8
چوندا آهن ته عشق انڌو ٿيندو آھي، ھڪ ڏينھن ڪاليج جي موڪل کان پوءِ سسئي گھر ڪونه موٽي ھئي. گلڻ جي اُڪسائڻ سان گلڻ سان گڏ ڀڄي نڪتي ھئي.
ڪجهه ڏينھن دربدر ٿيڻ کان پوءِ گلڻ سسئي کي وٺي مير صاحب وٽ وڃي پناھ ورتي ھئي، مراد پھرين ڏينھن ئي ٿاڻي تي پنھنجي ڀيڻ جي اغوا جي ايف آءِ آر گلڻ مٿان درج ڪرائي ڇڏي ھئي، مسلسل ٿاڻي جا چڪر ڪٽڻ باوجود جڏھن ڪو نتيجو ڪونه نڪتو ته، مراد پنھنجي پيءُ جمال کي وٺي پريس اڳيان احتجاج رڪارڊ ڪرايو ۽ اخبار ۾ ڀيڻ جي اغوا جو اشتھار ڏياري ڇڏيو ۽ ڀيڻ جي واپسي تائين بک ھڙتال جو اعلان ڪري ڇڏيو.
اهو اشو عام ٿي ويو. ھر ٻئي اخبار ۾ ڪالم مضمون ڇپجڻ لڳا، قانون جي اداري مٿان ان ڳالهه جو دٻاءُ وڌڻ لڳو.
نيٺ ڊي ايس پي مير صاحب جي بنگلي تي وڃي نڪتو ھو.
ڊي ايس پي مير صاحب تي زور ڀريو ته اڳ معاملو ڪجهه ٻيو ھو، ھاڻ ڳالهه پريس ميڊيا تي وڃي پھتي آھي.مٿان کان مون تي زور وڌي ويو آھي، مھرباني ڪري ننگ واپس ڪيو.‘‘
مير صاحب ڊگھي سوچ کان پوءِ ڳالھايو، ’’ڊي ايس پي صاحب فلحال توھان ڪجهه ڏينھن معاملي کي سنڀاليو، مان ڪو نه ڪو حل ڪڍي ٿو وٺان!‘‘
ڊي ايس پي صاحب مير صاحب تي اعتماد ڏيکاريندي وڌيڪ چيو، ’’ٺيڪ آ مير صاحب! ھن مھل مان ھلان ٿو، پر ياد رھي معاملو گھڻو ڳنڀير ٿي چڪو آھي، جلد ڪو حل ڪڍي وٺو نه ته ٻئي صورت ۾ مجبورن مونکي ڪو ايڪشن کڻڻو پوندو.‘‘
’’توھان دلجاءِ رکو ، جلد انھي مسئلي جو ڪو نه ڪو حل ڪڍي ٿو وٺان.‘‘ مير صاحب ڊي ايس پي کي تسلي ڏني
’’ته پوءِ مير صاحب! جيترو جلد ٿي سگھيوَ انھي جنجھٽ مان پنھنجي ۽ منھنجي جان ڇڏايو، ‘‘
۽ پوءِ ڊي ايس پي بنگلي مان اٿي ھليو ويو
ڦورن مير صاحب گلڻ کي گھرائي ورتو، گلڻ پڇيو ’’مير صاحب! حڪم ڪيو!‘‘
مير صاحب گلڻ کي ھدايت ڪئي. گلڻ معاملو پريس تائين پھتو آھي، ڇوري جو ڀاءُ ۽ پيءُ ڇوري جي واپسي جي گھر ٿا ڪن، ميڊيا کي رڳو بھانو ملي، پوءِ ان ڳالهه کي اشو بڻائي ڇڏيندا آھن، مسئلي جو حل اهو ئي آھي ته، ڇوري سان ڪورٽ ميريج ڪري ڇڏ، مٿي جو سور ئي نه رھندو.
’’مير صاحب! جئين توھان چئو.‘‘
’’پر ڇوري راضي ته آھي نه!؟‘‘
’’بلڪل راضي آھي.‘‘
’’ڪورٽ ۾ گواھي ڦرائي ته ڪانه ويندي!؟‘‘
’’نه مير صاحب! ھوءَ راضي آ.‘‘
’’ته چڱو مان وڪيل سان ڳالھايان ٿو، تون وري به پڪ ڪري يقين ڏياري ڇڏينس.‘‘
’’ان جي ضرورت نه پوندي.‘‘ گلڻ مير صاحب کي خاطري ڪرائي
’’گڊ! ‘‘
ڪجهه ڏينھن ۾ ڪورٽ جو فيصلو گھرايو ويو. فيصلي ۾ مراد جمال موجود رھيا.ٻنھين ڄڻن کي ھڪ آس اُميد باقي ھئي ته متان سسئي پنھنجو فيصلو مٽائي ڇڏي.
جج ڪٽھڙي ۾ سسئي کي شاھدي لاءِ گھرايو.
وڪيل سسئي کان پڇو، ’’تون ڪنھن خوف ھراس يا دٻاءُ ۾ ته ناھين، جيڪو چوڻو ھجي بنا خوف جي چئو.‘‘
سسئي ڪٽھڙي ۾ ھلي آئي، ھڪ نظر ڀاءُ مراد کي ڏٺو ۽ پي جمال ڏي نھاريو.
ٻنھي جي چھرن تي شڪست ۽ شرمساري جا چٽا آثار نظر آيس، نظر ڦيرائي گلڻ ڏي ڏٺو، گلڻ اکڙين جي اشاري سان سسئي کي اتساھ ڏنو.
سسئي شاھدي ڏيندي چيو، ’’جج صاحب! مان عاقل بالغ آھيان مونکي نه ڪنھن ڀڄايو آهي نه ڪنھن اُڪسايو آهي. مان پنھنجي راز خوشي سان گلڻ سان شادي ڪرڻ ٿي چاھيان.‘‘
جج سسئي جي رضامندي جو بيان ٻڌي ڪورٽ ميرج ڪرائڻ جو فيصلو ڏئي ڇڏيو.
فيصلي اچڻ کان پوءِ مراد ۽ جمال پنھنجا ڪنڌ جھڪائي ڇڏيا هئا.
ھڪ ڀاءُ لاءِ ڀيڻ ۽ پيءُ لاءِ ڌيءَ ڄڻ ان مھل ئي مري چڪي ھئي.
ڪورٽ جي فيصلي کان پوءِ ڪورٽ جي ٻاھران گلڻ سان گڏ گلڻ جي مائٽن ۽ باقي دوستن کٽڻ جي خوشيءَ ۾ ھوڪرون ۽ ڪوڪارون ڪري ڊانسون ۽ جھمريون پاتيون ھيون.
مراد ۽ جمال شرم کان ڪنڌ جھڪائي انھي ناچ جھمرين جي وچان نڪري گھر روانا ٿيا ھا.
۽ پوءِ ڪو وقت مراد ۽ جمال سسئي جو وري منھن نه ڏٺو ھو.
جيل سپريٽنڊنٽ تڏھن ٽارچر سيل ۾ ڪامريڊ تي سخت تشدد ڪيو ھو، پر ايڏي تشدد جي باوجود ڪامريڊ ڪا به سچي ڪانه ڪئي ھئي.
جيل سپريٽنڊنٽ ڪامريڊ کي چيو ھو، ’’اجايو بي موت ماريو ويندين!‘‘
ڪامريڊ مرڻينگ حالت ۾ به وراڻيو ھو ’’صاحب! گھڻا ماڻهو بيڪار موت مري ويندا آھن، بيڪار موت مرڻ کان ماڻهو مقصد واري موت مري! مري ته نيٺ وڃڻو آھي، پر فنا جي موت مرڻ کان ماڻهو امر ٿي مري وڃي.‘‘
جيل سپريٽنڊنٽ سخت تشدد ڪري ڪامريڊ کي بند خُولي ۾ واڙي ڇڏيو ھو.ڪامريڊ بند خُولي ۾ قيد آھي.
گھڻي وقت کان پوءِ پنو پين کڻي سھراب ڏي خط لکي ٿو
’’سھراب! ھونئن ته، جيل ٿاڻا اسان ڪامريڊن لاءِ گھر جھڙا آھن. انھي ڪري تون جيل جي قائدي قانون کان چڱي طرح واقف آھين، نڪي توکي مان جيل جا قصا ٿو ٻڌايان، نڪي توکي فرمائشي چٺي ٿو لکان.
بند خُولي ۾ پھريون دفعو ھڪ مونجهه ٿي پئي آھي، اُھا مونجهه سليان ته ڪنھن سان سليان.
بند خُولي جي ديوارن سان، يا ڳڙکي مان نظر ايندڙ چنڊ ستارن سان، تڏھن پين پنو کڻي توکي چٺ لکڻ ويٺو آھيان.
منھنجي ڀر واري خُولي ۾ ڪو قيدي آھي، جيڪو ڦاسي جا ڏينھن پيو ڳڻي، رکي رکي اڌ رات جو وڏي واڪي، ڀٽائي سرڪار جا بيت ٿو جھونگاري، آواز ۾ اھڙو ته، درد سمايل آھي جيڪو جيءُ کي ڌوڏي ٿو وجھي.
ڳوليان ڳوليان مَ لھان، شال مَ ملان ھوت
من اندر جي لوچ، ملڻ سان ماٺي ٿئي
ڪيڏو نه درد آھي ھن جي آواز ۾، ائين ٿو ڀانئجي ڄڻ جنم جنم کان پرين کي ڳوليندو ھجي، پر ھن جو پرين، ھن کي ڪنھن به جنم ۾ لڌو ناھي!
شايد ھن جو پرين ھن کان رُٺل آھي.
ماڻهو ڪيڏو نه بيوس لاچار آھي، ۽ درد آھن جيڪي کٽڻا ناھن!
مس مس سسئي کي وسارڻ جي ڪندو آھيان ته، وري واڪا ڪري ڪري ٻيو شعر پڙھندو آھي
ڳُلھي ڳُلھي واءُ، ويس انگڙا ڍڪجي
کڻي پئي پساھ، پسڻ ڪارڻ پرين جي
ائين ٿو ڀائنجي ڄڻ محبوب بنا آخري سڏڪيون ڀريندو ھجي.
اُھو محبوب کيس کان ڪوھين ڏور آھي ۽ پاڻ قيد تنھا بند خُولي ۾ واڙيو پيو ھجي، جتي لُڇڻ لوڇڻ ۽ پڄرڻ کان سواءِ ڪجهه به ناھي! اول مون ڪڏھن عشق، پيار، محبت ۾ صوفي ازم واري فلسفي کي سمجھو ئي ڪونه ھو. شاھ صاحب، سچل، سامي، واري صوفي ازم فلسفي کي!!
پر جڏھن اھو قيدي سنڌ ڌرتي جي ڪنھن صوفي جا بيت ورلاپي ٿو ته، کن پل ۾ برپٽ صحرائن ۾ پاڻ کي ڀٽڪندو محسوس ڪيان ٿو!
ائين ٿو ڀانيان ڄڻ سالن جو اُڃارو پياسو ھجان، منھنجي چپڙن تي پياس ڏارون وجھي ڇڏيون ھجن، اُن ٺوٺ سُڪل ڌرتي وانگي، جنھن مٿان ڪڏھن ڪي بادل گذري ويا ھجن، پر ھڪ بوند به، برسائي نه ھجي
عشق ايڏو اڙانگو ڇو آھي، عشق ۾ ھڪ پل جي به راحت نه ٿي ھجي!
من اندر جا لوچ ملڻ سان ماٺي ٿئي، سا لوچ ڪيڏو نه تڙپائي ٿي ۽ ماڻهو ڇا ڪري جيڪو بند تنھا خُولي ۾ سالن کان واڙيو پيو ھجي، ڪيڏي نه تنھائي آ.بس پرين کان سواءِ ڪٿي راحت ڪونھي!
مون ھن جي شعرن ۾ پئي پنھنجو پاڻ کي ڳوليو آھي، ڀوڳيو آھي!!
اڃان من جي مانڌاڻ ماٺي ڪانه ٿي ٿئي، وري ساڳيو ورلاپ ڪنن ۾ پڙاڏو ٿي گونجي ٿو.
ڪنھن جنھن نينھن ننڌاھ، مون واجھائيندين نه وَر
جيڪي مُئي ڪنداھ، سو جانب جيئري ڪريو.
اڃان به ورلاپ ٿو گونجي
متان ٿئين ملور، ڪئين اڳھائو آھيان،
ڏسڻ ۾ ڪر ڏُور، حد ٻنھين جي ھِيڪڙي.
بس ظاھري جسم جدا ھوندا آھن، ڏسڻ ۾ ته ڏاڍا ڏُور ايندا آھن، پر ساھ پساھ جي ڏَور، ھيڪڙي ھجي ٿي.
پر ھتي بند خُولي ۾ ماڻهو جو ڄڻ ساھ پيو ٻوساٽجي. تنھائي جو احساس عشق کان پوءِ ٿيڻ لڳو آھي. تقدير جون ڏورون سڀ ھُن جي جُنبش ۾ آھن، ڪيڏو نه بي پرواھ آھي!
پر جي ھو پالڻھار آ، رحمان آ، رحيم آ ته پوءِ ھيڏا ھاڃا ڇو!!
شايد پيڙائڻ ۾ ھو پاڻ کي ريجھائي ٿو، شايد پاڻ به ازل کان ڪنھن کان جدا آھي! ھو اڪيلو آ، الاءِ جي تنھا! ماڻهو کي پيڙائون ڏئي پنھنجي تنھائي، پنھنجي اڪيلائي جي وندر ڳولي ورتي اٿس!
ماڻهو جيڏو تڙپي ٿو، جيڏو ناڪام ٿو رھي، ھو وڌيڪ مطعمن ٿو رھي!
شايد اهو ئي عشق جو راز آ
ڀر واري خُولي مان اڃان به، ڀٽائي جي بيتن جو ورلاپ ٿو اچي.
ڪي ويجھا ئي ڏُور، ته ڪي ڏُور به اوڏا سپرين
ڪي چڙھن نه چِت تي، ڪي وسرن نه مُور
جئين مينھن ڪنڍي پُور، تئين دوست وراڪو دل جو.
سڀ سور لکي نه ٿا سگھجن، ٻڌائي نه ٿا سگھجن، سمجھائي نه ٿا سگھجن، صرف محسوس ڪري سگھجن ٿا ته پوءِ ھي قلم پين ڇا جي لاءِ!‘‘
هي سوچي ٿو ۽ ڪاغذ کي ھٿ ۾ مروڙي ڦاڙي ڦٽو ٿو ڪري، خُولي جي ديوار سان ٽيڪ ڏئي سُڏڪي ٿو پوي.
ھن کي سسئي ويتر گھڻي ياد پوي ٿي.....!