• سياسي ۽ سماجي طاقت جو دارومدار فلسفي تي
ملڪيت جي برابريءَ واري تقسيم ۽ شاهه ولي الله جو فلسفو
هتي هڪ سوال پيدا ٿئي ٿو ته هن دور ۾ به هر معاشي نظام جو بنياد ڪنهن نه ڪنهن فلسفي تي رکيل آهي ته ڇا شاهه ولي الله به پنهنجي تاليفات ۾ عدل انصاف واري دولت جي تقسيم يا مساوات واري نظام تي زور ڏيندي ان نظام لاءِ ڪو فلسفو پيش ڪري ٿو يا نه؟
ان جو جواب هي آهي ته :بيشڪ شاهه صاحب جن هڪ جامع فلسفو به پيش ڪيو آهي پر هو فلسفو ڪارل مارڪس(Karl Marks) جي فلسفي وانگر جڙتو نه آهي بلڪه شاهه صاحب جي فلسفي جو بنياد اسلام جي حڪمت ۽ ان جي روح تي رکيل آهي.
شاهه صاحب جي نظر ۾ سڀ کان اول انسان لاءِ معاشي خوشحالي هجڻ ضروري آهي.جڏهن انسان کي ذهني سڪون ملندو آهي تڏهن اهو مذهب ۽ اخلاق جو ڳولائو ٿيندو آهي.جنهن جو اصلي سبب هي آهي ته جيسيتائين ماڻهو انسانيت واري پهرين درجي کي طئي نٿو ڪري .ان وقت تائين ٻين حيوانن کان ممتاز(الڳ) ٿي انسانيت جي مٿانهين درجي تي پهچي به نٿو سگهي شريعت ۽ اخلاق جي ذميداري انسان تي ئي هوندي آهي حيوانن تي نه.