باب اٺون
راڻي ڪاليج وڃڻ لاءِ تيار ٿي رهي هُئي، ڊريس پائي ڪتابن جو ٿيلهو کڻي اڱڻ ۾ آئي ته سندس ماءُ قائم خاتون (جيڪا رڌڻي ۾ رڌ پچاءُ ڪرڻ ۾ مصروف هئي) راڻيءَ کي سڏ ڪندي چيو ته او ڌيءُ راڻي!
جي چوئين امان! راڻي جواب ۾ چيو.
ماءُ چيس ڌيءُ اڄ کڻي ڪاليج نه وڃ.
نه امان، مان اڄ ڪاليج ضرور ويندس، ڪيترا ڏينهن ڪاليج نه وئي آهيان. گهر ۾ ويهي اصل بيزار ٿي پئي آهيان. راڻي ماءُ کي جواب ڏئي در ڏانهن وک وڌائي.
ماءُ چيس ڌيءُ منهنجي ته صلاح اٿئي ته اڄ نه وڃ، پڻهين ڊيوٽيءَ تي وڃي ٿو واپسيءَ تي شهر جي حالتن جي خبر لهي اچي ها ته دل کي به آٿت ملي ها، حالتن جي ڪابه خبر ناهي تنهنجي وڃڻ سان اصل سڪون ئي نه ايندو.
راڻي ماءُ جي اهڙي صلاح ٻڌي اڻ ٻڌي ڪري در ٽپي ٿي ۽ پنهنجا قدم اڃا اڳتي وڌايا ئي مس ته سندس نظر سڌو سامهون بيٺل خالد ۽ احمد تي پئي، جيڪي اڌ ڪلاڪ کان ان انتظار ۾ بيٺا هُئا ته ڪيڏي مهل ٿي راڻي ڪاليج وڃڻ لاءِ ٻاهر نڪري. راڻي ٻنهي ڄڻن کي ڏٺو ۽ پهريون دفعو سندس چپن تي هلڪي مرڪ تري آئي ۽ هوءَ هنن وٽان اڳتي نڪري وئي ۽ ٻئي ڄڻا وات پٽي کيس ڏسندا رهجي ويا، هنن جي دل تيزيءَ سان ڌڙڪي رهي هُئي. راڻي جي وڃڻ بعد ٻنهي ڄڻن ۾ بحث ڇڙي پيو، خالد، احمد کي مخاطب ٿيندي چيو ته يار ڏٺئي! راڻيءَ موڏانهن ڏسي اڄ مرڪي ڏنو.
شڪل به اٿئي چڱي جو تو ڏانهن ڏسي مرڪيائين. مون ڏانهن ڏسي مرڪيائين چريا. احمد کيس جواب ۾ چيو.
اهو بحث ڪندا ٻئي ڄڻا ڪوارٽر ۾ داخل ٿيا ته اقبال کين چيو ته ڇا تي اٽڪيا آهيو ٻئي ڄڻا پاڻ ۾، ۽ اهو هڪٻئي کي چئو ڇا ٿا؟
خالد کيس ماجرا ٻڌائي. جنهن تي اقبال ٽهڪ ڏئي ٻنهي تي کليو ۽ ٻئي ڦڪا ڦڪا ٿيڻ لڳا.
احمد کيس چيو ته يار اسان جو مسئلو حل ڪرڻ بجاءِ وري تون اسان تي کلين پيو؟
جواب ۾ چيائين ته کلان نه ته ٻيو ڇا ڪيان؟ ”اديءَ کي جن نه ڪن ادو عشق ۾ انڌو“ واري ڪار توهان ٻنهي ڪئي آهي. ڇڏيو هاڻي بحث کي هن ويچاريءَ کي ان بابت ڪابه خبر ناهي، توهان پاڻ ۾ پيا خوامخواهه پريشان ٿيو. اصل ۾ هوءَ ويچاري ان ڪري کلي هوندي جو ان کي توهان ڪارٽون جي شڪل جهڙا لڳا هوندئو؟ ڇا سمجهيو.
يار تون وري اسان عاشقن سان چرچا ٿو ڪرين، ڏسين نه ٿو ته اندر ۾ عشق جي آتش متل آهي، ان تي ڇنڊا ته نه ٿو هڻين، پر ويتر ويٺو دُکندڙ تي تيل هارين!. ائين چئي احمد ڪمري ۾ ۽ خالد باٿ روم ڏانهن هليو ويو ۽ اقبال مٿن ٽهڪ ڏئي کلندو رهيو.
شام جو وقت هو، سج اڃا زمين تي ٽُٻي هڻڻ وارو هو جنهن ڪري آسمان تي ڳاڙهاڻ ڦهلجي وئي هُئي، هونئن به شهر مان خوف ۽ دهشت جا پاڇا ڪجهه هٽيا ته هنن دوستن کي به موج ۽ مستي ڪرڻ جو ڄڻ موقعو ملي ويو، جنهن ڪري هنن گهمڻ ڦرڻ جا پروگرام ٺاهڻ شروع ڪيا. احمد ضد ڪين ته رات ڪلاٿ مارڪيٽ گهمڻ هلون، هي ٻئي ڄڻا احمد کي انڪار نه ڪري سگهيا، ڇاڪاڻ ته هنن ۾ احمد ئي تمام گهڻو ضدي هو، جنهن ڪري کين ان آڏو هٿيار ڦٽا ڪرڻا پوندا هُئا، ٻيو ته عاشق مزاج به هو، شل ڪا چڱي شيءِ ڏسي پوءِ ته سائين ان جي اڳيان پٺيان پيو ڀٽڪندو، ڀلي پوءِ ڇونه خواري ٿئيس، پهريان ته ڏاڍو شرميلو هو، پر ڪراچي ۾ اچي اهو شرم ۽ حيا هن کان ويا هُئا.
خالد پنهنجي دوستن کي ٻڌايو ته ڪلاٿ مارڪيٽ ۾ خوب ڇاڻي بازي ٿيندي آهي. شهر جا چلولا ڇوڪرا اچي گڏبا آهن، خاص ڪري عيد وارن ڏهاڙن ۾ ڇاڻي بازن جا ٺٺ هوندا آهن. جنهن ڪري به ڪلاٿ مارڪيٽ ۾ رش تمام گهڻي هُئي، شايد عيد جا ڏينهن ويجها هئا. نوجوانڙا خاص ڪري جنهن پاسي عورتن جي گهڻائي هُئي ان پاسي کان هلي رهيا هئا، ڇاڪاڻ ته رش ۾ هلندڙ ماڻهن ۽ عورتن جا جسم هڪٻئي سان ڇهيا پئي ۽ نوجوانن جو جسم ڪانڊارجي ٿي ويو.
جوانڙين جون اڀريل ڇاتيون، ڪن کي پنهنجو ماس هوندو ته ڪي وري شايد احساس محرومي سبب ڦوم وارا بريز چاڙهي آيون هونديون!؟ خاص ڪري وري اڌڙوٽ عمر جي عورتن جا پولهه وڏا هجڻ ڪري انهن جي عمر تي چغليون هڻي رهيا هُئا.
گهڻي رش ۾ چتڙ ۽ نهائيون گسڻ جو لطف ئي پنهنجو آهي، خاص ڪري ڪنوارن ڇوڪرن لاءِ ته اها ئي غنيمت هوندي آهي.
هن چنهنجي ڳالهه جاري رکندي دوستن کي چيو ته ڪراچي جيتوڻيڪ دهشتن ۽ وحشن جو شهر آهي ۽ ان ئي شهر جي دنيا ۾ هيءَ ٻيو جهان آهي، فقط خوشين جو جهان، خوشين جو سامان خريدڻ جو جهان، سونهن، سندرتا، پيار ۽ اک سان اک ملائڻ جو جهان آهي، هتيَ ڪراچيءَ ڄڻ ٻي ڪراچي لڳي ٿي. جتي حسن جو راڄ آهي. جوانڙا ۽ جوانڙيون ان جون قيدي آهن. هنن کان دنيا ئي ڄڻ وسري وئي هئي ۽ کين خبر پئي ته هن دنيا ۾ پيار، محبت، عشق سونهن ۽ عورت نالي به ڪا شيءِ آهي، جنهن کان هو هن مهل تائين تمام گهڻو ڏور رهيا هُئا.
ڦوهه جوانيءَ جي مستي ۽ ٻانهن جي لوڏ سبب ڪنهن ڪنهن مهل آڏو وارين عورتن جو پويون حصو چتڙ ۽ نوجوانن جو اڳيون حصو پاڻ ۾ ٽڪرائجي گسجن پيا، جنهن سان نوجوانن کي عجيب ۽ دل لڀائيندڙ لطف پئي آيو ۽ سندن دل چيو پئي ته بار بار ان عمل کي دهرائين، پر شايد ڪانچ خراب ٿيڻ واري ڊپ سبب اقبال ۽ خالد رش مان نڪري پري کان مارڪيٽ جي تابش جو سيڪ وٺڻ لڳ، پر احمد کي دماغ تي فل آتش چڙهي وئي، جو عورتن جي هڪ قطار ختم ٿيڻ بعد ٻي قطار جي پٺيان ڊوڙيو ٿي، پر اهو موقعو به هر دفعي نصيب گهٽ ٿيندو آهي، ڪنهن هڪ اڌ دفعي ڦٻجي سگهبو آهي. بار بار شريف عورتون سامهون نه ٽڪرائبيون آهن، جيڪي پنهنجي شرافت سبب بازار ۾ پاڻ سان ٿيندڙ ان جٺِ جي ذهر جو پيالو خاموشيءَ سان پي وڃن. يا وري آنٽي ٽائيپ عورتن کي ته وري نوجوانن وانگر اهڙن موقعن جي تلاش هوندي آهي ۽ اُهي به نوجوانن وانگر ڇاڻي بازي مان جوانيءَ جو مزو وٺڻ وارين ڪوششن ۾ مڙئي سرهيون پيون نظر اينديون آهن ته وري ڪڏهن ايڪشن جو عمل الٽو ري ايڪشن سان به ٿيندو آهي، جيئن احمد سان ٿيو، آتش جو اثر ٿورڙو سرس چڙهي وڃڻ ڪري آڏو هلندڙ عورت کي ٿورڙي وڌيڪ دٻ ڏئي ڇڏيائين، عورت به هُئي چيڙاڪ نه ڪيائين هم نه تم- پوئتي وري احمد کي ڳلي مان وٺي ٺڪا ڪري چماٽ وهائي ڪڍيائينس، احمد جا ڳل ڳاڙها ڳٽول انار جهڙا ٿي ويا.
کمینے کتے، شرم نھیں آتی آپکو ایسی حرکت کرتے ھوئے، بے حیا، بے شرم۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔!
۽ پوءِ لاڳيتو گارين جا ڌوڙيا لائي ڏنائيس. احمد پهريان خاموش بيٺو رهيو ۽ اهڙي اوچتي صورتحال سبب وائڙو ٿي ويو، پر پوءِ جهٽ ئي پاڻ سنڀاليندي چيائينس:
باجی! باجی!۔۔۔۔۔۔۔۔۔ مجھے معاف کردو۔ غلطی ھوگئی، پیچھے سے کسی نے دھکا دیا تھا۔ باجی، باجی۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ میری بات سنو۔
پر مائي اصل بس نه ٿي ڪئي، چوطرف ماڻهو گڏ ٿي ويا، وڏو تماشو ٿي ويو، ميڙ ۾ گڏ ٿيل ڪيترن ماڻهن احمد کي به گهٽ وڌ ٿي ڳالهيو ۽ ڪن وري نصيحت ٿي ڪئي، ڪن چيو ته ڇڏيو ڇڏيو، گهڻو ٿيو. احمد پنهنجي معصوم بڻجي وچ ۾ بيٺو رهيو، باادب طريقي سان! ڄڻ کيس خبر هُئي ته ڪڇندو ته موچڙا ڍو تي کائيندو. ان ڪري اتان نڪرڻ جو انتظار ڪندو رهيو، نيٺ ماڻهو ٿورڙا ڇڙوڇڙ ٿيا ۽ متاثر عورت جي ڪاوڙ به ڪجهه جهڪي ٿي ته احمد به اتان رفو چڪر ٿيو. خالد ۽ اقبال ٿلهي تي ويٺي سڄو نظارو ڏٺو. احمد هميشه شرارتي طبيعت جو هوندو هو. ان ڪري اڪثر ساڻس اهڙا معاملا ٿيڻ لڳا هُئا، احمد هنن ٻنهي وٽ آيو، ٻوٿ ڀيلڙو ڪري، اچي هنن جي ڀر ۾ ويهي رهيو.
اقبال چيس ”ڏي خبر مائيءَ جي چماٽ ۾ سيڪس کان وڌيڪ مزو هيو يا نه؟“
چيائين ”ڇڏيو يار مان ويٺو موچڙا کاوان توهان کي اچي مذاق جي سجهي آهي.“ ۽ پوءِ پري کان حسين جوانڙين جي حسن جو واس وٺڻ لڳو.
هنن کي ٿلهي تي ويٺي ڪيترو ئي وقت گذري چڪو هو، پر الائي ڇو اتان اٿڻ تي هنن جي دل ئي نه پئي چيو، ڦوهه جوانيءَ جي مستيءَ ۽ ٻانهن جي لوڏ وارو نظارو ڏاڍو پُرڪشش هو. ڀريل ڇاتين سان ڪجل پهريل نوجوان نارين جي ادائن سان نهارڻ تي ڪيترن ئي نوجوانن جي دل مان آهون ۽ دانهون نڪري تيز هوا جي جهوٽن سان گڏ فرياد کڻي اڳتي روانيون ٿيون پئي. ڪيترائي جوڙا ٻانهون ٻانهن ۾ ڏئي گهميا پئي. اهڙي مدهوش ڪندڙ ماحول ۾ اقبال جي ذهن ۾ الائي ڪٿان اهو سوال اچي ذهن ۾ ويٺو ۽ خالد کان پڇيائين ته ”ڀلا ڪراچيءَ جي عورتن جا پولهه ٿلها ڇو ٿيندا آهن“؟ خالد سندس اوچتي سوال تي پهريان حيران ٿيو ۽ حاضر دماغ نه هجڻ ڪري جواب به نه ڏئي سگهيو ۽ خاموش ٿي وري مارڪيٽ جو نظارو ڏسڻ لڳو. پر اقبال چپ ڪري نه ويٺو وري ساڳيو سوال پڇيائينس- تنهن تي خالد کيس چيو ته شايد ان ڪري جو ٻهراڙين ۾ عورتون کٽن تي ويهنديون آهن ۽ شهر جي سوڙهن گهرن ۾ کٽون ۽ پلنگ رکڻ جي جاءِ نه هجڻ ڪري عورتن جي اڪثريت پلٿ ڀڃي نه رڳو هيٺ ويهنديون آهن پر سمهنديون ۽ ڪم ڪار به هيٺ ويهي ڪنديون آهن. شايد ان ڪري سندن پولهه وڏا ٿي وڃن ٿا. پر هن کيس ٻڌايو ته هن شايد ڪٿي پڙهيو آهي ته جيڪي عورتون ٻار ڄڻڻ کان پاڻ کي روڪين ٿيون ان ڪري به سندن پولهه وڏو ٿي وڃي ٿو. ٻهراڙين ۾ ٻار جي پئدائش ته جانورن وانگر ٿيندي آهي، يعني ٻار مٿان ٻار.................... پر شهر جي زندگيءَ ۾ ته گهڻا ٻار ڄڻي ۽ نپائي به ته نه ٿا سگهجن، ٻيو وري شهرن جون مايون پڙهيل لکيل آهن، اُهي حالتن کي سمجهي پوءِ ٻار پيدا ڪنديون آهن ۽ اسان وٽ ٻهراڙين ۾ ويچاري عورت جي وس ۾ ڪجهه به ناهي. ٻار به پنهنجي مرضي سان ڄڻي يا نه ڄڻي اهو به مرد وٽ اختيار هوندو آهي. خالد کيس چيو پراقبال مطمئن ٿيندي نظر نه ٿي آيو. جنهن ڪري وري، وري ٿي ساڳيو سوال ڪري ماحول جو مزو ٿي خراب ڪيائينس. تنهن تي خالد کيس ڇڙٻيندي چپ رهڻ جو چيو ۽ پاڻ وري حسن جا نظارا ڏسڻ ۾ گم ٿي ويو. احمد چماٽ لڳڻ کان پوءِ بلڪل خاموش ويٺو هو.
خالد، اقبال کي ڏنل ڇڙٻ تي پڇتائيندي اقبال کي چيو ته يار معاف ڪجان اصل ۾ حسين جوانڙين کي لڏندي رمندي ڏسي ماڻهو الائي ڪهڙي جهان ۾ هليو وڃي ٿو. پيار، محبت احساس آهن، خبر پئي ته هن دنيا ۾ نفرت کانسواءِ به پيار، محبت، عشق، سونهن ۽ عورت نالي به ڪاشيءِ آهي، جنهن کان هي هن مهل تائين تمام گهڻو ڏور رهيا آهن. هن کان هي دنيا ئي وسري چُڪي هُئي. جنهن تي اقبال چيس يار اهڙي ڳالهه ناهي، توکي چڙندو ڏسي مون کي به مزو پئي آيو.
اهڙن خيالن ۾ گم هجڻ ڪري وقت گذرڻ جي کين خبر ئي نه پئي ۽ جڏهن پيٽ ۾ اچي بک ٻائيتال مچاين، تڏهن سنگت به اٿڻ جي ڪئي-
گهٽين مان رُلندا، برنس روڊ تي پهتا، جتي کاڌي جون ڪيتريون ئي هوٽلون آهن، هي ٽئي ڄڻا به هڪ هوٽل جي ٻاهران رستي تي پيل ٽيبل آڏو رکيل ڪرسين تي وڃي ويٺا. هوٽل ۾ ماني کائڻ لاءِ اڳ ئي ڪيترا ماڻهو ويٺا هُئا، ڪي اڪيلا ته ڪي وري ٻن، ٽن، چئن جي ٽولين ۾ ۽ هڪٻئي سان سنجيده ڳالهه ٻولهه به ڪري رهيا هُئا ته ڪي وري ڇڇورا به هُئا، جن جي ڪچهري ۾ ڪابه سنجيدگي نه هُئي ۽ اجاين حوالن تي ٽهڪ ڏئي وات پٽي رهيا هئا ۽ گذرندڙ گاڏين جو دونهون سندن پٽيل وات ۾ هليو ٿي ويو. هونئن به هوٽلن تي ڪا خاص صفائي ته نظر ناهي ايندي، پر ڇڙها ماڻهو مجبوري ۾ ته ڪي وري شوق ۾ هوٽل تي اچي ويٺا هُئا. اقبال ڪڪڙ جي ڪڙهائيءَ جو آرڊر ڏنو، بيري کي چيائين ته اڌ ڪڪڙ ڪڙهائي ڪري کڻي آ. هوٽل جو بورچي به ڪو ماهر بورچي هو جنهن ڏاڍي مزيدار ڪڙهائي تيار ڪئي هُئي، اصل آڱريون پئي چٽرائي ڇڏئين.
احمد چيو ته يار هوٽل تي ماني کائڻ جو مزو ئي پنهنجو آهي.
ماني اچڻ کا اڳ بيري سلاد جنهن ۾ موريون، گجرون، بصر، بند گوبي پليٽ ۾ سجائي اچي هنن جي آڏو رکيائين، پوءِ وري دهي کڻي آيو. ماني کان اڳ ئي سلاد کائڻ شروع ٿي ويا، ڍو تي سلاد کاڌن ۽ بيري سان ڀوڳ ڪندي احمد کيس چيو ته ٻڌاءِ ته سلاد، ڪڙهائي ۽ دهي جو بل گهڻو ٿيندو؟ بيري چين سائين سلاد ۽ دهي مفت باقي ڪڙهائي جا پئسا لڳندا.
احمد چيس ته پوءِ ڪڙهائي ڪينسل اسان رڳو سلاد ۽ دهي تي ٿا گذارو ڪيون. احمد جي اهڙي جواب تي پهريان بيرو وائڙو ٿي ويو ۽ پوءِ ڳالهه سمجهه ۾ اچي ويس ۽ مرڪي ڪڙهائي کڻڻ لاءِ روانو ٿي ويو هو. ٽنهي دوستن جو خرچ سڄو اقبال تي هوندو هو، خالد ۽ احمد مٿس اٽي تي چٽي هئا. پر يار به هجن اقبال جهڙا، ڪڏهن به هنن سان مُنهن نه گهنجائين ۽ هنن تي دل کولي خرچ ٿي ڪيائين. پٺيان زال ته هيس ڪونه، رڳو ماءُ، پيءُ ۽ ٽي ڀائر، سي به جوان ڪمائڻ لائق جن مان ٻن کي ته سرڪاري نوڪري هُئي، باقي هڪ کي دوڪان هيس، ان باوجود به اقبال پنهنجي ماءُ پيءُ ڏانهن اڌ پگهار موڪلي ڇڏيندو هو- باقي پئسن تي هي ٽئي ڄڻا گڏجي عياشي ڪندا هُئا. ماني کائي اٿيا- ايس ايم لا ڪاليج واري چوڪ تي انتهائي خاموشي هُئي، اسٽريٽ لائيٽ ۽ دڪانن ٻاهران ٻرندڙ بتيون اونداهيءَ کي ڌڪي رستي تي روشني اڇلائي رهيون هيون. هيڪڙ ٻيڪڙ ڪو ماڻهو نظر آيو ٿي، نه ته رستي تي هي ٽئي ڄڻا چرچا ڀوڳ ڪندا، جنگ پريس کان ٿيندا ريلوي ڪالونيءَ ۾ پهتا ته ريلوي ڪالونيءَ جو چوڪ به کليل هو، جمال جي هوٽل تي انڊين فلم مرد هلي رهي هُئي ۽ اميتاڀ گانو ڳائي رهيو هو ته:
میں ھوں مرد تانگے والا،
مجھے دشمن کیا ماریگا،
میرا دوست ھے اوپر والا۔۔۔۔۔۔۔۔
۽ ڪيترائي ماڻهو اها فلم ڏاڍي غور سان ڏسي رهيا هئا. سلمان ڀائيءَ جي پانن واري ڪئبن تي پڻ پان وٺندڙن جي رش هُئي ۽ ڪيترائي ماڻهو چوڪ تي چوڪڙيون لڳائي پنهنجي، پنهنجي ڪچهرين ۾ مست هئا ۽ دنيا جهان جا حال احوال ڪري رهيا هئا. هي ٽئي ڄڻا ٿڪجي پيا هئا ان ڪري سلمان ڀائي سان ڊاڙو ڪرڻ بجاءِ اوٻاسيون ڏيندا اچي ڪوارٽر ڀيڙا ٿيا ۽ سمهڻ شرط ننڊ جي ديويءَ هنن کي پنهنجي آغوش ۾ وٺي ڇڏيو.