نيسو منهنجو دوست
هوانس تومانين
[/b]
ٻهراڙيءَ جا ٻار، اسين هميشه پاڻ ۾ خوش گذاريندا هئاسين. اسان جي ڳوٺ ۾ ڪو به اسڪول ڪونه هو ۽ نه ئي، اسان جي پڙهڻ ۽ سکڻ لاءِ ڪو سبق هو. پکين وانگر اسين آزاد زندگي گذاريندا هئاسين. پنهنجي ئي ڌن ۾ پورا هوندا هئاسين اسين ٻارڙا هڪ ٻئي کي ڏاڍو پيار ڪندا هئاسين اسين ٻارڙا هڪ ٻئي کي ڏاڍو پيار ڪندا هئاسين ۽ اسان جي پاڻ ۾ سچي دوستي هوندي هئي. اسين گهرن ڏانهن نچندا ٽپندا ويندا هئاسين ۽ پنهنجي پيٽ جي باهه، پنير ۽ ماني ٽڪر سان ٿڌي ڪري واپس ڊوڙندا راند جي ميدان تي ايندا هئاسين.
ڪنهن ڪنهن مهل، اسان پاڻ ۾ ڪچهريءَ لاءِ گڏبا هئاسين ۽ هڪ ٻئي کي آکاڻيون ٻڌائيندا هئاسين.
اسان جي ٻالڪپڻن جي دوستن ۾ هڪ دوست، جنهن کي کوڙ ساريون آکاڻيون اينديون هيون، ان جو نالو هو نيسو. هن کي ڪڏهن به ختم نه ٿيندڙ، سندر پرين جون آکاڻيون به اينديون هيون.
اونهاري جي چانڊوڪين ۾، اسان کليل ٻنين ۾ ڪاٺ جي بنڊ تي ويهندا هئاسين ۽ آس ڀرين اکين سان نيسو ڏانهن پيا نهاريندا هئاسين. ان وقت هُو اسان کي جنت جي پکين، کير جهڙين اڇين پرين ۽ اوندهه ۽ روشنيءَ جي بادشاهن جون آکاڻيون ٻڌائيندو هو. سچ ته هو ان وقت اسان کي ڏاڍو پيارو ۽ سندر لڳندو هو.
”نيسو، اسان کي اڃا به آکاڻيون ٻڌاءِ، اسين توکي انڌي بادشاهه ۽ طوطي واري آکاڻي ٻڌڻ کان سواءِ، ڪو نه ڇڏينداسين ۽ ها توکي گنجي ۽ کسري ماڻهوءَ جي آکاڻي به ٻڌائڻي پوندي نه ته ڪِٽي.“
هڪ ڏينهن، اسان جي ڳوٺ ۾ اسڪول کليو. منهنجي مائٽن مون کي اسڪول موڪلي ڏنو. ٽيهارو کن ٻين ٻارن به اسڪول ۾ داخلا ورتي. ڳوٺ جا ڪافي ٻارڙا اسڪول پڙهي ڪو نه سگهيا. ڇاڪاڻ جو سندن غريب مائٽن ۾ داخلا في ڀرڻ جي پهچ ڪانه هئي. منهنجن ڪافي دوستن کي، جن ۾ نيسو به شامل هو ان سبب ڪري داخلا ڪو نه ملي.
اسين زندگيءَ ۾ پهريون ڀيرو هڪ ٻئي کان جدا ٿياسين ۽ اسان کي هڪ ٻئي کان ڌار ڪندڙ استاد ۽ اسڪول ئي ته هو.
اڃا تائين منهنجي ڪنن ۾ نيسو جو، مٽيءَ ۾ ليٿڙيون پائي واويلا ڪندڙ آواز ٻري رهيو آهي. ”آءٌ اسڪول وڃڻ چاهيان ٿو.“ اڃا تائين منهنجي ڪنن جي پردن سان سندس پيءُ جو گجندڙ آواز ٽڪرائي رهيو آهي. ”توکي پڙهائڻ لاءِ پئسا ڪٿان آڻيان.“ مون وٽ ته ايترا به پئسا نه آهن جو، آءٌ توهان لاءِ ان خريد ڪري سگهان ته جيئن توهان بکون ۽ لانگها نه ڪاٽيو. نيسو تون سمجهين ڇو نٿو.“
نيسو ۽ منهنجا ٻيا دوست، جيڪي پئسن نه هئڻ سبب اسڪول پڙهي نه سگهيا. اسڪول جي درين مان منهن هڻي، اسان کي حسرت ڀرين اکين سان ڏسندا هئا. پر ماستر کين ائين ڪرڻ کان روڪيندو هو. هو کين دڙڪا ڏيئي، پري ڀڄائي ڇڏيندو هو. ايتري تائين جو رسيس، ۾ به، ساڻن ملڻ جي اجازت نه ڏيندو هو. ماستر چوندو هو ته، رولو ڇوڪرن سان نه کيڏو. هو اوهان کي خراب ڪندا. اسان جا دوست ٻاهر ويهي اسڪول جي وقت پوري ٿيڻ ۽ اسان جي ٻاهر اچڻ جو انتظار ڪندا هئا. جيئن ئي موڪل جو گهنڊ وڄندو هو ته ٻاهر اسان جا دوست اسان کي ورائي ويندا هئا ۽ اسين سڀ گڏجي گهرن ڏانهن ويندا هئاسين.
پنهنجي تعليم جي پهرئين سال ۾ مون آهستي آهستي نوان دوست پيدا ڪيا. سال جي پڇاڙي تائين، نيسو ۽ ٻين دوستن، جيڪي اسڪول ۾ داخل نه هئا، اسڪول جي ٻاهران اسان جو انتظار ڪرڻ ڇڏي ڏنو.
پرائمري تعليم مڪمل ڪرڻ کان پوءِ منهنجي پيءُ مون کي ڀر واري شهر جي سيڪنڊري اسڪول ۾ داخل ڪرايو. اهو ماحول، ۽ ان ۾ موجود هر شيءِ، مون کي نئين ۽ اڻ ڏٺل دنيا ٿي لڳي. گهڻو ڪري سڀني گهرن کي، ڳاڙهيون ڇتون هيون ۽ شهر جا ماڻهو عمدن ۽ صاف ڪپڙن ۾ نظر ايندا هئا. انهن استادن ۾ هڪ عورت به هئي. منهنجي لاءِ اِها هڪ عجب ۾ وجهندڙ ۽ وڻندڙ تبديلي هئي. نئين اسڪول ۽ نئين ماحول جي مناسبت سان، منهنجي ڪپڙن ۾ پڻ تبديلي آئي هئي. هاڻي آءٌ خوبصورت ۽ صاف يونيفارم پائي اسڪول ويندو هوس. آءٌ موڪلن ۾ جڏهن ڳوٺ ويندو هوس ته نيسو ۽ منهنجا ٻيا پراڻا دوست خبر پوندي ئي پهچي ويندا هئا ۽ مون ڏي حسرت ڀري نگاهن سان پيا نهاريندا هئا. آءٌ انهن سان ڀاڪرين پوندو هوس. مون کي ياد نه آهي ته ان مهل اسان هڪ ٻئي کي ڇاڇا ٻڌائيندا هئاسين، پر مون کي ياد آهي ته، هاڻي اسان جي پراڻن لاڳاپن ۾ اها گهرائپ نه رهي هئي. پهرين شيءِ جنهن تي هو نگاهون ڄمائيندا هئا، اهو هو منهنجو يونيفارم. نيسو منهنجي يونيفارم کي چتائي ڏسندو هو، ۽ پوءِ ڪڪڙ جهڙي آواز ۾ چوندو هو. ”تنهنجو اسڪولي يونيفارم ائين ٿو لڳي، ڄڻ ان کي تنهنجي پڇ مان کنڀَ پٽي ٺاهيو ويو آهي.“
هر ڪنهن کلي ڏنو. مون تان ٺٺولي ڪئي وئي ۽ مون کي ڏوهاري ٺهرايو ويو. پر موٽ ۾ مون ڪو به جواب نه ڏنو. ان کان پوءِ، منهنجي جئڪٽ جي ڪپڙي تي روشني وڌي وئي. سڀني نيسو کي سر کڻايو ۽ منهنجي عمدي جئڪٽ جي واکاڻ ڪئي. منهنجيون نظرون سندن ڪپڙن ڏانهن کڄي ويون ۽ مون کي پهريون ڀيرو اهي ڦاٽل، ميرا ۽ گدلا نظر آيا. مون کي پهريون ڀيرو پنهنجي ڳوٺ ۾ ڪوجهائي نظر آئي.
سيڪنڊري تعليم پوري ڪرڻ کان پوءِ، منهنجي پيءُ مون کي اڳتي پڙهائڻ لاءِ، اڃا به وڏي شهر موڪليو. ۽ جڏهن آءٌ اتان واپس وريس، ته منهنجا پراڻا ساٿي به مون سان ملڻ لاءِ آيل هئا. مون ڏٺو، هاڻي هو ڪافي وڏا ٿي چڪا هئا. هو منهنجي ڀرسان ائين باادب بيٺا رهيا ڄڻ ته، منهنجا هاري هجن. سڄي ڳالهه ٻولهه وچ ۾ رڳو هڪ ڄڻي مون کان معلوم ڪيو. ”ڇا هن کي اڃا اهي ننڍپڻ جا ڏينهن ياد اچن ٿا؟ اتي مٿان نيسو به ڳالهايو. ”ڇا توکي ياد آهي ته اسان رات جو تنهنجي اڱڻ ۾ پيل ڪاٺ جي بنڊ تي ويهي، هڪ ٻئي کان آکاڻيون ٻڌندا هئاسين؟“
”آءٌ ڀلا ڪيئن وساري سگهان ٿو؟ اهي گهڙيون ته منهنجي گهاريل پيارين گهڙين مان هڪ آهن.“
مون کي محسوس ٿيو ته نيسو منهنجي وراڻيءَ کان ڏاڍو خوش ٿيو. تڏهن به هُو مون کان، ڇڊو ٿي رهيو ۽ پاڻ کي اوپرو محسوس ڪرڻ لڳو.
جڏهن به شهر مان منهنجو ڳوٺ اچڻ جو پروگرام ٿيندو هو ته، منهنجو پيءُ نيسو جي پيءُ جو گهوڙو، ڀاڙي تي ڪندو هو، ۽ نيسو، ان گهوڙي جي واڳ جهليندو هو، جنهن تي آءٌ چڙهندو هوس. مون کي ان وقت ڏک ٿيندو هو جڏهن منهنجي نظر، نيسو جي ڦاٽل ڪپڙن ۽ پراڻين چتين لڳل بوٽن تي پوندي هئي. اڃا اسان ٿورڙوئي پنڌ ڪيو هوندو، مون چيو: ”آءٌ پنڌ هلڻ کي وڌيڪ ترجيح ڏيان ٿو.“ ائين چوندي آءٌ گهوڙي تان هيٺ لٿس. ڪيڏي مهل اسان پيدل ته ڪيڏي مهل واري واري تي گهوڙي تي چڙهياسين. نيسو ڏاڍو خوش ته ٿيو ٿي پر مون محسوس ڪيو ته هو منهنجي دوستي ۽ سچائيءَ جي جذبن کي نٿو سمجهي، اٽلو هو منهنجي پيدل هلڻ جي حرڪت کي بيوقوفي ٿو سمجهي. مون کي ڪجهه رنج رسيو پر وڌيڪ خراب صورتحال ته هاڻي اچڻي هئي.
اسان هڪ واڙي ۾ ڊاٻو ڪيو. مون واڙي مان ڇانهي پٽي ۽ مون ڇانهيءَ کي وڍڻ لاءِ نيسوءَ کي چاقو ڏنو. جڏهن ڇانهين کائي روانا ٿيڻ تي هئاسين ته مون کي ياد پيو ته نيسو مون کي چاقو نه ڏنو آهي. نيسو قسم کڻي ويو. جيتوڻيڪ مون کي پڪ هئي ته نيسو چاقو واپس نه ڪيو آهي ته به، مون کيسا جانچي ڏٺا. خير! اسين روانا ٿياسين. اڳتي هلي پتو پيو ته، ماڻهن نيسو وٽ چوري ٿيل چاقو ڏٺو هو. منهنجي دل کي صدمو رسيو. انهيءَ ڪري نه ته، منهنجو چاقو چوري ٿي ويو. پر انهيءَ شڪ ته مون پاڻ وڏو ڏوهه ڪيو هو. جنهن سبب منهنجي دوست کي، معاشري ۾ خوار ٿيڻو پيو هو ۽ جنهن کي سماج درگذر ڪري ڇڏيو هو.
جڏهن اسان ڳوٺ پهتاسين ته، مون نيسو کي گهوڙي جي ڀاڙي جي عيوض ۾ پنهنجي جئڪٽ لاءِ خريد ڪيل ڪپڙو ڏنو. نيسوءَ ڪپڙي جي تعريف ڪئي ۽ چيو ”پر بابو؛ ڇا تون مون کي خرچي ڪو نه ڏيندين؟“
نيسو غريب آهي... نيسو جاهل ۽ اڻپڙهيل آهي... نيسو ڳوٺاڻي زندگيءَ جي نااميدي ۽ غربت جو چيڀاٽيل ۽ تباهه ڪيل انسان آهي... جيڪڏهن هن کي سٺي تعليم ملي ها ۽ کيس سٺا موقعا ميسر ڪيا وڃن ها ته ان ۾ ڪو به شڪ ناهي ته زندگيءَ جي هر ڊوڙ ۾ هو مون کان اڳتي هجي ها. اهو ئي سبب آهي جو آءٌ جڏهن نيسو تي سوچيان ٿو ته دل ئي دل ۾ چوان ٿو ته هو بي ڏوهي آهي. هو منهنجي نظر ۾، اڄ به عظيم آهي ۽ آءٌ اڄ به هن سان ايترو پيار ڪريان ٿو جيترو ٻالڪپڻي ۾ ڪندو هوس. مون دل سان چاهيو ته، نيسوءَ جي حيثيت اڄ به اهائي هئي، جيڪا خاموش چانڊوڪين راتين ۾ هوندي هئي. پر مون کي لڳي ٿو ته، ائين ممڪن نه آهي، هاڻي ائين نٿو ٿي سگهي.
پوءِ جلد ئي هڪ ٻي تصوير جنهن ۾ بي شرمائي آهي، اونداهي آهي، منهنجي ذهن جي اسڪرين تي ٺهيو پوي.
تعليم ختم ڪري آءٌ ٻيهر اباڻي ڳوٺ پهتس. ڳوٺ جي وڏي ميدان ۾ ماڻهن جو وڏو هجوم جمع هو ۽ ان ۾ شور غل برپا هو. چبوتري تي نيسو رسن سان ٻڌل هو ۽ شرم کان هن جو ڪنڌ هيٺ جهڪيل هو. مون کي ٻڌايو ويو ته هن کي چوري ڪرڻ جي ڏوهه ۾، ڦٽڪن جي سزا ٻڌائي وئي آهي. منهنجي ضامن پوڻ تي هن کي آزاد ڪيو ويو پر منهنجيون اکيون کيس اڃا به نٽهڻ اس ۾، چبوتري تي ٽنگيل ڏسن ٿيون. ۽ ماڻهن جي گوڙ ۾ سندس ڪنڌ، اڃا به جهڪيل آهي.
اسان جي ڳوٺ ۾ ان قسم جا ڏوهه يعني چوري وغيره ٿيڻ ۽ ان تي ڦٽڪا هڻڻ هڪ عام ڳالهه هئي. پر آءٌ هن واقعي کي وساري نٿو سگهان، ڇو جو آءٌ ننڍڙي معصوم نيسوءَ کي، وساري نٿو سگهان، جيڪو چانڊوڪين راتين ۾ ڪاٺ جي بنڊ تي، اسان کي آکاڻيون ٻڌائي رهيو آهي.
نيسو صاف دل، پيارو ۽ مٺڙو نيسو....... منهنجو ننڍپڻ جو ساٿي! ٻالڪپڻي جو جاني دوست...!!
***