الطاف شيخ ڪارنر

ڇا جو ديس ڇا جو وديس

خير النساء جعفري لکي ٿي ته ڪنهن سفرنامي جي آغاز لاءِ ”امان ضامن“ ٻانهن تي ٻڌڻ مذهبي لوازمات مان هڪ ريت اهي. پر ٻانهن تي امام ضامن سان گڏ هٿ ۾ جيڪڏهن الطاف جو سفرنامو ساڻ هجي ته سفر ۾ Suffer گهٽجيو صفر رهجيو وڃي. جهاز تي الطاف جو پهريون قدم ڪنهن خوبصورت سفرنامي جو حسين آغاز آهي، سندس جهاز جيئن ئي ڪنهن گولي جيان سمونڊ جو سينو چيريندو پاڻي جي چپن کي ڪنهن چنڊ گرهڻ جيان بن ڇيڙن ۾ ورهائيندو اڳيان اڳيان وڌندو وڃي. تيئن تيئن کيس مشاهدي لاءِ منظر ۽ موضوع ۽ تحرير لاءِ هڪ گهري تاريخ مليو وڃي، جن کي هو فنڪارانه فوٽوگرافي سان ائين جھليو وٺي، جيئن چقمق جھلي لوهه کي. الطاف شيخ پنهنجن سفرنامن ۾ چش ۽ چشڪا به اهڙا ڏنا آهن جو ٻهارين دنيا جون دلچسپيون ۽ رنگينيون پڙهي اچ اسان جو جوان توڙي پوڙهو سفر جو سانباهو ڪري ٿو.
  • 4.5/5.0
  • 1280
  • 879
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ڇا جو ديس ڇا جو وديس

سنڌي ادب جي افق تي جرڪندڙ قطب تارو

لڳي ائين ٿو ته الطاف پيدا ٿيندي ئي پويان کان پنهنجي بند مٺ ۾ ڪو دنيا جو گولو کڻي آيو هو. مٺ ڀيڙي ته ڀانءِ سڄي دنيا جو گولو بنجي ڪنهن تر جيان سندس هٿ تريءَ ۾ سمائجي آئي آ. هٿ کولي ته ڀانءِ اهو گولو سندس هٿ ريکائن مان جاگرافي جو نقشو بنجي سندس سامهون ڦهلجي ويو آهي.
ڪنهن سفر جي آغاز لاءِ ”امام ضامن“ ٻانهن تي ٻڌڻ مذهبي لوازمات مان هڪ ريت آهي. پر ٻانهن تي ”امام ضامن“ سان گڏ هٿ ۾ جيڪڏهن الطاف جو سفرنامو ساڻ هجي ته سفر ۾ Suffer گھٽجو صِفر رهجيو وڃي.
‘زمين جو سئر ڪريو‘ خدا قرآن ۾ فرمايو، ڀائنجي ٿو خدا جو خاص اشارو ڪو الطاف لاءِ ئي هو. نه ته اسان پارا سوين سنڌي، جي اڃان جهڙا ڪر ماءَ جي Placenta ۾ پيا پلجن، ڇڙو حج جي هنج کي ئي دل ۾ سانڍيو وڃيو قبر ڀيڙا ٿين، تن کي الطاف ڄڻ ڪنهن ‘مواصلاتي سياري‘ ذريعي ‘اميدن جو ٻارڙو‘ هنج ۾ ڏئي ڇڏيو آهي. گھر ويٺي ئي دنيا ڏسڻ جي سڌ سندس قلم جي ڪرامت تي پوري ڪريو ويٺا آهن. نه ته اسان پنهنجي ٻوليءَ جي پهاڪن ۾ ئي ٽنڊي الهيار ‘ڪاڏي منهن مريم، ڪاڏي الهيار‘ کان اڳ نه وڌياسين. هانو لولو ۽ ٻيا ڪيترائي شهر اچارڻ وقت هانوَ تي هٿ هڻي پيا هاءِ هاءِ ڪندا هئاسين، سي اڄ گھر ويٺي ئي هالن ۾ هوائيءَ جا گل ۽ ٽنڊي ۾ ٽمبڪٽو جون يادون چونڊي رهيا آهيون.
جهاز تي الطاف جو پهريون قدم ڪنهن خوبصورت سفرنامي جو حسين آغاز آهي، سندس جهاز جيئن ئي ڪنهن گولي جيان سمونڊ جو سينو چيريندو پاڻيءَ جي چپن کي ڪنهن چنڊ گرهڻ جيان ٻن چيرن ۾ ورهائيندو اڳيان اڳيان وڌندو وڃي، تيئن تيئن کيس مشاهدي لاءِ منظر ۽ موضوع ۽ تحرير لاءِ هڪ گھري تاريخ جھپيو وٺي، جيئن چقمق جھلي لوهه کي.
غالباً سندس سفرنامن جو آغاز، ‘منهنجو ساگر منهنجو ساحل‘ کان آهي. في الحال انجام ‘ڇا جو ديس ڇا جو وديس‘. هن ڪتاب ۾ هن پنهنجي باقي اڳين ڪتابن، جن ۾ هن مختلف ملڪن ۽ شهرن جي تاريخ ۽ جاگرافي، اتي جو علم شعور ۽ آگهي ڏَسي آهي ــ خود جهاز جي بدن جي جاگرافي ۽ تاريخ بيان ڪئي آهي. جهاز جي آفيسرن، انجنيئرن ۽ ٻين ڪارڪنن جا چهرا چٽيا اٿس. جهاز جي Physiology ايتري ته باريڪ بينيءَ سان چِٽي اٿس، جو لڳي ائين ٿو ته سڀ پڙهندڙ محض شوق جي خاطر سندس ڪتاب جو مطالعو نه پيا ڪن بلڪ انهن سڀني کي نيٺ ته هڪ ڏينهن جهاز ران ڪمپنين ۾ ئي ڀرتي ٿيڻو آهي.
ها البت سندس هن سفرنامي ۽ سندس باقي ٻين سفرنامن ۾ هڪ ڳالهه هڪ جهڙي يا Common-Factor آهي. اها هيءَ ته الطاف پنهنجي ٻين سفرن جيان هن دفعي به جيئن ئي وضو ڪري ٽوپي پائي جهاز ۾ گھڙيو، هوڏانهن جهاز جو دروازو بند ٿئي، هيڏانهن الطاف جي شرافت جا دروازا کليو پون ــ شرافت به ڪا اهڙي تهڙي!
رکي پير نيپئر روڊ تي ــ پر اهو رستو ختم ٿئي وڃيو ڪنهن مسجد جي در تي ــ جنهن مائيءَ ڏانهن منهن ڪري نهاري سا مائي ئي مريم جو ماسڪ پائي کيس عيسى جي نظر سان نهاري.
هت شڪ آهي ته ڪٿ الطاف به ائين ته ناهي ته پنهنجا تجربا پرائي حوالن سان ظاهر ڪريو ڳالهه ٽاريو ۽ ٽاريو ڇڏي. جي ائين آهي ته پوءِ هن شيدي ڊرائيور جو مشورو به قابل غور هئڻ گھرجي، جنهن جو ذڪر ڪتاب ۾ الطاف ڪنهن سخت مزاج چيف آفيسر جي حوالي سان ڪيو آهي. جنهن متعلق الطاف لکي ٿو ته ڪيئن نه هڪ ٽانءِ واري چيف آفيسر جي هڪ شِيدي بادشاهه ڇيڪ ڇڏائي.
واقعي ايڏي شرافت يا بيماري آهي يا پيغمبري! مون کي ته هن ڪتاب ۾ الطاف جو لکيل گيسي ڪرڻ وارو مذاق به بيحد وڻيو ــ هنڌائتو ۽ موزون به لڳو ــ لکيو ٿئين هڪ لڱان جهاز جي چمڪندر گھٽيءَ ۾ ڪو بوٽ جو ڊگھو لينگھو پائي ويو. لينگھي کي ڏسي سندس ڪيبن بواءِ چيو ته (فلاڻو هڪ عبادت گذار شخص جنهن سان ان ڪئبن بواءِ جي ڪونه پوندي هئي) گيسي ڪري ويو آهي.
ضرور ان گيسي ئي ڪئي هوندي، جو ٻڌو اٿم ته پاڻيءَ جي جهاز تي به ڪڏهن ڪڏهن ‘پاڻيءَ مٿي جھوپڙا‘ واري چواڻي پاڻيءَ جي سخت کوٽ ٿي پوندي آهي ۽ جڏهن گھڻي ٿيندي آهي تڏهن ڪاڪوسن ۾ Toilet papers جي به کوٽ ٿي پوندي آهي. پوءِ فضا جڏهن اهڙي هجي ته پوءِ جهاز جا آفيسر پنهنجي ذاتي رنجش جي بنا تي صفائي نصف ايمان آهي جي مقولي تي عمل ڪندي هڪ ٻئي جي ڪيبن جي سامهون پيا گيسيون گتيندا هوندا.
اهو مذاق ۽ کوڙ اهڙن ننڍن ننڍن دلچسپ واقعن سان هي ڪتاب ڀريل آهي. مون کي ته الطاف جي هڪ دوست آفيسر جي ڏيڏرن کائڻ واري ڳالهه به بيحد مزو ڏنو، حظ ائين ورتم جهڙو ڪر سڀ ڏيڏر مون کاڌا. دراصل ڊگھن سفرن ۾ نئون ۽ اڻڄاتل ماحول ۾ ناروا ڳالهيون به روا ٿي پونديون آهن. جيڪي انسان هجڻ ناتي فطري طور انسان کان سرزد ٿيو وڃن. پوءِ اهي ئي واقعا انسان پنهنجي تنهائي ۾ ورجائي ڪڏهن انهن کان پيو سرشار ٿيندو آهي ته ڪڏهن وري شرمسار.
حالانڪ الطاف ڪڏهن به اهڙو ذڪر پنهنجي حوالي سان ناهي ڪيو. خدا ڄاڻي هو ڪهڙي ڪمپيوٽر مان پنهنجي مستقبل جو زائچو اڳواٽ ئي ڪڍرايو سفر سڻائو ڪريو ڇڏي، جو ڪڏهن به ڪاڻ مٿس ڪانه آئي. غذا جي باري ۾ ته محتاط ٿي ڀل کڻي کارڪون ۽ آب زمزم کڻندو هجي. پر باقي زندگي جي حساب ڪتاب ۾ سندس بخشش ڪيئن ٿي ٿئي. آئون نه ٿي ڄاڻان بقول ڪنهن جي مذاق ۾ چيل ڳالهه جي ته الطاف گھڻي ڀاڱي ذاتي حوالن کان لهرائي ٿو. اهي ڏيڏر سندس دوستن ته ڇا پڪ پاڻ به کاڌا هوندائين. صرف ڏيڏرن جي ڪهڙي ڳالهه! اڙي ڀائي هن کي ته نانگن کان وٺي ماڻهوءَ جي گوشت تائين جي ذائقي جي پڪ ڄاڻ هوندي. پر ڪڇي ڪيئن ــ جو ڪڇي ته ٿئي ڪافر.... خير آدم خوريءَ جو الزام آئون هروڀرو مٿس ڪونه ٿي هڻان. ڀل هو پنهنجي ذاتي حوالن کي دام ۾ ئي رهڻ ڏي. ڪجھه به سهي ان ڳالهه کان انڪار ته ڪنهن کي به ڪونهي ته الطاف سنڌي ادب ۽ سجاڳ ذهن سان پنهنجي ڌرتيءَ، ان جي شهرن، ڳوٺن، واهڻ ۽ وستين کي پرڏيهه جي شهرن اتي جي وسندين ۽ وستين سان مشابهت ڏني آهي. ان ليکي گويا هن سموري سنڌ کي ڪل ڪائنات مٿان ڪنهن نرم گرم سوَڙ جيان ڀيڙي ڇڏيو آهي، لڳي ٿو ته اسين هڪ ئي سَوڙ جي نرمي گرمي هيٺان ڄڻ هڪ ئي ماءُ جي هنج ۾ پلجندڙ اجيتڙا انسان آهيون. خدا کيس پيدا ڪري گويا سموري سنڌي قوم ۾ ڪنهن رهجي ويل خال کي ڀري ڇڏيو آهي.. يقيناً الطاف جي پيدائش جو مقصد مڪمل آهي.
خدا سندس وجود تي پڪ سرهو ٿيندو هوندو


خيرالنساءِ جعفري.....
پروفيسر سنڌ يونيورسٽي ڄام شورو