سنڌي عورت جي سماجي حيثيت جو مطالعو
سنڌي سماج جي تهذيبي اوسر جي مطالعي مان پروڙ پوي ٿي تہ موهن جي دڙي جي عورت جي حيثيت مٿانهين درجي جي هئي. ماتا ديويءَ جي حيثيت طور سندس پوڄا ڪئي ويندي هئي تہ ويدڪ دور ۾ پڻ عورتن جي گھڻي عزت ڪئي ويندي هئي. آهستي آهستي برهمڻ دور کان سندس عزت ۽ حيثيت تبديل ٿيندي ويئي. آرين مطابق پٽ نہ ڄڻيندڙ ماءُ کي نڀاڳو تصور ڪيو ويندو هو. اڳيان هلي “ستيءَ” جي رسم رائج ٿي. اهو بہ رواج پيو تہ عورت کي پنهنجي عصمت پروريءَ جي ساک لاءِ باھ مان گذرڻو پوندو هو. اهڙيءَ ريت اڳيان هلي سماجي رسمن، قانون ۽ مذهب کي پاڻ ۾ ڏکئي طريقي سان جوڙي عورتن جو استحصال ڪيو ويو.
ڏٺو وڃي تہ سنڌي عورت همت، جرئت، وفاداري، عقلمندي ۽ حب الوطنيءَ جي ڪرداري خوبين سان واڳيل آهي. ٻاگهل ٻائيءَ جي سياڻپ، سنگهار جي ڀيڻ تارا ٻائيءَ جو ڏھ سال حڪومت هلائڻ، همون ٻائيءَ جو درڪ جي قلعي جي حفاظت ڪندي شهيد ٿي وڃڻ، “ڪويل” جو پنهنجي مڱيندي ”ننگر“ سومري کي موڙ ٻڌائي ڌرتيءَ لاءِ قربان ٿيڻ لاءِ موڪلڻ، مارئيءَ جو وقت جي بادشاھ سان مهاڏو اٽڪائڻ، مائي بختاور شهيد جو چوڌري محمد جي هارين سان مقابلو ڪري شهادت حاصل ڪرڻ، سنڌ جي اسپيڪر مائي ڄيٺي سپاهيملائي کان شهيد بينظير ڀٽو تائين سنڌي عورت باهمٿ، باسمجھ، باڪردار ۽ بااصول رهي آهي.
موجوده وقت سنڌ جون ڪيتريون نياڻيون علمي ۽ سماجي حيثيت جي بلنديءَ لاءِ ڪوششون ڪري رهيون آهن تہ بہ سندن رستن ۾ ۾ ڪي رڪاوٽون ضرور آهن جن تي ڌيان ڌيڻ ضروري آهي. خاص طور اسان جي ملڪي آئين ۾ کين مليل ڪيترائي اهڙا حق آهن جن جي پوئواري نہ ٿيڻ سبب عورتون عدم تحفظ جو شڪار آهن. جيئن تہ ملڪ جي آباديءَ جو وڏو حصو عورتن تي مشتمل آهي جنهن ۾ ستر سيڪڙو عورتون ڳوٺن ۾ محروميءَ واري حياتي گھاري رهيون آهن. شهر جي عورت ڏي ڏسنداسين تہ اها پڻ وڏيءَ محنت سان علم ۽ رزق جي ڪوشش سان گڏ فرضن ۽ جوابدارين ۾ جڪڙيل آهي. هن مرداڻي سماج ۾ عورتن جي فرضن ۽ ذمہ دارين جي فهرست تہ ڊگھي آهي پر کيس مليل قانوني ۽ مذهبي حقن تي ڪنهن جي اک بہ نٿي پوي. هٿ ٺوڪين رسمن ۽ رواجن جي اوٽ ۾ عورت نظرانداز ٿي رهي آهي. جيئن مثال طور عورت کي پسند جي شاديءَ جو حق نہ هئڻ، نڪاح نامي جي اختيارين ۽ حق مهر جو تحفظ نہ هئڻ، مردن جي گھڻين شادين سان عورتن جي نفي ٿيڻ، ننڍيءَ عمر جي يا بي جوڙ شادي ٿيڻ، نياڻيءَ کي ڏاج ڏيئي وراثت ۾ حصو نہ ڏيڻ، طلاق يافتہ يا بيوه کي ڪمتر سمجھڻ، حق بخشرائڻ، ڪارو ڪاريءَ جو ظلم هئڻ، خون عيوض جي بدلي ۾ عورت ڏيڻ، علم جي حاصل ڪرڻ ۾ رڪاوٽون هجڻ، گھريلو، ذهني، جسماني ۽ نفسياتي دٻاءُ هئڻ ۽ ٻيا انيڪ مثال آهن جن جي ڪري اڄ ايڪويهين صديءَ جي سنڌي عورت پڻ پنهنجي حقن لاءِ اڃان جاکوڙي رهي آهي.
اهو ضرور ٿيو آهي تہ موجوده دور ميڊيا جو آهي جنهن وسيلي ڪجھ حد تائين ٿيندڙ ڪارن ظلمن کي پڌرو ڪيو پيو وڃي ۽ ماڻهن ۾ پڻ سجاڳي آئي آهي ڪجھ نہ ڪجھ احتجاج پڻ ٿين ٿا، پر جيستائين عورتن تي ٿيندڙ ظلمن خلاف قانوني ڪاروائيون جلد نہ اُڪلائيون وينديون ۽ مجرمن کي سزائون نہ ڏنيون وينديون اسان جي ملڪ ۾ عورت جي حفاظت جا مسئلا حل نہ ٿيندا.
تعليم هڪ ايڏي وڏي طاقت آهي جا ماڻهوءَ جي شعور جا در کولي پاڻ ڀرو ڪري ٿي اسان کي وڌ کان وڌ پنهنجي نياڻين ۽ ڀينرن کي علم ڏي موڙڻ گھرجي سندن جي لاءِ ان ۾ سهوليتون پيدا ڪرڻ گھرجن تہ هو علمي ۽ عملي سجاڳيءَ سان هڪ مثبت تبديليءَ ڏي مڙن. تہ جيئن سماج ۾ سندن حيثيت مظبوط ٿي بيهي.