پرڀات جو جنم
آڌي رات جو، هڪڙو ڇوڪرو، بيهوشيءَ جي حالت ۾ اسپتال ۾ آندو ويو. اسپتال جا سڀ وارڊ فل هئڻ سبب، کيس انتهائي نگهداشت جي ڪمري ۾ داخل ڪيو ويو. جنهن ۾ پوڙهو مئڪليوڊ اڳ ۾ ئي، آڪسيجن تي رکيل هو. ڇوڪرو جنهن جي عمر سورنهن يا سترهن ورهيه هئي، ڪار جي هيٺان اچي زخمي ٿيو هو. ڀورا وار، ڏٻرو بدن، رت ڇڏڻ سبب مرجهايل چهرو. هو ڪير هو؟ ڪنهن کي به خبر ڪو نه هئي ۽ نه ئي، ڪنهن سندس متعلق ڄاڻڻ ضروري ٿي ڄاتو.
اسپتال ۾ ان وقت مڪمل خاموشي ڇانيل هئي. ڪلاڪ کن کانپوءِ اسپتال ۾، زندگي وري معمول تي اچي ويندي. مريض کنگهندا، ڪنجهندا، ۽ ٿڌا ساهه کڻندا ۽ ٻارڙا روئڻ شروع ڪري ڏيندا.
روم نمبر ٽيويهين ۾ پڻ خاموشي ڇانيل هئي. زيرو جي جهڪي روشني ۾، نرس پوڙهي مئڪليوڊ کي ڏسي سگهي پي، جيڪو بستر مرگ تي ليٽيل هو. نرس اٿي ٻي بستري تي ليٽيل، ڇوڪري مٿان چادر وڌي. هاڻي هو ساهه کڻي رهيو هو، پر اڃا به کيس ائين ڪرڻ ۾ تڪليف پئي ٿي. نرس ڪمرو ڇڏڻ کان اڳ، جيئن ئي پوڙهي مئڪليوڊ جي نبض ڏسڻ چاهي ته، هن کي ان ۾ ڪابه حرڪت محسوس ڪو نه ٿي. هن ٽيليفون تي، مريض جي گهر وارن ۽ ڊاڪٽرن کي جلد پهچڻ جو اطلاع ڏنو.
ٿوري ئي دير ۾، هڪ پوڙهي عورت، ان جو نوجوان پٽ، ان جي قد آور ۽ سهڻي ننهن ۽ هن جي نوجوان ۽ هوبهو پيءُ تي ويل ڌيءَ، ڪمري ۾ داخل ٿيا. مسز مئڪليوڊ نهايت حوصلي ۽ دل جي مضبوطيءَ سان، پاڻ سنڀاليو بيٺي هئي. رڳو نرس محسوس ڪيو ته، ٽوپلي لاهڻ مهل مسز مئڪليوڊ جا هٿ ڏڪيا هئا.
ڊاڪٽر وقتي طور تي سرت ۾ آڻڻ جي سئي ڀري پوڙهي مئڪليوڊ کي هنئي ۽ رواني ٿيڻ کان اڳ، کين ٻڌايو ته هن سئيءَ سان، هو وڌ ۾ وڌ ڪلاڪ تائين، هوش ۾ اچي سگهي ٿو. تنهنڪري آخري گهڙين ۾، هن سان جيڪي ڪجهه به، ڳالهائڻو هجي ڳالهائي وٺن.
”ڏس! اسين سڀ آيا آهيون،“ مسز مئڪليوڊ چٽي ۽ صاف آواز ۾ چوڻ شروع ڪيو، ”اسان تنهنجي لاءِ گهيٽي جا ڪپور آندا آهن. پنهنجي باغ ۾ هاڻ بهار ڦوهه جوانيءَ ۾ آئي آهي.“
”بابا! توهان لاءِ اسان ڪچوريون پڻ آنديون آهن،“ جارج پيءُ ڏانهن نهاريندي ڳالهايو ”رِٿ امان کان اڄڪلهه ڪچوريون ٺاهڻ پيئي سکي، هوءَ کڻي ڇا به ڪري پر امان جهڙيون ڪچوريون ٺاهي نٿي سگهي.“
”تون ڪوڙ ٿو ڳالهائين.“ رٿ ائين چوندي پنهنجا ڏند ڀڪوڙيا، پر وڌيڪ ڪجهه به نه ڳالهايو.
”رٿ تمام سٺي بورچياڻي آهي.“ جارج سندس غصي کي، ٿڌو ڪرڻ لاءِ چيو.
”توکي ياد هوندو جڏهن، مون ڪرسمس تي پهريون دفعو ڪچوريون ٺاهيون هيون، جيڪي اڌ ڪچيون ۽ اڌ پڪيون رهجي ويون هيون. مسز مئڪليوڊ وچ ۾ ڳالهايو ”مون ڄاتو ٿي ته، تون ضرور ڪاوڙ ڪندين. پر تو ان وقت هڪ وڏو ٽهڪ ڏيندي چيو هو ته، تو مونسان ڪچوريون ترائڻ لاءِ، شادي نه ڪئي آهي.“
”بابا هن سال به، چيري جي وڻ ۾ گل ٽڙندا. ميري چيو ”مئنا ۽ ڪٻريون، جن کي ڪئلينڊر جي خبر ڪونهي، ۽ نه ئي پڙهيل آهن، پر ڪيئن نه بهار جي مند ۾، ساڳئي وقت تي پهچيو وڃن. ۽ ٽارين تي ويهي گلن سان گڏ لڏن ٿيون. چيري، ڪچوريون ۽ تفريح، منهنجا دل پسند مشغلا آهن.“
”مون کي ياد آهي ته، آءٌ ۽ تنهنجو پيءُ هر آچر تي، ڪيڏانهن نه ڪيڏانهن ضرور گهمڻ لاءِ نڪرندا هئاسين.“
ٻئي بستري تي ليٽيل ڇوڪري جي اکين جا، ڇپر مٿي کڄيا، پر ڪنهنجو به ان ڏي ڌيان نه هو. ڇوڪري کي، پاڻ به خبر نه هئي ته، ڪو سندس اکين جا ڇپر چري پري رهيا هئا. دماغ جي اٿاهه قافلي ۾، هن کي ڪمري ۾ اٿندڙ آواز، پڙاڏي جيان ٻڌڻ ۾ اچڻ لڳا.
”اسان جو ٻالڪپڻو ڪيڏو نه سٺو گذريو.“ ميريءَ جو خماريل آواز فضا ۾ گونجيو. ”دل چوي ٿي ته، آءٌ امان، بابا ۽ اوهان سڀني سان گڏ، وري ٻالڪپڻي ۾ موٽي وڃان.“
”چپ.“ مسز مئڪليوڊ چپن تي هٿ رکندي چيو: ”اوهان جو پيءُ، ڪجهه ڳالهائڻ چاهي پيو.“ هو سڀ اڳتي سريا. پوڙهي چپ چوريا، اکيون کوليون ۽ هيڏانهن هوڏانهن نهاريو.
”پيارا!“ مسز مئڪليوڊ ڳالهايو. ”توکان سواءِ گهر ڪيڏو نه اُٻاڻڪو ٿو لڳي.“
”پياري........“ پوڙهي ٿڌو شوڪارو ڀريو.
”اسين سڀ موجود آهيون.“
”بابا، جارج توهان کي سلام چوڻ آيو آهي.“ رٿ وچ ۾ ڳالهايو. ”ننڍڙي هال چيو ٿي ته جڏهن توهان گهر ايندا ته هو توهان کي پنهنجي سائيڪل ڏسيندو جيڪا، توهان اسان کي سندس سالگرهه تي وٺي ڏيڻ لاءِ چيو هو.“
”مون کي ڪرسمس جو ڏهاڙو ڏاڍو وڻي ٿو.“ هڪ دفعي وري ميريءَ جو خماريل آواز، فضا ۾ لهرون پيدا ڪري رهيو هو. ”جڏهن اسان هڪ ٻئي ۾ ويهي کلندا ۽ خوش ٿيندا آهيون ۽ رات جو فضا ۾ گونجندڙ گيت، ڪيڏو نه دل لڀائيندڙ هوندو آهي.“ هن مٺڙي سريلي آواز ۾ گيت جهونگاريو. ”هي ٻارڙو جيڪو آرام پيو ڪري، ڪيترو نه پيارو ۽ سندر آهي........“
ٻي بستري تي ليٽيل ڇوڪري جون اکيون، اڌ کليل هيون. هن پنهنجو مٿو چوريو، پر ڪجهه ڏسي نه سگهيو. پر هو ڪمري ۾ اٿندڙ آواز چٽيءَ ريت ٻڌي سگهيو ٿي، هو هاڻ به گيت ٻڌي سگهيو ٿي.
”مون کي....... هر ڳالهه ياد آهي.“ پوڙهي مئڪليوڊ جهيڻي آواز ۾ ڳالهايو.
”ڪرسمس جو ڏينهن،“ مسز مئڪليوڊ چيو، هن جون اکيون سندس مڙس تي ئي کتل هيون. ”اهو خوشين جو ڏينهن هوندو آهي ۽ اسين سڀ گڏجي خوشيون ورهائيندا آهيون ۽ هاڻ ته اسان وٽ هال ۽ بيڪر به ڄاوا آهن.“
”ميريءَ جو ههڙن ڏينهن ۾ وهانءُ ٿي ويندو.“
جارج چيو. ”اسان جي ڪٽنب وانگي، هن جو به وڏو ڪٽنب ٿي ويندو.“
”پر، اسين نه بدلباسين، اسان جي ڪٽنب ۾ جنم وٺندڙ نون انسانن سان اهو رشتو اڃا به وڌيڪ مضبوط ٿيندو.“ ميري چيو.
ڇوڪرو هاڻي ڏسي سگهيو ٿي. هو هاڻ اکيون کولي سگهيو ٿي. هن ٻئي بستري تي هڪ پوڙهو ماڻهو ليٽيل ڏٺو، جنهن کي چوگرد ماڻهو ويڙهيو ويٺا ها.
”شاباس ٻارو! پوڙهي ٻڏندڙ آواز ۾ سڪون سان وراڻيو. پوڙهو اڃا پوريءَ ريت هوش ۾ ڪو نه آيو هو.
”توهان ٻنهي کي، اسان جي خواهش جي ڪيئن نه سڌ پئجي ويندي هئي.“ ميريءَ جي آواز ۾ نماڻائي هئي. ”هڪ دفعو مون گاهه مان منڊي ٺاهي پاتي ته، توهان يڪدم صحيح ڪري ورتو ته، مون کي هڪ منڊيءَ جي ضرورت هئي.“
”پر اها توهان کي ڪيئن خبر پيئي ته، مون کي بي- اي جي امتحان ۾ هڪ گهڙيءَ جي ضرورت هئي؟“ جارج پڇيو.
”ڀلا اسان کي پتو ڪيئن نه پوندو؟“ پوڙهي مئڪليوڊ چپ کولي، ڳالهائڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ اکين جا ڇپر مٿي کنيا.
ٻي بستري تي ليٽيل ڇوڪرو، هاڻ سڀ ڪجهه محسوس ڪري سگهيو ٿي. هن کي هاڻ زخم ۾ سور به ٿيڻ لڳو. هو ڪيڏانهن وڃي رهيو هو جڏهن، کيس ڪار ڌڪ هنيو؟ ڪيڏانهن به نه. هن جو ڪو به ماڳ ڪو نه هو. هو ڌارين ماڻهن کان، اڻ ڄاتل هنڌ کان، اڻ ڄاتل جڳهه ڏانهن ڀڄي رهيو هو. سندس پرگهور لهندڙ ڪير به ته ڪو نه هو. هن کي ڪابه ڪرسمس جي اهڙي گهڙي ياد نه پيئي، جنهن تي ڪنهن کيس، گهڙيءَ کن لاءِ پيار ڏنو هجي.
”ايندڙ آچر ايسٽر جو ڏڻ آهي.“ مسز مئڪليوڊ چيو. هينئر به ايسٽر جا گل ڦوهه جوانيءَ ۽ مستيءَ ۾ جهولن ٿا. هينئر ايسٽر جي وڻ ڇهه گل جهليا آهن، جڏهن ته گذريل سال ٽي گل.
”پنج گل“ پوڙهي مڪليوڊ ذهن تي زور ڏيندي ڳالهايو.
ٻي بستري تي ليٽيل ڇوڪرو اهي ڳالهيون ڌيان سان ٻڌي رهيو هو. ايسٽر جو لفظ، هن اڳ به ٻڌو هو. ماڻهو ان ڏينهن نوان ڪپڙا پهري، چرچ ۾ ويندا هئا. پر ڇو ويندا هئا؟
پوڙهي مئڪليوڊ جون اکيون وري بند ٿي ويون. مسز مئڪليوڊ ڪنڌ هيٺ ڪري ڇڏيو هو. هو ڄاڻي ويئي ته سندس مڙس هاڻ ڪجهه گهڙين جو مهمان هو. پر هن جو آواز اڃا به چٽو ۽ صاف هو. هن ٻارڙن کي گهر وڃڻ لاءِ چيو. هنن هڪ ٻئي ڏي نهاريو. سڀ ڪجهه ڄاڻندي به هو نه رنا.
”بابا خدا حافظ!“ جارج چيو ”اسين وري صبح جو ملنداسين.“
”بلڪل صبح جو سويل پيارا بابا.“ ميري اهو چوندي پوڙهي پيءُ تي جهڪي. هن جي چهري تي پيار ۽ ڪوملتا هئي.
پوڙهي اکيون کوليون پر ڪجهه نه ڳالهايو.
ٻي بستري مان، ڇوڪرو پوڙهي ۽ پوڙهيءَ کي ڏسڻ لڳو. هن زور سان رئڻ چاهيو. هن ڇو ٿي رئڻ چاهيو؟ ڇاڪاڻ ته هن کي ڪو به پيءُ نه هو، ۽ هن جي ماءُ کيس ننڍي هوندي، اڪيلو ڇڏي ويئي هئي. انهيءَ لاءِ ته هن جو ڪو به ڪٽنب ڪو نه هو ”تون ائين ئي انيڪ ٻارن جيان، يتيم خاني ۾ وڏو ٿيندين ۽ ڪڏهن به خوشيون ماڻي نه سگهندين.“
”تون منهنجي لاءِ هڪ سٺو خاوند ثابت ٿيئين ۽ منهنجي هر خواهش جو پورائو ڪيو. تو مون کي هميشه لاءِ خوش ۽ سدا مسڪرائيندڙ عورت بڻايو ۽ اسان پنهنجين خوشين، مرڪن ۽ پيار مان لافاني مرڪ مرڪندڙ ٻارڙا خلقيا آهن.“ هن ساهي کنئي ۽ پنهنجن جذبن کي قابوءَ ۾ رکي، وري ڳالهائڻ شروع ڪيو. ”هاڻ آءٌ ان ڪاٺ جي بنڊ وٽان ڪو نه لنگهندي آهيان، جتي تو مون کي شادي ڪرڻ لاءِ چيو هو، ڇاڪاڻ جو آءٌ هاڻي توکي، اتي پنهنجو هٿ پڪڙيندي نه ڏسندي آهيان.“ ائين چوندي هن پنهنجا ٻيئي هٿ، پوڙهي ڏانهن وڌايا ۽ سندس هٿ، پنهنجن ٻنهي هٿن ۾ دٻائي رکيو.
”آءٌ هتي ئي آهيان پياري--- او پياري.“ مئڪليوڊ جو آواز، ڄڻ دل جي پاتال مان نڪتو. هن جي دل جو ڄڻ بند ٽٽي پيو. پر هن پنهنجا چپ ڀڪوڙي ڇڏيا ۽ ان کان پوءِ وري هن جي آواز ۾ ڄڻ سگهه اچي ويئي. ”آءٌ ڪاٺ جي بنڊ تي توکان سواءِ وڃڻ ته ٺهيو پر تصور به نٿي ڪري سگهان.
”پياري مارٿا!“ پوڙهي جي آواز هن جي غنودگي ٽوڙي.
”ها آءٌ تو وٽ ئي آهيان.“
پوڙهي اوچتو ئي اوچتو پنهنجيون اکيون کوليون ۽ کيس ڏسي مرڪي چيو: ”سدا بهار زندگي........“ هن جو آواز وري خاموشيءَ ۾ ٻڏي ويو، سندس هٿ ڍرا پئجي ويا، ۽ هن جون اکيون هڪ ڀيرو وري پورجي ويون.
مسز مئڪليوڊ روئي رهي هئي. لڙڪ سندن ڳلن تان، هيٺ ڪري رهيا هئا. ڪجهه گهڙين کان پوءِ، هن پنهنجي مڙس جو هٿ هيٺ رکيو ۽ پيتي کولي، ڪتاب ڪڍيو ۽ ٻڏل آواز ۾ زور سان پڙهڻ لڳي:
”خدا منهنجو پاسبان آهي ۽ آءٌ....“
ڇوڪري اهي لفظ ٻڌا، هن اِهي لفظ يتيم خاني ۾ آچر جي اسڪول ۾ ٻڌا هئا. پر تڏهن انهن جي ڪابه معنيٰ نه هئي. هاڻ هن کي، انهن لفظن جي صحيح معنيٰ جي خبر پئجي چڪي هئي انهن لفظن جي معنيٰ هئي ”پوڙهي ماڻهوءَ کي، جڏهن مرڻ جي پڪ هجي قطعي ڊڄڻ نه گهرجي.“
”توکي ڊڄڻ جي ضرورت ناهي.“ پوڙهي عورت هن کي چئي رهي هئي ”توکي هڪ گهر آهي، اسين توکي پيار ڪريون ٿا، هوءَ هميشه اهو ڪاٺ جو بنڊ ياد رکندي، جتي هنن هڪ ٻئي سان پيار ۽ واعدا ڪيا ٿي ۽ ائين ئي هڪ خاندان جو جنم پيو. پهرين هو فقط ٻه هئا ۽ پوءِ جارج ۽ ميري پيدا ٿيا، پوءِ جارج جا ٻارڙا ۽ هڪ ڏينهن ميريءَ جا ٻارڙا.......“
ڇوڪرو هاڻ وهاڻو سيراندي رکيو، ليٽيو پيو هو. هن جو مٿو جلي رهيو هو. پر هاڻ هن کي سور ۾، شدت محسوس ڪانه ٿي ٿي.
”منهنجا پيارا خدا حافظ“ مسز مئڪليوڊ پوڙهي جي چپن کي چمندي چيو. ”ان وقت تائين جڏهن اسان ٻيهر ملنداسين.“
”سڀ ڪجهه ختم ٿي چڪو آهي.“ ڊاڪٽر اندر داخل ٿيندي چيو.
”اڃا سڀ ڪجهه ختم نه ٿيو آهي ۽ ٿي به نٿو سگهي.“ مسز مئڪليوڊ وراڻيو. ”حياتي جيڪا اسان پاڻ ۾، گڏ گذاري آهي، پنهنجي دڳ تي روان دوان، ائين ئي هلندي رهندي، هڪ لافاني جيون جيان.“
”ها بلڪل.“ ڊاڪٽر بنا ڪجهه سمجهڻ جي ئي جواب ڏنو.
پر ڇوڪرو سمجهي ويو ته، هن ڇا ٿي چوڻ چاهيو. هن ڇت ڏانهن نهاري، سوچڻ شروع ڪيو. اڳي هن کي خبر نه هئي ته، جيون ڪهڙي مايا هئي، ان جو آدرش ڇا هو، ان جي منزل ڪهڙي هئي. پر هاڻ هن کي، جيون جي مهانتا ۽ آدرش جي، سڌ پئجي چڪي هئي. زندگي ڪنهن جي پيار ۾، ڦاسڻ لاءِ ئي هئي ته جيئن دلين ۾ پيار اوتي سگهجي، ۽ جيون جون گهڙيون کلندي ۽ مرڪندي گهاري سگهجن ۽ انهن مرڪن مان سنسار جي رچنا ڪري سگهجي ۽ سرشتي کي ويجهه ۽ امرتا بخشي سگهجي. ڪا ڳالهه ناهي جيڪڏهن هن کي اڳي ڪنهن به پيار ڏنو ناهي، هو خود ئي پنهنجو سنسار چٽيندو، جنهن ۾ پيار ئي پيار هوندو. هو چئوڏس خوشيون ئي خوشيون ورهائيندو.
ڊاڪٽر پوڙهي مٿان پردو وجهي ڇڏيو ۽ جلد ئي ٻه ماڻهو، اسٽريچر کڻي آيا ۽ پوڙهي کي ان تي کڻي ويا. ڇوڪريءَ ڪجهه به نه ڪڇيو. هن کي خبر هئي ته، هاڻ ڇا ٿي رهيو هوندو. گهر جا ڀاتي گهر ۾ ئي موجود هوندا، جيڪو انهن جو پنهنجو گهر هو ۽ هو ان ۾ معمول جيان ناشتو ڪندا هوندا ۽ جارج پنهنجي ماءُ کي چوندو هوندو، گهٻرائڻ جي ڳالهه ناهي. کيس پيار ڪرڻ لاءِ، ننڍڙا ٻارڙا موجود هوندا. پر اهو سڀ ڪجهه هوندي به، هوءَ پوڙهي کي وساري نه سگهندي. ها ڪڏهن به نه. انهيءَ ۾ ڪو به شڪ نه هو ته، هنن هڪ ٻئي کي بي انتها پيار ڪيو ٿي ۽ سدائين ڪندا رهندا.
ڇوڪري جي من ۾، جيئڻ جو جذبو ڪَرکڻي اڀريو. هاڻ هن کي خبر پئي هئي ته، هن ڇو جنم ورتو هو ۽ هاڻ هن مرڻ نٿي چاهيو. فقط سمهڻ چاهيو ٿي........
صبح جو، هن کي دير سان جاڳ ٿي. ڪمرو بلڪل صاف لڳو پيو هو. ٻيو بسترو خالي پيو هو ۽ ان مٿان صاف ۽ ڌوتل چادر وڇايل هئي. دريءَ مان سج جا ڪرڻا ڌوڪي پي آيا، سڄي ڪمري ۾، هو اڪيلو هو. پر زندگيءَ ۾ پهريون ڀيرو هن سوچيو ته، هو اڪيلو نه هو. هن کان پوءِ هو ڪڏهن به اڪيلي زندگي نه گهاريندو. هو پنهنجو گهر آباد ڪندو ۽ ڪنهن سندر عورت جي ڳولا ڪندو، عورت ٿيندي ئي سندر آهي. هو ۽ پوڙهي عورت به ته سندر ڪامڻي هئي. هاڻ هو پوڙهي مئڪليوڊ کي، ڏسي سگهيو ٿي، جڏهن جوان هو. هڪ ڊگهو خوبصورت ۽ سگهارو نوجوان، جيڪو ڪاٺ جي بنڊ وٽ بيٺل سندري کي، شاديءَ لاءِ چئي رهيو هو. هو به ان جهڙي ڪنهن سندريءَ کي ڳوليندو، جيڪا ٻارن تي مهربان هجي. هڪ اهڙي ڪامڻيءَ سان شادي ڪندو، جنهن کي خبر هجي ته سٺو کاڌو ڪيئن ٺاهجي ۽ ڪيئن ڪرسمس جي وڻ کي سينگارجي. پوڙهو ڪيڏو نه خوش نصيب هو جو، هن کي سڀ گهر جا ڀاتي الوداع ڪرڻ آيا هئا ۽ انهن جي وچ ۾، هو ڪيترو نه سڪون سان مري رهيو هو. ”توکي به ان وقت مرڻ ۾ ڪو به ڏک نه ٿيندو، جڏهن تون ٻئي ۾ سمائجي زنده رهين“ هن خيال ڪيو ”جڏهن توکي زنده رکڻ لاءِ هن سنسار ۾ تنهنجي پنهنجي رچنا موجود هجي ته پوءِ مرڻ ۾ ڪهڙو عار.“
نرس ڪمري ۾ داخل ٿي، ”زخمي نوجوان! ناشتي بابت ڇا خيال آهي؟“
”منهنجا زخم ته ڪڏهوڪا ريٽجي چڪا آهن“ ڇوڪري کلي ڏنو. ”آءٌ بلڪل ٺيڪ ٺاڪ آهيان. نرس! مون کي ڪو ڀلو ناشتو ڪراءِ، سچ پچ ته مون کي ڏاڍي بک لڳي آهي.“
***