ڇهون فرمان
هر ڪنهن چيو ٿي ته هو هڪ مهان شاعر هو. ڇا هو خدا کي مڃندو هو؟
پادري هن کي جهنم جي ۽ نوجوان وئيشا جي آکاڻي ٻڌائي هئي پر هو مذهبي ماڻهو نه هو. هن جي نظر ۾، خود قرباني سواءِ بيوقوفي ۽ جهالت جي، ٻيو ڪجهه به نه هئي. ان جي باوجود به، هو پنهنجي وهيءَ جي ڇوڪرين ۾، پنهنجي جوانيءَ سان ڀرپور رس ڀريل چپن، خوبصورت چهري ۽ گهنڊيدار ڪارن وارن جي ڪري، سڃاتو ٿي ويو. هن جي چهري ۾، سڀ کان وڌيڪ ڪشش ڪرڻ واريون هيون، سندس ڪاريون اکيون، جيڪي جتي به هڪ پل کتيون ٿي ته سوڀ ماڻي ٿي ورتائون. هن ڪڏهن به ٽاءِ استعمال نه ڪئي هئي. شايد اها جابلو علائقن ۾، پاتي نٿي ويئي ۽ نه ئي هن ڪڏهن فيشني ڪپڙا پاتا ٿي.
يونيورسٽيءَ جون ڇوڪريون جڏهن به پنهنجي جيڏين ۾ هن جو ذڪر ڪنديون هيون ته هڪ ڄاڙي کور ۽ جهڳڙالو جي حيثيت ۾. پر پوءِ به هو پارگوف کي، جيڪو ڪارو پائپ پيئندي نظر ايندو هو، سڏ ڪنديون هيون، ۽ کانئس واهيات چرچا ۽ لطيفا ٻڌنديون هيون. هن کي اهي واهيات چرچا ۽ لطيفا پنهنجي ماءُ جي موجودگي ۾ ٻڌائيندي به ڪو شرم محسوس ڪونه ٿيندو هو، جيڪا پٿر جي دور جي عورت لڳندي هئي.
هن هرهڪ کي حيرت ۾ وجهي ڇڏيو هو. جيتوڻيڪ نوجوان عورتون حيرت ۾ ڪو نه ٿي پيون پر اهي ته سادگيءَ سان سندس پيار ۾ ڦاسي ٿي پيون.
ڇهون فرمان آهي ”جوڀن لٽايو“ پر مهاڻي ۽ واڍي کي جيون ۽ جوڀن جي ڪهڙي ڄاڻ. ٻه هزار سال اڳ جڏهن هنن جي ڀر ۾ نوجوان وئيشا رهندي هئي ته به هنن ويٺي مقدس ڪتاب لکيا.
آسمڪ ڪنواري مريم هئي. گيگم چوندو هو ته آسمڪ هڪ ڏينهن ضرور نئين عيسيٰ کي جنم ڏيندي. جيڪو اسان جي تهذيب جو خاتمو آڻيندو ۽ ان کان پوءِ ڀولڙو وري ڪهاڙي ايجاد ڪندو ته جيئن ائٽم جي دنيا وري خلقي سگهجي.
هر نسل حشر جي ڏينهن جي پنهنجي انداز ۾ تشريح ڪري ٿو.
آسمڪ واقعي ڪنواري مريم هئي، آسمڪ ڪارو پائيپ، ڪارا گهنڊيدار وار ۽ هڪ ئي نظر ۾ فتح پائيندڙ ڪاريون ڪجليون اکيون ڏٺيون هيون. پر هن انهن کان، هارائڻ نٿي چاهيو. سندس سهيليون هن کان ساڙ کائينديون هيون ۽ نوجوان ڇوڪرا ڌڪار وچان چوندا هئا: ”آسمڪ؟ ڪيتري نه سندر آهي؟ سندس هلڻ، کلڻ ۽ ڳالهائڻ، ڪيترو نه وڻندڙ ۽ عجيب ٿو لڳي. نه اڳ ٻڌو نه اڳ ڏٺو. هن پنهنجي زندگيءَ ۾ فقط هڪ ڀيرو رڙ ڪئي هئي جڏهن هن جو پير ڪوڪي مٿان پيو هو.
هر ڪنهن جي راءِ هئي ته، قدرت هن کي ايترو خوبصورت ٺاهڻ ۾ اجايو وقت وڃايو هو. هوءَ پارگوف کي، اهميت ڪو نه ڏيندي هئي ۽ نه ئي پارگوف هن کي کنگهندو هو. پارگوف هن کي اهميت نه ڏيندو هو، جو هوءَ سڀني ڇوڪرين ۾، سڀ کان وڌيڪ پرڪشش سندر ۽ اداس رهندي هئي. هوءَ هن کي گهڻو ڪري اکين هوندي به، اهڙي انڌي نظر ايندي هئي، جيڪا ڏانهس نهاريندي به ڪو نه هئي ۽ ڪجهه ڏسي ڪو نه سگهندي هئي.
”هل ته ٿيٽر ۾ هلون“ پارگوف چيو: آسمڪ جون اکيون چمڪي اٿيون.
”هل دير نه ڪر. آءٌ پاڻ کي اداس اداس محسوس ڪري رهيو آهيان.“
”ڇا تون ٿيٽر ۾ تڏهين ويندو آهين جڏهن، پاڻ کي اداس محسوس ڪندو آهين؟“ آسمڪ سوال ڪيو.
” نه منهنجو اهو مطلب نه آهي “
”جيما بابت ڇا راءِ آهي تنهنجي؟“
”هن ۾ ڪو به مزو ڪونهي. بلڪل بنڊل ڇوري آهي ۽ بور به.“
”ڇا آءٌ به؟“
”اسين هڪ ٻئي کي چڱيءَ طرح سڃاڻون به ڪو نه ٿا.“ پارگوف چيو ۽ مرڪي ڏنو.
”ڇا تون مون کي چاهين ٿو؟“
”ها.....“
”ڇو؟“
”تون نئين آهين، سندر آهين ۽ انهيءَ ڪري جو، اڃا تائين مون کي خبر به ناهي ته تون ڪير آهين.“
”ته پوءِ يقينن آءٌ توسان ٿيٽر ڪو نه هلنديس.“
”مون کي پڪ آهي ته تون ضرور هلنديئن! تون مون سان گڏ نه هلڻ لاءِ پنهنجي دل ۾ فيصلو ڪري به وٺين ته به تنهنجا قدم تنهنجي دل جو فيصلو قبول نه ڪندا.“
جارجين اداڪار پنهنجي گروپ سان گڏ ٿيٽر ۾ شو پيش ڪري رهيو هو. پورو شهر اهو شو ڏسڻ لاءِ آيل هو.
جڏهن ٿيٽر جي هڪ پارٽ ۾ جارجين اوٿلو کي آرمينين ڊيسڊيمونا کي گهوگهو ڏيندي ڏيکاريو ويو ته پارگوف به ائين ئي آسمڪ جي نڙيءَ تي زور ڏنو. پارگوف جي تعجب جي حد نه رهي جو آسمڪ سندس انهيءَ حرڪت تي بجاءِ چڙڻ جي جذباتي ٿي ويئي.
”هل ته هوٽل ۾ هلون.“ پارگوف اٿڻ واري انداز ۾ چيو.
”ڇا فنڪار سٺي اداڪاريءَ ڪري فن جي بلندين کي ناهي پاتو؟“
”مهان ڇونه لڳندا فنڪار، تون جو انهن جي وڪالت ٿي ڪرين. هونئن به هر شيءِ سندر ڇو نه لڳندي؟ تون جو گڏ آهين؟“
”ڇو؟ مون ته مشڪل سان ئي ڪو ڳالهايو آهي.“
”خير ڇڏ انهيءَ فضول بحث کي. هل ته هوٽل ۾ هلون، اها منهنجي خواهش آهي.“
”ته پوءِ آءٌ ڪونه هلنديس.“
”اوهه! هل ته هلون!“
ٽي ٽڙندڙ ۽ مرڪندڙ چهرا هنن جي سامهون آيا. ٽيئي شاگردياڻيون هيون. ٽنهي پارگوف کان ميڙون منٿون ڪري آٽوگراف ورتا. ان کان پوءِ، سدائين لاءِ اهي آٽوگراف، سندن جيون ۾، هڪ تاريخي دستاويز جي حيثيت ۾ محفوظ ٿي ويا.
ٽيئي ڊگهن وارن واريون ڇوريون واپس هليون ويون.
”تون ماڻهن ۾ ڏاڍو مشهور آهين.“ آسمڪ ڪوڙي مرڪ مرڪندي چيو.
”آءٌ سٺو جو لکان ٿو. آرمينين کي منهنجي روپ ۾ نيٺ هڪ سٺو ۽ مهان شاعر ملي ٿي ويو.“
”نه انهن کي تنهنجي ضرورت ڪونهي.“
”تون چوڻ ڇا ٿي چاهين.“
”اهي توکي سچيءَ دل سان نٿا چاهين. تون خوشفهميءَ ۾ مبتلا آهين. هو ڀلا اهڙي ماڻهوءَ کي واکاڻيندا به ڇو جنهن کي فقط پنهنجي قابليت ۽ رڳو پاڻ سان ئي پيار هجي.“
”ان جو مطلب ته آءٌ قابل ماڻهو آهيان.“
”۽ ها فنڪار پڻ!“
”ته پوءِ مون ۾، باقي ڇاجي کوٽ آهي؟“
”مون کي خبر ناهي.“
”ڇا توسان ڪڏهن ڪو پيار ۾ اٽڪيو آهي؟.... آءٌ اهو ڪو نه ٿو پڇان ته تو ڪڏهن پيار ڪيو آهي يا نه. مون کي پڪ آهي ته تو گهٽ ۾ گهٽ پنهنجي پنهنجي استادن مان ڪنهن هڪ کي ضرور گهاءُ رسايو هوندو.“
”نه مون ڪڏهن به پيار ناهي ڪيو. آءٌ ان جذبي کي نٿي چاهيان، جيڪو پاتال کان مٿي اُڀرندو هجي.“
”اسين پيار ڪرڻ لاءِ زنده رهون ٿا.“ پارگوف بي ربط چوندو ويو:
”اسين شاعري ڪريون ٿا ۽ ٻن هزار سالن کان پوءِ به اسين فقط آرمينين سان پيار ڪرڻ لاءِ زنده رهون ٿا.“
”ٺيڪ آهي پوءِ ڀلي پيار ڪر.“
”ڪنهن کي؟“
”مون کي.“
پارگوف کلي ڏنو. ”آءٌ پيار ڪريان پر تون مون کي ڌڪاري ڇڏيندين. ڪنواري طوائف ته منهنجي پيار تي پورو لهي ٿي. پر تون ته ڪنواري مريم آهين.“
”مون کي خبر آهي، ماڻهو ته ايتري قدر به چون ٿا ته آءٌ نئين عيسيٰ کي جنم ڏينديس“ آسمڪ ايئن چوندي کلي ڏنو ۽ ويٽر کي سڏ ڪيو. ”منهنجي مڙس لاءِ هڪ بوتل انگوري شراب آڻ.“
ويٽر آرڊر وٺي هليو ويو، پارگوف پيئڻ جو سوچي منجهي پيو.
”تو ڇا چيو؟“
”ڇا تون انگوري شراب جي هڪ بوتل به پي نٿو سگهين؟“
”آءٌ پي سگهان ٿو.“
”هڪ بوتل پيئڻ ڪو مسئلو به ناهي، آءٌ پاڻهي بل ادا ڪنديس. هونئن به اسين ٻيئي شاگرد ئي ته آهيون.“
ويٽر موٽي آيو، ”معاف ڪجو مون کان اهو پڇڻ وسري ويو ته توهان ڪهڙو برانڊ پيئڻ پسند ڪندئو!؟“
”منهنجو مڙس فقط بهترين برانڊ ئي پيئڻ پسند ڪندو.“
پارگوف اوشواس مان هن ڏانهن نهاريو.
”مونڏانهن ايئن گهوري نه نهار. تنهنجو ايئن نهارڻ سٺو نٿو لڳي“ هن چيو ۽ کلي ڏنو.
”هي گهڙيون جيئن پوءِ تيئن رنگين ٿينديون وڃن.“
”ان کان به وڌيڪ رنگين ۽ دلچسپ، جنوريءَ جي اها گهڙي هوندي، جنهن ۾ اسان شادي ڪنداسين.“
”ڇا توکي خبر آهي ته هيل تائين منهنجون ڪيتريون زالون هجن ها، جيڪڏهن آءٌ انهن سڀن ڇوڪرين سان شادي ڪريان ها، جيڪي مون تي مرنديون هيون.“ پارگوف وراڻيو.
”پر تون مون سان ضرور شادي ڪندين ڇو جو آءٌ سڀني کان نرالي آهيان.“ آسمڪ پنهنجي لفظن تي زور ڏيندي چيو.
پوءِ جيئن ئي اُهي هوٽل مان ٻاهر نڪتا ته آسمڪ چيو، ”گور“ مون کان وڌيڪ خوبصورت آهي ۽ ”نزلڪ“ تمام معصوم ۽ پياري ڇوڪري آهي....... تون پائپ پيئندي سٺو ڪو نه ٿو لڳين. سچ پچ توکي ته اها به خبر ڪونهي ته پائپ پئجي ڪيئن! مون کي وڌيڪ چوڻو ناهي.
ٻئي ڏينهن صبح جو پارگوف آسمڪ جي باري ۾ سوچيو. جيترو ئي هن گهڻو سوچيو اوتروئي هن کي مٿس چڙ آئي، هن آرسي وٽان لنگهندي ان ۾ نهاريو هن کي پائيپ پيئندي پاڻ تي ڏاڍو رشڪ آيو.
”آسمڪ غلط ٿي چيو..... آسمڪ ڪوڙي هئي.“
هو معمول جيان پائيپ پيئندي يونيورسٽيءَ مان ٻاهر اچي رهيو هو، ته پروفيسر لالائن، کيس ڪاريڊور ۾ روڪيو.
”نوجوان! مون تنهنجو ڪتاب پڙهيو آهي مون کي ڏاڍو پسند آيو. اڳتي هلي تون مهان شاعر ٿي سگهين ٿو. جيڪر ٽرڙائپ ۽ اپمان ڇڏين ته!“
”ڇا؟“
”ڪا ڳالهه ناهي. پيرڊ بدلجڻ جو بيل لڳي رهيو آهي.“
”اڄ شام جو منهنجي ماسيءَ سان ملڻ هلنداسين.“ رسيس جي دوران آسمڪ بنا ڪنهن ارادي جي چيو.
”ڇا جي لاءِ.“
”هوءَ پراڻي دؤر جي عورت آهي. هن چيو ٿي ته جيستائين هوءَ منهنجو منڱيندو نه ڏسندي، تيستائين اسان جي شاديءَ بابت هوءَ فيصلو نه ڪندي.“
”بس خاموش به ٿي!“
”تون وري ساڳيو پائپ پي رهيو آهين؟“
”مون کي ڪير روڪي سگهي ٿو.“
”جيڪڏهن تو پائپ پيئڻ نه ڇڏيو ته سمجهه آءٌ توسان شادي ڪونه ڪنديس.“
”آءٌ چوان ٿو بڪواس بند ڪر!“ پارگوف ڪاوڙ مان چيو.
”ليڪو نه لنگهه، مون ڪالهه به توکي ان بابت چيو هو.“
عجيب ڳالهه هئي جو ايڏي تکين مٺين ڳالهين کانپوءِ به هو وري شام جو پاڻ ۾ مليا.
”سڀ چون ٿا تون ڪنواري مريم آهين.“
”سڀ غلط آهن. تنهنجو ڪالر ڏاڍو ميرو ٿي ويو آهي.“
”ان ۾ تنهنجو ڇا وڃي.“
”اهو منهنجي فرض ۾ شامل آهي ته، آءٌ پنهنجي مڙس جي پرگهور لهان.“
”آءٌ تنهنجي مذاق کي سمجهان ٿو. مون کي بيوقوف بنائڻ جي ڪا ضرورت نه آهي.“
”آءٌ بلڪل سنجيدهه آهيان. تون ان کي مذاق ٿو سمجهين؟“
”پر آءٌ....“
”مون سان پيار ڪر.“
”آءٌ پاڻ کي انهيءَ لاءِ مجبور نٿو ڪري سگهان.“
”تون پنهنجي دل کان پڇي ڏس! ٺيڪ آهي آءٌ پنهنجا لفظ واپس وٺان ٿي ۽ ها اسين پنهنجي ماسيءَ جي گهر به ڪو نه ٿا هلون.“
سارڪ جي گهر جون چاٻيون پارگوف جي کيسي ۾ کڙڪي رهيون هيون.
”هل ته هلون.“
”ڪيڏانهن؟“
”اچ ته سهين.“
”آءٌ مذاق ڪري رهي هيس. منهنجي ماسيءَ جو ڪو به وجود ڪونهي.“
”ڪا ڳالهه ناهي، هلي آ.“
آسمڪ بستر تي ليٽي پيئي. سندس چولو سٿرن کان ٿورڙو مٿي رسڪي ويو.
”هون! ته تون چوين ٿي ته اسان ٻيئي شادي ڪيون.“ پارگوف گهٽيل آواز ۾ چيو.
”وڌيڪ ڪجهه به نه.“
هن بي اختيار کيس چمي ڏني ۽ پوئتي هٽيو.
”آءٌ تنهنجي شاديءَ جي مراد هتي پوري ٿيڻ نه ڏينديس.“ هن اهو چوندي مرڪي ڏنو.
”ته پوءِ تون هتي ڇو آئيينءَ.“
”تون راهه رُلي چڪو هئين. تنهنجي نظر ۾ ته بس هر شيءِ معمولي ۽ خسيس آهي، چڱو هل ته هلون.“
”تون ڪيڏانهن به وڃي نٿي سگهين.“
”پاڳل نه ٿيءُ، توکي چڱيءَ طرح خبر آهي ته آءٌ وڃي رهي آهيان ۽ تون مون سان هاڻ خواب گاهه ۾ ئي ملي سگهين ٿو.“
پارگوف جي چهري تي سواءِ پيار جي، انيڪ رنگ بدليا ڪاوڙ، حيرت، زخم ۽ پيڙا.
”پاڻ کي ڏوهاري نه سمجهه.“ ائين چوندي آسمڪ کيس ڀاڪر پاتو. ”هن کان اڳ ڪنهن به توسان سچو پيار ناهي ڪيو. هنن توسان ڌوکو ڪيو ۽ تون هنن کي دوکو ڏيندي پاڻ دوکو کائي وئين ۽ امر پيار توکان ڪوهين ڏور رهيو. مون کي پنهنجي گهر وٺي هل پارگوف!“
اُن رات وٽس سچي ۽ مهان ڪوتا جنم ورتو. ڪوتا جو مکيه ڪردار هڪ غير معمولي ۽ قابل نفرت ڇوڪري هئي.
پارگوف ۾ آيل تبديلي سندس دوستن کي ڏاڍو مايوس ڪيو. اوچتو ئي پارگوف جو پائيپ گم ٿي ويو ۽ هن پنهنجو گهڻو وقت خواب گاهه جي دريءَ جي هيٺان ئي بيهي گذاريو ٿي. هن پاڻ کي هر ڀيري چؤواٽي تي پيل بينچ تي ويٺل پاتو ۽ هڪ ڏينهن جڏهن هن ٽاءِ ٻڌڻ سِکي ورتي ته، هو به ٻين ماڻهن جيان ڏيکائي ڏيڻ لڳو.
***