باب ستون
بي بي سي دنيا جهان جون خبرون ٻڌائڻ کان پوءِ ٻڌايو ته پاڪستان ۾ جمهوري حڪومت قائم ڪرڻ لاءِ جوڙ توڙ جو عمل جاري آهي، ڪنهن به سياسي پارٽيءَ وٽ اڪثريت ناهي، جنهن ڪري مخلوط حڪومت قائم ٿيندي. جڏهن ته اڪثريت حاصل ڪندڙ جمهوري پارٽي (جنهن کي سنڌي ماڻهن جي وڏي اميد سمجهي ڪامياب ڪيو هو) ڪراچيءَ ۾ لساني تنظيم جي مرڪز تي پهچي لساني تنظيم جي سربراهه سان ملاقات ڪري کيس گڏيل حڪومت ۾ شامل ٿيڻ جي دعوت ڏني. جيڪا لساني تنظيم جي سربراهه 30 کان وڌيڪ شرط مڃڻ بعد قبول ڪئي.
اها خبر ٻڌندي اقبال کان ڇرڪ نڪري ويو. سندس هٿ مان ٿالهي ڇڏائجي وئي ۽ ٺڙاڪ ڪري هيٺ فرش تي وڃي ڪري ۽ ٿالهي ناچ پيش ڪرڻ لڳي.
خالد کين چيو ته ڏسو جنهن پارٽي کي توهان ووٽ ڏنا اها سوين سنڌين جو خون لتاڙي اقتدار پنڻ لاءِ لساني تنظيم وٽ پهچي چُڪي آهي ۽ ان حقيقت کان هاڻي توهان انڪار ڪري ٿا سگهيو؟
خالد ڳالهه جاري رکندي احمد ۽ اقبال کي چيو ته ڏٺو، توهان واري ليڊر ته پهچي وئي لساني تنظيم جي مرڪز تي! مون توهان کي جيڪو چيو هو سچ ثابت ٿيو-نه؟
”ها يار اسان کي ته اعتبار ئي نه ٿو اچي“- اقبال وراڻي ڏيندي کيس چيو- اصل افسوس ۾ وٺجي ويو هو ۽ ڳالهه جاري رکندي سوال ڪيائين ته يار اقتدار ۽ سياست ائين ڇو ماڻهوءَ کي بي رحم بڻائي ٿي ڇڏي؟ هن جي سوال ۾ پڇتاءُ هيو!
خالد کين ٻڌايو ته وڏيرن ۽ وڏن ماڻهن لاءِ اقتدار ئي سڀ ڪجهه هوندو آهي- انهن وٽ قوم، ڌرتي، تهذيب، تمدن، ٻولي، اخلاق جي اهميت ناهي هوندي- ڀلي هزارين ماڻهو مري وڃن، پر انهن لاءِ اقتدار ۽ فقط اقتدار ئي سڀ ڪجهه هوندو آهي.
ان ڏينهن اقبال ۽ احمد، خالد کان ڪاوڙجڻ تي معافي ورتي ۽ پنهنجي ووٽ جو حق صحيح استعمال نه ڪرڻ تي هنن ٻنهي کي ڏاڍو پڇتاءُ هو، ڇاڪاڻ ته انهن جي اميد جو ڌاڳو ٽٽي پيو هو. هنن ڪراچيءَ جي حالتن ۾ سنڌي ماڻهن جي ذلتن کي محسوس ڪيو هو، خود پاڻ به ان جو شڪار ٿيا هئا، هنن ڪامريڊ موسيَ جي شهادت جو واقعو ڏٺو هو- پل پل باهه ۾ سڙيا ۽ پچيا هُئا- جنهن ڪري ٻنهي جي اندر ۾ پ پ لاءِ جيڪو عشق هو، اڄ اهو نفرت ۾ تبديل ٿي ويو هو.
اقبال، خالد کي مخاطب ٿيندي چيو ته يار تو بلڪل صحيح چيو هو، اسان ئي ناسمجهه هئاسين- پر هاڻي ڪنهن تي به اصل اعتبار نه ڪبو-
خالد کين چيو ته اعتبار ضرور ڪبو- پر حالتن کي دورانديشيءَ سان ڏسڻ انتهائي ضروري آهي. اعتبار تي ئي دنيا قائم آهي. اسان کي ماضي ڪڏهن به نه وسارڻ گهرجي، توهان ماضي ڏسو ته جمهوريت هڪ علمبردار جي حڪومت عوام کي روٽي، ڪپڙا ۽ مڪان جهڙا خوبصورت نعره ڏنا، جنهن ڪري ملڪ جو عوام دردن جو درمان جمهوريت جي ان علمبردار کي سمجهي، ان جي پويان چرين وانگر لڳي پيو ۽ ان وري ڇا ڪيو جو اليڪشن ۾ وري صدين کان عوام جي قاتل جاگيردارن ۽ وڏيرن کي ٽڪيٽون ڏئي، عوام سان ويساهه گهاتي ڪئي. پر عوام عشق ۾ انڌو هو ۽ پنهنجي پير تي پاڻ ڪهاڙو هنيو ۽ اُن جن ماڻهن کي ڪامياب ڪرايو، اُهي ماڻهو اُن کي ڏکئي وقت ۾ ڇڏي ڀڄي ويا. جمهوريت جي اُن علمبردار اسلامي سوشلزم جهڙو نعرو هڻي، عوام سان دوکو ڪري کين بي وقوف بڻايو- ڇاڪاڻ ته اسلام ۽ سوشلزم ٻه الڳ الڳ نظام آهن. هڪ خالص ديني نظام آهي ۽ سوشلزم هڪ سياسي ۽ معاشي نظام آهي. ان ڪري اُهي ٻئي نظام، هڪ ئي وقت ڪيئن گڏ هلي ٿي سگهيا. ٻيو ته اُن جو نعرو هيو ته ”طاقت جو سرچشمو عوام آهي“ پر ساڳئي ئي اُن حڪمران طرفان ڏنل آئين ۾ سموري اقتدار اعلي جو تعلق خدا تعالي سان ڄاڻايل آهي. هن کين ياد ڏياريندي چيو ته توهان کي ياد ناهي ته ڪامريڊ اسان کي ماضيءَ ۾ عوام سان جمهوري حڪومتن جي نالي ۾ ٿيندڙ دوکيبازين، چالاڪين بابت پنهنجي ليڪچر پروگرامن ۾ ڪهڙي سهڻي ۽ مدلل نموني سان سمجهايو هو.