٽ ييئر ۾ پھتو. مئرين انجنيئرنگ بعد جھاز جي نوڪري شروع ڪيم. ڪجھه سالن بعد هڪ دفعي جڏهن منھنجو جھاز ڪراچي آيل هو ۽ آئون ڪياماڙي گيٽ کان ٻاهر نڪري شھر وڃڻ لاءِ ٽئڪسيءَ جو انتظار ڪري رهيو هوس ته هڪ ٽئڪسي اڳيان اچي بيٺي جنھن مان لٿل همراهه ڪجھه ڄاتل سڃاتل لڳو ۽ هن کي آئون لڳس جو هو به مون کي غور سان ڏسندو رهيو. ان بعد منھنجي وات مان ”بخت علي“ نڪتو ۽ هن رڙ ڪري منھنجو نالو کنيو.
”ڪر خبر بخت علي ڪٿي آهين؟ NED ۾؟“ مون پڇيومانس.
”نه يار انٽر کانپوءِ مون نيوي Join ڪئي ۽ اڄ ڪلهه ليفٽيننٽ آهيان ۽ PNS ڪارساز ۾ آهيان.“ بخت عليءَ ٻڌايو. هن جي Crew Cut وارن مان صاف لڳي رهيو هو ته هو Forces يعني فوج ۾ آهي. ڇھه ست سالن جي Gap ڪري شڪلين ۾ ڪجھه تبديلي ضرور آئي هئي خاص ڪري مٿي جا وار گھٽجي ويا هئا. مون بندرگاهه ۾ بيٺل پنھنجي جھاز تي کيس ايندڙ آچر تي ماني جي دعوت ڏني. هو ان ڏينھن صبح کان منجھند جي مانيءَ تائين مون سان گڏ رهيو ۽ ان بعد اسان جي جھاز لنگر کنيو.
” انشاء الله ٻئي دفعي جڏهن ملنداسين ته تون ڪمانڊر ٿي چڪو هوندين.“ مون کيس دعا ڏني. انهن ڏينھن ۾ اسان جا هڪ سال سينئر يعني پيٽارو جي پھرين بئچ جا ڪيڊٽ: سڪندڙ بخت انصاري ۽ سيوهڻ جو زين العابدين شاهه ‘ليفٽيننٽ ڪمانڊر’ هئا ۽ انهن کان هڪ رئنڪ مٿي (يعني ڪمانڊر) اسان لاءِ ڪافي وڏو عھدو هو.
ان کانپوءِ منھنجي بخت عليءَ سان ملاقات اٽڪل 25_26 سالن بعد 1998 ۾ ٿي. وچ وارو عرصو هو به ڪراچيءَ کان ٻاهر اسلام آباد ۽ عرب امارت ۾ هو يا جھازن تي. جيڪڏهن ڪجھه عرصو ڪراچي ۾ Posting ٿيس ٿي ته اهو عرصو آئون ڪراچي کان ٻاهر هوس. جيئن 1986ع ۽ 87ع ۾ هو پاڪستان نيوي جي انجنيئرنگ ڪاليج ڪراچيءَ جي ”اليڪٽرونڪ (۽ اليڪٽريڪل) ڊپارٽمينٽ“ جو ”ڊين“ ٿي رهيو يا ان بعد ڪراچيءَ ۾ ئي ”نيول ڊاڪ يارڊ“ جو مئنيجر، پر اهي سال آئون لڳاتار ملائيشيا ۾ هوس. اتان آيس ته بخت علي ڪراچي ڇڏي چڪو هو ۽ راولپنڊيءَ ۾ ”ڊفينس منسٽريءَ“ ۾ ڊائريڪٽر جي پوسٽ تي هو جتان هن جي جيئن ئي ڪراچي بدلي ٿي ته هڪ ڏينھن ساڻس ڊفينس ڪلب ۾ ملاقات ٿي. پنجويھه سالن ۾ اسان ۾ فزيڪلي ڪافي تبديليون اچي ويون هيون ۽ هڪ ٻئي کي نه پي سڃاڻي سگهياسين. بخت عليءَ ۾ ٻي ڪا خاص تبديلي نه آئي هئي پر مون وانگر سندس مٿو به وارن کان ڪافي آجو ٿي چڪو هو ۽ شايد پنجاب جا کير لسيون پيئڻ ۽ ڪرسيءَ تي گھڻو ويهڻ ڪري ٿلهو به ٿي پيو هو. هو پنھنجي زال سان ڀڻ ڀڻ ڪري ڳالهائي رهيو هو ۽ سندس گنڀير چھري مان لڳو ٿي ته ضرور هو ڪنھن سنجيدي مسئلي تي ڳالهائي رهيو هوندو. رکي رکي اسان هڪ ٻئي ڏي ڏٺو به پئي، جو بلڪل سامهون واري صوفا تي آئون پنھنجي زال سان ويٺل هوس. مون چانھه گھرائي هئي ۽ پيئڻ دوران آئون ذري ذري پنھنجي زال کي چوندو رهيس ته سامهون ويٺل اهو شخص مون کي ڄاتل سڃاتل لڳي ٿو ۽ پوءِ جيئن ئي چانھه پي بس ڪيم ته بخت عليءَ نه پر مون هن کي سڃاڻي ورتو ۽ زال کي چيم ته ترس ته ان ڀائيءَ کي آئون ”هَئُو“ ڪري اچان.
سندس ڀرسان پهچي، چيومانس: ”رئيس هاڻ اٿو ته ڀاڪر پائي ملون.“
پهرين ته هو وائڙو ٿي ويو، پر پوءِ ان ئي وقت هن جي به ذهن ۾ اچي ويو ته آءٌ ڪير آهيان ۽ اٿي وڏو ڀاڪر پاتائين.
”ڀلا ڪمانڊر ٿي وئين يا نه؟“ مون چرچو ڪيومانس.
”يار تون ڪمانڊر جي ٿو ڳالهه ڪرين، آئون ڪئپٽن ٿي هاڻ ڪموڊور ٿيو آهيان ۽ PNS ڪارساز جو سي او (ڪمانڊنگ آفيسر) آهيان.“ بخت عليءَ خوش خبري ٻڌائي ۽ ان سان گڏ ڪارساز ۾ هلي ماني کائڻ جي دعوت ڏني.
”ڳالهه ٻڌ مانيءَ جي ڳالهه ڇڏ. اسان پاڪستانين کي انهن مانين ته بي ڊولو ڪيو آهي.“
”يار ٽوڪان ٿو ڪرين؟“ بخت علي منھنجو هٿ جھلي چيو.
”ٽوڪن جي ڳالهه ڪانهي. سامهون آرسيءَ ۾ پاڻ کي ڏسي سگهو ٿا.“ مون چيومانس.
”چڱو ڀلا چانھه پيئنداسين ۽ ٻيو ڪجھه؟“ هن پڇيو.
”ٻي ڳالهه اها ته فٽ بال مئچ کيڏنداسين.“
”يار ڏس ڏس! تون ڀائين ته آئون لائين مئن ٿيان؟“
”ڀلا راند تون Suggest ڪر. تنھنجا ۽ منھنجا ڪلاس ميٽ رانديگر آئون وٺي ايندس.“ مون صلاح ڏنيمانس.
”ڪارساز جي گرائونڊ تي ڪرڪيٽ ٿيندي ۽ هن ئي آچر تي. مون طرفان سڀني پيٽارو وارن کي دعوت آهي.“ بخت عليءَ چيو.
ڪرڪيٽ لاءِ ڪراچيءَ ۾ رهندڙ ڪيترائي بخت علي جماڻيءَ جا ڪلاس ميٽ: اقبال ترڪ، نجم قاضي، اظھر حسين ۽ هڪ ٻه سال سينئر منھنجا ڪلاس ميٽ: عالم هاليپوٽو، نجم انصاري، بشير ميمڻ، اشفاق بيگ، اختر عباسي، اينگرو وارو ظفر خان ۽ سٽي ٽريولس وارو ڪرنل محي الدين سڀ اچي نڪتا. حيدرآباد کان هادي بخش جتوئي، نور احمد نظاماڻي ۽ ٻيا به آيا. ٻارهين هڪ تائين نٽھه اُس ۾ ڪارساز جي گرائونڊ ۾ ڊوڙون پائيندا رهياسين ۽ پوءِ خير خوبيءَ سان راند ختم ٿي _ ائين ئي جيئن پيٽارو ۾ ٿيندي هئي _ يعني هميشه وانگر هادي بخش ۽ اختر عباسيءَ گِدي ڪئي. L.B.W ٿيڻ جي باوجود بيٽنگ جي پچر نه ڇڏيائون ۽ هميشه وانگر اقبال ترڪ ۽ خالد مخدوم گاريون ڏيڻ شروع ڪيون ۽ راند ۾ ڦيٽارو پيو. سٺي ميزبان جي حيثيت ۾ بخت علي جماڻيءَ وچ ۾ پئي، سرچاءُ ڪرائڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ هميشه وانگر وڙهڻ واريون ڌريون پنھنجا پاڻ ۾ پئدا ٿيل اختلاف وساري، هڪ ٿي، صلح واري کي ست سُريون ٻڌائڻ لڳيون.
”بخت علي، تو اسان کي ذليل ڪرڻ لاءِ هتي گھرايو آهي.فلاڻي فلاڻي کي جڏهن راند نٿي اچي ته ان کي تو ڇو گھرايو....؟“ ڪو ڪجهه چوڻ لڳو ته ڪو ڪجھه.
”چڱو هاڻ گھڻو ئي ٿيو، هلي ماني کائو.“ نور احمد نظاماڻي سڀني کي ٻڪرين وانگر هُش هُش ڪندو، ميس ۾ وٺي آيو.
PNS ڪارساز ۾ رهائش دوران بخت عليءَ ٽي چار ٻيون به دعوتون ڪيون. آخري دعوتن ۾ آئون وڃي نه سگھيس. ان بعد سندس اسلام آباد بدلي ٿي وئي. پاڻ اتي ‘اسسٽنٽ چيف آف نيول اسٽاف’ ٿي رهيو ۽ ان بعد ‘ڊائريڪٽر جنرل پروجيڪشن’ ٿي رهيو. ان دوران سال کن نئشنل ڊفينس ڪاليج (NDC) به اٽينڊ ڪيائين. پاڻ هر وقت اسلام آباد اچڻ لاءِ چوندو رهيو ۽ آئون سست ماڻهو يا ٻين ڪمن ۾ بزي، هميشه ٽاريندو رهيس.
”يار دعا پيو ڪريان ته تون ريئر ائڊمرل ٿين ته پوءِ توکي هلي اچي مبارڪ ڏيندس.“ آئون کيس چوندو رهيس.
”الله مالڪ آهي. جيڪي نصيب ۾ هوندو.“ بخت علي ان بابت مختصر جواب ڏيندو هو.
نئون سال (2002) شروع ٿيڻ بعد ته مون هيڪاندي پُچ پُڇ لاهي ڏنيمانس. ”يار اڃان تون ائڊمرل نٿو ٿين؟“
”ڇا منھنجي هٿ ۾ آهي؟“ هو جواب ڏيندو هو.
”يار توکي اڃان ائڊمرل نٿا ڪن؟“ فون تي آئون پھريون سوال ڪندو هومانس.
”يار مون کي ڪھڙي خبر؟ قسمت ۾ هوندو ته آئون ضرور ٿي ويندس.“ هو وراڻيندو هو ۽ پوءِ پاڻ کي ۽ مون کي مطمئن ڪرڻ لاءِ چوندو هو: ”يار اها ڇا الله جي گھٽ مھرباني آهي جو مون جھڙو هڪ ڳوٺ جو ڇوڪرو ڪموڊور يعني بريگيڊيئر جي رئنڪ تي پھچي وڃي. سچ پڇين ته رب پاڪ کان آئون هميشه اها ئي دعا گھرندو آهيان ته عزت سان جياري عزت سان ماري. اهو ڪي ڪجھه ٿئي جنھن ۾ منھنجي بھتري هجي.“ هڪ سال کن اڳ حج ڪرڻ بعد، بخت علي هيڪاندو مذهبي ٿي پيو هو. نيڪ ته اڳھين هو، هاڻ سندس گھڻو وقت مسجد ۾ گذريو ٿي. بقول اسلام آباد ۾ سندس ڪلاس ميٽ پيٽارين پاڙيسري ائڊمرل اظھر جي ” بخت عليءَ کي ان نيڪ راهه تي آڻڻ ۾ وڏو هٿ سندس زال جو آهي جيڪا تمام گھڻو ريليجس آهي.“
”بخت علي صحيح ٿو چئي،“ مون دل ئي دل ۾ سوچيو، ”جيڪو نصيب ۾ هوندو اهو ٿيندو. ڪموڊور جي رئنڪ به ته واقعي گھٽ ناهي.“ ۽ پوءِ مون ان بابت کانئس پڇڻ ئي ڇڏي ڏنو. ان ڳالهه کي اڃا مھنو به مس ٿيندو ته هڪ ڏينھن صبح ساڻ بخت عليءَ جو فون آيو.
”اڄ جي اخبار پڙهي؟“ هن پڇيو.
”نه، اڃا نه پڙهي اٿم. ڪا خاص خبر؟“ اهو پڇڻ وقت اخبار ڏي پڻ نظر ڊوڙائيندو رهيس ته سندس پروموشن جي خبر ڏٺم.
”يار مبارڪ هجنئي. سمٿنگ ويري گريٽ!“ مون چيومانس.
”توکي ضرور خوشي ٿي هوندي،” بخت عليءَ ٻئي پاسي کان ڳالهايو، ان ڪري پھرين پھرين توکي فون ڪيو اٿم.“
منھنجي خيال ۾ سال 2002 نه رڳو مون لاءِ پر سنڌ جي سڀني ماڻهن لاءِ خوشي پئدا ڪئي هوندي ته 55 سالن بعد هڪ ته مسٽر قلي بخش رند پھريون دفعو هن صوبي جو سنڌي چيف سيڪريٽري ٿيو آهي ۽ ٻيو بخت علي جماڻي جيڪو پڻ هن صوبي جو پھريون سنڌي آهي جيڪو Two Star جنرل جي عھدي تي پھتو آهي. ريئر ائڊمرل بخت علي جماڻي ۽ چيف سيڪريٽري ڪي بي رند ڪنھن به مير، پير، وڏيري يا ڪنھن ايم اين اي ۽ ايم پي اي جا پٽ نه آهن، جيڪي سفارش ذريعي وڌيا هجن. ٻئي ڄڻا هڪ غريب گھر ۾ پئدا ٿيا ۽ ٻنهي جو واسطو سنڌ جي ڳوٺن سان آهي جتي ضروريات زندگيءَ جون بنيادي شيون اڄ به موجود نه آهن. هنن انهن حالتن ۾ رهي، محنت ڪئي. امتحانن ۾ Positions حاصل ڪيون ۽ ترقيءَ جي ڏاڪڻ تي چڙهندا ويا.
هي ڪتاب بخت علي جماڻي کي منسوب ڪري رهيو آهيان پر هن وقت اهو ئي خيال دل ۾ اچي رهيو آهي ته هن انتساب جي وڌيڪ حقدار بخت عليءَ جي ماءُ آهي جنھن هڪ ڳوٺ ۾ رهي ڪري بخت علي ۽ سندس ڀائرن ڀينرن کي ان پوزيشن تي آندو. هن کي ان لاءِ ڇا ته محنت ۽ جدوجھد ڪرڻي پيئي هوندي. هن گهر جي خرچ ۾ مدد ڪرڻ خاطر نوڪري (ماستري) به ڪئي ٿي ته پنھنجن اٺن ٻارن (پنج پٽن، ٽن ڌيئرن) جو نيپاج به ڪيو ٿي. کيس سٺي تعليم ۽ تربيت ڏيڻ سان گڏ نماز ۽ روزي جو پابند پڻ بنايو. پاڻ انهن عورتن لاءِ مشعل راهه آهي جن کي فقط ٻه يا ٽي (ٿورا) ٻار آهن، نوڪر چاڪر ۽ گاڏيون بنگلا آهن ان هوندي به هر وقت ڪُر ڪُر ۽ شڪايتون ڪنديون رهن ٿيون ۽ پنھنجي جوابداري قبول ڪرڻ بدران ماحول ۽ ماسترن تي الزام ٿڦينديون رهن ٿيون ته سندن ٻارن جي ڪوتاهيءَ ۾ انهن جو هٿ آهي. ذرا اڄ کان اڌ صدي اڳ “پير جي ڳوٺ” جھڙي هڪ سنڌ جي ڏورانھين ڳوٺ جو سوچيو جتي ۽ جڏهن اڃا نه لائيٽ هئي ۽ نه ئي سئي گئس. اتي هڪ ماءُ لالٽين ٻاري پنھنجن ٻارن کي تڏي تي وهاري پڙهڻ لاءِ چوندي هئي. ڪاٺيون ٻاري هنن لاءِ ماني پچائيندي هئي. صبح جو فجر تي اٿاري نماز پڙهائڻ بعد کين ويھي کوڙا ياد ڪرائيندي هئي. انهن ڏينھن ۾ نه پيزا هئا نه هئمبرگر. نه گاڏيون هيون نه وي سي آر. انهن ڏينھن ۾ ٻار کير ڀت کائي سمهندا هئا ۽ صبح جو اڻڀي ماني ڏُڌ سان يا وڏي عياشي ته چانھه سان کائي ميل پنڌ جو ڪري اسڪول ويندا هئا. کيڏڻ لاءِ ڪجھه نه هو ته به هيءَ ماءُ ٻارن کي چست رکڻ لاءِ روزانو ڪجھه دير ڊوڙ ڊڪ ضرور ڪرائيندي هئي. پيٽارو ۾ اچڻ بعد بخت عليءَ کي سندس والده هر خط ۾ اها تلقين ڪندي هئي ته سٺي ذهن لاءِ تندرست جسم ضروري آهي، ان ڪري تون راندين کان نه گُسائجانءِ. ڪنھن کي گار نه ڏجانءِ، ڪنھن سان جھيڙو نه ڪجانءِ. باقي ڪو غلط ڳالهه ڪري ته هميشه حق جي ورندي ڏجانءِ ۽ هي چئيوان پٽ اڄ به ان تي عمل ڪندو اچي. ماءُ طرفان مليل ٽريننگ موجب اڄ به بخت عليءَ جا ڀائر ڀينرون ۽ انهن جو اولاد پڻ نماز روزي جا پابند آهن ۽ سندن الله تي ئي توڪل هلندو اچي. ماڊرن دور جون خوبصورت رنگينيون کيس detract نه ڪري سگھيون آهن. بخت علي اڄ به سادگي واري زندگي گذاري ٿو. اهي ماڻهو جيڪي غيرقانوني طرح پئسو ڪمائي پاڻ کي سوسائٽي جا اهم ماڻهو سمجھن ٿا انهن مان بخت علي نه Impress آهي ۽ نه انهن جي ويجھو رهڻ پسند ڪري ٿو. هو نوجوانن کي هميشه اهائي نصحيت ڪندو رهي ٿو ته ”محنت ڪريو، حق حلال جي روزي کائو. زندگي سادگيءَ ۾ به گذريو وڃي.“
بخت عليءَ جي ڊيٽ آف برٿ ڏهين اپريل 1947ع آهي. پاڻ شروع وارا سال پير جي ڳوٺ ۾ پڙهڻ بعد ڪئڊٽ ڪاليج پيٽارو ۾ آيو، جتي پنج سال رهڻ دوران مئٽرڪ ۽ انٽر ڪيائين. ان بعد پاڪستان نيويءَ ۾ چونڊيو جتي هن اليڪٽرانڪ ۾ B.E ڪئي ۽ وڌيڪ تعليم انگلينڊ ۽ فرانس مان حاصل ڪئي. مختلف نيول جھازن (خاص ڪري آبدوزن) ۽ نيول ادارن ۾ نوڪري ڪرڻ بعد اڄ ڪلهه هو نيول هيڊ ڪوارٽرس ۾ آهي. 20 اپريل 2002ع تي کيس ريئر ايڊمرل جي رئنڪ ڏني وئي جيڪا آرمي جي ميجر جنرل برابر آهي. کيس ستاره بسالت ۽ ستاره امتياز (ملٽري) جھڙا ايوارڊ پڻ مليل آهن. اڄ ڪلهه هو پنھنجي زال حميده ۽ ٽن ٻارن احمد علي، صنعا ۽ بختاور سان گڏ اسلام آباد ۾ رهي ٿو.

الطاف شيخ
ڪراچي
پهرين سيپٽيمبر 2002