ميان واليءَ جو ’سائين‘ انجنيئر
اسان سامونڊي ٺڳن ۾ ههڙو قربائتو ماڻهو ــ يا ته دنيا جي مرچنٽ نيوي جو مستقبل بدلجڻ وارو آهي يا ته پويان ڏينهن اٿس.
سائين اڙدو يا انگريزي ڳالهائيندو هو ته ان ۾ به پنهنجي مادري زبان جا لفظ ۽ لهجو استعمال ڪندو هو ۽ خاص ڪري ايمرجنسي وقت ڪو ننڊ مان اٿاريندو هوس ته پنهنجي ٻوليءَ ۾ ڀڻڪندو انجڻ روم ۾ پهچندو هو. اڄ تائين اها خبر نه پئجي سگھي ته اها پنجاب پاسي جي ڪهڙي ٻولي يا DIALECT آهي.
جيستائين جهاز ڪراچيءَ ۾ هو ڪنهن به سائينءَ جو ڪو خاص نوٽس نه ورتو، پرلنگر کڻڻ سان سائين جي دلچسپ شخصيت سڄي جهاز تي مشهور ٿي وئي. پاڻ ميانواليءَ جو هو. سڄي عمر ڳوٺ ۾ ئي گذري هيس ۽ جي شهر ۾ ڪجهه وقت رهيو به هو ته شهري هوا پري کان به نه لڳي هئس. جهاز تي سڀني کي کلائيندو هو ۽ واندڪائيءَ ۾ هرڪو سائينءَ جي ڪئبن ۾ هوندو هو. سندس دلچسپ ڪهاڻي سيف الملوڪ جي هوندي هئي. اها بيتن ۾ کڻندو هو ته اڇو صبح ڪري ڇڏيندو هو. هڪ دفعو ٻه دفعا... خبر ناهي پوءِ ته ڪيترا دفعا ٻڌائي چڪو هوندو. ڪوبه سمنڊ نه ڏس بندرگاهه نه ڏس، سائينءَ جي ڪئبن ۾ جهڙو ليئو پائبو ته رڙ ڪري چوندو: ”سائين ٻئٺو. سيف الملوڪ دي ڪهاڻي دسون“. پوءِ ته اهڙو ڇتو ڪيائين جو هرڪو منهن تي چوندو هوس سائين هاڻ ڪا ٻي ڪهاڻي به ٿي وڃي. هيترا بندرگاهه گذري ويا آهن، ڪجھ ڏٺو وائٺو به هوندءِ.
سائينءَ کي هر بندرگاهه ۾ جونيئر توڙي سينئر اهڙا اهڙا هنڌ گھمائي ايندا هئا، جو هڪ ئي وائيج ۾ سائين سڀني کان تکو ٿي ويو. الله جي ڏني مان اهڙا ته گشا ويهي هڻندو هو، جن جي نه ڀيڻين نه ڀر. اسان جا به ڪن ڪپڻ لڳو. نه ته شروع ۾ ته اهڙو سادو هو جو جهاز تي هڪ دفعو لکنوي فورٿ انجنيئر جي پوڙهي ماءُ، چوڙي دار پاجامون ۽ اڇو برقعو پائي هن کي وٺڻ آئي، جو هو گھران رسي آيو هو ته هاڻ نه ايندس، سو سندس ماءُ هلي آئي. پر هو ته گھر روانو ٿي چڪو هو. سائين ۽ منهنجو ڪراچيءَ ۾ گھر ۽ مائٽ مٽ نه هئڻ ڪري جهاز تي ئي ويٺا هئاسين ۽ کيس مون ٻڌايو ته سندس پٽ گھر روانو ٿي چڪو آهي. سائين حيا شرم کان ڪنڌ مٿي کڻي اهو به نه ڏٺو ته پوڙهي ماءُ آهي يا ٻيو ڪو. هو رڳو پيرن ۾ نظرون وجھي ڳالهائيندو رهيو. ٻئي ڏينهن هو فورٿ انجنيئر آيو ته سائينءَ سڀني اڳيان ڊيوٽِي ميس ۾ چيس: ”سائين! ڪالهه هڪ ٽيڊي ڇوڪري تنهنجو پڇي رهي هئي.“
فورٿ انجنيئر وائڙو ٿي پڇيس: ”ٽيڊي چوڪري؟!! ڪير هئي؟!“
”سائين، اها ته مونکي خبر ناهي مون ته رڳو ڏٺو ته کيس ٽيڊي پاجامون پيو هو ۽ چيائين ته فورٿ انجنيئر جي ماءُ آهيان.“
سائينءَ جو اهو چوڻ، سڀ اچي کل ۾ پيا. بهرحال سائين پوءِ ته سڀني سان چرچا به ڪرڻ لڳو ۽ ٻيا به مٿس چرچا گھڙڻ لڳا. سائينءَ لاءِ اهو مشهور ڪري ڇڏيائون ته سائين جڏهن جهاز تي نئون آيو هو ته گيڙو رنگ جا ڪپڙا ۽ ڊگھو پٽڪو ٻڌي آيو هو. ڪلهي تي ڊگھي لٺ هئس. جنهن جي پڇڙيءَ ۾ تتر جو پڃرو لڙڪيل هو. چيف انجنيئر جي ڪمري ۾ گھڙي پٽ تي پڃرو ۽ ڏنڊو پاسيرو ڪنڊ ۾ رکي، پلٿ ماري ويٺو ته چيف انجنيئر وائڙو ٿي پڇيس: ”بابا ڪير آهين تون......؟!“
ته جواب ۾ سائينءَ پٽڪي جي تري مان آفيس مان آندل Appointment آرڊر ڪڍي چيف انجنيئر جي هٿ تي رکيو:
Dear Sir,
We are sending Mr.……….. To join your vessel in the capacity of Junior Electrical Engineer…….
وغيره وغيره
افغانستان کي پنهنجو سمنڊ نه هجڻ ڪري سندس سڀ درآمدي ۽ برآمدي سامان ڪراچيءَ کان وڃي اچي. ان دفعي به ڪجھه افغانستان جو ڪارگو هو جو آمريڪا وڃي رهيو هو ۽ سڀ جهازي ان پٺيان هئا. اهاني بهاني سان هرڪو هئچ مان اخروٽن سان کيسو نه ته هٿ ۾ چار پنج کڻي ٿي آيو. چيف آفيسر جھلي جھلي بيزار ٿي پيو هو. خاص ڪري سائين ته ڏينهن ۾ ڏهه ڀيرا کڻندو هو. اصل مڙيو ئي نه ٿي. نيٺ جڏهن سائينءَ کي چيف آفيسر گھڻا واسطا ڏنا ته سائينءَ چيو: ”چيف صاحب مونکي آخري دفعو پنهنجي رضا خوشيءَ سان هئچ ۾ وڃڻ جي موڪل ڏي ته ڪجھه اخروٽ کڻي اچان پوءِ بس.“
چيف آفيسر کي ڳالهه وڻي. اهو سو شرط ورتائينس ته ڪو دٻو يا لفافو کڻي نه ويندين، جيڪي ڪپڙن ۾ يا هٿن ۾ اچي سگھن اهي کڻجانءِ.
سائين بئالر سوٽ پائي هئچ ۾ ويو، ۽ جڏهن واپس آيو ته کيس ڏسي چيف آفيسر ذري گھٽ بيهوش ٿي ٿيو. سائينءَ ڇا ڪيو هو جو اخروٽ بئالر سوٽ جي ڊگھن کيسن ۾ وجھڻ بدران، ويڪري بئالر سوٽ جا پانچا هيٺ مرين وٽ ڌاڳن سان ٻڌي، اندران سڄو بئالر سوٽ پيرن کان ڳچيءَ تائين اخروٽن سان ڀري اچي نڪتو.
سائينءَ لاءِ اهو مشهور ٿي ويو ته هوڏانهن جهاز کي دڪي سان ٻڌجي ٿو، هوڏانهن پٽو کولائي هي گھمڻ لاءِ نڪري ٿو. ٻي وائيج ۾ ممباسا ۾ ته پوري ڪري ڇڏيائين. جيئن ئي ڊيوٽي ختم ٿيندي هئس ته ڪناري جو رخ ڪندو هو جهاز جي هلڻ مهل ڪنهن پڇيس: ”سائين سڄو ڏينهن ٻاهر هوندو هئين، ممباسا جي محبت جو ڪو قصو ڪهاڻي؟ آخر هي تنهنجي جوانيءَ ۽ شباب جا ڏينهن آهن.“
ٺهه پهه وراڻيائين، ”منهنجي جوانيءَ ۽ شباب جا قصا مون کان نه پر ‘ڪسب لنڪا‘ بار جي حبشاڻين کان وڃي پڇو.“
سائينءَ کي بيئر پيئڻ جو به اهڙو چسڪو لڳو جو سڄو ڏينهن بيئر جو دٻو کليو پيو هوندو هو. سيف الملوڪ جي قصي تي ته پندرهن ويهه دٻا چٽ ڪندو هو، پر سڀ پرايا. بيت بيت تي ڍڪُ پيئندو هو ۽ آخر تائين حرام جو آئوٽ ٿئي. ها البت هڪ ٿرڊ انجنيئر تي خارون هيس، اهو جي اچي ويو ته پوءِ سائين نشي ۾ آئوٽ ٿي ويندو هو. چاهي ان وقت اڃان اڌ دٻو مس پيتو هجيس. هن غريب ٿرڊ انجنيئر کي سڀني اڳيان منهن تي ويهي گاريون ڏيندو هو. پوءِ ٻئي ڏينهن ڳراٽڙي پائي چوندو هوس: ”تون منهنجي پيءُ برابر، مون کي معاف ڪر، نشي ۾ ته حقيقي ماءُ پيءُ کي سڃاڻڻ جو به هوش نٿو رهي“
ٿرڊ انجنيئر به موقعو ملڻ تي کيس ڇڏيندو نه هو. هڪ دفعي نئين جهاز جي چمڪندڙ گھٽيءَ ۾ خبر ناهي ڪير بوٽ جي کڙيءَ سان ڊگھو گھڪو پائي ويو. چيف آفيسر پڇندو رهيو پر خبر نه پيئي. ٻئي ڏينهن ٿرڊ انجنيئر سائينءَ کي اچي چيو ته سائين ظلم ٿي ويو ففٿ انجنيئر جو بئاءِ (يعني منهنجي ڪئبن صاف ڪندڙ اسٽيورڊ) چيف آفيسر کي ٻڌائي رهيو هيو ته اهو بوٽ جو نشان ناهي پر سائينءَ گيسي پاتي آهي.
بس پوءِ ته سائينءَ جي هئي مون واري بئاءِ تي گار جي رئي، ۽ اهو مون وارو بئاءِ به هڪ ڪئريڪٽر ائڪٽر هو.
ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته مون وارو بئاءِ ‘بابو‘ سائين اليڪٽريڪل انجنيئر تي سخت مڇريل هوندو هو ڇاڪاڻ جو سائين منهنجي ڪئبن ۾ سگريٽ پي، ٽوٽا ائش ٽري ۾ اڇلڻ بدران پيرن سان چيڀاٽي سڄي ڪئبن ۾ پکيڙي ويندو هو ۽ بابو روز ڀڻڪندي اچي ميڙيندو هو. هڪ ڏينهن نيٺ سائينءَ کي منع ڪيم ته يار ائين ٽوٽا نه اڇل، منهنجو بئاءِ بابو مائينڊ ٿو ڪري.
سائين ڏاڍو کليو ۽ بابوءَ جي Mind ڪرڻ جو لطيفو جهاز تي سڀني کي ٻڌايو ته مون اهو بهتان بابوءَ تي هنيو آهي. هاڻي کيس ڪير سمجھائي ته بابو ڪهڙي قسم جو نوڪر آهي ۽ اسان جونئرن جي هونءَ به جهاز تي هلي به ڇا ٿي؟ هڪ ڏينهن منهنجي هن جهازي نوڪر ’بابوءَ‘ مونکي ننڊ مان اٿاري چيو:
”سائين توهان جڏهن سموڪنگ نه ٿا ڪريو ته اهو شخص (يعني اليڪٽريڪل انجنيئر سائين) توهان جي ڪئبن ۾ ڇو ٿو بخارو اچيو ٻاري. صحت لاءِ ڪمري ۾ ايترو دونهن نقصانڪار آهي“
ننڊ مان اٿارڻ ڪري آءُ باهه ٿي ويس. دانهن ڪري چيومانس: ”تون مون کي ڪچي ننڊ مان ڇو اٿاريو؟ ڇا ان ڳالهه لاءِ؟“
پر سامهون گھڙيال تي نظر پوڻ سان ڍرو ٿي ويس جو بابو دراصل پاڻ اٿارڻ ۾ دير ڪئي هئي. ان رات کان کيس سيڪنڊ انجنيئر طرفان چيو ويو هو ته اسان کي صبح جوساڍي ستين بجي ئي اٿاري جيئن، جلدي ناشتو ڪري وقت تي پوري اٺين بجي انجڻ روم ۾ پهچون، ۽ ان وقت ته پوڻا اٺ ٿي رهيا هئا. پر مون کي بابوءَ تي سخت چڙ هئي سو يڪدم پلٽو کائي وري دانهن ڪري چيومانس ته تون مون کي دير سان ڇو اٿاريو؟
بابو ڀڻڪندي ٻاهر نڪري ويو ته هن جهاز جي نوڪري ظلم آهي. اڳواٽ اٿار ته به مصيبت، دير سان اٿار ته به مصيبت. اهو اليڪٽريڪل انجنيئر سائين، منهنجي خلاف سڀني آفيسرن ۾ نفرت پيدا ڪندو وتي.