ڪرسمس جو وڻ
مان بنيادي طور هڪ ڪهاڻيڪار آهيان ۽ ها مان مڃان ٿو ته، هيءَ ڪهاڻي جيڪا مان توهان کي ٻڌائڻ چاهيان پيو، ان جو خالق مان پاڻ آهيان، پر مان يقين سان چئي سگهان ٿو ته، ڪنهن به وڏي شهر ۾، ڪرسمس جي موقعي تي، جڏهن فضا ۾ ڌنڌ ۽ ڪوهيڙو ڇانيل هجي، ههڙي قسم جي ڪهاڻي جنم وٺي سگهي ٿي.
منهنجي ڪهاڻيءَ جو هيرو هڪ ڇوڪرو آهي. هن جي عمر ڇهه سال يا اڃان به گهٽ ٿيندي. اهو ڇوڪرو پنهنجي ڀڳل ٽٽل ڪاٺ جي گهر، جنهن ۾ ٿڌ ۽ سيءُ تمام گهڻو آهي، ننڊ مان اٿيو آهي. هن کي ڦاٽل ۽ لنڊا ڪپڙا پيل آهن، ۽ سيءَ ۾ ڏڪي رهيو آهي. گهڻي سيءَ سبب سندس وات مان دونهان نڪري رهيا آهن ۽ اداس اکين سان بنا ڪنهن مقصد جي سامهون نهاري رهيو آهي. هن کي بک به ڏاڍو ستائي رهي آهي. ڪيترائي دفعا هميشه وانگر هو پنهنجي ڪاٺ جي ٺهيل سخت بستري تي ويو آهي، جتي ڀر ۾ سندس ماءُ تڏي تي ليٽي پئي آهي. سندس سيرانديءَ کان، ڪاٺين جو ويڙهو رکيل آهي جنهن کي هن وهاڻي طور استعمال ڪيو آهي. ”هو هتي ڪيئن پهتي آهي؟“ هو ماءُ ۽ پنهنجي باري ۾ سوچي رهيو آهي. هن کي ياد آيو آهي ته ڪيئن نه جاءِ جي مالڪ کين پوليس جي مدد سان گهر مان ڌڪي ڪڍي ڇڏيو هو. هنن ڪيئن نه جاءِ جي مالڪ کي، ڪرسمس تائين مهلت ڏيڻ لاءِ ايلاز ۽ منٿون ڪيون هيون، جنهن ۾ صرف ٻه ڏينهن وڃي بچيا هئا. پر جاءِ جي مالڪ سندن هڪ به نه ٻڌي ۽ مجبوراً کين ڳوٺ ڇڏي، هتي اچڻو پيو هو.
هاڻ هو پنهنجي ماءُ ڏانهن نهاري رهيو آهي. اسي ورهين جي جهور پوڙهي، جيڪا ڪنهن وقت ۾ نرس رهي آهي، اڄ بي سهاري ليٽي پئي آهي. هوءَ سنڌن جي سور وچان ڪرڪي ڪنجهي رهي آهي ۽ پنهنجو پاڻ پٽي ۽ کنهي به رهي آهي. ڇوڪرو به ڊپ وچان، وٽس ويجهو وڃڻ کان لنوائي رهيو آهي ۽ گهر جي ٻاهران اچي ويٺو آهي. هن پاڻ کي سڪون بخشڻ لاءِ، پاڻيءَ گلاس پيتو آهي. پر هو ماءُ جي لڳاتار دانهن سبب سڪون ماڻڻ ۾ ناڪام ويو آهي.
رات جيئن پوءِ تيئن ڪاري ٿي رهي آهي. روشنيءَ لاءِ، هن وٽ بتي به ڪانه آهي. هو اوندهه ۾ ئي گهر ۾ گهڙيو آهي ۽ هن ماءُ کي هٿ لائي ڇهيو آهي. هو محسوس ڪري رهيو آهي ته، سندس ماءُ جي چرپر ختم ٿي چڪي آهي ۽ سندس بدن ڀت جيان ٿڌو ٿي ويو آهي. ”هتي ته تمام گهڻي ٿڌ آهي.“ هو سوچي رهيو آهي.
هاڻي هو بي سرتو اٿيو آهي ۽ گهر کان ٻاهر نڪري، گهٽيءَ ۾ آيو آهي. هو ان کان اڳ ئي روانو ٿي وڃي ها، پر هن کي پاڙي واري ڪتي کان ڊپ ٿي رهيو هو، جيڪو سڄو ڏينهن پاڙي واري جي در جي دڪيءَ تي ويٺو ڀونڪندو آهي. هينئر ڪتو ويٺل ڪو نه آهي. جنهنڪري هو آسانيءَ سان گهٽيءَ ۾ نڪري آيو آهي.
ڪهڙو نه عمدو شهر آهي. هو سوچي رهيو آهي، هن کان اڳ هن اهڙو سٺو شهر ڪڏهن نه ڏٺو هو. هو جنهن ڳوٺ کان آيو آهي ان ۾ رات جو سدائين اوندهه هوندي هئي. گهٽيءُ ۾ فقط هڪ شمعدان ٻرندو هو. جيئن ئي سج لهڻ شروع ڪندو هو، ماڻهو گهٽيون خالي ڪرڻ لڳندا هئا ۽ گهرن ۾ بند ٿي ويندا هئا. جي ڪجهه گهٽين ۾ باقي رهندا هئا ته، اهي هئا، ڳوٺ جا ڇتا ڪتا، جن مان ڪي ته سڄي رات تائين پيا ڀونڪندا هئا. پر اتي ته گرمي به گهڻي هوندي هئي ۽ کيس کائڻ لاءِ به، ڪجهه نه ڪجهه ملي ويندو هو. ۽ هتي........ هتي وٽس کائڻ لاءِ ڪجهه به نه آهي. هو سوچي رهيو آهي؛ هتي ڪيڏو نه گوڙ ۽ شور آهي؛ ڪيتريون نه بتيون ٻري رهيون آهن. هو رستي تي هلندي هلندي ڪيترا ماڻهو، گهوڙا ۽ گاڏيون ڏسي رهيو آهي ۽ هن هتي اچي سيءُ تمام گهڻو محسوس ڪيو آهي. هن ڏٺو ته گهوڙن جي وات مان به دونهان نڪري رهيا آهن. هاڻ هن کي بک تمام گهڻو تنگ ڪيو آهي. هو دل ئي دل ۾ چاهي رهيو آهي ته من مانيءَ گرهه ملي وڃي. جيئن هو پنهنجي پيٽ کي ڇاٻ ڏيئي سگهي. اوچتو ئي اوچتو، هن پاڻ کي نڀاڳو محسوس ڪيو آهي. پوليس وارو هن جي ڀرسان، بنا ڪنهن ڌيان ڏيڻ جي لنگهي ويو آهي.
هاڻ هو ٻي گهٽيءَ ۾ نڪري آيو آهي. هيءَ ڪيڏي نه ڪشادي ۽ ڊگهي گهٽي آهي. هو سوچي رهيو آهي ته، شايد هن گهٽيءَ ۾ هو ڪجهه وقت گذاري سگهندو. هو ڏسي رهيو آهي ته، ڪيئن نه هرڪو ماڻهو خوشيءَ وچان ٽهڪ ڏيئي رهيو آهي. ڪي ڊوڙي رهيا آهن ته ڪي گاڏين ۾ سفر ڪري رهيا آهن. هتي ڪيڏي نه روشني آهي. ها، پر هي ڇا آهي؟ هن جي نظر هڪ وڏي شيشي جي دريءَ تي پئي آهي. هن دريءَ اندر ليئو پاتو آهي. هو ڏسي رهيو آهي هڪ وڻ، جو ڇت تائين ڊگهو آهي. اهو ته ڪرسمس جو وڻ آهي. سڄو وڻ روشنيءَ سان ٻري رهيو آهي. منجهس سون جا پن لڳل آهن ۽ ڀرسان صوف ۽ ٻيو فروٽ رکيل آهي. هو ڏسي رهيو آهي، گڏيون، گهوڙا ۽ ٻار- ٻار، جيڪي صاف ۽ سٿرا ڪپڙا پهريل آهن ۽ ڪمري ۾ هيڏانهن هوڏانهن هلي رهيا آهن، کلي رهيا آهن، ڪڏي رهيا آهن، ڪي کائي رهيا آهن ته ڪي پي رهيا آهن ۽ هاڻ هن ڏٺو آهي هڪ ڇوڪري کي، جيڪا ميڙ مان ڇوڪر کي جدا ڪري ساڻس نچي رهي آهي. ڪيتري نه پياري ڇوڪري آهي. هو، ڪمري جي دري مان ايندڙ جهيڻي جهيڻي موسيقي پڻ ٻڌي رهيو آهي. جيتوڻيڪ کيس پير جي آڱر ۾ سخت سور آهي ۽ سندس هٿن جون آڱريون پڻ سڪي ويون آهن، پر هو اهو سڀ ڪجهه وساري، انهيءَ ماحول مان لطف اندوز ٿي رهيو آهي ۽ عجب کائي رهيو آهي ۽ ٽهڪ به ڏيئي رهيو آهي. اوچتو ئي اچتو هن کي پيرن ۽ هٿن جي آڱرين ۾ سور محسوس ٿيو آهي ۽ هن درد وچان رڙيون ڪرڻ شروع ڪيون آهن ۽ هاڻ هن اتان، هلڻ شروع ڪيو آهي، هاڻي هو ٻي دريءَ وٽ اچي پهتو آهي.
هتي پڻ، هو هڪ ڪرسمس جو وڻ ڏسي رهيو آهي. ٽيبل تي، هر ڪنهن قسم جا ڪيڪ پيل آهن، هو ٽيبل جي ڀرسان، ٽي عورتون بيٺل ڏسي رهيو آهي. اهي جيڪو به وٽن اچي ٿو، تنهن کي ڪيڪ ڏيئي رهيون آهن. دروازو کليل آهي ۽ گهٽيءَ ۾ تمام گهڻا مرد ۽ عورتون، اوڏانهن وڃي رهيون آهن ۽ ڪيڪ وٺي رهيون آهن. هن اوچتو ئي اوچتو هلڻ شروع ڪيو آهي ۽ دروازي منجهان گهر ۾ داخل ٿيو آهي ۽ ڪيڪ وٺڻ لاءِ، هٿ وڌايو آهي. موٽ ۾ هنن کيس دڙڪا ۽ ڇڙٻيون ڏنيون آهن. هڪ عورت هن ڏانهن هڪ ڪوپيڪ (سڪو) اڇليو آهي، هن جون آڱريون، ٿڌ سبب سڪي ويون آهن ۽ انهن مان چرپر ختم ٿي ويئي آهي ۽ سندس هٿن مان ڪوپيڪ (سڪو) ڇڏائجي وڃي پٽ تي ڪريو آهي.
ميڙ ۾ شريڪ عورتن هن کي ڌڪا ڏيئي، ٻاهر ڪڍي ڇڏيو آهي. هو ڊپ وچان ڪنبي رهيو آهي ۽ هن بنا ڪنهن منزل جي ڄاڻ جي، هلڻ شروع ڪيو آهي. هو رڙيون ڪرڻ چاهي ٿو، پر ڊپ جي ڪري هن ڪيڪ اندر ۾ دٻائي ڇڏي آهي. هاڻي هو ڊوڙي رهيو آهي. هاڻي هو سخت پريشاني محسوس ڪري رهيو آهي ۽ هن کي اوچتو ئي اوچتو، اڪيلائپ محسوس ٿيڻ لڳي آهي ۽ هو ڊڄڻ لڳو آهي.
”او خدا اسان تي رحم جا ڪڪر وساءِ!“
هي وري ڇا آهي؟ هو ڏسي رهيو آهي، ته ماڻهو ميڙ جي صورت ۾ بيٺا آهن ۽ ڪچهري ڪري رهيا آهن. هن دريءَ جي اندران جهاتي پاتي آهي ۽ ڏسي رهيو آهي ته، ٽي گڏا جن کي ڳاڙهو ۽ سائو لباس پاتل آهي، ايئن لڳي رهيو آهي ڄڻ اهي زندهه هجن. انهن ٽن مان، هڪڙو ننڍڙو پوڙهو آهي، جيڪو وڏو وائلن وڄائي رهيو آهي ۽ باقي ٻه ننڍا گڏا، ان جي ويجهو بيٺل آهن ۽ ننڍا به وائلن وڄائي رهيا آهن ۽ هو ايئن ئي پنهنجو وقت گذاري رهيا آهن ۽ هڪ ٻئي کي ڏسي به رهيا آهن ۽ هنن جا چپ به چري رهيا آهن. جن مان اندازو لڳي ٿو ته، هو ڪجهه ڳالهائي رهيا آهن. ڇا ڳالهائي رهيا آهن؟ اهو ته شيشي جي دري هئڻ سبب، ٻڌڻ ۾ نٿي اچي سگهيو. پهرين نظر ۾ هن محسوس ڪيو آهي ته، اهي جيئرا آهن. پر جڏهن هن چتائي نهاريو آهي ته، هن کان کل نڪري ويئي آهي. اڙي هي ته گڏا آهن. هن اهڙا گڏا اڳ ڪڏهن ڪو نه ڏٺا هئا، ۽ نه ئي، اهڙن گڏن بابت، هن ڪنهن واتان ٻڌو هو، گڏا ڪيڏا نه پيارا آهن! هي گڏن کي ڏسي گدگد ٿي رهيو آهي. اوچتو هن محسوس ڪيو آهي ته کيس ڪنهن قميص مان سوگهو جهليو آهي. هن پاسو ورائي ڏٺو آهي ته، هڪ ظالم ڇوڪرو سندس ڀرسان بيٺو آهي ۽ کيس مِٽي ۾ گڏي، ٺونشو وهائي ڪڍيو آهي. هن جهٽ ڏيئي، سندس ٽوپي به لاهي ورتي آهي ۽ کيس ڌڪا ڏيڻ شروع ڪيا آهن. هو پٽ تي ڪري پيو آهي ۽ رڙيون ڪري رهيو آهي. هاڻ کيس ڊپ ٿيڻ لڳو آهي، ۽ هو ٽپ ڏيئي اٿيو آهي ۽ ڀڄڻ شروع ڪيو آهي. هو ڀڄي رهيو آهي. هن کي اها خبر ڪونهي ته، هو ڪيڏانهن وڃي رهيو آهي. هو ڀڄندو ڀڄندو اچي قبرستان ۾ پهتو آهي ۽ ڪاٺ جي بنڊ تي اچي ويٺو آهي.
”هو هتي مون کي ڳولهي ڪو نه سگهندا، ڇو جو هتي تمام گهڻي اوندهه آهي.“ هو سوچي رهيو آهي.
هن ڊپ وچان پاڻ کي ڪونڪڙو ڪري ڇڏيو آهي ۽ ساهه کي به روڪي ڇڏيو آهي ۽ اوچتو ئي اوچتو، هو پاڻ کي خوش محسوس ڪري رهيو آهي. هاڻ هن جي هٿن پيرن ۾ سور نه رهيو آهي ۽ ايترا گرم ٿي ويا آهن جو هو محسوس ڪري رهيو آهي ته هو چلهي جي ڀرسان ويٺو آهي. هاڻ هو، ننڊ ڪرڻ لاءِ سوچي رهيو آهي. هيءَ ننڊ ڪرڻ لاءِ، ڪيڏي نه پياري جڳهه آهي. ”آءٌ ڪجهه دير هتي آرام ڪندس ۽ پوءِ وري به پيارا پيارا گڏا ڏسڻ ويندس.“ هن دل ۾ چيو آهي ۽ کلي به ڏنو آهي. هو گڏن بابت سوچي رهيو آهي:
”هي گڏا ايئن نظر اچي رهيا هئا ڄڻ زنده هجن.“ هن اوچتو محسوس ڪيو آهي ته سندس ماءُ ڳائي رهي آهي.
”امان! ڏس آءٌ هتي ننڊ ڪريان ٿو، ننڊ لاءِ هتي ڪيڏي نه پياري جڳهه آهي.“
”ڪرسمس جي وڻ هيٺ اچ منهنجا ننڍڙا نينگر.“ نرم آواز هن جي ڪنن تائين پهتو آهي.
هن سوچيو آهي شايد اها هن جي ماءُ آهي. پر، جلدئي هن محسوس ڪيو آهي ته، اهو آواز سندس ماءُ جو ڪو نه آهي. ڪير کيس سڏي رهيو آهي. هو ڏسي ڪو نه سگهيو آهي. پر هن محسوس ڪيو آهي ته، ڪير هن ڏانهن اچي رهيو آهي ۽ کيس ڀاڪر پائي رهيو آهي. هو به سندس هٿ، ڏانهنس وڌائي رهيو آهي...... ۽ هاڻ، هو ڏسي رهيو آهي، هتي ڪيڏي نه روشني آهي، ”اڙي! هي ته ڪرسمس جو وڻ آهي. هن اهڙو پيارو وڻ هن کان اڳ، ڪڏهن به نه ڏٺو آهي.“ هن سوچيو آهي. هو ڪٿي پهچي چڪو آهي؟ هن جي چئن پاسن کان گڏا ۽ گڏڙيون آهن. پر نه، اهي گڏا ۽ گڏڙيون نه آهن اهي ته پيارا پيارا ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون آهن. اهي سڀ، هن کي گول ڦري ويا آهن ۽ چميون ڏيئي رهيا آهن. هاڻ هو ڏاڍو خوش ٿي رهيو آهي. هن ڏٺو آهي ته، سندس ماءُ کيس ڏسي کلي رهي آهي.
”امان! منهنجي پياري امان! ڏس هتي ڪيڏو نه مزو لڳو پيو آهي.“ هو ور ور ڪري پتڪڙن ٻارن کي چمي رهيو آهي ۽ پيار ڪري رهيو آهي ۽ چاهي رهيو آهي ته هو کين انهن گڏن بابت ٻڌائي جيڪي هن دريءَ منجهان ڏٺا آهن.
”ڇوڪرا ٻڌايو اوهين ڪير آهيو؟ ڇوڪريون ٻڌايو اوهين ڪير آهيو؟“ هو پڇي به رهيو آهي ۽ ٽهڪ به ڏيئي رهيو آهي.
”پيارا ڇوڪرا هي حضرت عيسيٰ جو ڪرسمس جو وڻ آهي.“ هنن جواب ڏنو آهي.
”حضرت عيسيٰ ان ڏينهن تي، انهن ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين کي، پنهنجو ڪرسمس جو وڻ ڏيندو آهي جن وٽ، پنهنجو ڪو نه هوندو آهي......“
هن محسوس ڪيو ته سڀ ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون جيڪي هتي موجود هئا. ان وانگر ئي هئا. هن وانگر ڪي، سخت سيءَ ۾، ننڍن گهرن ۾ مئا هئا ۽ ڪي، ماءُ جي گود ۾، بک وگهي مئا هئا ته ڪي وري ريلوي جي ٿرڊ ڪلاس گاڏي ۾، هوا جي دٻ نه جهليندي مئا هئا، هو ڏسي رهيو آهي ته، اهي سڀ ٻارڙا هتي موجود آهن ۽ فرشتا نظر اچي رهيا آهن. حضرت عيسيٰ انهن سڀني جي وچ ۾ بيٺو آهي ۽ هو انهن ۽ سندن مائرن تي رحمت جا هٿ گهمائي رهيو آهي..... ۽ انهن جون مائرون، هڪ پاسي کان بيٺيون آهن ۽ روئي رهيون آهن. هرڪا پنهنجي جگر جي ٽڪر کي سڃاڻي رهي آهي. ننڍڙا پتڪڙا ٻار، پنهنجي مائرن ڏانهن اچي رهيا آهن ۽ پنهنجن ننڍڙن پتڪڙن هٿن سان، سندن لڙڪ اگهي رهيا آهن ۽ کين چئي رهيا آهن ته، اهي هاڻ نه روئن ڇاڪاڻ ته هو هاڻ ڏاڍا خوش آهن.
۽ صبح جو حمالي ڪاٺ جي بنڊ تي برف ۾ ڄميل هڪ ڇوڪري جو لاش ڏسي رهيو آهي ۽ سندس ماءُ جو لاش پڻ ڏسي رهيو آهي. هوءَ هن کان اڳ مري چڪي آهي.
مون هيءَ ڪهاڻي ڇو ٺاهي آهي جيڪا ڊائريءَ جي عام واقعن تي ٻڌل آهي؟ مون اوهان سان وعدو ڪيو هو ته منهنجي ڪهاڻي سچن واقعن تي ٻڌل هوندي. ڇوڪري ۽ سندس ماءُ جي انجام بابت مون جيڪي ڪجهه اوهان کي ٻڌايو ان لاءِ آءٌ يقين سان چوندس ته ڪنهن به وڏي شهر ۾ ڪرسمس جي موقعي تي جڏهن فضا ۾ ڌنڌ ۽ ڪوهيڙو ڇانيل هجي ته هڪ ڀڳل ٽٽل ڪاٺ جي گهر ۾ ائين ضرور ٿيو هوندو.
باقي جيتري قدر حضرت عيسيٰ جي ڪرسمس جي وڻ واري واقعي جو تعلق آهي آءٌ اوهان کي ڪو نه ٻڌائيندس ته ائين ٿيو به هوندو يا نه...
***