ناول

ڪامريڊ

ھي ناول ”ڪامريڊ“، سنڌي ناولن ۾ الڳ موضوع جو ناول آهي، جيڪو ڏهاڪا اڳي موجود ’ڪامريڊَ ڪلچر‘ جي چڱائين/ اُڻائين تي ادبي رنگ ۾ لکيل آهي. هڪ حقيقي ڪامريڊ جي زندگي ڪيئن هئڻ گهرجي ۽ هڪڙي ڪامريڊ کي ڇا ڪرڻ گهرجي؟ اهو سڀ مثبت انداز ۾ هن ناول ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ذلفي زنئور هن ناول ۾ هڪڙي ڪامريڊ جي زندگيءَ کي مختلف معاشرتي پھلوئن سان جوڙي پيش ڪيو آھي. ناول ۾ ڪامريڊ جا جيل ڪٽڻ کان ويندي آخر ۾ ڪامريڊ جو تشدد ڪيل لاش ملڻ سان گڏ ڪامريڊ جي زندگي سان جُڙيل سڀني پاسن کي ليکڪ سگهڙائپ سان پيش ڪيو آھي.

Title Cover of book ڪامريڊ

7

اتفاق سان ٻئي ڏينھن سھراب امين شُش ۽ ڪجهه دوستن سان گڏ ڪنھن ڪم سانگي سول اسپتال پھتو.
وارڊن مان گذرندي اچانڪ ھن جي نظر ايمرجنسي وارڊ ۾ پئي، جتي گلڻ ۽ گلڻ جا ساٿي ملم پٽين سان بيڊن تي ليٽيا پيا ھا.
ھي دوستن سان وڌي وارڊ اندر داخل ٿيڻ لڳو، ان مھل ھڪ ڊاڪٽر تازي جھيڙي ۾ آيل ھڪ ھٽي ڪٽي نوجوان جي مٿي کي ٽاڪا ھڻڻ لاءِ ان سان نشي جي انجيڪشن ھڻڻ جو ضد ٿي ڪيو، پر ان نوجوان ڊاڪٽر کي نشي جي انجيڪشن ھڻڻ کان منع ٿي ڪئي، ڊاڪٽر تي زور ڀرڻ لڳو ته ’ٽاڪا ائين ھڻ، ھن مھل جو ھن مھل مونکي پلاند وٺڻ لاءِ وڃڻو آھي.‘
سھراب وارڊ اندر گھڙيو ته رستي کان ڊاڪٽر بيٺل ھو.
سھراب چيو، ’’ڊاڪٽر صاحب ٻه ٽي منٽن لاءِ ٿوڙو وٿيرڪو ٿي، يارن ۾ ٿورڙو ضروري ڪم آ...‘‘
ڊاڪٽر چيو، ’’ڪامريڊ! پيشنٽ کي ٽاڪا پيو ھڻان‘‘
سھراب ھٿ جي اشاري سان چيس ’’ھا ھا... فلحال پاسي تي ٿيءَ، ٽاڪا پوءِ ھڻجانس...‘‘
ڊاڪٽر ِسرڪي ٿورڙو پوئتي ٿي بيٺو.
ھمراھ اکيون لال ڪري سھراب ڏي ڏٺو، ڌمڪي جي لھجي ۾ چيو، ’’ڏسين ڪونه ٿو مٿي ۾ ڪھاڙين جا ٻرگهه لڳا پيا آھن، ٽاڪا ٿو ھڻايان.‘‘ ڊاڪٽر کي ڌمڪي ڏئي چيو، ’جلدي ٽاڪا ھڻ.‘
سھراب وَر مان پسٽل ڪڍي سڌو ڪيس، ھڻي گوليون ٽنگون کِرکنيون ڪري ڇڏيائين. ’’پلاند ڪئين وٺڻ ويندين!؟‘‘
ھمراھ ششدر ٿي ويو.
سھراب اڳتي وڌيو، پٺيان دوست به اڳتي سري آيا.
گلڻ وارا ٿورڙا پريشان ٿي ويا.
سھراب وڌي گلڻ جي بيڊ ڀرسان ٿي بيٺو، ’’گلڻ! پريشان نه ٿي مان توھان کي مارڻ ڪونه آيو آھيان! ايترو ويل به ناھيان جو مئلن کي ماريان، نظر پئي سوچيم خير خيريت پڇي وٺان، ھون به ھڪ مسلمان ڀاءُ جو ٻئي مسلمان ڀاءُ کان خير خيريت پڇڻ فرض آ.‘‘
گلڻ چيو، ’’سھراب! وارو ڦيرو آ، پلاند پراڻا ناھن ٿيندا، وقت آيو ته خبر پوندي.‘‘
سھراب پٺ تي ڊاڪٽر ڏي لوڻو ورايو، ڊاڪٽر اڃان ساڳي جاءِ تي خاموش بيٺو رھيو.
ڊاڪٽر کي چيائين، ’’ھمراھ کي ٽاڪا ھڻ . مڙس مري نه پوي!‘‘
همراهه پريشان ٿي ويو ته هيءَ مصيبت ڪھڙي آھي!
ٻيھر گلڻ سان مخاطب ٿيو، ’’گلڻ! شڪر ڪر اڃان ھڏ ڪُڏ سلامت اٿئي، نه ته اھڙي ڌمڪي ڏيڻ جھڙو به ڪونه ھجين ھا‘‘
وچ ۾ امين شُش ڳالھايو، ’’ڳوھ کي کڻي کُٽي، ڳولي شڪارين جا گھر، ھاڻ صفا صحي جگهه تي اچي پھتا آھيو!‘‘ وڏو ٽھڪ ڏئي کلي پيو.
گلڻ ڪاوڙ ۾ وراڻيو، ’’شُوشر دعا ڪر اسان جي وجهه نه چڙھين، اُھو حشر ڪنداسونءِ، باندر واريون چيخون ڪندين‘‘
ٻيھر سھراب سان مخاطب ٿيو، وقت ٻڌائيندو ته توھان جو دشمن ڪير آ.سھراب جي چپن تي مُرڪ تري آئي.
’’ ڀاڙي دوست کان دلير دشمن ڀلو‘‘
’’گڊ لڪ‘‘
سھراب کسڪيو ته سڀ دوست ٻاھر نڪتا.
ڪجهه ڏينھن ۾ ئي گلڻ ۽ گلڻ جا ساٿي ملم پٽيون ڪرائي ٺيڪ ٺاڪ ٿي اسپتال مان ٻاھر روانا ٿيا.

جلد ئي جمال جو وڏو ڀاءُ ساوڻ پنھنجي پٽ منصور جي مڱڻي جي رسم لاءِ گھر آيو ھو. اھو رشتو ننڍي لاڪون ئي ٻنھين ڀائرن طئه ڪري ڇڏيو ھو. ھاڻ رسمي مڱڻي ۽ وھانءُ ڪرڻ باقي ھو.
منصور کي سسئي گھڻي پسند ھئي، مڱڻي جو اسرار منصور پاڻ پيءُ سان ڪيو ھو. ساوڻ ڀاءُ جمال ۽ مراد کان سسئي جي رشتي جي گھر ڪئي، جنھن تي جمال ۽ مراد راضي خوشي سان رشتو قبولي ورتو.
جمال ڀاءُ ساوڻ کان فقط ھڪ سال جي مھلت گھري ته سسئي جو آخري سال پڙھائي جو ھلي پيو، پورو ڪري وٺي پوءِ ڄڃ وٺي پنھنجي سسئي کي پرڻائي وٺي وڃجو.
ساوڻ اٿي ڀاءُ جمال کي ڀاڪر پاتو ۽ مبارڪي جي مٺائي ڏئي ٻئي واپس خوشي خوشي روانا ٿيا.
ٻنھين جي واپسي کان پوءِ سسئي پيءُ سان اسرار ڪيو ته، ’’بابا مان انھي رشتي تي راضي ناھيان!‘‘
سسئي جي اھڙي ڳالهه تي جمال حيران نه ٿيو بلڪ سمجھاڻي ڏني، ’’ڌي! منصور ۾ ڪھڙي خرابي آ، لکيل پڙھيل آھي، شريف آ، پنھنجو رت آ، وڏي ڳالهه ھو توکي پسند به ڪري ٿو ته پوءِ توکي اعتراض ڇا تي آ؟‘‘
’’ڳالهه اعتراض جي ناھي بابا پر مان ڪنھن ٻئي سان پيار ٿي ڪيان‘‘
’’ڪنھن ٻئي سان، پر ڪنھن سان!؟‘‘ جمال پڇيو.
’’بابا! گلڻ سان....‘‘
مراد وچ ۾ ڳالھايو، ’’واھ ادي واھ .... حيرت آ توتي! اھڙي بدماش سان پيار ٿي ڪرين، جيڪو ھڪ نمبر جو آوارا گنڊو آھي، گنڊا گردي ئي پيشو آھي، جھيڙا جھٽا ڦڏا ڦشريون اھڙن لاءِ روز جو ڪم آ، اھڙي آوارا سان پيار ڪرڻ پنهنجي پير تي پاڻ ڪھاڙي ھڻڻ جي برابر ٿيندو.
تنھنجي شادي ٿيندي ته، فقط سئوٽ منصور سان بس!‘‘
پيءُ کي چيو، ’’بابا! ادي کي چڱي طرح سمجھائي ڇڏ ته، پيار شيار جا خواب ڏسڻ ڇڏي ڏئي، نه پاڻ کي آڙاھ ۾ اُڇلي نه اسان کي ڪنھن آزار ۾ وجھي.‘‘
مراد ڀيڻ کي سمجھاڻي ڏئي تکو تکو گھر کان ٻاھر نڪري ويو.
جمال ڌيءَ کي وڌيڪ نصيحت ڪرڻ لڳو، ’’ڌيءَ! ڀاڻھين صحي ٿو چوي، گلڻ بدماش ۽ آوارا آھي، ھن توکي ورغلايو آھي، ھو توسان ڪڏھن به پيار نه ٿو ڪري سگھي.
منصور تنھنجو سوٽ آھي، توکي پسند به ڪري ٿو، وڏي ڳالهه ادا وڏي سان مان تنھنجي رشتي جي زبان ڪري ويٺو آھيان.
اھڙيون ڳالھيون ھڪ ڌي کي پنھنجي ماءُ سمجھائيندي آھي.
ڪاش ڪي تنھنجي ماءُ جيئري ھجي ھا ته، توکي چڱي طرح سمجھائي ھا، اسان پڙھيل لکيل گھر جا ڀاتي آھيون تڏھن توکي سمجھايون ٿا، نه ته زور زبردستي به ڪري سگهون ٿا.‘‘
سسئي ضد ڪيو.
’’بابا! مان شادي ڪنديس ته صرف گلڻ سان نه ته سڄي عمر گھر ۾ ڪنواري ويٺي رھنديس بس!‘‘
سسئي جي اھڙي ڳالهه تي جمال تلخ ڪلامي ۾ چيو،
’’ڌيءَ! دل مان خودڪشي ڪرڻ جو خيال ڪڍي ڇڏ، انھي ۾ ئي تنھنجي ڀلائي آھي! منصور نه رڳو تنھنجو سئوٽ آ پر شريف ۽ سلجھل ڇوڪرو آھي.‘‘ جمال جي زبان مان بي اختيار لفظ نڪتا، ’’ائين سمجهه ھو تنھنجي ٻئي جنم جو پنھون آ، پنھنجي پنھون کي سڃاڻ متان پوءِ وڻن ۾ وتين واڪا ڪندي....!‘‘