آسٽريليا جو ”وول گولگا“(Woolgoolga) ۽ ”سِک“
ملائيشيا ته وري به انڊيا کي ويجهو آهي ۽ اوسي پاسي جي ملڪن: سنگاپور، ٿائلينڊ، انڊونيشيا، برما وغيره جو ماحول ۽ ڪلچر ننڍي کنڊ جي ملڪن سان گهڻو ملي ٿو. هڪ ڏينھن ڪوالالمپور جي PIA آفيس ۾ ڪجهه سک ٽوئرسٽن سان ملاقات ٿي، جيڪي آسٽريليا کان آيا هئا ۽ هاڻ هو لاهور لاءِ ٽڪيٽون وٺي رهيا هئا جتي (خاص ڪري حسن ابدال ۾) هنن جون پاڪ جايون ۽ عبادت گهر آهن، جتي هر سال دنيا جا سک اچيو گڏ ٿين ٿا.
آسٽريليا ڪو ويجهو ملڪ ناهي. پاڪستان، ايران،برما، افغانستان ويندي ملائيشيا ۽ چين ۽ ٻئي پاسي يورپ جا ملڪ زمين رستي هڪ ٻئي سان ڳنڍيا پيا آهن ۽ ماڻهو قسطن ۾ ئي سھي، هڪ ملڪ کان ٻئي ملڪ ڪار، بس، ريل ذريعي پھچيو وڃن _ يا اڳئين زماني ۾ گهوڙن، گڏهن خچرن تي يا پيرين پنڌ پھچي ويا ٿي.
يا وري ننڍين ٻيڙين ذريعي ڪنارو ڪنارو ڏيئي، ڪراچي کان ڪولمبو يا عدن ۽ ايراني نار کان ٽانگانيڪا (تنزانيا) پھچي ويا ٿي. رستي تي موسم يا سمنڊ جي گهڻي گڙٻڙ ٿيڻ تي ڀر واري ملڪ ۾ ترسي پيا ٿي. پر آسٽريليا جو سڄو کنڊ ٻيٽ مثل آهي ۽ انڊيا پاڪستان يا ملائيشيا سنگاپور کان اتي پھچڻ لاءِ هزارين ميل کليل (Open) سمنڊ آهي _ يعني ڪنارو ڏيئي هلڻ (Coasting) جي ڪا گنجائش نه آهي. اتي پڻ اسان جي ننڍي کنڊ (برِ صغير) جا ڪيترائي ماڻهو آباد آهن ۽ نه فقط آباد آهن پر تمام سکيا ستابا آهن. هنن کي ڪو اتي پھچڻ سان تريءَ تي بھشت نه مليو، پر هنن پنھنجي لاءِ بھشت ٺاهڻ لاءِ خوب محنت ڪئي. هٿ پير هنيا. آسٽريليا جي موسم ۽ ڌرتي ڪا بحرِ روم (ڀؤنچ سمنڊ) جي ملڪن: اٽلي، فرانس، لبنان، اسپين، موراڪو جھڙي به خوبصورت نه آهي. آسٽريليا جو وڏو حصو واري ۽ بيابان آهي جبل ۽ رڻ پٽ آهي، اونهاري ۾ سخت لڪون ۽ لوساٽ آهي. سياري ۾ پاري جھڙي ٿڌ آهي ۽ نه وري انگلنڊ ۽ آمريڪا وانگر هڪيون تڪيون نوڪريون ۽ جاب رکيا هئا. جيئرو رهڻ لاءِ هنن کي جدوجھد ۽ جفاڪشي ڪرڻي پئي. آسٽريليا دنيا کان ڪٽيل ۽ ڏورانھون هجڻ ڪري ئي انگريزن پنھنجي ملڪ جي ڏوهارين لاءِ هن کي ”قيد خانو“ ٺاهيو جيئن ”نِڪو بار ۽ اَنڊامان“ ٻيٽن کي ننڍي کنڊ جي مجرمن لاءِ قيد خاني (ڪاري پاڻيءَ) جو درجو ڏنو. بھرحال اهي گذريل صدين جون ڳالهيون آهن. اڄ سزا لاءِ نه پر ساوڪ ۽ سڪون لاءِ دنيا جا ٽوئرسٽ نڪوبار پھچن ٿا ۽ نوجوان ڏوهن جي سزا ڀوڳڻ لاءِ نه پر اعليٰ تعليم ۽ تجارت لاءِ آسٽريليا وڃن ٿا.
”توهان آسٽريليا ۾ ڇا ٿا ڪريو؟“ ملائيشيا جي PIA آفيس ۾ ويٺل هنن سک نوجوانن کان مون سوال ڪيو.
”اسان سڀ هڪ شھر جا آهيون ۽ ڪيلي جي پوک (Plantantion) سان واسطو اٿئون“ هنن وراڻيو.
”۽ اهو شھر پڪ وول گُولگا هوندو.“ مون چيو ۽ هنن مان هڪ کلي چيو: ”لڳي ٿو توهان جو تعلق سفارتخاني سان آهي ۽ سڊني ۾ رهي چڪا آهيو.“
”سفارتڪارن جو تعلق فقط ٻن ٽن ملڪن سان هوندو آهي، پر منھنجو واسطو انهن مڙني ملڪن سان آهي جن کي سمنڊ جو پاڻي ڇُھي ٿو. آئون جھازي (Sailor) آهيان.“ مون ٻڌايومان.
آسٽريليا ۾ هن وقت 15 هزار کان به وڌيڪ سک رهن ٿا جن مان ٽي هزار کن سڊني بندرگاهه کان ٽيھه ميل کن جي فاصلي تي هڪ ڏاکڻي شھر وول گولگا (Woolgoolga) ۾ رهن ٿا. سمنڊ جي ڪناري وارو هي شھر ڪيلي جي پوک کان مشھور آهي. سڊني کان ”ايسٽ ڪوسٽ“ وارو هاءِ وي وٺي نڪرڻ سان ڪجهه ميلن بعد سيمينٽ جو هڪ تمام وڏو ڪيلو نظر اچي ٿو، جيڪو هن علائقي جي هن انڊسٽريءَ جي نشاندهي ڪري ٿو ۽ پوءِ ٿورو اڳيان وول گولگا شھر اچي ٿو، جنھن ۾ داخل ٿيڻ سان سفيد رنگ جو گوردوارو (سکن جو عبادت گهر) آهي جيڪو هن شھر ۾ موجود ٻن ٽڪاڻن مان هڪ آهي، هھڙن هنڌن تي ڪنھن مندر يا مسجد جي عمارت ٽوئرسٽن لاءِ حيرت جو سبب هوندي آهي ۽ توهان ان بابت پڇڻ بنا رهي نه سگهندائو.
سو آسٽريليا جي ڏکڻ اوڀر صوبي ”نيو سائوٿ ويلس“ جي هن شھر وول گولگا ۾ اڄ کان سٺ ستر سال اڳ هندوستان کان سِک آيا. هن علائقي ۾ شروع کان ڪيلي جي پوک ٿي ٿي. زمينن ۽ ڪيلي جي واپار تي آسٽريليا جي گورن جو قبضو هو. پر پوءِ هنن بھتر جاب ۽ نوڪريون ڪرڻ چاهيون ٿي. سک محنتي ۽ پئسي وارا هئا. هنن ان پوک ۽ ڌنڌي کي هلائڻ جي سگهه ساري ٿي ۽ آسٽريلوي گورن زمينون وڪڻڻ چاهيون ٿي. هن شھر جي تقريباً سڀني سکن جي ابن ڏاڏن جو تعلق هندستاني پنجاب جي جالنڌر ضلعي سان آهي (جتي جو ضياءُ صاحب پڻ هو). هو ٽولن جا ٽولا ٿي هتي پھتا.
زمينون خريد ڪري پاڻ ئي هاري ٿي ڪم ڪيائون. پوک ۾ ڪڏهن نقصان آهي ته ڪڏهن فائدو. هنن نقصان برداشت ڪيا ۽ ڪمايل نفعي کي ضايع ڪرڻ بدران وڌيڪ Investment ڪئي. اڄ هنن جو اولاد سکيو ستابو آهي. نوجوان ٽھيءَ اعليٰ تعليم حاصل ڪئي آهي ۽ اڄ ڪيترا سک هتي جا مشھور ڊاڪٽر، انجنير، پروفيسر آهن. آسٽريليا ۾ ڌارين ملڪن جي ماڻهن جي اچڻ ۽ مڪاني ماڻهن جي روزگار کي لت لڳڻ ڪري آسٽريليا جي حڪومت توڙي عوام ڌارين سان نفرت ڪري ٿو _ خاص ڪري ايشيا ۽ آفريڪا جي ماڻهن سان. پر اها حيرت جي ڳالهه آهي ته هنن کي سکن سان ڪا ڪاوڙ نه آهي بلڪه هنن کي همدردي جي نظرن سان ڏٺو وڃي ٿو، ڇو جو بقول آسٽريلوي سياستدانن جي سِکن مڪاني ماڻهن جي نوڪرين ۽ ڌنڌن تي ڌاڙا هڻڻ بدران پوک جھڙا ڪم ڪري نه رڳو هنن پنھنجي لاءِ روزگار پاڻ ڳوليو آهي، پر ٻين لاءِ نوڪريون ۽ ڌنڌا مھيا ڪيا آهن.
ڪيلي جي پوک مان وول گولگا جا سک اڄ ايڏو امير ٿي ويا آهن جو هو چاهين ٿا ته هاڻ اهو ڪم ڇڏيو وڃي، جو ان ۾ تمام گهڻي محنت ڪرڻي پوي ٿي. اڄ جي نئين ٽھي وائيٽ ڪالرڊ جاب چاهي ٿي. ”اسان هاڻ هي بزنيس ۽ زمينون وڪڻڻ چاهيون ٿا.“ ڪيلي جي هڪ سک واپاريءَ ٻڌايو ،جنھن جو ڪيلو سڊني جي بندرگاهه کان Refrigerated جھازن ذريعي ڏورانھن ڏيسن ڏي وڃي ٿو. ”پر ڪو وٺڻ لاءِ تيار ناهي.“
آسٽريليا جي ماڻهن جڏهن هي ڪم ڇڏيو ته کين اسين ملي وياسين پر هينئر ڪو اهڙو شوقين ۽ محنتي نظر نٿو اچي جيڪو اسان کان هي زمينون خريد ڪري. ان ڪري اسان هن پراڻي ڌنڌي ۽ پوک کي قائم رکندا اچون. ڪنھن کي ٻه پٽ آهن ته اهو انهن مان هڪ کي انجنيئر يا ڊاڪٽر بڻائي ٿو ته ٻئي کي زمينداريءَ ۾ لڳائي رکي ٿو _ آخر هيءَ ڪيلي جي ئي پوک آهي جنھن اسان کي ديس کان دور خوشحال رکيو آهي.“
آسٽريليا جي هن شھر وولگولگا (Woolgoolga) ۾ رهندڙ اڄ جي نئين ٽھيءَ هتي ئي جنم ورتو آهي، پر سک جتي به کڻي رهن پنھنجي زبان ۽ ڪلچر کي نٿا ڇڏين. هنن جي ٻن مندرن مان هڪ جيڪو 1968ع ۾ ٺھيو، ان ۾ اسڪول به آهي، جتي سکن جي ٻارن کي پنجابي زبان سيکاري وڃي ٿي. ان سان گڏ سک ڌرم جي تعليم پڻ ڏني وڃي ٿي. هينئر ٻڌو اٿم ته هنن انڊيا کان هڪ ميوزڪ جو پروفيسر (ڊاڪٽر راسپال سنگهه نالي) گهرايو آهي، جيئن سندن ٻار پنھنجي ديسي ميوزڪ ”طبلو ۽ ستار“ سکي سگهن.