سنڌ جا ٽماٽا ۽ ايران جا شهنشاهه
قاجار گهراڻي جو پرشيا (ايران) تي 1785ع کان وٺي 1925ع تائين راڄ رهيو جنهن دوران هنن جا 8 کن بادشاهه ٿيا. قاجر بعد ايران تي پهلوي گهراڻي جو راڄ هليو جنهن جو پهريون حاڪم رضا شاهه پهلوي 1925ع کان 1941ع تائين ٿيو جنهن هن ملڪ جون صديون پراڻو نالو “پرشيا” بدلائي ايران رکيو. ان بعد هن جو پٽ محمد رضا شاهه پهلوي تخت تي ويٺو جيڪو “شهنشاهه ايران” جي نالي سان مشهور ٿيو ۽ جنهن راڻي فرح ديبا سان شادي ڪئي. شهنشاهه ايران کي 1979ع واري اسلامي انقلاب ۾ امام خمينيءَ ملڪ مان ڀڄائي ڪڍيو.
قاجار گهراڻي کان اڳ ايران تي زند گهراڻي جو راڄ هو. زند گهراڻي جو آخري بادشاهه لطف علي خان زنده هو جنهن کان ڪاجار گهراڻي کي ايران جو تخت و تاج مليو.
گذريل ڪالمَ ۾ نئوديري (لاڙڪاڻي) ۾سراج راشدي جي پوکيل ٽماٽن تي ايران جي قاجار گهراڻي جي حاڪمن جي ڳالهه نڪتي ته ايران جا ڏينهن ياد اچي ويا.
زند فئملي جو آخري بادشاهه لطف علي خان زند 1789ع ۾ پنهنجي پيءُ جعفر خان جي وفات بعد تخت تي ويٺو. جعفر خان کي سندس هڪ غلام زهر ڏئي ماريو جنهن جي پويان خاندان جي هِڪَ مخالف ميمبر سيد مراد خانَ جو هٿ هو. لطف علي زند تخت تي وهڻ لاءِ زند گهراڻي جي گادي واري شهر شيراز جو رخ رکيو جِتي پهچڻ سان هِنَ سيد مراد خان جي وٺ پڪڙ ڪئي ۽ ڦاهيءَ تي چاڙهيو. لطف علي خان 1769ع ۾ ڄائو 20 سالن جي ڄمارَ ۾ 1989ع ۾ تختَ تي ويٺو ۽ 1974ع تائين ايران تي حڪومت ڪئي. سندس حڪومت جي آخري ڏينهنَ ۾ بام شهر جي حاڪم کيس دوکي ذريعي سوگهو ڪري آغا محمد خان حوالي ڪيو جيڪو وڏي عرصي کان بدلي وٺڻ جي باهه ۾ پچري رهيو هو. لطف علي سان شاهي ڪورٽ جي غنڊن ذريعي جنسي ڏاڍائي ڪئي وئي ان بعد هن جون اکيون ڪڍيون ويون. آغا محمد خان پنهنجو بدلو وٺڻ لاءِ لطف علي کي کَسي (Castrated) ڪرايو ان بعد کيس تهران جي جيلَ ۾ رکي مٿانهس ظلم برقرار رکيو. آخر ٽي سالَ کن تڪليفون سهڻ بعد وفات ڪري ويو.
انگريز ليکڪ سر هارفورڊ جونس هن شهنشاهه جو واقفڪار هو جنهن پنهنجي ڪِتابَ ۾ لطف علي جي ڏک ڀرئي موت بابت لکيو آهي ته هن کي ڪيئن چيچلائي چيچلائي ماريو ويو. ان کان علاوه هن جي پٽ کي به کَسي ڪري کدڙو ڪيو ويو. هن جي ڌيئن کي ملڪَ جي گهٽ ۽ ڪمتر ذاتين جي ماڻهن سان زوريءَ پرڻايو ويو ۽ زالَ جي سخت ترين بي عزتي ڪئي وئي. سر هارفورڊ جونس لطف علي لاءِ لکي ٿو ته پرشيا جي بادشاهن ۾ دلير سورهيه هو.
لطف علي خان رند جو مقبرو تهران جي پراڻي بازار امامزاده زيد ۾ آهي. سندس قد آدم تصوير سدا آباد محل ۾ رکيل آهي. سندس نالي شيراز شهر ۾ هِڪ اهم روڊ آهي. لطف علي لاءِ چون ٿا ته هو نه فقط سهڻو جوان هو پر وڏي همٿ وارو ويڙهاڪ مڙس هو. ايران ۾ اها ڳالهه مشهور آهي ته هن مرڻ کان اڳ اڪيلي سر چوڏهن ماڻهن سان ٻن ڪلاڪن لاءِ وڙهندو رهيو. چون ٿا ته هو جيڪڏهن آغا محمد خان کي شڪست ڏئي وجھي ها ته زند گهراڻو اڃا ختم نه ٿئي ها ۽ هن جو نيڪنامي مان عوام کي فائدو رسي ها. پر شهنشاهه لطف علي خان زند جي وفات سان زند گهراڻي جي 44 سالن جي راڄ جي پڄاڻي ٿي وئي ۽ آغا محمد خان قاجار جي تخت تي وهڻ سان پرشيا تي قاجار گهراڻي جي حڪومت شروع ٿي جيڪا 1925ع تائين 131 سال هَلي.
آغا محمد خان قاجار ڪير هو؟ هن زند گهراڻي جي حاڪم سان هي ظلم ڇو ڪيو؟ ڇا هن ڪنهن ڳالهه جو بدلو ورتو؟
آغا محمد خان پرشيا (ايران) جي جنگجو قبيلي قاجار جو سردار هو. پاڻ 1742ع ۾ ڄائو ۽ ڇهن سالن جو هو ته ايران جي ان وقت جي شهنشاهه عادل شاهه هن جي پيءُ حسن خان کي سياسي دشمني ڪري مارائي ڇڏيو. هن نٿي چاهيو ته سندس مخالف قبيلي جو ڪو ماڻهو اڳتي هلي ڪو اهڙو طاقتور ٿئي جو هن کان ايران جو تخت کسي. شهنشاهه عادل شاهه نه رُڳو پيءُ کي قتل ڪرايو پر هن جي پٽ آغا محمد خان جي Castration ڪرائي کَسي بنائي ڇڏيائينس. کدڙو ٿي وڃڻ جي باوجود قاجار قبيلي هن کي 1758ع ۾ سورهن ورهين جي ڄمار تي پهچڻ تي پنهنجو سردار بنايو. چئن سالن بعد هنن جي ڪنهن مڪاني مخالف ڌر آغا محمد خان کي قابو ڪري ان وقت جي شهنشاهه ڪريم خان زند (لطف علي زند جي ڏاڏي) جي ڪورٽ ۾ شيراز موڪليو جِتي هو شهنشاهه جو 16 سالَ يرغمالي ٿي رهيو. کيس 1758 ۾ ڀڄڻ جو موقعو مليو. ان ئي سال شهنشاهه ڪريم خان زند گذاري ويو ۽ تخت تي قبضي لاءِ هڪ نه ختم ٿيندڙ خانه جنگي ۽ جهيڙن جو سلسلو شروع ٿي ويو. ايتري قدر جو ڏهن سالن اندر 6 شهنشاهه بدلجندا ستون لطف علي خان زند ٿيو. ان دوران آغا محمد خان قاجار کي سٺو موقعو ملندو رهيو ۽ هن زندن خلاف خوب بلوو قائم رکيو. 1794ع ۾ هن کي شهنشاهه لطف علي زند کي سوگهو ڪرڻ ۾ ڪاميابي نصيب ٿي ۽ هن جو بڻ بنياد ختم ڪرڻ ۽ پنهنجو بدلو وٺڻ لاءِ لطف علي کي انڌو ڪري پوءِ کَسي ڪيو ويو. ان بعد سندس پٽ کي به کَسي ڪيو ويو ۽ سندس ڌيئرن ۽ زالَ سان به ظلم جاري رکيا ويا ۽ پاڻ ايرانَ جو شهنشاهه 1925ع تائين 131 سالَ هليو، جنهن ۾ ڪل اٺ بادشاهه ٿيا. ان بعد ايران تي پهلوي خاندان جو راڄ شروع ٿيو جنهن جي ٻئي شهنشاهه محمد رضا شاهه پهلوي کي امام خميني جي انقلابَ ملڪ ڇڏڻ تي مجبور ڪيو ۽ ايران کي هِڪُ جمهوري مُلڪ ۽ اسلامي ريپبلڪ بنايو ويو.