عربي سمنڊ 25 ــ9 ــ 1968ع
جهاز جيڪڏهن اڳيان پويان هيٺ مٿي ٿئي ته ان کي پچنگ Pitching ۽ جيڪڏهن ساڄي کان کاٻي هيٺ مٿي ٿئي ته ان کي رولنگ سڏجي ٿو. ڪڏهن رولنگ ۽ پچنگ ٻئي گڏ ٿينديون آهن، ۽ اها جهاز جي خراب حالت ليکي وڃي ٿي. هن وقت صبح جا پنج ٿيا آهن. اڇو صبح نروار ٿي رهيو آهي، چؤطرف رڳو سمنڊ ئي سمنڊ آهي. ڌرتيءَ جو سڄو گولو چٽو نظر اچي رهيو آهي ــ جهڙو وڏو ٿالهه جنهن جي وچ ۾ اسان جو جهاز ماڪوڙي مثل جيئڻ جا جتن ڪري رهيو آهي. ڪراچي ڇڏئي اٽڪل ٻه ڏينهن ۽ ٻه راتيون اچي ٿيون آهن، پر اڃا زمين جو ٽڪرو پري کان به نظر نه آيو آهي. ٿوري دير اڳ جيئن ڊيوٽي ڪري مٿي آيس ته ان وقت هڪ يوناني جهاز نظر آيو جو شايد بمبئي کان آفريڪا ڏي وڃي رهيو هو. ان سان ٿوري دير سگنل ذريعي ڳالهه ٻولهه ٿي، پر پوءِ جلد هڪ ٻئي کان پري ٿي وياسين. ائين لڳو ڄڻ دنيا جي گولي پٺيان هو جهاز ڪري پيو ۽ هاڻ وري چؤڌاري ساڳيوسمنڊ ئي سمنڊ آهي. صبح جو جنهن وقت سج جو سونو سڪو آهستي آهستي ٿي نڪرندو آهي، ان وقت اهو نظارو ڏسڻ وٽان هوندو آهي، ائين لڳندو آهي، ڄڻ سج سمنڊ جي سيني مان نڪري رهيو آهي. اسان جي جهاز تي ڪجھه مسافر به آهن ۽ ڪجھه آفيسرن جون فئمليون پڻ. هڪ ايراني ننڍو ٻار آهي، ان کي رڳو اهو فڪر آهي ته سج وسامي ڇو نه ٿو. هن کي ڪير سمجھائي، جڏهن هو خود پنهنجي اکين سان ڏسي رهيو آهي ته سج زمين جي گولي پٺيان نه، پر سمنڊ جي پاڻيءَ مان نڪري رهيو آهي.
ڪراچي ڇڏڻ وقت هڪ جھرڪي اسان جي جهاز تي رهجي وئي، هاڻ ته سوگھي آهي، ڪيڏانهن وڃي به نه ٿي سگھي. چؤطرف سمنڊ آهي. ڪيترو اڏامي ۽ ڪيڏانهن وڃي. بهرحال سڄي عملي لاءِ وندر ٿي پئي آهي ۽ فرصت جي وقت ٽيبل ٽينس يا ٻي ڪا راند کيڏڻ بدران ان جھرڪيءَ کي ڦاسائڻ لاءِ شرطون لڳنديون آهن، پوءِ سڄي جهاز تي ڊوڙون هونديون آهن. جهرڪي ويچاري به حملي کان بچڻ لاءِ جهاز کي الوداع چئي، ٿورو پنڌ سمنڊ ۾ اڏامي ٿڪجي وري موٽي ايندي آهي. وري اڏايو ويندو اٿس، تانجو ٿڪجي اچي هٿن ۾ پوندي آهي.
هن وقت اسان ڪولمبو جي ويجھو بين الاقوامي پاڻيءَ مان لنگھي رهيا آهيون. هر ملڪ جي چؤگرد پندرهن ويهن ميلن تائين سمنڊ سندس حد سڏيو وڃي ٿو، ان بعد بين الاقوامي سمنڊ ليکيو وڃي ٿو ان لاءِ الڳ بين الاقوامي پوليس (انٽرپول) ۽ ادارا آهن. هينئر اسان ڪراچيءَ کان ايترو ته پري آهيون، جو ’ميڊيم ويو‘ تي ريڊيو ڪراچي ٻڌڻ ۾ نه ٿي اچي پر هندستاني اسٽيشنيون صاف ٻڌڻ ۾ اچي رهيون آهن. اڄ منجھند ڌاري ڪجھه زمين جا ٽڪرا نظر ايندا جي ’مالديپ ٻيٽ جا آهن‘ ۽ ان بعد ’نڪوبار‘ ٻيٽ آهن، جتي انگريز سرڪار جي ڏينهن ۾ ڪاري پاڻيءَ جي سزا لاءِ قيدين کي موڪليندا هئا.
هتي جهاز تي سڀني کي استعمال جي هر شيءَ چادر، ٽوال کان صابڻ وغيره فري ملي. ان کان علاوه هر جهاز تي ڪئنٽين (Bond Store) پڻ ٿئي جنهن ۾ ڪافي ٻاهر جون شيون، سستي اگهه تي ملن. هڪ شيءَ قابل غور ۽ ذڪر آهي ته ڪناري تي رهندڙن جو نيوي وارن بابت اهو خيال آهي ته نيوي ماڻهوءَ کي خراب بنايو ڇڏي. هو خراب عادتون سکي ٿو. پر اهو بلڪل غلط آهي. اسان جي جهاز تي ڪي اهڙا به آفيسر ۽ ملاح آهن، جن کي سمنڊ تي رهي ٽيهه ٽيهه سال ٿي ويا آهن پر هو شراب ۽ سگريٽ کي هٿ لاهڻ بنا به جي رهيا آهن. سو اهو بلڪل غلط آهي ته شراب وغيره پيئڻ سان ماڻهو ماڊرن ٿئي ٿو يا ٻاهرين ملڪن ۾ رهڻ لاءِ شراب ضروري آهي. هونءَ دنيا جا تاجر ۽ مسافر اسان جي ملڪ جي جهازران ڪمپنين (هوائي توڙي سامونڊي) جي ان ڪري به تعريف ڪن ٿا جو اسان وٽ اهي حادثا نه آهن جيڪي ٻين ملڪن جي جهاز ران ڪمپنين ۾ شراب جي مستيءَ ۽ عالم ۾ ٿين ٿا.
ــــــــــــــــ فقط تنهنجو.