مؤرخ ۽ محقق (تاثر)
هاڻي ڳالھ مڙيئي ڳُڙ هئي، ڪيئن چوانس تہ اسان وٽ تہ ادب ۾ اهي سنڌاسيڙها ختم ئي ٿيندا پيا وڃن. هتي تہ مؤرخ کي محقق ۽ محقق کي نقاد پيا سڏين تنقيد جي ڪتابن کي تحقيق ۽ تحقيق جي ڪتابن کي تاريخ جا ايوارڊ پيا ملن. آئون سنڌي لئنگئيج اٿارٽيءَ پاران مليل ڪتابن جي انعامن تي غور ۽ فڪر ۾ هيس جو محمد وليءَ اچي مؤرخ ۽ محقق جو ڌماڪو ڪيو. مون کي سوچن مان موٽائڻ لاءِ هڪدم چوڻ لڳو تہ، ”امان ناني، مون پنهنجي فرينڊس کي چيو آهي تہ، ميري ناني رائيٽر هين مين ان سي پوڇونگا پهر ڪلاس مين ڪل ٽيچر ڪو بتائونگا“.
ڏٺم تہ معاملو وڌي عزت جو ٿي ويو کيس مؤرخ ۽ محقق جو فرق ٻڌائڻ تمام ضروري ٿي پيو ڪيئن ننڍڙي معصوم کي ٻڌايان تہ، نقاد چون ٿا تہ، محقق پرائي مال تي ٽوپي نراڙ تي سڌي ڪندو آهي ۽ مؤرخ گشا هڻندو آهي ۽ سڀني کان اُتم نقاد پاڻ ئي آهي جو سڀني جا پٽڪا لاهي ٿو ۽ پنهنجو پاڻ کان مٿي ڪنهن کي بہ نہ سمجهندو آهي پر اهي سڀ ڳالهيون کانئس، مٿي هيون. ان ڪري پيار ڪندي چيم تہ، ”ڏس راڻا! تون جيڪا پُڇا ڳاڇا ڪري رهيو آهين اها مون کان سواءِ ٻين کان بہ ڪندين وري ڊڪشنري ۽ گوگل تي بہ سرچ ڪندين تہ اها تحقيق آهي ۽ محقق حقيقتون جمع ڪري نتيجا پيش ڪندو آهي ۽ مؤرخ اڄ جون حقيقتون ۽ واقعا صبح ٻڌائڻ وارو تاريخ دان آهي مطلب تہ مؤرخ ماضيءَ کي سرچ ڪري تاريخ لکندو آهي تہ محقق پڻ سرچ ئي ڪندو آهي هڪ لحاظ کان ٻنهي جو ڪم ڳولها/Searching آهي. کلندي چيومانس، ”اهو ڪم تون بہ ڪري رهيو آهين، تون ننڍڙو محقق بہ آهين تہ مستقبل جو مؤرخ پڻ“. هن خوش ٿي مون ڏي نهاريو ڄڻ سندس ذهن تان هماليه جبل جيڏو بوجھ لهي ويو هجي، ٺينگ ٽپا ڏيندو پنهنجي ڪمري ڏي هليو ويو.
8-4-2016