مھاڳ: پئي پراڻو نہ ٿئي (اعجاز ممنائي جو ڪتاب اندر جا اندوھ)
مون ورندي ڏني مانس تہ ادا لطيف سائينءَ تي لکندڙن، پڙھندڙن، ھنئين سان ھنڊائيندڙن، شاھ جي شيدائين جي لاءِ منھنجي دل ۾ وڏي عزت ۽ احترام جا جذبا موجود آھن ھيءُ ڪو معمولي ڪم نہ آھي توھانکي اڳواٽ ھي ڪتاب لکڻ تي مبارڪباد ھجي جيئي لطيف، جيئن لطيف سرڪار جا پارکو ۽ پانڌيئڙا...
اڄ پنھنجي ڪمٽمينٽ تي قائم رھندي ھن مسودي تي مھاڳ لکڻ ويٺي آھيان
”شاھ عبداللطيف ڀٽائي سنڌ ڌرتيءَ جو اھڙو لازوال اڻملھ واحد شاعر شمار ٿئي ٿو جنهن بابت گهڻو ڪجھ لکيو ويو آھي ۽ گهڻو ڪجھ لکيو ويندو سندس فن اڄ بہ جرڪي پيو تہ ايندڙ وقت ۾ پڻ قائم ۽ دائم رھندو“ پنھنجي ئي لکيل مٿين جملن تي سوچيان پئي تہ آخر انھيءَ جو سبب ڇا آھي اھو سوچڻ ۽ غور و فڪر ڪرڻ جو ھنڌ ضرور آھي تہ شاھ جي رسالي جي قائم ۽ دائم رھڻ جا ڪھڙا سبب آھن؟
سندس شاعري آفاقي شاعري آھي سنڌي ٻوليءَ جي لغت جو اڻ کٽ خزانو آھي سنڌ جي ڪلاسيڪل داستانن جي شاعريءَ جو حسين ورجاءُ آھي علم عقل ۽ عرفان جو سمنڊ آھي ھيڻن جي ھمراھي آھي. سنڌي عورت جي پاسخاطري آھي، روحاني راز آھي، اندر جو اسرار آھي، ڇا ڇا نہ آھي ھن شاعريءَ ۾ ؟ ھر پاسي کان ھن خزاني کي پلٽايو ويو آھي تہ ھر پاسي کان نوان نوان گوشا ظاھر ٿيا آھن ڄڻ ائين لڳي ٿو تہ ھيءُ شاعر ھر وقت جو ، ھر دؤر جو، ھر صديءَ جو ، ھر ساعت جو آواز آھي سندس ئي لفظن ۾ تہ، ”وکر سو وھاء جو پئي پراڻو نہ ٿئي“
آءٌ سمجهان ٿي تہ ھن لازوال شاعريءَ جي صدين کان قائم ۽ دائم ھئڻ جي انيڪ سببن ۾ ھڪ سبب اھو بہ آھي تہ ھي وکر پراڻو ٿيندڙ نہ آھي ۽ نہ ئي ان جي واپرائڻ سان گھٽجڻ ۽ ضايع ٿيڻ جو امڪان آھي بلڪه ھر دور ۾ جديد آھي اسين ڀلي ھن کي وقت جي حساب سان قديم ۽ ڪلاسيڪل شاعري شمار ڪريون پر غور سان ڏسون تہ ھيءَ شاعري ھر دؤر جي جديد شاعري آھي ھر لحاظ کان پڙھڻ ۾ نت نئين لڳندي ۽ پڙھندڙن جي دل ۽ دماغ جا گوشا مختلف ڏسائن کان روشن ڪندي سماج جي ھر فرد کي پاڻ ڏي ڇڪيندڙ آھي.
اعجاز ممنائي لطيف سائينءَ جي ڪلام جي اڀياس مان ڇا پرايو آھي ۽ انھيءَ کي پنھنجي قلم وسيلي لفظن جو روپ پارائي ”اندر جا اندوھ“ ڪتاب ۾ ڪھڙي ريت پيش ڪيو آھي اھا راء پڙھندڙ ئي ڏيندا پر جيئن مون ھن مسودي جي ورق گرداني ڪئي آھي مونکي سندس پيش ڪيل موضوع ڪارائتا لڳا آھن تہ انھن موضوعن تي سندس سوچون ۽ ويچار وڻندڙ محسوس ٿيا آھن ھن جن بہ موضوعن تي لکيو آھي انھن مان ڪجھ تي اڳ ۾ پڻ لکجي چڪو آھي پر جيئن تہ ھرھڪ ليکڪ جو ساڳئي موضوع تي نقطئہ نظر الڳ الڳ ھجي ٿو انھيء لحاظ کان انھن موضوعن جي افاديت پنھنجي جڳھ تي مسلم چئبي ”اندر جا اندوھ“ ڪتاب ۾ ڪل 34 مضمون ڏنل آھن جن مان ڪي لطيف سائينءَ جي رسالي جي سُرن بابت آھن جيئن سر يمن ڪلياڻ، سر کنڀات، سر سريراڳ، سر ڪوھياري، سر سھڻي، سر کاھوڙي، سر مومل راڻو ۽ سر ڏھر آھن شاھ سائينءَ جي قلمي نسخن تي پڻ نظر وڌل آھي ڪربلا جي واقعي کي ”ڀٽائي ڪربلا جو حقيقي عزادار“ جي عنوان سان سر ڪيڏارو جي بيتن ۽ مفھوم سان پيش ڪيو آھي شاھ سائينءَ وٽ چرخي چورڻ جو سبق (ڪاپائتي) جي حوالي سان پڻ ھڪ سٺي ڪاوش آھي تہ ڪانگ ملڪي معاملن جو سفير يا پکين جي پريت ۽ ڀٽائيءَ جو ڪلام پڻ شاھ جي رسالي ۾ آيل پکين جي ذڪر بابت سھڻا مضمون آھن شاھ جي شاعريءَ ۾ اکين جو تذڪرو يا شاھ جي ڪلام ۾ زبان جو ذڪر اھميت جوڳا مضمون آھن شاھ ڀٽائيءَ جو صوفي فڪر ۽ فلسفو شاھ ڀٽائي دعائن جو در مضمون پڻ پنھنجي موضوع ۽ مواد جي ھڪ جھڙائي کان نھايت ئي وڻندڙ آھن ليکڪ لکي ٿو تہ ”لطيف سرڪار وٽ پنھنجي ديس، سنڌ ڌرتيءَ جو درد بہ پختو ۽ پڪو نظر اچي ٿو ھُو پوري عالم جو دعاڳو آھي ڇوتہ پاڻ امن پرست آھي ھو نفرت کان ڪناره ڪش آھي ھن کي پوري دنيا ۾ ڦھليل خشڪ سالي نہ ٿي وڻي ھُو اھو نہ ٿو چاھي تہ خدا جي رحمت زحمت ۾ داخل ٿي وڃي انڪري سر سارنگ جي طويل بيت ۾ پوري عالم لاء آخر ۾ دعا جا ڪلما ھن ريت بيان ڪيائين
سائينم سدائين ڪرين مٿي سنڌ سڪار
دوست تون دلدار عالم سڀ آباد ڪرين
جڏھن سندس دعائون اگهي وڃن ٿيون تہ مينھن جي پالوٽ سبب سڀ تر ترايون ڀرجي وڃن ٿيون ھاري ھر سنباھينِ ٿا پٽن مان کستوريءَ جي خوشبوءِ اچي ٿي سنگهاريون پرھ ڦٽيءَ جو مکڻ پيون ولوڙين ۽ ڏاڍو خوش پيون ٿين مطلب تہ لطيف سرڪار ھر انسان جا ڏک سک پنھنجي شاعريءَ ۾ بيان ڪري سچ پچ تہ وڏو ڪمال ڪيو آھي انھيءَ نُڪتي جي وضاحت ۾ اعجاز ممنائي ٻيا بيت پڻ ڏنا آھن.
اعجاز ممنائي شاعر ۽ نثر نگار آھي ۽ خاص طور تي مضمون نويسيءَ ۾ سندس ڪم موجود آھي 50 کن لطيفي مضمون ۽ مقالا لکيا جن مان ڪجھ ثقافت کاتي طرفان شايع ٿيل ڪتابن ۾ سر ڪوھياري سر آسا ۽ سر پرڀاتي ۾ شامل آھن ان کانسواءِ ڪيترين ئي اخبارن ۽ مئگزينن ۾ سندس تحريرون شايع ٿينديون رھن ٿيون جن جو خاص موضوع ملڪي حالتون بزرگ ھستين ۽ شاعرن تي تحقيقي ڪم آھي جنهن مان يقيناً ٻيا پڻ سھڻا ڪتاب ڇپجي ظاھر ٿيندا سندس لکڻ جو پنڌ اڃان جاري آھي.
شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ جي آفاقي شاعريءَ کي سمجهڻ ۽ سمجهائڻ جي سلسلي تحت لکيل ”اندر جا اندوھ“ ڪتاب ڀٽ ڌڻيءَ جي سدا حيات شاعريءَ جا ڪيترائي رخ ظاھر ڪري ٿو جن مان ھن لاکيڻي شاعر جي وسيع القلبي، وسيع النظري، ڪائناتي مطالعي سان گڏ، ڌرتيٍءَ واسين لاء پيار جو پيغام ظاهر ٿيئي ٿو.
ڊاڪٽر پروين موسيٰ ميمڻ
13 جنوري 2021ع
اي–03، ڏيپلائي ٽائون، حيدرآباد