شورا درويش ۽ بزرگ

سنڌ جي ٻين قومن قبيلن ۾ جيئن شاعر، صوفي بزرگ، عالم اڪابر ۽ اهل الله تاريخن ۾ لکيل آهن تيئن شورا ذات ۾ به بزرگ ۽ درويش ٿي گذريا آهن پر جيئن ته، خود شورا ذات تي به تاريخن ۾ ڪا خاص روشني وڌل ناهي تيئن انهي قبيلي جي بزرگن ۽ درويشن جو به ذڪر موجود ناهي. ٻيون تاريخون ته پنهنجي جاءِ رهيون، خود اها تاريخ جيڪا خصوصي طور شورن بابت لکيل آهي ۽ نالو ئي اٿس ”تاريخ شورا“ تنهن ۾ به ٽن درويشن جي مختصر ذڪر کانسواءِ باقي ٻيو ڪو به بزرگ ۽ درويش لکيل ناهي. انهي تاريخ ۾ به بزرگ پيرو فقير شوري جو ٽن سٽن جيترو به تعارف ناهي. جن درويشن جا تعارف آهن سي به اهڙا گمنام آهن جو سواءِ تاريخ تحفة الڪرام جي جنهن جو حوالي طور نالو لکيل آهي باقي ٻيو عام ماڻهو ان کان واقف ناهي. حالانڪ بزرگ پيرو فقير شوري جا معتقد ملتان جي بزرگ سان وابسته فقير، سهروردي سلسلي جا سالڪ سنڌ سميت ٿر ويندي هندستان تائين آهن، اهڙي مشهور بزرگ جو ”تاريخ شورا“ ۾ ذڪر نه اچڻ افسوسناڪ آهي. ڇو ته، هن بزرگ جي نالي سان ٽنڊو آدم لڳ هڪ ڳوٺ پيرو فقير شورو آهي ۽ انهي ڳوٺ جي شهرت نه رڳو ٽنڊو آدم پر پوري ضلع سانگهڙ ۾ به آهي. ”تاريخ شورا“ جي مواد سهيڙيندڙ ساٿين، ڪتاب ۾ جتي شورن جا پاڙا ۽ ڳوٺ جو عنوان ڏيئي سنڌ جي مختلف ضلعن ۾ شورن جي 206 (ٻه سؤ ڇهه) ڳوٺن ۽ انهن جي پاڙن جي لسٽ ڏني آهي، اتي صفحه 203 تي فقط ڳوٺ پيرو فقير شورو لکيل آهي. نه ان جو ڪو پاڙو، ۽ نه ان جي چڱي مڙس جو ذڪر ۽ نه ان ڳوٺ جو ڪو پار پتو ۽ تعلقو، ضلعو لکيل آهي. جن درويشن جو تاريخ شورا ۾ ذڪر آهي اسان انهن جو هتي مختصر تعارف نقل ڪريون ٿا: (1) درويش حاجي شورو: سرڪار چاڪر هالا ۾ هڪ پر ڳڻو هو چاچڪان. انهي پر ڳڻي ۾ جوڻ نالي هڪ ڳوٺ هو جتي هڪ الله وارو درويش حاجي شورو رهندو. پاڻ مخدوم نوح، درويش اسماعيل چاڪي، سيد رڪن الدين، ۽ سيد عبدالڪريم جي صحبت ۾ رهيو ۽ فيض پرايائين (بحواله تحفة الڪرام) 2. درويش بولو کيدو: ڪوٽڙي کان ڏکڻ طرف سنڌو ندي جي ڀر ۾ کيدن شورن جو ڳوٺ آهي. انهن مان بولو فقير هڪ مست درويش هو. هن جون گهڻيئي ڪرامتون ٻڌايون وڃن ٿيون. (بحواله تحفة الڪرام) 3. درويش صابو فقير، شورن جي ڪيهر پوٽا پاڙي مان هو. تمام صبر وارو، ماٺيڻو ۽ نماڻو انسان هو. ڪاني ڪرامت وارو خدا رسيده شخص هو. سندس قبر حيدرآباد لڳ گنجو ٽڪر تي آهي. سندس قبر جي ڀر ۾ سندس ٻن هڱورن خليفن جون به قبرون آهن. (وڌيڪ تفصيل لاءِ ڏسو تاريخ شورا صه 91 کان 93 تائين) ذاتي طرح تاريخ شورا جي ليکڪ، معاون ۽ ٻانهن ٻيلي ۽ ٻين جو آئون بيحد قدر ڪريان ٿو پر جيڪا کوٽ مذڪوره تاريخ ۾ هئي تنهن جي نشاندهي ڪرڻ سان گڏ آئون پاڻ کي به ان جو قصور وار سمجهان ٿو جو خود انهي تاريخ لکجڻ وقت مون به ليکڪ تائين بزرگ پيرو فقير جو احوال نه پهچايو. جنهن جو وڏو سبب هي هو جو مون کي ان جو تفصيلي احوال معلوم ڪو نه هو. پر هاڻي هِن مستقل ڪتاب لکجڻ سان بزرگ پيرو فقير شوري جو احوال تحريري صورت ۾ هميشه لاءِ تاريخ جو هڪ اهم باب بنجي ويو.


شخصيتون ۽ خاڪا

خليفو پيرو فقير شورو