ڪامريڊ تاج محمد ابڙو
”مرڻا اڳي جي مئا، سي مري ٿين نہ مات،
هوندا سي حيات، جيئڻان اڳي جي جيئا“.
لطيف سرڪار جو هيءُ بيت آدرشي حياتي گھارڻ وارن کي ڀيٽا آهي. ماڻهوءَ جي حياتيءَ جو مطلب اهو ڪونهي تہ هُو دنيا ۾ اچي رهي ۽ نيٺ روانو ٿي وڃي. اصل حياتي ”هوندا سي حيات“ جي فلسفي جي چوگرد گھمي ٿي. اها اهڙي حياتي آهي، جنهن جو مُلھ ورهين جي ڳڻپ سان ڳڻڻ جي بدران اونچن آدرشن جي پورائي واري حياتيءَ جي حوالي سان ڳڻيو وڃي ٿو. اهڙي زندگي جنهن ۾ ڪي اهڙا ڪم ڪري وڃجن جيڪي جيون کي فانيءَ مان لافاني حيثيت ڏيئي موت کي مات ڏين. اسان کي اهڙا آدرشي انسان تمام ٿورا ملندا، جن پنهنجي نيڪ نيتيءَ، نيڪ ارادي ۽ نيڪ عملن سان وقتي حياتيءَ کي دائمي حيثيت ڏني سنڌ ڌرتيءَ جي اهڙن امُلھ آدرشي هيرن ۾ ڪامريڊ تاج محمد ابڙو جو نالو بہ ڳڻڻ جوڳو آهي. هُو هڪ سچو ۽ هڏ ڏوکي شخص هو، سندس نالو سنڌ جي اهم سياسي، سماجي، علمي، ادبي ۽ قانوني شخصيتن ۾ شمار ٿئي ٿو.
ڪامريڊ تاج محمد ابڙو جو جنم شهداد ڪوٽ ضلعي لاڙڪاڻي ۾ 8 آگسٽ 1924ع تي ٿيو. تعليمي دور کان کين سياست ۾ دلچسپي هئي. مسلم ليگ اسٽوڊنٽ فيڊريشن ڪراچيءَ جو ميمبر هو. 1947ع کان لاڙڪاڻي ۾ وڪالت ڪيائين. جنهن دوران مسڪين ۽ بي پهچن جا ڪيس اڪثر مفت ۾ کڻندو هو ۽ سندن هڙان وڙان مدد ڪندو هو. هارين نارين، مزورن، ڪڙمين، ڪاسبين، ٽريڊ يونين وارن کي ڪم ايندو هو ۽ ضرورتمندن لاءِ سندس اوطاق جا در هر وقت کليل هوندا هئا. لاڙڪاڻي واسين جي ڀلائيءَ جا ڪم ڪيائين، جن ۾ خاص طور سر شاهنواز لائبريري قائم ڪرڻ، شاھ عبدالطيف ڀٽائيءَ جي ورسي لاڙڪاڻي ۾ شان سان پنهنجي خرچ تي ڪرائڻ ۽ ٻيا ڪم شامل آهن. ڪامريڊ تاج محمد ابڙو جمهوريت جو حامي هو. سياست سان دلچسپي هئڻ ڪري صحافت جو بہ شوق ٿين. مشهور سنڌي اخبار “توحيد” ۽ انگريزي اخبار “ڊان” ۾ سب ايڊيٽر طور ڪم ڪڍيائين جنهن کان پوءِ پنهنجي ذاتي اخبار ڪڍڻ جو شوق ٿين ۽ هفتيوار “نوجوان” نالي سان اخبار ڪڍيائين پر وسيلا محدود هئڻ ڪري گھڻو وقت هلائي نہ سگهيو.
سياسي طور لاڙڪاڻي جي اهم شخصيتن سان سندس واسطو هو. خاص طور ذوالفقار علي ڀٽو سان ويجھو هو، ان جي ئي چوڻ تي ڊسٽرڪٽ اينڊ سيشن جج جي عهدي تي رهيو. نوڪري سانگي ٻين هنڌن تي بہ رهڻ ٿيس، پر وري بہ لاِڙڪاڻي سان ٻٽيھ دليون هئس. سندس اوطاق لاڙڪاڻي ۾ هر دوست، اديب، عالم، سياستدان مطلب تہ هر فڪر جي ماڻهن سان ڀريل هوندي هئي. ڪامريڊ نہ فقط مھمان نواز هو، پر ڪچهريءَ جو بہ ڪوڏيو، يارن جو يار، کلڻو ملڻو ۽ وفادار دوست هو، ان ڪري وٽس ماڻهن جا ميڙا لڳل هوندا هئا. ادبي حوالي سان هو ليکڪ تہ نہ هو پر ادب شناس ضرور هو. وٽس ناياب ڪتابن جي لائبريري هئي، ڏيھ پرڏيھ مان اڻ لڀ ڪتابن جو خزانو مختلف موضوعن تي گڏ ڪري پنهنجي لائبريريءَ ۾ رکيائين (جيڪا پوءِ سندن پونئيرن سنڌالاجي کي عطيو ڪئي ۽ اتي ئي سندن نالي ڪارنر قائم ڪيو ويو آهي) تاج محمد ابڙو سنڌي ادبي سنگت جي بائي ڪارن مان هو سنگت جي هر ميٽنگ ۾ پاڻ موجود رهندو هو. سنڌي ادب جا وڏا نالا جيئن محمد ابراهيم جويو، شيخ اياز، جمال ابڙو، ڊاڪٽر تنوير عباسي، نسيم کرل ۽ ٻيا سندس دوستيءَ ۾ شامل هئا. کيس فلسفي، ادب ۽ تاريخ جي وڏي ڄاڻ هئي. علم، دوستي ۽ ادب پروريءَ جي شعور سبب ڪيترائي وڏا وڏا اديب ساڻن ملي خوش ٿيندا هئا. فطري طور پنهنجي مٺيءَ زبان ۽ قرب جي ڪڙي ۾ کين قابو ڪري ڇڏيندو هو. برداشت، بردباريءَ ۾ کيس گھڻو ڪمال حاصل هو. پاڻ مخلص، ايماندار ۽ ڄاڻو هو. انهيءَ ڪري هر هڪ کانئن فيض پرائيندو هو. جيئن گھڙو پاڻ کي ڇانو ۾ رکائيندو آهي. تيئن چڱا اخلاق ۽ انساني خوبيون کيس هر وقت ۽ هر دور ۾ ممتاز رکنديون آهن.
هڪ هنڌ چوي ٿو تہ، ”مونکي ان ڳالھ جي خوشي آهي جو مان انسان آهيان، منهنجو مذهب انسانيت آهي، جنهن جو مان قائل آهيان“. سو حقيقت ۾ هر خوشيءَ جي ڪانہ ڪا قيمت هوندي آهي ۽ انسان جي قيمت سندس ذاتي خوبين ۽ چڱن اخلاقن ۾ آهي. ماڻهو بيشڪ مٽيءَ جي مُٺ آهي پر سندس ماڻهپو کيس ملائڪن کان بہ مٿانهين منزل تي پهچايو ڇڏي. ماڻهوءَ جو ماڻهپو ۽ فضيلتون سندس قول ۽ فعل مان ظاهر ٿينديون آهن. قول ۽ فعل ۾ فرق نہ هئڻ ڪري ئي ماڻهو مانائتو ٿيندو آهي. مرحوم ڪامريڊ تاج محمد ابڙو اهڙن ئي ماڻهن مان هو، سندس زندگي محبت، عمل، علم، عدل ۽ سچائيءَ سان سينگاريل هئي، مان سمجهان ٿي تہ ڪامريڊ تاج محمد ابڙو جي ٻاريل سجاڳيءَ واري واٽ هميشہ ايندڙن لاءِ سونهون بڻبي.