اڳ جا ۽ اڄُ جا جهازي آفيسر
اڄ جو سيڪنڊ يا چيف انجينيئر معنى وڌيڪ پڙهيل ڳڙهيل، سلجھيل، جونئرن جو خيال رکندڙ ۽ کين انجڻ جي ڪم بابت سمجھائڻ ۽ سيکارڻ وارو. پر انهن ڏينهن جو سيڪنڊ انجنيئر.... الامان. بس خدا کانپوءِ هو ئي پاڻ کي وڏي هستي سمجھندو هو جهاز جو داداگير ۽ سندس حساب سان هڪ ”وڏي ۽ اهم هستي“ سمجھيو ويندو هو. سندس ڏهڪاءُ سڄي جهاز تي پکڙيل هوندو ۽ ڪڏهن ڪڏهن ته گورا چيف انجنيئر به کانئس ڊڄندا هئا. پڙهيل ته گھڻو نه هوندو هو پر اهو جملو اڪثر جتي ڪٿي چوندو نظر ايندو (سو به انگريزيءَ ۾) ته ”آئي هئو بن آسڪڊ تو سيل ائز سيڪنڊ انجنيئر.“ يعني پاڻ اهڙي اهم شيءِ آهي جو ڪمپنيءَ هن کي منٿ ميڙ ڪري سيڪنڊ انجنيئر ڪيو آهي نه ته پاڻ ته کنگھي به ڪونه ۽ واقعي ان ۾ ڪو شڪ نه آهي. چيف انجنيئرن ۽ سيڪنڊ انجنيئرن جي کوٽ ڪري جهازن جا مالڪ مجبور هوندا هئا جو بين الاقوامي قاعدن موجب مڪمل اسٽاف بنا جهاز هلي نه ٿو سگھي ۽ ڪنهن به بندرگاهه ۾ اچڻ ۽ نڪرڻ جي اجازت ناهي. اهڙي صورت ۾ خدانخواسته جي جهاز جو حادثو ٿي پوي ته انشورنس ڪمپني ڪجھه به نه ڏيندي ۽ اها ڳالهه مالڪ ڪيئن ٿو برداشت ڪري سگھي. مجبوراً هن کي چيف انجنيئر ته ڪو فارينر رکڻو پوندو هو جنهن جي پگھار جي چٽي ته برداشت ڪئي ويندي هئي پر ڪوشش ڪري انشورنس ڪمپنيءَ کان اها اجازت ورتي ويندي هئي ته بنا سرٽيفڪيٽ واري ٿرڊ انجنيئر کي سيڪنڊ انجنيئر Sail ڪرڻ جي پرمٽ ڏني وڃي، ۽ اهڙي ريت جهازن جا مالڪ ڪو ڌاريون ڳري پگھار تي رکڻ بدران سندس ئي ڪمپنيءَ جي ٿرڊ انجنيئر کي عارضي طرح سيڪنڊ انجنيئر رکندا هئا. ڪمپني به خوش ته نئون ٺهيل سيڪنڊ انجنيئر به خوش.
آهستي آهستي مئرين اڪيڊمي کلڻ کانپوءِ پنهنجي ملڪ جا انجنيئر سيڪنڊ ۽ چيف انجنيئريءَ جو امتحان پاس ڪرڻ لڳا. حڪومت طرفان ۽ انشورنس ڪمپنيءَ طرفان مالڪن تي زور آندو ويو ته هو هنن کي رکن ۽ ائڪٽنگ سيڪنڊ انجنيئر آهستي آهستي ٿي واپس (سندس حساب سان ڊموٽ ڪري) ٿرڊ انجنيئر ڪيا ويا جن مان ڪجھه ته ان ”ڊموشن“ جي ڏک ۽ بيعزتيءَ ڪري جهازي نوڪري ڇڏي ويا. ڪجھه، جن پاڻ ۾ همت ساري.... بلڪ منجھن هئي پر آسانيءَ سان سيڪنڊ بڻجڻ ڪري، امتحان نه پئي ڏنائون، انگلنڊ يا ڪراچيءَ مان امتحان پاس ڪيائون.
1970 کان 1980، مرچنٽ نيوي جو اهو دور آهي جنهن ۾ تيز رفتاريءَ سان آفيسر ۽ خلاصين جو ويڇو گھٽجي ويو. 1970 کان اڳ آفيسرن ۽ خلاصين جي جهاز تي الڳ ماني هوندي هئي. خلاصي جهاز جي پوئين حصي Poop ۾ رهندا هئا جتي خراب سمنڊ ۾ تڪليف ٿي ٿئي. مقرر ڊيوٽين کان وڌيڪ پيڙيا ويندا هئا. پر هاڻ حالتون مختلف آهن. سڀني لاءِ ماني ساڳي آهي، سڀني لاءِ رهائش ساڳئي هنڌ ۽ ايئرڪنڊيشنڊ آهي. خلاصين ۽ آفيسرن جو ڊيوٽي ٽائيم ۽ ڊيوٽي مقرر آهي. ڊيوٽيءَ بعد ڪو ٿورو ئي ويڇو وڃي رهيو آهي ۽ نه فقط اهو پر آفيسرن جو به پاڻ ۾ ويڇو نه رهيو آهي. چيف آفيسر ۽ ڪئڊٽ ڊيوٽيءَ بعد کلي ڳالهائين ٿا ۽ گڏ گھمڻ وڃن ٿا. سيڪنڊ انجنيئر ۽ ففٿ انجنيئر هڪ ئي ٽيبل تي گڏ ماني کائين ٿا ۽ ڊسڪوٿي ۾ ڊانس لاءِ وڃن ٿا. ڪئپٽن ريڊيو آفيسر ۽ اليڪٽريڪل انجنيئر اڪثر چرچو ڀوڳ ڪندي نظر اچن ٿا ۽ نه فقط گڏ شاپنگ تي وڃن ٿا پر هڪٻئي جو سامان کڻائي اچن ٿا.