هن ڪتاب ۾ ڇا آهي؟
ماڻڪ موتي لالَّ ۾ آيل سوانحي مضمون اهڙين شخصيتن بابت آهن جن مان تقريبا سڀني سان منهنجون ملاقاتون ٿيل آهن ۽ سندن کان آئون متاثر پڻ رهي آهيان ۽ پنهنجي فن جي پٺڀرائيءَ لاءِ انهن جو هٿ بہ مون هميشہ پنهنجي مٿي محسوس ڪيو آهي. محترمہ بينظير ڀٽو تي مضمون لکيم منهنجي ساڻن فقط هڪ ملاقات ٿي.
جيئن تہ آصف علي زرداري صاحب منهنجي ڀاءُ اقبال احمد جو ڪيڊٽ ڪاليج پيٽارو ۾ ڪلاس فيلو ۽ روم پارٽنر رهيو هو (منهنجي ۽ منهنجي ڀيڻ نسرين ۽ ادا آفتاب اسان ٽنهي ڀائرن ڀينرن جون شاديون هڪ ئي وقت تي پنهنجي خاندان ۾ جولاءِ 1976ع تي ٿيون جنهن ۾ تمام گھڻي برسات پئي ڪيترا ماڻهو اچي ڪونہ سگهيا، آصف زرداري صاحب کي ادا اقبال دعوت ڏني هئي پر هو انهيءَ موقعي تي نہ اچي سگهيو، هفتي کان پوءِ سيٽلائيٽ ٽائون ميرپورخاص ۾ مبارڪباد ڏيڻ آيو هو ۽ ساڻس گڏ ٻيو عملو ۽ دوست پڻ هئا منهنجو ڀاءُ پڻ دوستن کي ڏسي گھڻو خوش ٿيو هو، تڏهن سندس شادي محترمہ سان ٿيل ڪونہ هئي) باقي محترمہ سان شاديءَ کان پوءِ منهنجي ڀائرن جون ساڻن ملاقاتون ٿينديون هيون. آئون محترمہ سان پنهنجي حياتيءَ ۾ فقط هڪ دفعو روبرو مليس ۽ گھڻي متاثر ٿيس، سندس جادوئي ڪرشما ساز شخصيت ڪمال جي هئي. هن جو هلڻ، ڳالهائڻ، نهٺائي ۽ قرب سان عورتن سان ملڻ، جڏهن هوءَ ميرپورخاص ۾ منهنجي چاچي غلام حسين جي پٽ جي شهادت تي عذرخواهيءَ لاءِ آئي هئي، چاچا غلام حسين جي پٽ کي سياسي دشمنيءَ ۾ قتل ڪيو ويو هو. محترمہ کي ڄاڻايو ويو تہ هيءُ پي.پيءَ جو ايڪٽو ميمبر هو سو پاڻ سندس والدہ سان تعزيت ڪرڻ تڏي تي آئي، مون کين روبرو ڏٺو. سندس شخصيت واقعي اثرائتي هئي رنگ جي انتهائي صاف، قداور ۽ مهربان عورت، سندس سنڌي ڳالهائڻ جو بہ هڪ بلڪل نئون انداز ڏٺم ڪيترن لفظن جو لهجو انگريزي ۽ اردو گاڏڙ هو پر تہ بہ سندس واتان وڻندڙ پئي لڳيا. سندن ياد ۾ هيءُ مضمون لکيم جو فقط محترمہ جي سياسي جدوجهد کي ڀيٽا ڏيڻ واسطي آهي. اميد تہ پڙهندڙن کي پسند ايندو.
ڊاڪٽر غلام علي الانا جا قرب ۽ محبتون هميشہ ياد رهنديون. 29 نومبر 2020ع تي سندن وفات ٿي آهي آئون ڪيترين تقريبن ۾ ساڻن مليل آهيان تہ آپا ڊاڪٽر نورافروز وٽ پي.ايڇ.ڊي طور رجسٽرڊ ٿيڻ ۽ ڪم ڪرڻ جي حيثيت ۾ پڻ ساڻن سان ملاقات رهندي هئي هڪ دفعو فون ڪري چيائون تہ، ”بابا! هڪ ڪتاب منهنجي باري ۾ ڇپجي پيو ان ۾ تون سائينءَ جي بابت مضمون لک وري اهو بہ چيائون تہ پنهنجي باري ۾ ٻين کان لکرائڻ ۽ چوڻ سٺو تہ نٿو لڳي پر تنهنجو تحريري انداز مون کي ڏاڍو پسند آهي آئون نثر تي ڪم ڪندڙ رهيو آهيان. تنهنجو لکيل نثر تمام وڻندڙ آهي“. آئون انتهائي خوش ٿيس سندن ڏنل عزت افزائيءَ تي ۽ ان ريت ڊاڪٽر صاحب جي باري ۾ ٻہ مضمون گڏ لکيم هڪ سندن مقالاتي ادب ۾ خدمتون ۽ ٻيو سندن ڪتابن جي مواد جي باري ۾ لکيم ۽ کين چيم تہ، ”سائين! توهان کي جيڪو مضمون وڻي اهو انهيءَ ڪتاب ۾ ڏجو باقي آئون پنهنجي نثر جي تاريخ ۾ آڻينديس. الانا صاحب کي ٻئي مضمون پسند آيا ۽ پنهنجي انهيءَ ڪتاب بعنوان، ”اڻ ٿڪ انسان، ڊاڪٽر غلام علي الانا“ ۾ ڏنا ۽ اهو ڪتاب ڇپجڻ بعد مونکي ترت ڏياري موڪليائين مون کي تمام سٺو لڳو، تہ ڊاڪٽر صاحب کي منهنجا لکيل ٻئي مضمون پسند آيا جو ٻيئي انهيءَ ڪتاب ۾ ڏنائون. مون انهيءَ مان هڪ مضمون هن ڪتاب ۾ آندو آهي.
اهڙيءَ ريت ڊاڪٽر عبدالجبار جوڻيجو صاحب منهنجو امتحان (زباني امتحان ايم اي) جو وٺندڙ استاد هڪ مهربان شخص ۽ تيز نظر نقاد هو جنهن جي نظر عقابي هئي کيس علم ادب ۾ ذهين، محنتي ۽ ڄاڻو ماڻهوءَ جي شناس هئي. منهنجي ڪم کي هميشہ پسند ڪندو هو ڪجھ ماڻهن کي سندن تز جملا ادبي ڏي وٺ ۾ پسند نہ بہ ايندا هئا، جا ڳالھ مون سندن ادبي تاريخ ۾ پڻ محسوس ڪئي آهي پر عملي انسان هو ۽ محنت ڪندڙن کي مڃيندڙ پڻ.
ولي رام ولڀ سان منهنجي ۽ منهنجي گھرواري انور خان جي پراڻي نياز مندي آهي اسين سڀ ٿر جا ماڻهو ڪچهرين جا ڪوڏيا آهيون سندن جي گھر ويندا آهيون تہ وڏو مان ڏيندا آهن. ترجمي جي باري ۾ سندن ڪم ڪنهن تعريف جو محتاج نہ آهي.
ڪامريڊ تاج محمد ابڙو کي مون روبرو تہ نہ ڏٺو هو پر نالو ضرور ٻڌو هو سندس نياڻين زاهدہ تاج ابڙو ۽ شاهدہ ابڙو (پرنسپل نذرٿ ڪاليج) سان منهنجي انڊراسٽينڊنگ رهي آهي. مون کي تاج محمد صاحب جي ورسيءَ تي لکڻ جو چيائون ۽ تاج ابڙو جي باري ۾ هڪ ڇپيل ڪتاب پڻ گھر ڏيڻ سندن پٽ نادر ابڙو آيو کين اهو مضمون تاج ابڙو جي ورسيءَ تي ڪاوش اخبار ۾ ڇپرائڻو هو جو مون ڪتاب ۾ موجود مواد جي حساب سان لکيو ۽ کين پسند آيو. ٻئي ڏينهن ورسيءَ جي موقعي تي ڇپيو. اهڙيءَ ريت ٻيا مضمون پڻ موقعي بہ موقعي تي لکجڻ ۾ آيا.
هي چونڊ ماڻڪ موتي ۽ لالَّ، ادب وسيلي توهان تائين پهچائي توهان پڙهندڙن جي راءِ جي منتظر آهيان.
ڊاڪٽر پروين موسىٰ ميمڻ
،ڏيپلائي ٽائون، حيدرآباد.A-03
03332766564
5-5-2021