زاهدہ تاج ابڙو
زاهدہ جي ڇپيل ٻن ڪتابن جو جائزو هيٺ پيش ڪجي ٿو:
”دنيا آکيرو“ زاهدہ جو پھريون شاعريءَ جو مجموعو آهي، جنھن جي ارپنا سندس والد ڪامريڊ تاج محمد ابڙو، وَرَ ڊاڪٽر محمد اسماعيل ميمڻ ۽ ٻارن، عبدالباسط، عبدالصمد، سسئي ۽ سونھن جي نالي آهي. 128 صفحن جو هيءُ ڪتاب ڪنول پبليڪيشن 2016ع ۾ شايع ڪيو، جنھن جو مھاڳ محمد ابراهيم جويو لکيو آهي، ٻہ اکر ڄام ساقي جا ۽ الحاج شاهنواز مسافر طرفان سندس شخصيت ۽ فن کي مڃتا ڏنل آهي جو سندن شاعريءَ ۾ استاد پڻ آهي. ان کانسواءِ مير نادر علي ابڙو (ليکڪا جو ڀاءُ) جا ۽ مشھور شاعر ع.غ تبسم جا ڪتاب جي باري ۾ خيال شامل آهن. هن شعري مجموعي جي شروعات رب پاڪ جي واکاڻ يعني حمد ۽ پوءِ نعت مبارڪ سان ٿيل آهي. باقي غزلون، نظم، آزاد نظم ۽ 2 گيت شامل آهن. نمونو هيٺين ريت آهي.
حمد:
ڪـر بخشش اي خداوند هر ڏوهہ ۽ گناھ،
ڪــر نــور جــي نــوازش، بــي نــور آهـيـان،
رحمان ڪر رحم تون، رحمت گهران پئي،
ڪــر مــھــر ’زاهــده‘ تــي مــشــڪور آهيان.
نعت جو نمونو هن ريت آهي:
وڇائي نيڻ قدمن تي ٻڌايان نعت بسم الله،
محمد مير مرسل کي عـطـا درجـا بـسـم الله.
هن ڪتاب ۾ آيل شاعري احساسن، محبتن، جفائن ۽ فطرت جي رنگينن جي اڻ ڳڻيل رنگن ۾ رڱيل آهي. زاهدہ وٽ زندگيءَ جا مختلف رنگ آهن جن جا عڪس هن دنيا آکيرو جي شاعريءَ ۾ چٽيا آهن. زاهدہ هن ڪتاب ۾ ٻہ پُر ترنم گيت ڏنا آهن. ”سنڌڙي منھنجي ٻولي“، ”مٺڙا موٽي اچجان“ جتي دنيا جا ڪيترائي محقق ۽ ٻوليءَ جا ماهر سنڌي ٻوليءَ جي قدامت تي ريسرچ ڪري پنھنجي کوجنا موجب مختلف نتيجا ڏيئي رهيا آهن اُتي زاهدہ تاج دل جي سچن جذبن ۽ آسان لفظن سان فقط چند سٽن ۾ حتمي نتيجو ڏيئي ڇڏيو.
جهوني موهن جي دڙي جھڙي،
اونهي سنڌوءَ جي تري جھڙي،
دشـــمـــن لاءِ ڪــا گــولــي آهي،
سنڌي منھنــجــي ٻــولــي آهــي.
بنيادي طور آئون شاعرہ ناهيان 22 ئي ڪتاب نثر ۾، لطيف شناسي، مضمون نويسي، تحقيق ۽ تنقيد ۽ ٻاراڻي ادب ۾ لکيا اٿم. (2015ع کان 2018ع تائين چار ڪتاب چٽاڀيٽيءَ جي سنڌيءَ جي مضمون ۾ بہ لکيم.) پر زاهدہ جي شاعري پڙهڻ کانپوءِ هڪوار دل چاهيم تہ جيڪر آئون بہ شاعري ڪيان، سادن سودن، سلوڻن ۽ اثرائتن لفظن ۾ چيل زاهدہ جا گيت، غزل ۽ نظم، ’دنيا آکيرو‘ ڪتاب جي سونھن جو سبب بنيا آهن.
عشق لامحدود: زاهدہ تاج جو ناول مئي 2018ع ۾ سنڌيا پبليڪيشن شايع ڪيو، هڪ حساس موضوع تي ليکڪا جي قلم مان نڪتل ’عشق لامحدود‘ جو فلسفو مجازي عشق کان حقيقي عشق جو بيان آهي. عينيءَ جي ڏکويل حياتي جي ڪهاڻيءَ ذريعي ليکڪا هڪ جوان بيوہ عورت جي حياتيءَ جي حالتن کي چٽيو آهي جا ٻي شادي ٿيڻ کان پوءِ مسئلن جي انبار ۾ جڪڙجي وڃي ٿي. مختصر ڪرادارن جيئن عيني، اقرا، صنم، آفاق، مصطفيٰ جي ذريعي ناول جي ڪھاڻيءَ جي اوک ڊوک ٿي آهي. ’قرات العين ننڍي لاڪون يتيم ٿي ٿيئي، سندس مامو اظھر کيس ۽ سندس ماءُ سيما کي پنھنجي گهر آڻي ٿو. سيما جي عمر ننڍي هئڻ ڪري اظھر ۽ سندس ماءُ سيما جي ٻي شادي هڪ با حيثيت ۽ نيڪ طبع شخص ايوب سان ڪرائين ٿا. جنھن جي زال وفات ڪري ويئي آهي ۽ کيس ٻن نياڻين صنم ۽ اقرا جو اولاد آهي، سيما کي ايوب مان هڪ پٽ شھباز ۽ هڪ نياڻي پيدا ٿيئي ٿي، هاڻي انھيءَ گهر ۾ اهي ٽي نياڻيون ۽ هڪ پٽ شھباز ماءُ ۽ پيءُ جي اکين جو ٺار آهن، وٽن ڪو بہ ويڳو سسٽم ڪونھي پاڻ ۾ محبت سان رهن ٿا.
قرات العين / عيني شروع کان دولت کي اهميت ڏيندڙ آهي، جا پنھنجي مامي جي پٽ کي بہ غريب سمجهي منھن گهٽ ٿي ڏئي حالنڪہ هو کيس چاهيندو پڻ آهي. دولت کي سڪون سمجهندي آفاق سان شادي ڪندي آهي، جو کيس ڪئناڊا وٺي ٿو وڃي جتي خوب گهمي ڦري زندگي مان لطف اندوز ٿي ٿيئي. پنهنجي مرد جي پيشي ۾ گهڻي مشغوليت سبب هوءَ اڪيلو گهمڻ ڦرڻ بہ لڳندي آهي، جنھن ۾ کيس ڊاڪٽر مصطفيٰ پاڻ ڏي متوجہ ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي وڃي ٿو ۽ پوءِ کيس آفاق بيوقوف ۽ سادو لڳندو آهي ۽ مصطفيٰ عقلمند ۽ Confident ۽ ان ريت هوءَ آفاق سان بحث ڪري طلاق وٺندي آهي ۽ مصطفيٰ سان ٻي شادي ڪندي آهي، جنھن مصطفيٰ ڊاڪٽر لاءِ هُن پنھنجو ٺھيل گهر تباهہ ڪيو، اهو هرجائي نڪتو، کيس غير عورت جي ٻانھن ۾ ڏسي عينيءَ جون وايون بتال ٿي وڃن ٿيون، ناول نگار لکي ٿي تہ:
”اف! انسان ڪيڏو نہ مطلب پرست ۽ خودپرست آهي، خوشين ۾ صرف پاڻ سان محبت ڪري ٿو ۽ جڏهن غم جي دونھاٽيل شام ۾ وڪوڙجي وڃي ٿو تڏهن کيس غم جو صحرا نظر اچي ٿو. شايد تڏهن ئي محل ۾ رهندڙن کي جهوپڙي نظر نہ ايندي آهي ۽ انڌيري ۾ ئي ديپ ٻارڻ جي ضرورت پوندي آهي.“ (ص- 63)
عينيءَ جي خوشين ۾ ڏار پئجي وڃن ٿا، هوءَ بلڪل ڀڄي ڀُري ويندي آهي، کيس دنيا جي عيش عشرت پاتال جو ترو محسوس ٿيڻ لڳي ٿي، هوءَ موٽ کائي پنھنجي خالقِ حقيقيءَ ڏي مڙي ٿي.
اِتان ئي ناول جي موضوع جي مقصديت ظاهر ٿئي ٿي، شاهہ جو رسالو پڙهندي عينيءَ کي شدت سان احساس ٿئي ٿو تہ هوءَ مورک هئي جنھن پنھنجي پالڻھار جو در ڇڏي ڪوڙا دَرَجانچيا. دولت جي موهہ کيس پنھنجي اصل کان پري ڪري ڇڏيو. شاهہ جي تہ هر سورميءَ ۾ خدا لڪيل هو ۽ شاهہ جي لکيل هر عشق ۾ حقيقي عشق موجود هو. رابعہ بصري، منصور حلاج، عبدالقادر جيلاني ۽ ٻين صوفين جي مطالعي کيس الستي راز ارپي ڇڏيا. مطالعي جو سبب اهو مجازي عشق جي چوٽ هئي، جنھن کان پوءِ هوءَ هڪ نئين دڳ تي هلڻ لڳي هئي. ۽ هاڻي هوءَ ان نتيجي تي پھتي هئي تہ دولت کان وڌيڪ اهم انسان آهي ۽ انسان جي محبت کان وڌيڪ انسانيت جي محبت اُتم آهي ۽ اهو ئي ’عشق لامحدود‘ آهي. هوءَ انسانيت جي خدمت ۾ جنبي ويئي ڪائنات سان گڏ يتيم خاني جي سار سنڀال سان کيس سچو سڪون مليو، هوءَ پنھنجي حياتي ’سوئيٽ هوم‘ جي ٻارن کي سھارو ڏيڻ ۾ گذارڻ لڳي، سندن پيرن تي بيھڻ کيس لامحدود خوشي ڏني.
جيئن تہ ناول هڪ طويل صنف آهي، جنھن ۾ ناول نگار کي ناول جي سڀني جُزن تي توجهہ ڏيڻي پوندي آهي، ڪردارن جي ڀرپور موجودگي جو احساس ڏيارڻ، ڪھاڻيءَ ۾ ربط قائم ڪرڻ، مڪالمن جي اڻت فنڪاريءَ سان ڪرڻ، منظر نگاري، ٻوليءَ جي سهڻي استعمال ۽ ٻين فني ضرورتن جو خيال رکڻ ۽ خاص طور مقصديت جو خيال رکڻ، هڪ سٺي ناول لاءِ ضروري آهي.
زاهدہ تاج ابڙو هڪ ذهين قلمڪار آهي، اجائي ڊيگهہ کان پاسو ڪندي هوءَ مقصدي طور جيڪو ادب تخليق ڪري ٿي ان ۾ سماجي اصلاح جو پھلو موجود آهي. هيءُ ناول پڻ نيڪ نيتيءَ جو پيغام آهي، جنھن ۾ هُن مادي ڊوڙ واري زندگيءَ ۾ پڙهندڙن کي روحانيت ڏي موڙيو آهي ۽ لامحدود عشق جو نظريو هلندڙ حالتن هيٺ سھڻائيءَ سان بيان ڪيو آهي. زاهدہ جو هيءُ پيار جو پورهيو انشاءَ الله ادبي تاريخ ۾ مقام ماڻيندو.