لطيفيات

ڏورڻ منجهان ڏسُ (لطيفي معلومات موضوع وار)

ھن ڪتاب ۾ لطيفي معلومات موضوع وار جنھن ۾ ٽوٽل ايڪيھہ موضوع ڏنل آهن ۽ انھن سمورن موضوعن ۾ مختلف نموني جا سوال ٺاهي بھترين نموني سان سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي، جيئن لطيف سائينءَ جو خاندان، لطيف سائينءَ جي زندگي، ماڳن مڪانن، ڪانفرنسون، ڏهاڙا، شاھہ لطيف ايوارڊ وغيرھہ بابت هن ڪتاب ۾ معلومات ڏنل آهي، تنھن کان علاوه پکين ۽ ٻوٽن، وڻن ۽ گاهن، نبين ملائڪن سڳورن جو ذڪر هن ڪتاب ۾ موجود آهي، جيڪو لطيف سائين پنھنجي رسالي ۾ ذڪر ڪيو آهي. لطيف سائين تي ڪيل فقيرن جي شاعري پڻ هن ڪتاب ۾ شامل آهي. لطيف سائين جي همعصرن بزرگن بابت چڱي ڄاڻ هن ڪتاب ۾ ڏنل آهي، لطيف سائين جي دور ۾ پورهيت قومن ۽ انھن جي ڪاروبار بابت مختلف سوال ڏئي سمجهايو ويو آهي.

Title Cover of book ڏورڻ منجهان ڏسُ (لطيفي معلومات موضوع وار)

شاهه سائين جي همعصر بزرگن ۽ عقيدتمند فقيرن بابت

سوال: شاهه سائين جي همعصر ميان عيسى جو انتقال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1742ع. (حوالو، ڪتاب. ڪامل درويش شاهه لطيف، ڇاپو 2009ع، ص، 23).
سوال: ڪهڙي شاعر جي شاعريءَ ۾ ، سسئي پنهون، سهڻي ميهار، ليلا چنيسر، تماچي ۽ نوري، عمر ماروي، ليلى مجنون ۽ يوسف زليخا جي قصن ڏي اشارا ملن ٿا؟
جواب: ميين عيسى جي شاعريءَ ۾.
سوال: ڪهڙي شاعر سلوڪ جي ويهن بابن ۾ بيت چيا آهن؟
جواب: ميين عيسى.
سوال: ميين عيسى ”رات سُهائي ڀون سنئين“ جي شروعات سان ڪيترا بيت چيا آهن؟
جواب: ڇهه بيت.
سوال: شاهه ڪريم بلڙيءَ واري جي شان ۾ هي سٽون ڪنهن جون چيل آهن؟
حضرت سيد عبدالڪريم جيون جي بلڙي وارا
منجهه رسالي تن جي حرف لکيا ههڙا
ته جو هلندي دنيا دار کان موڪلائي فقير
ان کي غرض ناهه ٻيو مگر طمع تڪرارا.
جواب: ميين عيسى.
سوال: ڀينءَ پور ۾ ڪهڙو بزرگ شاهه لطيف جو خليفو ٿيو هو؟
جواب: ميان اسماعيل فقير سمون.
سوال: بدين ضلعي ۾ شاهه سائين جا ڪهڙا ساٿاري هئا؟
جواب: ڀڳت ميڪڻ داس، دودو نهڙيو، سانولو نانگو، خواجه محمد زمان لنواري وارو، رمضان جت، عبدالعظيم، گنگا جتڻ، امين شاهه نانگو، ڏاتو کوسو، جمال شاهه، ٺارو شاهه، گهنور جت، رکيو لنڊ، کيئو لنڊ، اسماعيل دنبڙي ترائي وارو، احمد کٽي عرف پيرو کڻي ۽ سومار ريٻاري، شاهه جا همعصر هئا.
سوال: شاهه سائين جي دور ۾ ڪهڙي خطي کي وڻجارن جو ديس چوندا هئا؟
جواب: لاڙ خطي کي.
سوال: شاهه سائين جو خليفو دودو نهڙيو ڪٿي رهندو هو؟
جواب: ميون سراءِ الدين پٽيهل جي اولهه طرف.
سوال: شاهه سائين پنهنجي ڪهڙي خليفي کي پنهنجي گودڙي، رومال ۽ ابوڇڻ عنايت ڪيو هو؟
جواب: دودي نهڙئي کي.
سوال: ڪهڙي بزرگ مانڌر ۾ شاهه لطيف جي راڳ جي روايت بنا دنبوري جي ڌناسري انداز ۾ رکي هئي؟
جواب: محمد رحيم سوڍو.
سوال: شاهه سائين کي ڪهڙي بزرگ جي جوڙ تي فخر ٿيو هو؟
جواب: امين محمد شاهه عرف نانگو شاهه جي جوڙ تي.
سوال: شاهه سائين نانگي شاهه سان ملاقات ڪٿي ڪئي؟
جواب: لاکاٽ ۾.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ لاءِ چيو ته:
جياسون جوڙ ٿي، نانگو ڏٺو سون نت،
چنجهو هو سون چت، کُلي اڄ سو باغ ٿيو.
جواب: امين محمد نانگي شاهه لاءِ.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو همعصر محرم مهيني ۾ زور سان نغارا وڄائيندو هو؟
جواب: سيد امين عرف نانگو شاهه.
سوال: سانول فقير جي وصال کانپوءِ شاهه سائينءَ پنهنجن فقيرن کي ڇا فرمايو؟
جواب: شاهه سائينءَ فقيرن کي فرمايو ته، مون کي پنهنجن پيارن جون مڙهيون مارين ٿيون، هلو ته هتان هلون.
سوال: شاهه سائينءِ لاڙ طرف هڪ وڏو باغ ڪٿي پوکيو هو، جيڪو پوءِ ”شاهه جو باغ“ نالي سان مشهور ٿيو؟
جواب: بدين شهر ۾ زرگر محلي جي ڀرسان، اتي شاهه لطيف جو اوتارو به آهي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙن ٻن همعصر بزرگن جي وفات جي ڏک ۾ هيءُ بيت چيو؟
هيءُ جي هئا هاڻ، ته مٿن هوند حق ٿيو،
پيهي ويا پاڻ، مڙهيون مون مارينديون.
جواب: سيد محمد امين شاهه ۽ سانول فقير جي ڏک ۾.
سوال: شاهه سائين کي ڪهڙي فقير چيو ته شاهه جهان ۽ اورنگزيب جي ڏينهن ۾ عبداللطيف ڪيسر هتي جو معروف بزرگ هو؟
جواب: سانول فقير.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ ڏي اچڻ وقت اڪثر پيرين اگهاڙو ايندو هو؟
جواب: سيد لله عرف سيد لعل محمد للاڻي. بدين کان اتر اولهه طرف ٻن ميلن تي.
سوال: شاهه سائين ڏاتو فقير کوسي سان ڪٿي ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: وهڻائي لڳ بدين.
سوال: ”ڏاتا ڪيتا لوڙڳيون“ ڀٽائي صاحب اهو جملو ٻڌي ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: ڏينهان ڏاري وسيس، راتيون روئن رت ڦڙا،
لنڊيءَ جي لبيس، ڪانڌ ڪمينيءَ کٽيو.
سوال: شاهه سائينءَ جي دعا سان ڪهڙو فقير جلد ئي شاهوڪار ٿيو هو؟
جواب: جمعو فقير غنياڻي.

سوال: شاهه سائينءَ لاڙ جي علائقي ۾ وڌ کان وڌ ڪهڙن شهرن ۾ اچي ترسندو هو؟
جواب: بلڙي شاهه ڪريم ۽ ونگو ولاسو.
سوال: شاهه سائين لاڙ جي سفر وقت ڪهڙن ماڳن تي مانجهاندو ڪندو هو؟
جواب: تلهار ۾. بڙ جي ڍوري ۾. نصرپور. ٺٽو. شيخ قرهئو ڀانڊاري جي اوطاق بدين. شاهه ڪريم بلڙيءَ واري. ونگو ولاسو.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي شاعر جي 122 بيتن مان متاثر ٿيو هو؟
جواب: شاهه لطف الله قادري.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ جا بيت وڏي پاٻوهه سان ڳايا هئا؟
جواب: شاهه لطف الله قادري.
سوال: شاهه سائين ڪڇ جي سفر تي ويو ته کيس ڪڇ جي ملن عقيدت سبب ڪهڙو ننڍڙو ڇوڪرو خدمت چاڪري لاءِ ڏنو هو؟
جواب: جمعون ملئون.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙي فقير حضرت عثمان غني جي نسبت سان غنياڻي سڏبو هو؟
جواب: جمعون ملئون غنياڻي.
سوال: قبلا مون اوهان جو امر مڃي، کارو وسائڻ لاءِ هتي اچي گهاريو، هاڻي وٽم اوهان رهو يا پاڻ سان گڏ وٺي هلوم، اهي لفظ شاهه سائينءَ کي ڪنهن چيا هئا؟
جواب: ميين محمد ابراهيم آڌيلي.
سوال: تون اتي ئي رهه اسان توکي پنهنجي اڌ امانت ڏيون ٿا، اهي لفظ شاهه سائينءَ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: ميين محمد ابراهيم آڌيلي کي.
سوال: اسان کي به اڏيرو لال آڏو آهي، تو کي به اڏيرو لال آڏو آهي؟ اهي لفظ شاهه سائينءَ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: ابراهيم آڌيلي کي. (ذات، سومرو)
سوال: ابراهيم آڌيلي جي مزار ڪٿي آهي؟
جواب: اڏيري لال کان ڏيڍ ٻه ڪلوميٽر مفاصلي تي ڏکڻ طرف تعلقو گهوڙا ٻاري.
سوال: ابراهيم آڌيلي جي مزار جي ويڪر ۽ ڊيگهه ڪيتري آهي؟
جواب: ويڪر 12 فوٽ ۽ ڊيگهه 8 فوٽ.
سوال: شاهه سائينءَ جي پيرو کٽيءَ سان ملاقات ڪٿي ٿي؟
جواب: تعلقي بدين ۾ مهڙا جي قديم شهر ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر مليريون (لوئيءَ جو قسم) ٺاهڻ جو وڏو ماهر هو؟
جواب: پيرو کٽي عرف احمد کٽي.
سوال: شاهه سائينءَ کي ڪهڙي بزرگ مليري کٿو تحفي طور ڏنو هو؟
جواب: پيرو کٽيءَ.
سوال: ڪهڙي بزرگ پنهنجي ٺاهيل ملير (لوئيءَ جو قسم) شاهه سائينءَ جي ڪلهن تي رکي سندس پوئلڳ ٿيو هو؟
جواب: پيرو عرف احمد کٽي، مهڙا شهر.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي مريد پيرو کٽيءَ مٿان ٻه اُٺ گهوريا هئا؟
جواب: رکئي لنڊ.
سوال: شاهه سائين جڏهن پيرو کٽيءَ وٽ آيو هو ته، کيس ڪهڙو سخي ياد آيو هو؟
جواب: سخي ڄام مهڙ سمو.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي ڳوٺ ۾ سال ۾ هڪ ڀيرو ضرور ويندو هو؟
جواب: ڳوٺ گهنور جت.
سوال: ڪهڙي ڳوٺ ۾ پيرو کٽيءَ پنهنجي ٺاهيل خاص ملير کڻي اچي شاهه سائينءَ جي ڪلهن تي رکي هئي؟
جواب: گهنور جي ڳوٺ ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي خاص مريد پيرو کٽيءَ مٿان ٻه اُٺ گهوريا هئا؟
جواب: شاهه لطيف جي خاص مريد رکئي لنڊ.
سوال: پيرو کٽيءَ گهوريل اُٺ، شاهه سائينءَ جي ڪهڙي معتقد کي ڏئي ڇڏيا؟
جواب: سومي ريٻاڙيءَ کي.
سوال: شاهه سائينءَ جي ٺاروشاهه بخاريءَ سان ملاقات ڪٿي ٿي؟
جواب: موجوده ٽنڊي باگي شهر جي اتر طرف ڏيڍ ڪلوميٽر پنڌ تي کڏارو روڊ جي اڀرندي طرف.
سوال: وهڻائيءَ ۾ شاهه سائينءَ سان ٺاروشاهه بخاريءَ جو ذڪر ڪنهن ڪيو هو؟
جواب: محمد هاشم نالي جيڪو ٺاروشاهه جو وڏو خليفو هو.
سوال: هي بيت شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر شاعر جو آهي؟
گگن گجي آئيا، مٿي ٿر ٿمي،
ڪي گجا ڪي گُجا، ڪي گگر منجهه گهي،
گجاوتيون گجمير جون آيون چڙهه چڙهي،
ڀاريون تن ڀٽن تي، ڪن پيئون سونگ سهي،
اَهي ۽ پهي، سڀئي ساريان سومرا.
جواب: جوڳيسر ٿريءَ جو.
سوال: شاهه سائينءَ جو خليفو ڇتو فقير لاکاڻي جت ڪٿي رهندو هو؟
جواب: سراڙي، ڪڇ.
سوال: شاهه سائين جو همعصر شاعر ميڪڻ ڪهڙي ڳوٺ ۾ ۽ ڪڏهن ڄائو؟
جواب: 1666ع ۾ ڪڇ جي ڳوٺ کونڀڙي ۾. 1723ع به ملي ٿو.
سوال: شاهه سائين جي همعصر ميڪڻ جو چالاڻو ڪڏهن ٿيو؟
جواب: سنبت 1786ع ۾ اسو مهيني 14 تاريخ تي. 1739ع به ملي ٿو.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر پنهنجي جيون ليلا کي ويڙهيندي جئري ئي سماڌي ورتي هئي؟
جواب: گرو ڏاڏو ميڪڻ. ڳوٺ ڌرنگ لڳ هٻو جبل جي هنج ۾.
سوال: ڪهڙي بزرگ، شاهه سائينءَ کي ڪوٽيشور، نارائڻ سر، گرنار، ڪارونجهر ۽ نانيءَ جي جوڳين سان ملايو هو؟
جواب: ڀڳت ميڪڻ.
سوال: شاهه سائين کي گرو ميڪڻ داس جوڳ جي واٽ نه ٻڌائي ته شاهه صاحب ڪهڙي مسجد ۾ رات جو عبادت ڪري روانو ٿيو هو؟
جواب: شاهجهان مسجد ۾.
سوال: بدين شهر جي ڀرسان ڪاڇيل ڀٽ تي شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر جو تڪيو موجود آهي؟
جواب: ڀڳت ميڪڻ جو تڪيو.
سوال: شاهه سائينءَ هي لفظ ڪنهن کي چيا؟
ادا پاڙهين ٿو کارين ٿو؟
جواب: حافظ ميون اسحاق درس کي.
سوال: شاهه سائينءَ کي هي لفظ ڪنهن چيا؟
سائين جي کاريندس ته به لطيف ٿيندا.
جواب: حافظ ميون اسحاق درس (تعلقو ٽنڊو الهيار).
سوال: ڪوي سنت چرنداس جو جنم ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿيو؟
جواب: 1703ع ۾ ڊيهرا. راجسٿان ضلعو الور.
سوال: سنت چرنداس جو ديهانت ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1782ع ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر عارف ڪلهوڙي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1794ع ۾.
سوال: عارف ڪلهوڙي جي مزار ڪٿي آهي؟
جواب: ضلعي مظفر ڳڙهه ۾.
سوال: مخدوم محمد ابراهيم ڀٽي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1690ع.
سوال: شاهه سائين وٽ بيعت لاءِ جيڪو به آيو ٿي، ان کي ڪهڙي فقير جي حوالي ڪندا هئا؟
جواب: سومر فقير لاڙڪ جي حوالي.
سوال: ڪهڙي فقير شاهه سائينءَ جو سفر نامو جوڙيو هو؟
جواب: محمد صلاح مثنوي خوان.

سوال: ڪهڙي شهر جي مسجد ۾ شاهه صاحب پنهنجي خليفي ميين محمد صلاح کي چيو ”خليفا مثنوي پڙهه“ ؟
جواب: کيبرن جي ڪکائين مسجد ۾.
سوال: هڪ دفعي خليفي محمد صلاح هڪ بيت جو تفسير ڪيو جيڪو ڀٽ ڌڻيءَ کي ڏاڍو وڻيو، ان موقعي تي لطيف سائين ڇا فرمايو هو؟
جواب: خليفا جيئن مون کي خوش ڪيو اٿئي تيئن ڌڻي توکي خوشي ڪري.
سوال: شاهه سائينءَ جو خليفو سيد محمد صلاح بن ابوبڪر ڪهڙي شهر جو رهواسي هو؟
جواب: ڊنڍي شهر جو. (محقق ڊاڪٽر بلوچ ۽ ڊاڪٽر محمد ابراهيم سنڌي).
سوال: شاهه سائين جو خليفو ميون محمد صالح ٿيٻو ڪهڙي ڳوٺ جو رهواسي هو؟
جواب: ڊاسوڙي جي ”جوڻو ڳوٺ“ جو. (حوالو، ڊيلي ڪاوش 27 مارچ 2010ع.)
سوال: مشهور عالم مخدوم روح الله بکري جو جنم ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1131هه ۾ جنم ۽ 1168هه ۾ وصال.
سوال: سيد حسين اصفهاني جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1122هه ۾.
سوال: شيخ ابوالحسن سنڌي بکري (المدني) جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1139هه ۾.
سوال: مير لطف علي خان ولد مير يارمحمد رضوي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1145هه ۾.
سوال: سيد مير مرتضيٰ رضوي بکريءَ جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1126هه ۾.
سوال: ڪهڙو بزرگ خوشخطيءَ کي ستن قلمن ۾ لکندو هو؟
جواب: سيد مير مرتضيٰ ولد سيد مير ڪمال الدين.
سوال: شاهه سائين جي دور جو ڪهڙو بزرگ شعر و شاعريءَ ۾ ”الهام“ تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: سيد مير مرتضيٰ رضوي بکري.
سوال: مير راز علي رضوي ولد مير غلام علي رضوي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1180هه ۾.
سوال: شاهه سائين جي همعصر شاعر ميرنجم الدين بکري ”عزلت“ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1747ع / 1160هه ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر صوفي شاهه عنايت جي شهادت جو واقعو پنهنجي قصيدي حجة الله ۾ ڪيو؟
جواب: مير جان الله شاهه رضوي.
سوال: مير جان الله شاهه اول جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 5 ربيع الاول 1167هه / سومر 31 ڊسمبر 1753ع. درست سن هي آهي.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر 6 ربيع الاول 1167هه، اڱارو پهرين جنوري 1754ع ۾ دارالفنا کي ڇڏي دارالبقا ڏانهن راهي ٿيو؟
جواب: مير جان الله شاهه رضوي روهڙي وارو.
سوال: روهڙي شهر جو ڪهڙو بزرگ قرآن شريف لکي ۽ ان جي اجوري مان قوتِ گذران ڪندو هو؟
جواب: مير جان الله شاهه رضوي.
سوال: شيخ محمد رضا ٺٽويءَ ڪڏهن لاڏاڻو ڪيو؟
جواب: 1140هه ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر سيد شاهه ولي بن شاهه ابوالقاسم ٺٽويءَ جي وفات جو هجري سن ٻڌايو؟
جواب: 1150هه ۾.
سوال: سيد ابوالقاسم سراج الدين محمد ولد سيد مير ولي، جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1138هه ۾.
سوال: مشهور محدث مخدوم محمد قائم ٺٽوي جو لاڏاڻو ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1157هه ۾.
سوال: ميان ابوالبقاءَ ٺٽوي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1146هه ۾./ 1734ع (ڪجهه ڪتابن ۾ وفات 1726ع ملي ٿي.)
سوال: مخدوم نعمت الله ولد مخدوم عبدالجميل ٺٽوي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1759ع ۾.
سوال: مخدوم محمد جلال ڪڪرالوي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1151هه ۾. (تعلقو شاهه بندر ديهه بچل جمالي ۾ راڄن جي ٽڪر تي.)
سوال: بلاول فقير عرف ”بالو فقير“ ولد مير خان زرداري ڪهڙي عيسوي سن ۾ ڄائو؟
جواب: 1705ع ڌاري.
سوال: مير لطف الله المعروف ”مير متارو“ ولد سيد عبدالڪريم جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: خميس 21 شوال 1160هه مطابق26 آڪٽوبر 1747ع ۾.
سوال: سيد متن شاهه بخاري (مير متارو) جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: دولتپور صفن شهر جي قومي شاهراهه لڳ اوڀر طرف.
سوال: مير متاري جو ٽن ڏينهن وارو ميلو ڪهڙي تاريخ تي لڳندو آهي؟
جواب: 21 شوال کان.
سوال: شاهه سائين جي دور جو بزرگ محمد صالح ولد عبدالله ڏاهري ڪٿي ڄائو؟
جواب: دولت پور صفن کان ٻه ميل پري ڳوٺ کڙ ۾.
سوال: شاعر حافظ عالي ميمڻ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1192هه مطابق 1778ع ۾.
سوال: مخدوم عبدالرؤف بن محمد عمر ڀٽيءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1094هه/1682ع/1684ع به ملي ٿي.
سوال: سنڌي زبان جي ان پهرين شاعر جو نالو ٻڌايو جنهن مولود جي صنف کي علم و عروض جي اصولن سان هم آهنگ ڪيو؟
جواب: مخدوم عبدالرؤف ڀٽي.
سوال: شاهه سائينءَ جي دؤر ۾ مولود جي صنف جو وڏي ۾ وڏو شاعر ڪهڙو هو؟
جواب: مخدوم عبدالرؤف ڀٽي.
سوال: مخدوم عبدالرؤف ڀٽي شاعريءَ ۾ ڪهڙو تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: عاصي.
سوال: وندر ووڙيندي وتان، ڏونگر ڏوريندي وتان.
اها شاعري شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر جي آهي؟
جواب: مخدوم عبدالرؤف ڀٽيءَ جي. (نئين زندگي، آگسٽ 1963ع.)
سوال: شاهه سائين جي همعصر مخدوم عبدالرؤف ڀٽي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1166هه. حوالو. ڪتاب. معيار سالڪان طريقت، تاليف. مير علي شير قانع ٺٽوي.
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر مخدوم عبدالرؤف ڀٽي جي ستر کن مولودن جو مجموعو سنڌ جي ڪهڙي اداري پاران شايع ٿيو؟
جواب: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو.
سوال: ڪهڙو شخص 1703ع ۾ لسٻيلي جو حاڪم ٿيو هو؟
جواب: پاهڙ خان.
سوال: شاهه سائينءَ جي دعا سان 1725ع ۾ ڪهڙو ابڙو سردار ڄائو؟
جواب: سردار فتح خان ابڙو ثاني.
سوال: شيخ محمد حيات سنڌي ڪٿي ڄائو؟
جواب: بکر پرڳڻي جي عادل پور ڀرسان.
سوال: شيخ محمد حيات سنڌي جي والد جو نالو ٻڌايو؟
جواب: ملا ڦلاريو چاچڙ. (اصل نالو ابراهيم)
سوال: شيخ محمد حيات سنڌي ڪڏهن انتقال ڪيو؟
جواب: اربع 26 صفر 1163هه/1750ع جنت البقيع ۾.
سوال: ڀائي چئنراءِ سامي ڪڏهن ڄائو؟
جواب: 1743ع ۾.
سوال: مراد فقير زنگيجو ڪڏهن ڄائو؟
جواب: 1742ع ۾.
سوال: سيد عبدالجليل بلگراميءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1071هه ۽ وفات 1138هه ۾.
سوال: سيد مير محمد بلگراميءَ جي ولادت ۽ وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1101هه ۽ وفات 1185هه ۾.
سوال: 1144هه ۾ ”ثابت جنگ“ جو خطاب ڪنهن کي مليو هو؟
جواب: عبدالله خان بروهيءَ کي.
سوال: حاجي فقير الله علوي جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي؟
جواب: 1150هه ۾ افغانستان جي شهر جلال آباد جي ڀرسان ڳوٺ روتاس ۾.
سوال: حاجي فقير الله علوي فارسي شاعريءَ ۾ ڪهڙو تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: فقير.
سوال: شاهه فقير الله علوي ڪهڙين ٻولين ۾ شاعري ڪندو هو؟
جواب: عربي، فارسي ۽ پشتو ٻوليءَ ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر ڪتاب ”وثقيةالاڪابر“ لکيو ۽ ڪڏهن لکي مڪمل ڪيو؟
جواب: مشهور عالم فقير الله علوي 1160هه ۾.
سوال: حاجي فقير الله علوي 1150هه ۾ پنهنجي وطن کي ڇڏي سنڌ ۾ ڪٿي سڪونت پذير ٿيو؟
جواب: شڪارپور ۾.
سوال: شاهه سائين جي ان همعصر جو نالو ٻڌايو جيڪو ست ڀيرا بيت الله شريف جي زيارت ڪري آيو هو؟
جواب: حاجي فقير الله علوي.
سوال: حاجي فقير الله بن شاهه عبدالرحمان علوي هي جھان ڪڏهن ڇڏيو؟
جواب: 3 صفر المظفر 1195هه/ سومر 29 جنوري 1781ع ۾ سندس مقبرو هاٿي در شڪارپور ۾ آهي.
سوال: ملا اويس شڪارپوريءَ جي وفات وقت شاهه سائين جي عمر ڪيتري هئي؟
جواب: 30 سال.
سوال: ميان عبدالحق فاروقي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1138هه ۽ وصال 1214هه ۾.
سوال: مائي نماڻي اوڍياڻي شڪارڻ ڪهڙي علائقي جي هئي؟
جواب: ٿر علائقي جي.
سوال: مائي نماڻي شڪارڻ اوڍياڻيءَ جا ڪيترا تڪيا آهن؟
جواب: ست تڪيا.
سوال: مائي نماڻي شڪارڻ جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: ڪوٽڙي ڪبير جي قبرستان ۾. (حوالو، ڪتاب، سامي سفر هليا)

سوال: شاهه سائينءَ ساهتي پرڳڻي ۾ ڪهڙن بزرگن سان رهاڻيون ڪيون؟
جواب: شاعر مخدوم غلام محمد قاضي گچيرائي، قاضي مخدوم ابوالمعالي نوشهرو فيروز، شاعر بِنگو فقير گوپانگ ڳوٺ وايون نزد درٻيلو، قاضي محمد ڪامل اول ڳوٺ کاهي راهو، شاعر قاضي عبدالڪريم ڳوٺ کاهي ڪنڍا، شاعر مخدوم ميان عبدالله آگرو نزد بهلاڻي، مخدوم ميان محمد صديقي قريشي ڪوٽڙي ڪبير وارو، سخي الهيار ، ميان دين محمد، مخدوم ميان خدا دوست، ميان رحمت، ميان قاسم، مخدوم ميان عبدالڪريم ڪوٽڙي ڪبير.
سوال: شاعر بنگو فقير گوپانگ ڪهڙي ڳوٺ جو ويٺل هو؟
جواب: ڳوٺ وايون لڳ درٻيلو.
سوال: شاهه سائين جي همعصر بِنگو فقير گوپانگ جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: درٻيلي کان ڏيڍ ڪلوميٽر جي مفاصلي تي ڳوٺ بهرام گوپانگ ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر کي غلطيءَ سبب ليکڪن غلام محمد بُگائي لکيو آهي؟
جواب: مخدوم غلام محمد قاضي قريشي کي (محقق، رسول بخش ٻگهيو گچيرائي).
سوال: مخدوم غلام محمد قاضي ولد محمد پريل قريشي جي ولادت ڪٿي ٿي؟
جواب: گچيري شهر جي ڏکڻ ۾ ٻگهين جي ويڙهي ۾.
سوال: مخدوم غلام محمد قاضي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1768ع ۾ ( ڪجهه ڪتابن ۾ 1145هه )
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر مخدوم غلام محمد قاضيءَ جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: شاهپور جهانيان مقام ۾ سيد محمد شاهه جهانيان جي مقبري جي ڏکڻ طرف.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ وٽ مسجد ۽ مدرسي جي اڏاوت ۾ حصو ورتو ۽ تگاري کنئي؟
جواب: مخدوم غلام محمد قاضي جي مسجد ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر جو ساليانو عرس 16 ذوالحج تي ملهايو ويندو آهي؟
جواب: مخدوم غلام محمد قاضيءَ جو.
سوال: ميان نور محمد ڪلهوڙو ڪنهن جي بد دعا سان ڪوڙهه جي مرض ۾ مبتلا ٿيو هو؟
جواب: مخدوم غلام محمد بگائيءَ جي بد دعا سان.
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر حضرت قاضي احمد قريشي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1112هه ٽلٽي ڀرسان احمدين ڳوٺ ۾. سندن والد جو نالو محمد صديق.
سوال: حضرت قاضي احمد قريشي 60 ورهين جي عمر ۾ پنهنجو اباڻو ڳوٺ ڇڏي ڪٿي رهائش اختيار ڪئي؟
جواب: تعلقي موري جي ديهه دم ماڳ تي. (پوءِ دمائي پير مشهور ٿيا.)
سوال: قاضي احمد شهر جو پراڻو نالو ڇا هو؟
جواب: پراڻو نالو ميل ڪنڊي (ميل شريف).
سوال: حضرت قاضي احمد قريشيءَ جي مزار ڪهڙي شهر ۾ آهي؟
جواب: قاضي احمد شهر ۾. جيڪو سندس نالي سان هن وقت به مشهور آهي.
سوال: ڪهڙي بزرگ اٽڪل 118 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي؟
جواب: قاضي احمد قريشي (ڪوريجو، حوالو رهاڻ هيرن کاڻ، جلد ڏهون. ص: 110).
سوال: مخدوم ميان محمد ڪوٽڙي ڪبير واري شاهه لطيف سان پريت سبب شهر وارو اندريون مدرسو ڇڏي ڪهڙي هنڌ نئون مدرسو قائم ڪيو؟
جواب: ”راور“ واري رستي (قومي شاهراهه) جي وٽ سان.
سوال: ڪوٽڙي ڪبير واري مدرسي جي ٻاهران ڪهڙي وڻ جي ڇانوَ ۾ شاهه صاحب ۽ مخدوم محمد روح رهاڻيون ڪندا هئا؟
جواب: لئي جي وڻ هيٺان (تڪيو شاهه ڀٽائي جو آستان).
سوال: شاهه سائين جي صحبتي مخدوم محمد صديقي قريشي جو مڪتب ڪٿي هو؟
جواب: مخدومن جي پاڙي ۾ سوا لک مقام جي وچ تي ڪوٽڙي ڪبير ۾.
سوال: ساهتي پرڳڻي جي ڪهڙي بزرگ ڏانهن لاکيڻو لطيف وقت به وقت خط لکندو هو؟
جواب: مخدوم ميان محمد صديقي قريشي ڪوٽڙي ڪبير واري ڏانهن.
سوال: شاهه لطيف پنهنجي ڪهڙي همعصر هم صحبتيءَ کي پنهنجو تازو ڪلام ٻڌائيندو هو؟
جواب: مخدوم ميان محمد ڪوٽڙي ڪبير واري کي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي پنهنجي هٿ سان لکيل ڪلام اصلاح لاءِ ڏيکاريندو هو؟
جواب: مخدوم ميان محمد کي.
سوال: ڪهڙو بزرگ شاهه لطيف جو اصل ڪلام پاڻ وٽ تبرڪ طور رکي، پوءِ نقل لطيف سائينءَ جي حوالي ڪندو هو؟
جواب: ميان محمد ڪوٽڙي ڪبير وارو.
سوال: ساهتي پرڳڻي جي ڪهڙي بزرگ وٽ لاکيڻو لطيف راتين جون راتيون سماع جي محفل ۾ گذاريندو هو؟
جواب: مخدوم ميان محمد وٽ.
سوال: شاهه سائينءَ جو دوست ۽ صحبتي مخدوم عبدالڪريم ڪٿي رهندو هو؟
جواب: ڪوٽڙي ڪبير ۾.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ سان گڏ هڪ پليٽ ۾ ننگر ڪيو هو؟
جواب: مخدوم ميان عبدالڪريم سان گڏ (ڪوٽڙي ڪبير واري مدرسي ۾).
سوال: سخي الهيار شاعريءَ ۾ ڪهرو تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: يار.
سوال: سخي الهيار جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 11 ذوالقعد 1150هه ۾.

سوال: سخي الهيار جي فرزند مخدوم ميان خدا دوست جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1160هه يا 1190هه
سوال: مخدوم ميان محمد ڪوٽڙي ڪبير واري جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: سن 1131هه ۾ (حوالو گوهر لطيف، اطلاعات کاتو، صفحه 46).
سوال: 1157هه 1744ع ۾ هڪ هندو ٻالچند نالي، مسلمانن سان ڳالهائيندي چئي ويٺو ته ”آءُ واڻيو نه آهيان.“ ائين چوڻ کانپوءِ شاهه سائين جي ڪهڙن همعصرن يڪراءِ فتويٰ ڏئي کيس مسلمان ڪيو هو؟
جواب: ٺٽي جي مخدوم ضياءُالدين، مخدوم حاجي محمد هاشم ٺٽوي، مفتي عطاءُالله شيخ، شيخ عنايت الله مفتي، شيخ محمد عارف، گھاري جي مخدوم عبدالرحيم، نصرپور جي شيخ عزت الله مفتي، مخدوم عبدالخالق، نوشهرو فيروز جي مخدوم ابوالمعالي، مخدوم محمد عاقل کهڙائي ۽ کاهي راهوءَ جي مفتي قاضي محمد ڪامل اول.
سوال: مفتي قاضي محمد ڪامل اول جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: اندازن 1122هه ۾ ڳوٺ کاهي راهوءَ ۾.(موجوده تعلقو ڀريا)
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ سان کوهه وٽ، نمن جي گھاٽن وڻن جي ڇانو ۾ ڪچهريون ڪندو هو؟
جواب: راڄپر قاضي محمد ڪامل اول سان.
سوال: شاهه سائين، قاضي محمد ڪامل کي ڪهڙيون شيون تبرڪ طور ڏنيون هيون؟
جواب: چُنري (پوتي، رَئو) منڊيءَ جي ٽڪ جيترو عقيق جو پٿر، ڏيڍ انچ جو قرآن شريف جو قلمي نسخو ۽ سڻيءَ جي پني تي لکيل حضرت عبدالقادر جيلانيءَ جو شجرو.
سوال: شاهه سائين کاهي راهوءَ جي ڪهڙي وڏي حڪيم، عالم، مفتيءَ سان سندس ديني مدرسي ۾ ٻه ڀيرا ڪچهري ڪئي؟
جواب: قاضي محمد ڪامل اول.
سوال: قاضي ميان محمد ڪامل پنهنجي زندگيءَ جي آخري دؤر ۾ هڪ ٻيو ديني مدرسو ڪهڙي ڳوٺ ۾ کوليو هو؟
جواب: ڳوٺ کوڙي شريف ۾ (کاهي راهوءَ کان هڪ ڪلو ميٽر ڏکڻ طرف.)
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر مخدوم ابوالحسن واري سنڌي صورتخطيءَ ۾ ڏيڍ سؤ بيتن تي مبني ”شاهه لطيف جو ڪلام“ لکيو هو؟
جواب: قاضي ميان محمد ڪامل اول.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي روبرو ڏيڍ سؤ بيت ٻڌايا هئا؟
جواب: قاضي ميان محمد ڪامل اول.
سوال: قاضي ميان محمد ڪامل ڪهڙي سال ۾ رحلت فرمائي ۽ سندس آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: 6 ذوالقعد 1177هه / سومر 7 مئي 1764ع ميان الياس قبرستان ڳوٺ کوڙو شريف.
سوال: شاهه سائين جو همعصر شاعر ۽ عالم قاضي عبدالڪريم ڪهڙي ڳوٺ جو رهواسي هو؟
جواب: ڳوٺ ڪنڍا کاهي.
سوال: شاهه سائينءَ جي هم صحبتي مخدوم ميان عبدالله آگرو جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي؟
جواب: 1120هه ۾ بهلاڻي شهر جي ڀرسان.
سوال: شاهه سائين، مخدوم ميان عبدالله آگرو کي ڪهڙي صوفي طريقي کان واقف ڪيو هو؟
جواب: اويسي طريقي سان.
سوال: ”اڄ دنيا هڪ صاحبِ دل بزرگ کان خالي ٿي ويئي“ اهو جملو ڪهڙي بزرگ ۽ ڪهڙي موقعي تي پنهنجن طالبن ۽ معتقدن کي چيو ؟
جواب: مخدوم ميان عبدالله آگري، لاکيڻي لطيف جي لاڏاڻي وقت.
سوال: ساهتي پرڳڻي جو ڪهڙو بزرگ، لاکيڻي لطيف جي وفات وقت تمام گهڻو رُنو هو؟
جواب: مخدوم ميان عبدالله آگرو.
سوال: مخدوم ميان عبدالله آگرو ڪڏهن هي فاني جهان ڇڏيو ۽ سندس آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: 1195هه ۾ پير ميان ولي جي قبرستان ۾.
سوال: مخدوم عبدالرحمان بن مخدوم محمد جي شهادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1145هه ۾.
سوال: ميان نور محمد ڪلهوڙي 1145هه ۾ مخدوم عبدالرحمان ۽ سندس ڪيترن فقيرن کي بنا مقابلي مسجد ۾ شهيد ڪرايو هو؟
جواب: 222 جماعتي مريدن سان شهيد. ( ٻي روايت 280 فقيرن ) .
سوال: مخدوم عبدالرحمان جي شهادت کان پوءِ حضرت پير موسى جيلاني ڪيترا مهينا کهڙا شهر ۾ تعزيت خانه تي موجود رهيا؟
جواب: 9 مهينا.
سوال: احمد شاهه ابدالي جي ٺهرايل ٽقبائين مسجد جي حجري ۾ شاهه سائين ڪنهن سان ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: مخدوم عبدالرحمان کهڙائي سان.
سوال: چنيهه فقير اڄڻ ڪنهن جي دعا سان ڄائو هو؟
جواب: مخدوم عبدالرحمان کهڙائي جي دعا سان.
سوال: چنيهه فقير اُڄڻ جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪنهن جي گهر ۾ ٿي؟
جواب: 7 ذوالحج1131هه، خميس 21 سيپٽمبر 1719ع ۾ محمد عثمان اُڄڻ جي گهر کهڙا ۾.
(ولادت 1732ع حوالو، شاهه عبداللطيف ڀٽائي انسائيڪلو پيڊيا.)
سوال: چنيهه فقير اڄڻ کي ڪهڙي بزرگ فرمايو ته درازن جي هڪ فقير صاحب ڏني فاروقيءَ کان باقي امانت وڃي حاصل ڪجانءِ ؟
جواب: مخدوم عبدالرحمان شهيد.
سوال: چنيهه فقير اڄڻ کي ڪهڙن بزرگن کان فيض مليو هو؟
جواب: مخدوم عبدالرحمان شهيد، ميان صاحب ڏنو فاروقيءَ ۽ حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ کان.
سوال: شاهه سائين کهڙا شهر جي ٻاهران ڪهڙي ماڳ تي ترسندو هو؟
جواب: ميان چنيهه فقير جي کوهه ويجهو.
سوال: ان فقير جو نالو ٻڌايو جنهن شاهه سائين ۽ سندس فقيرن جي تمام گھڻي خدمت ڪئي؟
جواب: چنيهه فقير اڄڻ .
سوال: ڪهڙي بزرگ شاعر چيو ته ”فقير اڄ تنهنجي نالي مان اکر ”چ“ ڪڍي ٿا ڇڏيون“ پوءِ تنهنجو نالو نسورو ئي نِيهُه رهندو ؟
جواب: حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ.
سوال: چنيهه فقير اڄڻ کي ڪهڙن ٻن بزرگن دعا ڪئي هئي؟
جواب: ميان صاحب ڏني فاروقي ۽ شاهه عبداللطيف ڀٽائي.
سوال: درازا شريف ۾ شاهه سائينءَ جي ملاقات ڪهڙن بزرگن سان ٿي؟
جواب: خواجه محمد حافظ فاروقي، خواجه عبدالحق، محمد حيات حاتم، آخوند گل محمد ۽ حافظ عبدالله
سوال: ميان صاحب ڏني فاروقي جي ولادت ڪهڙي هجري سال ۽ تاريخ ۾ ٿي؟
جواب: (14 ربيع الاول 1109هه بمطابق سومر 30 سيپٽمبر 1697ع گڏيجي ويجهو). ڪجهه ڪتابن ۾ 15 مئي 1697ع ۽ 1101هه (1647ع. ڳوٺ گڏيجي، حوالو، ڪتاب. سنڌ جون شخصيتون، ڪتاب. سنڌيءَ جو سينگار).
سوال: ميان صاحب ڏنو فاروقي ڪهڙي عيسوي سن ۾ پنهنجي قبيلي سميت لڏي اچي درازا شريف ۾ ويٺو؟
جواب: 1720ع ۾.
سوال: شاهه سائين جي همعصر ميان صاحبڏني فاروقي جو اصل نالو ڪهڙو آهي؟
جواب: ميان محمد حافظ (تخلص موراڳي ۽ سوائي).
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي فرمايو هو ته ”اوهين سرڪاري نوڪري ڇڏي ڏيو، ان ڪري جو اوهين صاحبِ امانت ٿيندؤ“ ؟
جواب: ميان صاحبڏني فاروقيءَ کي.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي فرمايو ته، هِتي کهي کڻو ۽ کهي کوٽڻ ۾ پاڻ به حصو ورتائون؟
جواب: درازن ۾ ميان صاحبڏني فاروقيءَ کي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي شهر ۾ کوهه جي کوٽائي جو پهريون لپو پاڻ ڪوڏر سان کنيو هو؟
جواب: درازا شهر ۾، ميان صاحب ڏني سان گڏ.
سوال: شاهه سائين سان گڏ ڀٽ تي کوهه کوٽائڻ ۾ ڪهڙي مشهور شاعر حصو ورتو؟
جواب: ميان صاحب ڏني فاروقيءَ.
سوال: ميان صاحب ڏني فاروقيءَ جي مرشد جو نالو ٻڌايو؟
جواب: شاهه عبيدالله جيلاني (ڪتابن ۾ عبدالله قادري ۽ شيخ عبدالله سيراڻي به ملي ٿو.)
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو همعصر چاليهه چلن ڪڍڻ بعد شاهه عبيدالله جيلانيءَ جو مريد ٿيو؟
جواب: خواجه محمد حافظ فاروقي.
سوال: هي لفظ شاهه سائينءَ ڪٿي چيا؟
مون کي پڪل گدري جي خوشبوءِ اچي رهي آهي.
جواب: درازا شريف ۾. ان وقت خواجه محمد حافظ اعتڪاف ۾ ويٺو هو.
سوال: ميان محمد حافظ فاروقي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 12 ذوالحج 1192هه 25 فيبروري 1778ع. حوالو. ڪلاچي مارچ 2000ع. ص. 161 . ( 1779ع 1788ع به ملي ٿو).
سوال: حاجي غيب ڪوريءَ سان ڀٽ ڌڻيءَ ڪٿي ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: گمبٽ ويجهو.
سوال: ڪهڙي شخص کي شاهه سائين جي هڪ گهور گهايل ڪري ڪڪوري لال ڪري ڇڏيو هو؟
جواب: رڪمل ڪوري عرف حاجي غيب.
سوال: شاهه سائين جي همعصر شاعر فقير جمن چارڻ ولد محمد بخش چارڻ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: صحيح سال 1096هه اربع پهرين اپريل 1637ع. (1046هه مطابق 1628ع گمبٽ لڳ کهڙا ۾. حوالو، نئين زندگي مارچ 1979ع).
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر واقع نگاري ۽ فطرت نگاريءَ ۾ باڪمال شاعر هو؟
جواب: جمن چارڻ.
سوال: شاهه سائين جو همعصر فقير جمن چارڻ جي وفات ڪهڙي اسلامي تاريخ تي ٿي؟
جواب: 14 رجب 1152هه/ڇنڇر 17 آڪٽوبر 1739ع ۾. (14 رجب 1149هه به ملي ٿو).
سوال: جمن چارڻ جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: پير ڪٽپر جي قبرستان ۾.
سوال: مخدوم محمدي جي والد صاحب جو اسم شريف ٻڌايو؟
جواب: قاضي عبدالرحمان عباسي، ڳوٺ کهڙا شريف.
سوال: مخدوم محمدي ظاهري تعليم ڪهڙي بزرگ کان ورتي هئي؟
جواب: نوشهرو فيروز جي بزرگ مخدوم ابوالمعالي کان.
سوال: شاهه صاحب جڏهن کهڙا ۾ مخدوم محمدي وٽ ايندوهو ته ڪهڙو فقير سندس خاص خدمت ۾ رهندو هو؟
جواب: عبدالرحيم ڦلپوٽو.
سوال: مخدوم محمديءَ، شاهه سائينءَ ڏانهن ملاقات لاءِ قاصد موڪليو ته شاهه لطيف ان قاصد کي ٺڪر تي اڱر (ڪوئلي) سان ڪهڙو بيت لکي ڏنو؟
جواب: اڄ نه آيس آءُ، صبح ايندس سپرين،
تو تي جنهن جو نانءُ، سو کڻي بار کُهِين جا.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي شهر ۾ پاڻ کي تعزير ڏنو هو؟
جواب: کهڙا شريف ۾.
سوال: توهان پنهنجي مشرب ۾ مجبور آهيو ! توهان جو پاڻ کي تعزير ڏيڻ اجايو آهي ! اهي لفظ شاهه سائينءَ کي ڪنهن چيا هئا؟
جواب: مخدوم محمدي.
سوال: شرع محمدي برسر چشم منظور آهي. شاهه سائينءَ هي لفظ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: مخدوم محمدي کي.
سوال: شاهه سائينءَ هي لفظ ڪنهن کي چيا؟
”دنبوري جو آواز دل سان ٻڌو، اهو ته الله هو الله هو ذڪر ڪري رهيو آهي“
جواب: مخدوم محمدي کي.
سوال: هي لفظ شاهه سائينءَ کي ڪهڙي بزرگ چيا؟
”توهان لاءِ دنبورو وڄائڻ تي ڪابه پابندي ناهي، توهان جي منزل اسان کان اڳتي آهي“.
جواب: مخدوم محمديءَ.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي شهر ۾ هفتو کن رهيو هو؟
جواب: کهڙن ۾ مخدوم محمديءَ وٽ.
سوال: مخدوم محمدي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1122هه. حوالو. ڪتاب. تاريخ و تذڪره بزرگان سنڌ. ص. 101.
۽ 1171هه /1757ع (ڪتاب شاهه ۽ سنڌ جلد ٻيو ۾ 1174هه لکيل آهي).
سوال: ڪهڙي ماڳ تي پاڻ سڳورن، لطيف سائينءَ جو چهرو مبارڪ اگهيو هو؟
جواب: کهڙن ۾.
سوال: ڪهڙن ٽن بزرگن شاهه سائينءَ کي راڳ ڳائڻ کان منع ڪئي هئي؟
جواب: خواجه محمد الزمان لنواري. مخدوم محمد هاشم ٺٽوي ۽ مخدوم محمديءَ.
سوال: شاهه سائين جي ان دوست جو نالو ٻڌايو جيڪو مثنويءَ جو درس ڏاڍي محويت سان ڏيندو هو؟
جواب: بزرگ شاهه اسماعيل صوفي.
سوال: حضرت مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1105هه مطابق 1692ع ڌاري ڳوٺ ٽڳڙ تعلقي ڏوڪري ۾
سوال: حضرت مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئيءَ جي والد صاحب جو نالو ٻڌايو؟
جواب: ملا فريد الدين جوڻيجو.
سوال: حضرت مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئي عشقِ رسول سبب ڪهڙي لقب سان سڏرائيندو هو؟
جواب: عبدالرسول.
سوال: مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئي شاعريءَ ۾ ڪهڙا تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: اسماعيل ۽ اثيم.
سوال: مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئيءَ جي ٽن خاص خليفن جا نالا ٻڌايو؟
جواب: پير سيد محمد بقا شاهه لڪياري، ميان عبدالرحمان، قاضي عبدالمطلب.
سوال: مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئيءَ جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 8 ربيع الاول 1174هه بمطابق ڇنڇر 18 آڪٽوبر 1760ع ۾ .
سوال: مخدوم محمد اسماعيل پريان لوءِ شريف جي 269هين عرس مبارڪ جي موقعي تي ڪهڙو ڪتاب شايع ٿيو؟
جواب: شمس العارفين حضرت مخدوم محمد اسماعيل پريان لوئي، تحقيق. پروفيسر فدا حسين فدا. ڇاپو پهريون 2021ع.
سوال: شاهه سائين جي صحبتي ۽ دوست شهمير فقير جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: روهڙي شهر جي تاريخي ڍنگرن واري مسجد ۾.
سوال: سيد بقا محمد شاهه لڪياري جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: رسول پور عرف ننڍي سائدي ۾ پهرين شعبان 1135هه/ جمع 7 مئي 1723ع / 1134هه به ملي ٿو.
سوال: سيد بقا محمد شاهه، شاهه سائينءَ جي ڪهڙن سرن کان تمام گهڻو متاثر ٿيو هو؟
جواب: سر مارئيءَ ۽ سر يمن ڪلياڻ کان.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر ”پٽ ڌڻي“ لقب سان مشهور آهي؟
جواب: حضرت سيد محمد بقا شاهه.
سوال: سيد پير بقا محمد شاهه پنهنجي ڳوٺ مان هجرت ڪري ڪهڙي شهر وڃي رهيو هو؟
جواب: ڪنگريءَ ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر گمناميءَ جي زندگي گذاريندو هو ۽ ڍور به چاريندو هو؟
جواب: سيد محمد بقا لڪياري.
سوال: هيءَ لفظ شاهه سائين کي ڪهڙي بزرگ شاعر چيا ”ڇو ايتري خلق خدا جي رلائي خراب ڪئي اٿئي.“ ؟
جواب: سيد محمد بقا لڪياريءَ.
سوال: ”سائين توهان جي اولاد ۾ اهڙا مرد پيدا ٿيندا جيڪي مون کان به وڌيڪ خلق کي رلائي خراب ڪندا.“ اهي لفظ شاهه سائينءَ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: سيد محمد بقا لڪياريءَ کي.
سوال: سيد محمد بقا لڪياريءَ ڪهڙي هجري سن ۾ وفات ڪئي؟
جواب: 1198هه، ڇنڇر 25 سيپٽمبر 1784ع مزار ڳوٺ شيخ طيب جي قبرستان ۾. ( 1170هه . حوالو. تاريخ و تذڪره بزرگانِ سنڌ ).
سوال: شاهه سائينءَ ”زمر زخرف سومرا“ وارا بيت ڪهڙي بزرگ کي ٻڌايا هئا؟
جواب: سيد بقا محمد شاهه کي. (محقق، ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ)
سوال: سيد شهمير شاهه مٽياروي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: ڏهه محرم الحرام 1177هه / خميس 21 جولاءِ 1763ع مٽياري شهر ۾.
سوال: آخوند عزيز الله ولد آخوند نور محمد ميمڻ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1746ع مٽياري ۾. (حوالو، اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي تاريخ، ص: 183، آخوند عزيز الله ولد محمد ذاڪر ولادت 1747ع)
سوال: آخوند عزيز الله متعلويءَ جا وڏا اصل ڪهڙي شهر جا رهاڪو هئا؟
جواب: ٺٽي شهر جا.
سوال: ڪهڙي بزرگ، عربي الف. ب. واري سنڌيءَ ۾ قرآن شريف جو تحت اللفظ ترجمو ڪيو هو؟
جواب: آخوند عزيز الله متعلويءَ.
سوال: آخوند عزيز الله ميمڻ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1824ع مٽياري ۾. 1240هه / 1825ع به ملي ٿو. (وفات 1273هه /1856ع، حوالو، ڪتاب، تاريخ مٽياري)
سوال: شاهه سائين جو همعصر شاعر مخدوم عبدالله نرئي وارو بدين ضلعي جي ڪهڙي ڳوٺ ۾ ڄائو؟
جواب: مانڌر ۾ 1737ع / 1150هه ۾. وفات 37/1236هه ۾.
سوال: شاعر مخدوم عبدالله ”واعظ“ عرف ميان موريو ڪڏهن ڄائو؟
جواب: 1736ع .
سوال: مخدوم عبدالله واعظ ولد ميان محمد حفيظ ٺٽوي ڪهڙي هجري سال ۾ هن فاني دنيا مان لاڏاڻو ڪيو؟
جواب: 1167هه/ 1754ع.
سوال: شاهه سائين جي همعصر شاهه ولي ٺٽوي جو انتقال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1150هه، اڱارو 25 فيبروري1738ع ۾.
سوال: شاهه سائين جي همعصر ميين جان محمد ڪيرئي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1685ع ۽ وصال 1752ع.
سوال: وهري واري مدرسي جو بنياد ڪنهن رکيو؟
جواب: ميين جان محمد ڪيرئي ڳوٺ وهري ۾.
سوال: شاهه سائين جي همعصر ميون سليمان ولد ميين نورمحمد ڪيرئي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1725ع ۽ وصال 1790ع. (حوالو، ڪتاب سنڌ جا درسگاهه)
سوال: جوڌپور جي ڪهڙي بادشاهه کي 1709ع ۾ دهلي جي بادشاهه شاهه عالم عمر ڪوٽ عنايت ڪيو هو؟
جواب: راجا اجيت سنگهه کي.
سوال: عمر ڪوٽ جي علائقي ۾ شاهه سائين ڪهڙن بزرگن سان رهاڻيون ڪيون ؟
جواب: ميهار فقير ، علامه مهر علي عرف مهرو پلي (جانهيري وارو)، فقير حافظ رحيم ڏنو پلي، حافظ عبدالحميد پلي (ڳوٺ کيجراڙي)، حاجي فقير پلي (سڀڙي وارو)، ميان نور محمد ڪيريو (وهري وارو)، اويڙ فقير، عبن فقير (دُهلڙي وارو) معشوق علي عرف نماڻو شاهه وغيره.
سوال: علامه مهرو دل جي پيءُ جو نالو ڇا هو؟
جواب: موٽئو.
سوال: ميان محمد مسعود ولد ميان محب علي جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: پراڻ جي ڪپ تي تعلقو ڊگهڙي.
سوال: ميان محمد مسعود جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 9 محرم 1192هه بمطابق ڇنڇر 7 فيبروري 1778ع ۾.
سوال: ڪهڙي بزرگ جي درگاهه تي مراد پوري ٿيڻ کان پوءِ، ڪاٺ جو ڪهاڙو ڏيندا آهن؟
جواب: سيد محمود شاهه جي درگاهه تي.
سوال: معشوق علي دهلوي عرف نماڻو شاهه سان لاکيڻي لطيف جي ملاقات ڪٿي ٿي هئي؟
جواب: عمر ڪوٽ ڀرسان.
سوال: معشوق علي عرف نماڻو شاهه ڪنهن جو خليفو هو؟
جواب: شاهه عنايت شهيد جھوڪ واري جو.
سوال: ميهار فقير پلي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1653ع ۽ وصال اندازن 1718ع.
سوال: شاهه سائين جو همعصر اويڙ فقير ولد ڇڳير پلي ڪڏهن ڄائو هو؟
جواب: 1703ع ۾./ 1708ع به ملي ٿو.
سوال: اويڙ فقير ڪهڙي ڳوٺ ۾ رهندو هو؟
جواب: ويرا واءِ (تعلقو ننگر پارڪر.)
سوال: اويڙ فقير کي ڪهڙي بزرگ بيت ڏيندي چيو ته،
اويڙ فقير الله جا، اٿئي ڪو پرو؟
پيو آهي پٽ ۾، ڪِ کڻي ويا کرو،
ڪو آهي دڳ درو، وڃڻ جو وڻڪار ڏي.
جواب: درويش ميان صابر ولهاري.
سوال: درويش ميان صابر ولهاريءَ ڪهڙي بزرگ کي بيت ڏيندي چيو ته،
ميان ! کڻج پاڻ بسم الله ڀرو !
پنج منارا، پلي چئي، تن ڏي وهلا ٿي ورو،
سرس جي سڀ کان، تن ٽيهن کان نه ٽرو،
آهي اهو دڳ درو، وڃڻ جو وڻڪار ڏي.
جواب: اويڙ فقير کي.
سوال: شاهه سائين جو همعصر درس عبدالحميد پلي ڪٿي رهندو هو؟
جواب: روپاهه جاگير ۾ ساڱري ڪناري.
سوال: عبدالحڪيم پليءَ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1747ع ۾ خانپور ۾.
سوال: فقير عبدالله عرف عبن فقير جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي؟
جواب: 1710ع ڌاري سڀڙي ۾ گل فقير جي گهر ۾ (سبڙي، عمرڪوٽ)
سوال: هي بيت شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر جو آهي؟
واهه وهندو ڪين ڪي، مه ڪر ماڻهن کي ماه،
ڪوٽ اڏبو ڪين ڪي، سرن جي سانباه،
ڳوڙهياري وٽ ڳاهه، وڃي نورو ٿيندين نڪري.
جواب: عبن فقير پلي جو.
سوال: عبن فقير دهلڙيءَ وارو ڪنهن جو مريد هو؟
جواب: مخدوم عبدالرحمان عرف رام جاڳي.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر دهلڙي وڄائي پاراتو ڏيندو هو؟
جواب: عبن فقير.
سوال: شاعر حاجي فقير پلي ڪڏهن ڄائو؟
جواب: 1733ع ۾ ڳوٺ سڀڙي ۾.
سوال: شاهه صاحب جو همعصر ميون صابر وَلهاري سمن جي ڪهڙي پاڙي مان هو؟
جواب: ٻرند پاڙي مان.
سوال: مخدوم صابر بن مخدوم عثمان صوفين جي ڪهڙي طريقي سان وابسته هو؟
جواب: نقشبندي طريقي سان.
سوال: ڪهڙو بزرگ هميشه ڏينهن جو روزو رکندو هو ۽ رات جو بيهي عبادت ڪندو هو؟
جواب: مخدوم صابر ولهاري.
سوال: ”اي منهنجون اکيون هي اهڙو ئي آهي نه، جھڙو مون اوهان کي چيو ٿي.“ اهي لفظ شاهه سائين ڪهڙي موقعي تي چيا هئا؟
جواب: مخدوم صابر ولهاريءَ سان ملاقات ڪرڻ وقت.

سوال: شاهه سائين هي لفظ ڪنهن کي چيا ته ”مخدوم صاحب آهي، گلاب جو گل جنهن جي بوءِ کان دماغ کي تازگي پهتي آهي.“ پر گل سان ڪنڊا به ٿيندا آهن. جي پيا چڀندا آهن؟
جواب: ملا حسين جيڪو مخدوم صابر جو مريد هو.
سوال: بيت: پنهوارڪي پهي، جي هوند چکيائين،
ته ميهارڪي مهي، ساجھر ڇڏيائين.
اهو بيت شاهه سائين ڪهڙي بزرگ سان ملاقات ڪرڻ وقت چيو هو؟
جواب: مخدوم صابر ولهاريءَ سان.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي چيو ته، ٻارن کي پاڙهين ويٺو يا کارين ويٺو؟
جواب: ميين محمد صابر کي.
سوال: جي کريا ته به تو جهڙا ٿيندا ۽ جي پڙهيا ته وڏا عالم ٿيندا، ميين صابر اهي لفظ ڪهڙي بزرگ کي ڪنهن چيا هئا؟
جواب: حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائي کي.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه سائين کي چيو ته ”توکي ڇا ٿيو آهي، جو پاڻ کي دنيا جي لذتن کان پري ڪيو اٿئي“؟
جواب: حضرت مخدوم صابر ولهاريءَ کي.
سوال: ميين صابر ولهاريءَ سان ملاقات دؤران ڀٽائي صاحب جي سندس ڪهڙن ٻن پٽن سان به ملاقات ٿي؟
جواب: مييون معروف ۽ مييون مقبول سان.
سوال: روايت موجب ميين صابر ولهاريءَ جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1135هه ۾.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو اوتارو انگريز سرڪار جي نقشي ۾ ڄاڻايل آهي؟
جواب: ڳوٺ شير خان لغاري ۾ (يوسي جٽيا شهدادپور).
سوال: شاهه سائين جو فقير شير خان لعاري ڪٿان جو رهواسي هو؟
جواب: شهدادپور ويجهو.
سوال: مخدوم عبدالرحيم گرهوڙي ولد مخدوم سعد الله مڱريو جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي هئي؟
جواب: 1152هه راڻيپور ۾ (1152هه / 1739ع ڳوٺ واڙ تعلقي کپري ضلعي سانگھڙ ۾.)
سوال: مخدوم عبدالرحيم گرهوڙيءَ جي والد صاحب جو اسم شريف ٻڌايو؟
جواب: سعدالله مڱريو.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه لطيف جي ڪرامتي جمني سان، دت گرساميءَ جي ڪرامتي ڪشتي کي شڪست ڏني هئي؟
جواب: مخدوم عبدالرحيم گرهوڙيءَ.
سوال: هي بيت ڪهڙي شاعر جو آهي؟
ڪربلا ۾ ڪُوچ ٿيو لائون لهن شير،
پرجڻ ڏيئي پير، گهوٽ کڻي گهر آيا.
جواب: عبدالرحيم گرهوڙيءَ جو.
سوال: ”مخدوم محمد هاشم جا سڪايل وڻ اڃان ساوا ئي نه ٿيا آهن ۽ تون پيو هاشم هاشم ڪرين“ اهي لفظ ڪنهن ۽ ڪنهن کي چيا؟
جواب: شهيد عبدالرحيم گرهوڙيءَ مخدوم محمد هاشم جي پوٽي کي چيا.
سوال: ميرن کي سنڌ جي حڪومت ڪنهن جي دعا سان ملي ؟
جواب: مخدوم عبدالرحيم گرهوڙيءَ جي دعا سان.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو همعصر 1192هه مطابق 1778ع ۾ مها ڏيو جي مڙهي ڊاهيندي شهيد ٿيو؟
جواب: مخدوم عبدالرحيم گرهوڙي (72 ڄڻن سان شهيد ٿيو.)
سوال: مخدوم عبدالرحيم گرهوڙي جي شهادت ڪنهن جي هٿان ٿي؟
جواب: لکانو چانهيو، ستابو گجو، هڱورنو ۽ راڄڙ جي هٿان.
سوال: شاهه سائين جي وفات وقت مخدوم عبدالرحيم گرهوڙي ڪيترن ورهين جو هو؟
جواب: تيرهن ورهين جو.
سوال: درسگاهه سريواري سانگهڙ کان ڪيتري مفاصلي تي آهي؟
جواب: 40 ڪلوميٽر.
سوال: درسگاهه سريواري جو بنياد ڪنهن رکيو؟
جواب: ميان محسن 1100هه ۾.
سوال: درسگاهه سريواريءَ ۾ شاهه سائين ڪيتريون راتيون ٽڪيو هو؟
جواب: ٽي راتيون.
سوال: درسگاهه سريواريءَ کي ڪهڙي بزرگ عروج تي پهچايو؟
جواب: ميان تاج محمد ڪيريي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي چيو ته ”توهان جي منزل مونکان مٿي آهي.“ ؟
جواب: ميان تاج محمد کي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ سان ملاقات خاطر، هڪ گمنام مسافر جي حيثيت سان، هڪ وانڍ ۾ وڃي ترسيو هو؟
جواب: ميهار فقير پلي جا نهيري واري سان.
سوال: شاهه سائين وٽان سبڙيءَ جي ڪهڙي بزرگ هڪ شاگرد جي حيثيت ۾ گھڻو ڪجھه پرايو هو؟
جواب: رحيم ڏنو فقير پلي. (ديهه ڪنر جو رهاڪو هو.)

سوال: ”چوراسي عارفانه بيت“ هن ڪتاب ۾ شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر جي شاعري ڏنل آهي؟
جواب: خواجه محمد زمان لواري واري جي.
سوال: ”چوراسي عارفانه بيت“ هن ڪتاب جي محقق ۽ شارح جو نالو ٻڌايو؟
جواب: ڊاڪٽر عبدالغفار سومرو.
سوال: ڪتاب ”چوراسي عارفانه بيت“ ڪڏهن شايع ٿيو؟
جواب: 2016ع ۾ سنڌيڪا اڪيڊمي ڪراچيءَ پاران.
سوال: ڪهڙي بزرگ جو لقب ”ڍير ڌڻي بادشاهه“ آهي؟
جواب: شيخ حاجي عبداللطيف لواري شريف. (ٻيو حسن شاهه ڍير ڌڻي تعلقو هالا)
سوال: شيخ حاجي عبداللطيف سهروردي نقشبندي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1149هه، سومر 21 مئي 1736ع.
سوال: ڪهڙو بزرگ، شاهه سائين کان ٽيويهه سال ننڍو هو؟ ۽ ٽيويهه سال پوءِ وفات ڪئي؟
جواب: خواجه محمد زمان لواري وارو.
سوال: خواجه محمد زمان لواري واري جو جنم ڪڏهن ٿيو هو؟
جواب: اربع 21 رمضان المبارڪ 1125هه مطابق 11 آڪٽوبر 1713ع شيخ حاجي عبداللطيف ڪلان جي گھر (ضلعو بدين).
سوال: سلطان الاولياءُ خواجه محمد زمان لواري وارو، حضرت ابوبڪر صديق جي ڪائين پيڙهيءَ مان آهي؟
جواب: ايڪٽيهين پيڙهي مان.
سوال: ڪهڙو بزرگ سدائين سفر ۾ ٽي ڪتاب قرآن مجيد، مثنوي مولانا روم ۽ ديوان حافظ ساڻ کڻي هلندو هو؟
جواب: خواجه محمد زمان لواريءَ وارو.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي آزمائڻ لاءِ ان ڏانهن ويا هئا ته، اهو مراقبي ۾ فقير آهي يا ولي آهي؟
جواب: حضرت خواجه محمد زمان لواري واري کي.
سوال: ڪهڙي بزرگ چاهيو ٿي ته، شاهه صاحب سندس مريد ٿئي؟
جواب: خواجه محمد زمان اول.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي عرض ڪيو ته ”ارادو اٿم ته توهان جو مريد ٿيان“ ؟
جواب: خواجه محمد زمان لواري واري کي.
سوال: شاهه سائين جنهن وقت خانقاهه اندر پير رکيو ته خواجه محمد زمان اول ڪهڙو بيت فرمايو؟
جواب: ڪُپيريءَ ۾ پير، ڪنين پاتو پيرئين،
جتي منجهڻ ماڻهين، سڄڻ اتي سير،
اِن ڀونء سندو ڀير، ڪوڙين مان ڪو لَهي.
سوال: ان بيت کان پوءِ ڀٽ ڌڻيءَ ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: ڪپيريان پري ڪُٻنڌي ٻڌائون،
انهيءَ وٽان آءُ، رهي آيس راتڙي.
سوال: خواجه محمد زمان ڪهڙي بزرگ کي چيو ته ”سماع ۽ گانو، اسان جي طريقت ۾، سواءِ ڪن مشروع موقعن تي منع ٿيل ۽ حرام آهي“ ؟
جواب: حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائي کي.
سوال: شاهه صاحب هي لفظَ ڪنهن کي چيا ”ساري ڄمار سماع ۽ سرود ۾ صرف ڪئي اٿم هينئر ان کي ترڪ ڪرڻ مون لاءِ محال آهي“ ؟
جواب: خواجه محمد زمان لواري واري کي.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه لطيف جن کي خليفت جي چادر ڍڪائي هئي؟
جواب: حضرت خواجه محمد زمان لنواري واري جن.
سوال: جڏهن شاهه لطيف موڪلائي هليو ته ڪهڙي شخص خواجه محمد زمان کان پڇيو ته شاهه صاحب جو ڪهڙو مقام هئو؟
جواب: شيخ بلال.
سوال: پوءِ خواجه محمد الزمان لواريءَ واري ڇا فرمايو؟
جواب: هن جي منزل اوهان جهڙي آهي، يعني هو به اوهان وانگر صاحب دل آهي.
سوال: شاهه سائين خواجه محمد الزمان سان ملاقات ڪري واپس ورڻ کانپوءِ سندس شان ۾ اڪثر ڪهڙو بيت ورجائيندو هو؟
جواب: سي مون ڏٺا ماءِ، جنين ڏٺو پرينءَ کي،
تنين سندي ڪاءِ، ڪري نه سگهان ڳالهڙي.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر جو لقب ”نورالحق“ هو؟
جواب: مخدوم ابوالقاسم نقشبنديءَ جو.
سوال: خواجه ابوالقاسم درس سان شاهه سائين جي ملاقات ڪٿي ٿي هئي؟
جواب: لواري شريف ۾.
سوال: حافظ ابوالقاسم نقشبندي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 7 شعبان 1138هه ۾.
سوال: خواجه محمد زمان ٺٽي ۾ ڪهڙي بزرگ جي مدرسي ۾ تعليم مڪل ڪئي هئي؟
جواب: مخدوم محمد صادق نقشبنديءَ جي مدرسي ۾.
سوال: خواجه محمد زمان جي مرشد جو نالو ٻڌايو؟
جواب: خواجه محمد ابوالمساڪين.
سوال: شيخ محمد ابوالمساڪين جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1149هه ۾.

سوال: خواجه محمد زمان جي ٻارنهن هزار واصل باالله بزرگن منجهان ڪيترا بزرگ ڪمال جا صاحب ۽ پنهنجي وقت ۾ بي مثال هئا؟
جواب: چاليهه بزرگ.
سوال: شاهه سائين جي همعصر خواجه محمد زمان جي چئن خاص خليفن جا نالا ٻڌايو؟
جواب: (1) شيخ عبدالرحيم گرهوڙي. (2) حاجي ابو طالب اگهمي. (3) شيخ حاجي محمد صالح کهڙائي. (4) حافظ هدايت الله.
سوال: خواجه محمد زمان پراڻي لواريءَ کي خيرآباد چئي، پوءِ ڪهڙي سال موجوده لواري نالي ڳوٺ آباد ڪيائون؟
جواب: 1150هه ۾.
سوال: شاهه سائين مشهور بزرگ، خواجه محمد زمان اول، کان ڪيترا سال وڏو هو؟
جواب: 23 سال وڏو هو.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر جا مريد پنهنجي مرشد جي ياد تازي رکڻ لاءِ چنڊ جي هر مهيني جي چوٿين تاريخ خاص ڏهاڙي طور ملهائيندا آهن؟
جواب: خواجه محمد زمان لنواريءَ واري جا مريد.
سوال: خواجه محمد زمان لواريءَ واري جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: وصال ڇنڇر 4 ذوالقعد 1188هه مطابق 6 جنوري 1775ع ۾ ٿيو.
سوال: حضرت خواجه حافظ هدايت الله 1148هه ڌاري ڪنهن جي هٿ تي بيعت ڪئي؟
جواب: خواجه محمد زمان لواريءَ واري جي هٿ تي.
سوال: حضرت خواجه حافظ هدايت الله جي ولادت باسعادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1135هه ۾.
سوال: ڪهڙو بزرگ هميشه قبلي ڏانهن منهن ڪري گوڏا کوڙي ويهندو هو؟
جواب: شيخ محمد صالح کڙائي.
سوال: شاهه سائين، پَساهي تپي جبي ڪوٽ تعلقي ناري ۾ ڪهڙن بزرگن سان ملاقات ڪئي؟
جواب: ميان ڇٽڻ ۽ ان جي فرزند ميان ڪامل سان.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي ستن پيڙهين تائين عالم پيدا ٿيڻ جي دعا ڪئي هئي؟
جواب: ميان ڪامل کي.
سوال: شاهه سائينءَ هي بيت ”ڏوري ڏوري لڌو سين ٿُڪن هنيو ٿر“ ڪٿي چيو هو؟
جواب: مانڌلي ۾.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه حبيب جي وفات ۽ شاهه ڪريم جي درگاهه جي اڏاوت جون ابجد جي حساب سان فارسيءَ ۾ تاريخون ڪڍيون؟
جواب: شاهه سائينءَ جي چوڻ تي. ميان محمد صادق نقشبندي ٺٽوي.


سوال: شاهه سائينءَ، ميان محمد يوسف ۽ ميان عبدالهاديءَ سان ڪهڙي بزرگ جي مدرسي ۾ ملاقات ڪئي؟
جواب: ميين محمد صادق جي مدرسي ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جو همعصر سنڌي ۽ فارسيءَ جو مشهور شاعر نور محمد خسته ڪهڙي ڳوٺ جو رهواسي هو؟
جواب: ٽکڙ وارن جي پهرئين ڳوٺ وسي شهمير شاهه جو.
سوال: شاهه سائين جي همعصر موسن شاهه ولد سيد فضل شاهه جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: محلا ڇاڻو شاهه آباد دادو ۾.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر بهارو شاهه جي تعريف ڪندي چيو ته ”بازي بهارو شاهه کٽي ويو شير کون“ ؟
جواب: حضرت جلال رنگريز.
سوال: شاهه سائين جو همعصر جلال کٽي ڪهڙي صنف جو وڏو شاعر هو؟
جواب: سنڌي سينگار جو استاد شاعر هو.
سوال: ڪهڙي شاعر کي ”سنڌي سينگار شاعريءَ جو سرواڻ“ چئجي ٿو؟
جواب: جلال کٽيءَ کي.
سوال: جلال کٽيءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: غالباً 57-1655ع ۾، ضلعي دادو جي مورند (موندر) ۾.
سوال: ميان جلال رنگريز جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: وفات 32-1730ع. سندس قبر پير طرهي جي مقام ۾ آهي.
سوال: جلال کٽي بابت سڀ کان پهرين ڪهڙي اديب تحقيق ڪئي؟
جواب: عبدالڪريم سنديلي.
سوال: ڪهڙي شاعر، شاهه سائين کي چوائي موڪليو ته ”واهڙ ويا وَهي، در ٻاٽي درياءَ کي“؟
جواب: صابر موچي (محمد صابر چنو).
سوال: شاهه سائينءَ صابر موچيءَ ڏانهن ڪهڙو بيت چوائي موڪليو هو؟
جواب: واهڙ وهي ڇا درٻاٽين درياهه کي،
ايندي موج مهراڻ کي ڪندن گس گهي،
ڪسيءَ جان ڪهي، موچي مڙيئي ماٺ ڪن.
سوال: شاهه سائين جو همعصر صابر موچي ڪٿي رهندو هو؟
جواب: مديجي شهر جي ڀرسان.
سوال: ڪلهوڙن جي دؤر ۾ سينگار صنف جو ٻيو نمبر وڏو شاعر ڪهڙو هو؟
جواب: صابر موچي.

سوال: ڪهڙي شاعر ”زاف، قاف ۽ ڪيس“ لفظ ڪم آڻي شاهه لطيف وارو ساڳيو خيال پنهنجي شاعري ۾ قائم رکيو آهي؟
جواب: صابر موچيءَ.
سوال: سنڌ ۾ صوفين جو سرواڻ ڪهڙي بزرگ کي چيو وڃي ٿو؟
جواب: شاهه عنايت جهوڪ واري کي.
سوال: صوفي شاهه عنايت شهيد جي جنگ واري واقعي ۾ ڪيترا صوفي شهيد ٿيا؟
جواب: پنجويهه هزار صوفي (حوالو. ڪتاب. شاهه عنايت شهيد، ليکڪ. صوفي حضور بخش).
سوال: سنڌ ۾ پهروين ڀيرو اجتماعي زراعت جو بنياد ڪنهن رکيو هو؟
جواب: صوفي شاهه عنايت شهيد جھوڪ واري.
سوال: صوفي شاهه عنايت جھوڪ واري جي شهادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 16 صفر 1130هه، اربع 19 جنوري 1718ع ۾.
سوال: صوفين جو سرواڻ شاهه عنايت جهوڪ وارو ڪيترن صوفين سميت شهيد ٿيو؟
جواب: 8 هزار.
سوال: شاهه عنايت جي شهادت مهل شاهه سائينءَ ڪهڙي شهر ۾ هو؟
جواب: ڪوٽڙي مغل ۾.
سوال: بيسرنامه ڪهڙي بزرگ جي ڪلام جو مجموعو آهي؟
جواب: صوفي شاهه عنايت شهيد جو.
سوال: صوفي سلام الله ”ٿر ڌڻي“ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 6 محرم الحرام 1130هه / 28 نومبر 1717ع ميرانپور جھوڪ ۾.
سوال: ڪهڙي بزرگ جو پاڻ ڏانهن توجهه ڇڪائڻ لاءِ شاهه سائينءَ سندس سامهون ٽي ڏينهن راڳ رنگ ڪيو هو؟
جواب: صوفي سلام الله.
سوال: شاهه سائينءَ، صوفي سلام الله ٿر ڌڻيءَ سان ڪٿي ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: ڳيراٿر ڀٽ (هاڻوڪي تجل شريف).
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر ڀٽ تي تنهائيءَ ۾ ڦوڳ ٻوٽي وٽ منهن مونن تي رکي استغراقي حالت ۾ رهندو هو؟
جواب: صوفي سلام الله ٿر ڌڻي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ جي ملاقات کان اڳ فقير غلام حسين پنهور کي مخاطب ٿي فرمايو ته، آءُ سائين جن سان ڪجهه گفتگو ڪندس؟
جواب: صوفي سلام الله ٿر ڌڻيءَ سان.
سوال: صوفي سلام الله سان ملاقات کان اڳ فقير غلام حسين لاکيڻي لطيف کي ڪهڙو جواب ڏنو هو؟
جواب: سائين جن گفتگو کي پسند نه ڪندا آهن ۽ هميشه ڌڻي تعالى جي ذڪر ۾ رهندا آهن.
سوال: صوفي سلام الله جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 25 ذوالحج 1183هه / 22 اپريل 1770ع ۾.
سوال: شاهه عنايت شهيد جي درگاهه تي سماع جو سلسلو ڪنهن شروع ڪيو هو؟
جواب: صوفي عزت الله شاهه.
سوال: ڪهڙو بزرگ ڀٽائي جو بيت ٻڌندو هو ته پنهنجن فقيرن کي پنهنجو نظريو ٻڌائيندو هو؟
جواب: صوفي سلام الله ”ٿر ڌڻي“.
سوال: شاهه عزت الله جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1186هه ۾.
سوال: شاهه اسد الله جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1140هه ۾ (مدفن مڪلي).
سوال: سيد سعد الله ولد سيد نيڪ محمد جو انتقال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1167هه ۾.
سوال: مير لطف الله عرف شاهه لڌو ڪهڙي هجري سال ۾ فوت ٿيو؟
جواب: 1143هه ۾.
سوال: سيد محمد فاضل ولد سيد عبدالرزاق جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1140هه ۾.
سوال: قاضي عبدالرسول سيوستانيءَ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1123هه ۾.
سوال: سائين فقيرن کي سچ سان ڪيتري حد تائين سچائي هئڻ گهرجي، اهي لفظ شاهه سائينءَ کي ڪنهن چيا هئا؟
جواب: ڏاڙهون جوڳيءَ .
سوال: مخدوم دين محمد سيوهاڻي جي ولادت ڪهڙي تاريخ ۽ سال ۾ ٿي؟
جواب: 6 رجب 1113هه / اربع 7 ڊسمبر 1701ع ۾.
سوال: سيوهڻ جو ڪهڙو بزرگ عالم شاهه لطيف جو پڳ مٽ يار هو؟
جواب: مخدوم دين محمد صديقي (اصل پاٽ شريف جو هو.)
سوال: مخدوم دين محمد صديقيءَ جو وصال ڪهڙي هجري سن ۾ ٿيو؟
جواب: 1192هه سيوهڻ ۾.
سوال: نصرپور شهر ۾ ڪهڙو شخص شاهه سائينءَ جي خدمت چاڪري ڪندو هو؟
جواب: ميان عبدالله ولد الهڏنو.
سوال: شاهه عنات جو تعلق نصرپور جي رضوي سيدن جي ڪهڙي مشهور ۽ معروف پاڙي سان هو؟
جواب: مبارڪ پوٽا پاڙي سان.
سوال: شاهه عنات نصرپوريءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: غالبن 1030هه کان 1035هه مطابق 1620ع کان 1625ع جي وچ ڌاري. (1624ع. ڪتاب. سنڌ جون شخصيتون).
سوال: هالا حويليءَ ڳوٺ کان اوڀر طرف ڪنهن جي تڪيي تي لطيف سائين، مدن فقير ۽ شاهه عنات رهاڻيون ڪندا هئا؟
جواب: فقير حيات ڪوري جي تڪيي تي.
سوال: ڪهڙي تڪيي تي مدن فقير، شاهه عنايت رضوي ۽ شاهه لطيف ملن ۽ موالين جو بحث ڇيڙيو هو؟
جواب: حيات ڪوريءَ واري تڪيي تي.
سوال: ڪهڙي شاعر چيو ته ”ٿڌا وڻ ولهار جا، جتي صدر سونهارو.“؟
جواب: شاهه عنايت رضويءَ.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه سائين کي فرمايو ته هاڻي اجازت ڏيو ته آءُ به سسئي ڳايان؟
جواب: شاهه عنات رضوي.
سوال: شاهه عنايت رضوي ۽ شاهه لطيف کي ڪهڙي ايراضيءَ جي وڻڪار وڻي هئي؟
جواب: ولهار واري ايراضيءَ جي.
سوال: ڪهڙي هجري سن کان ڪيستائين شاهه لطيف جون شاهه عنات رضوي سان ڪچهريون ٿيون؟
جواب: 1120هه کان 1133هه تائين.
سوال: ڪهڙي همعصر بزرگ شاهه صاحب ڏانهن کير جو پيالو موڪليو هو؟
جواب: شاهه عنات رضوي.
سوال: ڪهڙي بزرگ ڏانهن شاهه سائين کير جي پيالي ۾ گلاب جو گل وجهي موڪليو هو؟
جواب: شاهه عنات رضوي ڏانهن.
سوال: شاهه سائينءَ کان اڳ ڪهڙي شاعر عورت جي سونهن ۽ سينگار کي دل کولي ڳايو آهي؟
جواب: شاهه عنات رضوي.
سوال: ڪلهوڙن جي دور جي ان پهرئين شاعر جو نالو ٻڌايو، جنهن باقاعده سرن تحت ڪلام چيو؟
جواب: ميون شاهه عنات رضوي.
سوال: شاهه عنات رضوي جي رسالي ۾ ڪهڙا سر ملن ٿا؟
جواب: سر ڪلياڻ، جمن، کنڀات، سريراڳ، رامڪلي، مارئي، پرڀات، ڌناسري، جيتسري، پورب، ليلا، آسا، ڪاپائتي، ڏهر، مومل راڻو، بلاول، ديسي، سورٺ، سارنگ، توڏي، ڪاموڏ ۽ ڪارائيڙو.
سوال: شاهه عنات رضويءَ دعائيه بيت ڪهڙن ڪلهوڙن حڪمرانن بابت چيا؟
جواب: ميان دين محمد ۽ ميان يار محمد ڪلهوڙي بابت.
سوال: هڪ دفعي سيد حبيب شاهه ۽ شاهه عنات ڏٺو ته شاهه لطيف ستو پيو آهي، ان موقعي تي شاهه عنات ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: ستا اٿي جاڳ، ننڊ نه ڪجي ايتري،
تو ڀانيو ساڻيهه، سو اٿئي مانجھاندي جو ماڳ،
سلطاني سهاڳ، ننڊون ڪندي نه لهي.
سوال: جواب ۾ لاکيڻي لطيف ڪهڙو بيت فرمايو؟
جواب: تن تسبيح من مڻيو دل دنبورو جن،
قل هوالله احد الله، اهو راڳ رڳن،
موتوا قبل انت موتوا اها لرز لڱن،
في الافاق وفي انفسڪم اها هاج هٿن،
لتنذر قوما ما اهو پهه پيرن،
سڀ عضوا عبداللطيف چئي پرين لئه پر جهن،
ستا سي سونهن، ننڊ عبادت جن جي.
سوال: شاهه عنات رضوي جڏهن پهريون ڀيرو مخدوم سليمان سان مليو هو ته کيس ڀاڪر پائي ڪهڙو بيت چيو هئائين؟
جواب: جي ڏاگهو ڏنگائي ڪري ته نٿ ناڪيلي ڌار،
واڳي تنهن کي وڳ سان، تون ميي کي ته مهار،
ائين چانگو چار، جيئن ڌڻيئون ڌار نه ٿئي.
سوال: هي بيت شاهه سائينءَ ڪهڙي موقعي تي چيو هو؟
اٺ نه اوڳارين، ڏاگهن ڏيهه چتائيو،
ڪريو مهاڙ ملڪ ڏي، نرتئون نهارين،
سفر ٿا سارين، ڪيچ اڳاهون پنڌڙو.
جواب: فقيرن شاهه صاحب کان شاهه عنات جي طبيعت جو پڇيو ته ان موقعي تي.
سوال: شاهه عنات رضوي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: جديد تحقيق موجب 1720ع ۾. حوالو. ڪتاب. ڪلهوڙا دور. هڪ مطالعو. ص.9. (1133هه ۾، محقق ڊاڪٽر بلوچ). 13 / 1712ع.
سوال: شاهه عنات رضويءَ جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: شيخ موسى جي قبرستان ۾.
سوال: شاهه عنات رضويءَ جو ڪهڙو پوٽو شاهه عبداللطيف کان اٽڪل ڇويهه ستاويهه سال وڏو هو؟
جواب: شاعر ، شاهه بلال رضوي.


سوال: هي بيت شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر جو آهي؟
تون ونگو ونگو نائيو، ڪڇ، پارڪر، پٽ،
سوڍا سلامي ٿئا، ڍل ڀريندو ڍٽ،
چڙهي ڪيئي چٽ، جا هئي لک لانگاهه جي.
جواب: سيد بلال شاهه.
سوال: شاهه قطب رضويءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1130هه/ 1718ع ۽ وصال 1184هه/ 1771ع ۾.
سوال: ڪهڙو بزرگ عبادت جي وقت پراڻ جي ڪنڌيءَ تي پيرن جي آڱوٺن ۾ پنهنجا وار ڦاسائي عبادت ڪندو هو؟
جواب: سيد سوڍل شاهه.
سوال: دڙيلي شهر جي ڪهڙي بزرگ جي درگاهه تي شاهه سائين مٽيون ڀريون ۽ چلو به ڪڍيو هو؟
جواب: سيد سوڍل شاهه جي درگاهه تي.
سوال: دڙيلي شهر جي ڪهڙي بزرگ شاهه سائين جي مهماني ڪئي هئي؟
جواب: درياء خان دل.
سوال: ڪاڇيلي اسٽيشن ويجهو ڪهڙي بزرگ وٽ شاهه سائين ڪافي ڏينهن مهمان ٿيو هو ۽ کيس دعا به ڪئي هئائين؟
جواب: دريا خان دل.
سوال: دريا خان دل اصل ڪٿان جو رهاڪو هو؟
جواب: ٺٽي ننگر جي ڳوٺ سال جو رهاڪو هو.
سوال: حضرت خواجه سڌاتوره ولد محمود شاهه جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1150 هه ڌاري.
سوال: سخي بلوچ خان جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 25 مارچ 1657ع ۾. ڏاجهيري موري موجوده تعلقو جهڏو.
سوال: سخي بلوچ خان جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 20 ڊسمبر 1745ع ڌاري (درگاهه ڏاجهيري موري).
سوال: شاهه سائين جي فقير آنٽل ۽ چانچل جو تعلق جيسلمير جي ڪهڙي ڳوٺ سان هو؟
جواب: ڳوٺ ريڏاڻي ۾ رهندا هئا.
سوال: شاهه سائين جا فقير آنٽل ۽ چانچل ٻئي ڪهڙ ي نالي سان مشهور هئا؟
جواب: انٽڙيو ۽ چانچڙيو.
سوال: شاهه سائين جي فقيرن آنٽل ۽ چانچل جي ذات ڪهڙي هئي؟
جواب: جيڻا مڱڻهار (اِهي ٻئي پاڻ ۾ ڀائر هئا).

سوال: شاهه سائين جي فقير آنٽل کي آنٽڙيو ڇو سڏيندا هئا؟
جواب: ان ڪري جو هي فقير ٿورو منڊڪائي هلندو هو.
سوال: شاهه سائين جي فقير چانچل کي مقامي ماڻهو چانچڙيو ڇو سڏيندا هئا؟
جواب: ان ڪر ي جو هي فقير طبيعت ۾ شوخ مزاج هوندو هو.
سوال: شاهه صاحب لاءِ آنٽل ۽ چانچل جيسلمير جي ڳوٺ ريڏاڻي مان ڪهڙي خوبصورت سوکڙي آندي هئي؟
جواب: جُتي.
سوال: شاهه سائينءَ آنٽل ۽ چانچل جي سوکڙيءَ کي ڏسي ڇا فرمايو هو؟
جواب: شاهه صاحب فرمايو! جُتي جيسلميران آندي استادن.
سوال: ڪڇ ۾ ڪهڙن فقيرن شاهه لطيف سان ارادت ۽ عقيدت جو بنياد وڌو؟
جواب: ونهيين فقير سالاراڻي جت، تماچي فقير نهڙيو ۽ تمر فقير.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي فقير کي فرمايو ته، هاڻي توکي سنڌ اچڻ جي ضرورت ناهي؟
جواب: تماچي فقير کي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي فقير کي ڪڇ موٽي وڃڻ جو حڪم ڏنو؟
جواب: تماچي فقير.
سوال: شاهه سائينءَ وفات کان ڪجهه وقت اڳ ڪهڙي فقير کي ڪڇ مان گهرائي پاڻ وٽ رهايو هو؟
جواب: تماچي فقير کي.
سوال: ونهيين فقير جو اصل ڳوٺ ڪهڙو هو؟
جواب: ڪنڊو مڪان تعلقو کاهڙ.
سوال: تماچي فقير ڪهڙي فقير سان گڏ ڀٽ شاهه تي آيو هو ۽ پوءِ شاهه لطيف جو مريد ٿيو هو؟
جواب: ونهيين فقير جت سان.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي پنهنجي ڪلهي تي پيل گودڙي تبرڪ طور ڏني هئي؟
جواب: تماچي فقير اوريڙي وارو.
سوال: ڪهڙو بزرگ شاهه لطيف جو نالو ٻڌي، وڏي حب مان ساڻس ملڻ لاءِ آيو هو؟
جواب: ميون کيمجي.
سوال: شاهه سائينءَ ميين کيمجيءَ سان ملاقات ڪٿي ڪئي؟
جواب: ٻوڙيا ڳوٺ جي ڀر ۾.
سوال: شاهه سائينءَ ميان کيمجي سان ڪيترا ڏينهن روح رهاڻ ڪئي؟
جواب: ٽي ڏينهن.
سوال: شاهه سائينءَ کي ڪهڙي شخص جي وات مان ٻيڙيءَ جي ڌپ آئي هئي؟
جواب: ميان کيمجيءَ جي.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي چيو ته درويش ٻيڙي ڇڪڻ ڇڏي ڏي؟
جواب: ميين کيمجي کي.
سوال: شاهه سائينءَ، ريٻاري قوم جي ڪهڙي فقير کي خلافت جي پڳ ٻڌرائي هئي؟
جواب: دين محمد فقير ريٻاري کي. (ڪڇ)
سوال: شاهه سائينءَ جو خليفو مريد فقير جت ڪٿان جو رهاڪو هو؟
جواب: بگهاڙيو ٻني جو.
سوال: شاهه سائين جي راڌي فقير سان ڪچهري ڪٿي ٿي؟
جواب: راڌي فقير جي ڳوٺ ڪڇ تعلقي لکپت ۾.
سوال: ”ابا توکي لوحِ قلم ۾ اولاد لکيل ڪونه آهي.“ اهو جملو شاهه سائين ڪنهن کي چيو؟
جواب: راڌي فقير کي.
سوال: پوءِ راڌي فقير شاهه سائين کي ڇا چيو؟
جواب: چيائين، گهوڙا ڇهه ڀائر مري ويا ۽ آءُ به در پوريو ٿو وڃان.
سوال: آءُ پنهنجو پٽ توکي قادر کان منتقل ڪرائي ڏنو آهي، هڪ پٽ ڄمندئي نالو سانولو شاهه رکجانئس اهو جملو شاهه سائين ڪنهن کي چيو؟
جواب: راڌي فقير کي.
سوال: ڪهڙو ٻار شاهه سائين جو پٽيلو هو؟
جواب: راڌي فقير جو پٽ سانولو فقير. (سيد بلال شاهه به پٽيلو هئس)
سوال: ڪهڙي فقير سان شاهه لطيف جي ايڏي محبت هئي جو ان سان ملاقات لاءِ ڪڏهن ڪڏهن ان جي گهر ڪهي ويندا هئا؟
جواب: بلال .
سوال: شاهه سائين جو مريد لاکو فقير ڪٿي رهندو هو؟
جواب: جهري (ڪڇ) ۾.
سوال: راول فقير ڪهڙي ڳوٺ ۾ رهندو هو؟
جواب: ڳوٺ کاروڙو ۾. (کوروڙي)
سوال: شاهه سائينءَ راول فقير سان ڪيترا ڀيرا ملاقات ڪئي؟
جواب: هڪ ڀيرو.
سوال: شاهه سائين فقيرن کي هيءُ لفظ ڪهڙي ڳوٺ ۾ چيا؟ لفظ ”بابا ننگر ڪريو“؟
جواب: کاروڙي ۾.
سوال: هڪ دفعي شاهه سائين پنهنجن فقيرن کي نصيحت ڪئي ته هر قسم جي نشي کان پاسو ڪن، فقيرن نشو ڇڏي ڏنو مگر سندس ڪهڙو فقير، حقو ڇڏي نه سگهيو؟
جواب: راول فقير.


سوال: هڪ ڀيري ڀٽائي صاحب راول فقير کي حقو پيئندي ڏسي ورتو، ان موقعي تي شاهه صاحب ڪهڙو بيت چيو هو؟
جواب: ڇڪڻيون ڇڪئين، پئڻيون ٿو پئين،
ناهي تو تِرَ جيتري هدايت هئين،
جوڳي جاڙ جئين، ڇڏيو گس گرؤَ جو.
سوال: شاهه سائينءَ جي ان فقير جو نالو ٻڌايو جيڪو ڀٽ ڌڻيءَ جي ڏوراپي تي غش ٿي ويو ۽ دم ڏنائين؟
جواب: راول فقير.
سوال: تنهنجي رڳو ڦوڪ ڦوڪان لڳي پئي آهي. شاهه سائين اهي لفظ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: راول فقير کي.
سوال: شاهه صاحب کي ڪهڙي سچي فقير جي وفات تي نهايت صدمو پهتو هو؟
جواب: راول فقير جي.
سوال: شاهه سائين راول فقير جي جدائي جي ڏک ۾ ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: مون سڏيندي سڏڙا، ساٿي سڏ نه ڏين،
اڄ ولهي جي وٿاڻ ۾، توڏا نه تنوارين،
هيڏا هاڃا ٿين، بري هن ڀنڀور ۾.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي فقير جي وصال تي کيس تڙ ڏئي پوءِ سڄي رات وايون ۽ ڪافيون چيون؟
جواب: راول فقير جي وصال تي.
سوال: جڏهن راول فقير جو جنازو کنيائون تڏهن ڀٽائي صاحب سندس ڏک ۾ ڪهڙي وائي چئي هئي؟
جواب: راول رهيئين نه رات، ادا راول رهيئين نه رات.
سوال: راول فقير جو لاش صبح جو سينگاري کاروڙي ڀرسان ويڙهيجهپ ڏانهن کنيائون ته ان موقعي تي شاهه سائين ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: کاروڙيا کڻي، ويڙهيجهپ ويا،
سيڻ منهنجا سيد چئي، هاڻي هت هئا،
پسي پڊ تنين جا، لڙي لڙڪ پيا،
ڏينهان ڏور ويا، ڏيان ڏوراپا ڪن کي.
سوال: راول فقير جي مزار ڪٿي آهي؟
جواب: پارو فقير کان اولهه طرف سندس پڪو روضو ٺهيل آهي.
سوال: پارو فقير (پار برهم) ڪٿي رهندو هو؟
جواب: ويڙهي جھپ ڀرسان ڳوٺ کاروڙي ۾.

سوال: پارو فقير ڪنهن جو مريد هو؟
جواب: ميڪڻ فقير جو.
سوال: ڪهڙي فقير لطيف سائينءَ جي اچڻ کان ٻه ڏينهن اڳ سماڌي وٺي ڇڏي هئي؟
جواب: پارو فقير.
سوال: هي بيت شاهه سائينءَ ڪنهن لاءِ چيو هو؟
کاروڙيا کڻي، ويڙهي جهپ ويا،
سيڻ منهنجا سيد چئي هاڻي هت هئا،
پسي پڊ تني جا لڙي لڙڪ پيا،
ڏيهي ڏور ٿيا، ڏيان ڏوراپا ڪن کي.
جواب: پارو فقير ۽ راول فقير لاءِ.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو خليفو آرل مڪان ۾ رهندو هو ۽ شاهه صاحب سان صحبت ۾ مسلمان ٿيو؟
جواب: خليفو دين محمد فقير جيڪو پهريائين ريٻاري هو.
سوال: ”مون تپسيا طور ٻانهن کي اڀوجهلي سڪائي ڇڏڻ جو وچن ڪيو آهي“ اهي لفظ شاهه صاحب کي ڪنهن چيا هئا؟
جواب: ڌرمناٿ سامي.
سوال: ميان حبيب الله مهيسر عرف ڪاڇو فقير ڪڏهن ڄائو هو؟
جواب: 1081هه، 1670ع، شهر ميت پور ۾. (حوالو، مضمون، ڪاڇو ۽ رهڙو، ليکڪ، مخدوم عدنان)
سوال: حضرت مخدوم ميان حبيب الله مهيسر جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 23 محرم 1130هه/ 1718ع، رهڙو شريف۾.
سوال: درسگاهه رهڙو شريف جو بنياد ڪنهن ۽ ڪڏهن رکيو؟
جواب: حضرت علامه مخدوم مفتي عبدالله مهيسر ولد حضرت مخدوم ميان حبيب الله مهيسر 1132هه ۾.
سوال: شاهه سائين جو خليفو صالح فقير مڱريو ڪٿي رهندو هو؟
جواب: ڄڙهوٽ مڪان نکٽراڻي شهر ويجهو.
سوال: حضرت مخدوم نوح جي پنجين سجاده نشين، حصرت مخدوم محمد الزمان اول جي ولادت ۽ وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 21 جمادي الاول 1050هه . وصال جمع 26 ذوالقعد 1117هه ۾.
سوال: حضرت مخدوم نوح جي ڇهين سجاده نشين، مخدوم مير محمد اول عرف مخدوم مير پير جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 18 محرم الحرام 1099هه، وصال 19 ذوالحج 1149هه ۾.

سوال: حضرت مخدوم نوح جي ستين سجاده نشين، مخدوم محمد زمان ثاني جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 5 ربيع الاول 1119هه، وصال 7 ربيع الثاني 1184هه ۾.
سوال: مخدوم نوح سرور جي چوٿين پوٽي مخدوم مير پير 1140هه ۾ ڪهڙو شهر ٻڌي اتي رهائش اختيار ڪئي؟
جواب: هالا ڪنڊيءَ جي ويجهو شهر اسلام آباد.
سوال: مخدوم ميان مٺن جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 3 ربيع الثاني 1149هه . وصال 5 ربيع الثاني 1232هه .
سوال: مخدوم محمد معين بن امين دل جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1093هه / 1682ع تعلقي روپاهه پٽ باران جي ڳوٺ داليءَ ۾.
سوال: مخدوم محمد معين (عرف مخدوم ٺارو) سان پهرين ملاقات وقت شاهه سائين جي عمر ڪيتري هئي؟
جواب: شاهه سائين جي عمر ٽيهه سال هئي.
سوال: مخدوم محمد معين ٺٽوي شاعري ۾ ڪهڙا تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: فارسي ۾ تسليم، هندي اردوءَ ۾ بيراڳي.
سوال: وحدت الوجود جي سلسلي ۾ مخدوم محمد معين ڪيترا رسالا تصنيف ڪيا؟
جواب: 3 رسالا.
سوال: محمد معين بيراڳيءَ جو والد ميان محمد امين لاکو اصل ڪٿي جو ويٺل هو؟
جواب: دالي، ڳوٺ والي روپاهه جو (پوءِ ٺٽي لڏي آيو).
سوال: مخدوم محمد معين ٺٽوي تصوف جا سبق ڪهڙي استاد کان ورتا هئا؟
جواب: ابوالقاسم نقشبنديءَ کان.
سوال: مخدوم محمد معين ٺٽوي ڪهڙي بزرگ جو شاگرد هو؟
جواب: مخدوم عنايت الله جو.
سوال: مخدوم عنايت بصير واعظ جو انتقال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1160هه ۾.
سوال: مخدوم محمد معين ٺٽويءَ طريقت ۾ ڪهڙي بزرگ کان فيض حاصل ڪيو؟
جواب: خواجه محمد ذڪيءَ کان.
سوال: مخدوم محمد معين پنهنجي ڪهڙي دوست لاءِ رسالو اويسيه لکيو هو؟
جواب: حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ لاءِ.
سوال: شاهه فقيرالله علويءَ ڪهڙي بزرگ کي پنهنجي خطن ۾ ”عالم رباني“ جي خطابن سان نوازيو آهي؟
جواب: مخدوم محمد معين ٺٽويءَ کي.

سوال: ڪهڙي بزرگ مخدوم محمد معين ٺٽوي کي چيو ته ”بيشڪ تون شينهن تي سوار ٿيو آهين“ ؟
جواب: شاهه ولي الله.
سوال: مخدوم محمد معين علم حديث ڪنهن کان پرايو هو؟
جواب: شاهه ولي الله دهلويءَ کان.
سوال: شاهه سائين جن ڪهڙي بزرگ جو وعظ شوق سان ٻڌندا هئا؟
جواب: مخدوم محمد معين ٺٽوي جو.
سوال: شاهه سائين متعلق هي لفظ ڪهڙي بزرگ فرمايا ”اهو شخص جيڪو دل ۽ جان سان وعظ ٻڌندو هو، سو غائب آهي“ ؟
جواب: مخدوم محمد معين ٺٽوي.
سوال: شاهه سائين ۽ مخدوم محمد معين ڪهڙي بزرگ جي مقبري مان ٻاهر نڪتا ته سندن چهرو ملول ۽ غمگين هو؟
جواب: پير پٺو (شيخ حسين ديبلي).
سوال: شاهه سائين ۽ مخدوم محمد معين ٺٽوي کي پير پَٺي جي روح ڇا ٻڌايو؟
جواب: هن وقت خدا جو ڪوبه طالب ڪونه رهيو آهي.
سوال: شاهه سائين ۽ مخدوم محمد معين ٺٽوي ڪهڙي بزرگ جي مقبري مان زيارت بعد مسڪرائيندي ۽ خوش ٿي نڪتا؟
جواب: شاهه وجهه الدين جي.
سوال: شاهه وجهه الدين جي روح ڪهڙن بزرگن کي فرمايو ته ”هن وقت اوهان جا طالب به ملي سگهندا جي اوهان کان خدا جي طلب ڪندا“ ؟
جواب: شاهه لطيف ۽ مخدوم محمد معين ٺٽويءَ کي.
سوال: شاهه سائينءَ پنهنجي فارسي خط ۾ صوفين جي اويسي طريقي بابت مخدوم محمد معين ٺٽويءَ کان ڪيترا سوال پڇيا هئا؟
جواب: 4 سوال ڪيا هئا.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ لاءِ پنهنجي مريدن کي فرمايو ته ”هلو ته پنهنجي دوست جو آخري ديدار ڪري اچون“ ؟
جواب: مخدوم محمد معين ٺتوي لاءِ.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر راڳ ٻڌندي وفات ڪئي؟
جواب: مخدوم محمد معين ٺٽويءَ.
سوال: شاهه سائين، ڪهڙي بزرگ کي پنهنجي هٿن مبارڪن سان غسل ڪفن ڏنو ۽ نماز به پاڻ پڙهائي هئي؟
جواب: مخدوم محمد معين ٺٽويءَ کي.

سوال: مخدوم محمد معين ٺٽويءَ جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1161هه مطابق 1748ع ۾.
سوال: مخدوم محمد معين جي قبر ڪهڙي بزرگ جي پيرانديءَ کان آهي؟
جواب: سندس مرشد ابوالقاسم نقشبندي جي پيراندي کان.
سوال: شاهه سائينءَ، مخدوم معين جي بٺيءَ وٽ بيهي ڪهڙو بيت چيو هو؟
جواب: جا ڀون پيرين مون، سا ڀون مٿي سڄڻين،
ڌڱ لٽبا ڌوڙ ۾، اڀي ڏٺا سون،
ڏينهن مڙيئي ڏون، اٿي لوچ لطيف چئي.
سوال: مخدوم محمد معين ٺٽويءَ جي وصال کان پوءِ شاهه سائين پنهنجي فقيرن کي ڇا چيو هو؟
جواب: ٺٽي ۾ پنهنجي يار جي الوداع خاطر هيءُ اسان جو آخري ڀيرو اچڻ ٿيو.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙن همعصرن اسلامي ثقافت ۽ تصوف جي ترقيءَ لاءِ سنڌ ۾ قابلِ قدر تاريخي خدمتون سرانجام ڏنيون؟
جواب: شاهه عنايت الله، مخدوم محمد معين ٺٽوي، مخدوم محمد هاشم ٺٽوي، مخدوم عبدالله، مخدوم ضياءُالدين ۽ مير علي شير قانع ٺٽوي.
سوال: سورت بندر جو شاهه ولي الله واعظ ڪهڙي هجري سال ۾ فوت ٿيو؟
جواب: 1197هه ۾.
سوال: شاهه ولي الله محدث دهلوي ڪڏهن ڄائو؟
جواب: 4 شوال 1114هه / 10 فيبروري 1702ع ڳوٺ پهلت، يوپي، ضلعي مظفر نگر ۾. (21 فيبروري 1703ع) حوالو، الرحيم 1966ع.
سوال: شاهه ولي الله جو اصل نالو ٻڌايو؟
جواب: ابوالفياض قطب الدين احمد بن شاهه عبدالرحيم.
سوال: شاهه ولي الله جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 19/29 محرم الحرام 1176هه، 10/ 20 آگسٽ 1762ع ظهر جي وقت ۾.
سوال: شاهه ولي الله کي ولي الله نالو ڪنهن کان مليو؟
جواب: سندس والد عبدالرحيم کان.
سوال: ڪهڙي محدث ابن عربيءَ جي نظريه ”وحدت الوجود“ ۽ امام ربانيءَ جي نظريه ”وحدت شهود“ کي ملائڻ جي ڪوشش ڪئي؟
جواب: شاهه ولي الله محدث دهلويءَ.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر کي ”امام الهند“ جو لقب مليو؟
جواب: شاهه ولي الله محدث دهلويءَ کي.
سوال: محمد محسن ٺٽويءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1121هه ۾.
سوال: پارسيءَ جي مشهور شاعر محسن ٺٽويءَ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1163هه ۾.
سوال: غلام علي مداح ولد محمد محسن ٺٽويءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1145هه ۾. (حوالو، نئين زندگي، آڪٽوبر 2001ع).
سوال: مير عزت الله ولد مير محمد ڪاظم شيرازي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1161هه.
سوال: شاهه سائين جي همعصر مير علي شير ولد مير عزت الله جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1140هه ۾ ٺٽي ۾.
سوال: ڪهڙي بزرگ مير علي شير قانع ٺٽويءَ تي ”مظهري“ تخلص رکيو هو؟
جواب: مير حيدرالدين ابوتراب ڪامل، جيڪو شاعريءَ ۾ سندس استاد هو.
سوال: مير علي شير قانع پنهنجي شاعريءَ ۾ ڪهڙا تخلص استعمال ڪندو هو؟
جواب: مظهري، ان کان پوءِ قانع.
سوال: مير علي شير قانع 1152هه کان 1153هه تائين ڪيترا شعر لکيا؟
جواب: اٺ هزار شعر (42 تصنيفات).
سوال: ڪهڙو وڏو عالم، فاضل، فيلسوف جڏهن کان شاهه لطيف جو مريد ٿيو تڏهن کان هئڻ جون سڀ حدون ڇڏي غريبيءَ ۾ گذارڻ لڳو؟
جواب: مخدوم محمد صادق نقشبندي.
سوال: ٺٽي جو ڪهڙو بزرگ مفتي هجڻ جي باوجود نماز شاهه سائين جي پٺيان پڙهندو هو؟
جواب: علامه ميان محمد صادق.
سوال: شاهه سائين جي همعصر سيد مير محمد عطا جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 3 شعبان 1178هه ۾.
سوال: ڀٽائي سرڪار، حبيب نالي مست سان ڪڏهن ملاقات ڪئي؟
جواب: 1152هه ۾.
سوال: ڪهڙو بزرگ سيد مير محمد عطا جي ڏيڍيءَ اڳيان چادر تاڻي ٽي ڏينهن ٽي راتيون ستو پيو هو؟
جواب: حبيب شاهه مست.
سوال: هي لفظ شاهه سائينءَ ڪنهن کي چيا هئا ”اي ديوانا ! جيڪو توکي ننڊ ۾ حاصل آهي اهو اسان کي سجاڳيءَ ۾ ڳوليندي به حاصل نه ٿو ٿئي اها ننڊ ڪٿان سکيو آهين“ ؟
جواب: حبيب شاهه مجذوب.
سوال: حبيب شاهه مجذوب جي ذات ڪهڙي هئي؟
جواب: ڏاهري. (حوالو. ڪتاب. معيار سالڪان طريقت ).
سوال: سيد حبيب شاهه مست جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: برهان فقير جي قبرستان ۾. (ميرپورخاص واري ايراضي ).
سوال: سيد حبيب شاهه مست جو اصل ڳوٺ ڪهڙو هو؟
جواب: اصل ڳوٺ سيد حاجي شاهه لڪياري.
سوال: سيد حبيب شاهه جو تڪيو ميرپورخاص کان ڪيتري مفاصلي تي آهي؟
جواب: پنج ڪلو ميٽرن جي مفاصلي تي. (ڳوٺ حاجي شاهه)
سوال: ڪهڙي بزرگ جي تڪيي تي سيمينٽ سان ٻيڙي ٺهيل آهي؟
جواب: سيد حبيب شاهه.
سوال: شاهه سائين پنهنجن پوئلڳن کي ڪهڙا اٺ نصيحت آموز نڪتا ٻڌايا؟
جواب: 1. ٿورو کائڻ. 2. ٿورو سمهڻ. 3. ٿورو ڳالهائڻ. 4. سادي پوشاڪ ڍڪڻ. 5. رضا تي راضي رهڻ. 6. پاڻ کي ڪجهه نه ڀائڻ. 7. ٻين سان ڀلائي ڪرڻ. 8. ذڪر ۽ فڪر ۾ ڌيان لڳائڻ.
سوال: ڪهڙي بزرگ جي وفات 9 محرم 1145هه ۾ ٿي؟
جواب: سيد مصري شاهه. (درگاهه ميرواهه شهر کان اتر طرف پراڻ جي ڪنڌيءَ تي )
سوال: شاهه سائينءَ کي هي لفظ ڪنهن چيا ”مون کان هڪ بي گناهه درويش قتل ٿي ويو هو، ان ڏينهن کان آرام ڦٽل آهي ۽ مَن تي ٻوجهه آهي؟
جواب: نادر شاهه جي سپاهيءَ 1739ع ۾.
سوال: شاهه سائينءَ هي لفظ ڪنهن کي چيا هئا؟ تون خيال نه ڪر، جيڪو به سچيءَ دل سان پڇتاءُ ڪندو آهي مالڪ ان تي رحم ڪندو آهي.
جواب: نادر شاهه جي سپاهيءَ کي.
سوال: هي بيت شاهه سائين جي ڪهڙي عقيدتمند فقير جو چيل آهي؟
ننڊون ڪيئن ڪجن، هاري مند محمود چئي،
تون سيئي سيڻ ڪيا، پھ اوچا جن،
ڪڏهن ڪين سڄن، ويسريون ورن ري.
جواب: محمود فقير جو.
سوال: هيءَ وائي شاهه سائينءَ جي ڪهڙي عقيدتمند فقير جي چيل آهي.
ٿلهه: ٻاروچا ٻاجهائي، مون کي نيندا پاڻ سين.
جواب: محمود فقير جي.
سوال: شاهه سائينءَ جي سچي مريد فقير عنايت الله چوڍي (فقير عنايت ولد پير بخش چوڍو) جو ڪلام ڪنهن ۽ ڪڏهن شايع ڪرايو؟
جواب: پير ڳوٺ جي عبدالله ولد حيات خان پٺاڻ 1893ع ۾ شايع ڪرايو.
سوال: فقير عنايت الله چوڍي جي رسالي ۾ تقريبن ڪيترا بيت ۽ ڪافيون، نعتون، مداحون، سي حرفيون ۽ قصيده قلمبند ٿيل هئا؟
جواب: 582 بيت ۽ 1312 ڪافيون، نعتون، مداحون، سي حرفيون ۽ قصيدا.

سوال: شاهه سائينءَ جي عقيدت ۾ هي بيت ڪهڙي شاعر جو چيل آهي.
احمد الله، لطيف، هڪو ڄاڻج هيڪ،
آهي عنايت الله جي، عالم منجهه انيڪ،
جي نظر ڪرين نيڪ، ته ڀونءِ مڙيئي ڀٽ ٿئي.
جواب: فقير عنايت الله چوڍو.
سوال: هي شعر ڪهڙي شاعر جو چيل آهي؟
اديون آري ڄام کي ساري منهنجو ساهه،
عاصي عنايت الله، انگ ازل کون آهه،
هيڪر هن هيڻيءَ کي، پرين پاڻ پساء،
واڳون ور وراءِ، آسر وندي آهيان.
جواب: فقير عنايت الله چوڍو. (حوالو، لطيف سالگره مخزن،1969ع، ص: 70)
سوال: شاهه سائين جي فقيرن مان، سڀني کان وڏي فقير جو نالو ٻڌايو؟
جواب: محبت فقير سالارو. (تمر فقير جو چاچو)
سوال: تمر فقير جا وڏڙا ڪهڙي ڳوٺ جا رهواسي هئا؟
جواب: ڳوٺ بلند شاهه سالارو، نزديڪ کنڊو.
سوال: شاهه سائين پيار مان تمر فقير کي ڪهڙا الفاظ چوندو هو؟
جواب: تمر سڃ جو ثمر.
سوال: تمر فقير جو اصل نالو ڪهڙو هو؟
جواب: حاجي علي ولد صحبت فقير سالارو. (اصل هالا قوم)
سوال: شاهه سائين جي فقير تمر جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1120هه (محقق، ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ.) ولادت 1150هه. حوالو، تمر فقير جي شاعري، مؤلف، سيد قادن شاهه بخاري.
سوال: تمر فقير جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1181هه ۾. ٻي روايت مطابق 1227هه ۾ ۽ خميس 5 جمادي الثاني 1205هه.
سوال: تمر فقير جي ولادت ڪٿي ٿي هئي؟
جواب: عربستان ۾.
سوال: تمر فقير شاعري ۾ ڪهڙا تخلص استعمال ڪيا آهن؟
جواب: تمر ۽ فقير.
سوال: تمر فقير ڪهڙن سرن ۾ شاعري ڪئي آهي؟
جواب: سر سسئي آبري، سر رامڪلي، سر مارئي، سر سورٺ ۽ سر حسينيءَ ۾ ٻه وايون، سارنگ ۾ هڪ وائي.
سوال: ”منهنجي جُتي ته کڻي ڏي“ اهي لفظ شاهه سائينءَ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: تمر فقير کي.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي فقير ، لطيف کي جتي کڻي ڏني ته کانئس ٻانهن مان سٽ نڪري وئي؟
جواب: تمر فقير .
سوال: ”سائين جُتي ايڏي ڳري“ اهي لفظ ڀٽائيءَ کي ڪنهن چيا؟
جواب: تمر فقير.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي فقير کي مرڪي چيو ته منهنجي جُتيءَ ۾ صدين جو ٿَڪ آهي؟
جواب: تمر فقير کي.
سوال: تمر فقير ڀٽ ڇڏڻ وقت ڪهڙيون ٻه شيون ساڻ کنيون هيون؟
جواب: شاهه جو رسالو ۽ دنبورو.
سوال: شاهه سائين جي رحلت کان پوءِ ڪافي عرصي تائين، سندس ڪهڙيون شيون تمر فقير جي اوطاق ۾ رکيل هيون؟
جواب: شاهه جو گنج، دنبورو، جتي، تسبيح، ڪپڙا، گودڙي ۽ جنهن کٻڙ جي وڻ هيٺان شاهه سائين رياضت ڪندو هو، اهو بنڊ تبرڪ طور.
سوال: شاهه سائينءَ جي پهرين خليفي تمر جي 228هين ورسي پهريون ڀيرو ڪهڙي عيسوي تاريخ ۽ سال تي ڀٽ شاهه ۾ ملهائي وئي؟
جواب: 10 مارچ 2011ع تي.
سوال: شاهه سائين جي ان مريد جو نالو ٻڌايو جيڪو پنهنجي مرشد لطيف جي روضي مبارڪ جي زيارت ڪرڻ لاءِ اُٺ تي چڙهي ڀٽ شاهه پهتو هو؟
جواب: اهو تمر فقير هو جيڪو ڪڇ مان اُٺ تي آيو.
سوال: ڪهڙي فقير”کهو کڻي“ڀٽائي جي رسالي جو ڪلام گڏ ڪيو ۽ ياد ڪيو هو؟
جواب: ميين اسماعيل کاهوڙي (وفات 1281هه)
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي فقير نوي سالن تائين خلافت ڪئي؟
جواب: خليفو ميين اسماعيل جوڻيجو کاهوڙي.
سوال: ڪهڙي ليکڪ ميين اسماعيل کاهوڙيءَ جي ذات سمون لکي آهي؟
جواب: لطف پيرزادي.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه سائين جي ٽي سال خدمت ڪئي ۽ روزانو صبح جو شاهه سائين جون مٽيون ڀريندو هو؟
جواب: سيد غلام نبي شاهه.
سوال: هي لفظ شاهه سائين ڪنهن کي چيا؟
”ابا تون هاڻي واپس پنهنجي ڳوٺ وڃ“
جواب: سيد غلام نبي شاهه کي.


سوال: ”قبلا آءُ اوهان جي مَٽي ڀريندو آهيان، اوهان کي ڇڏي ڪيئن واپس وڃان.“ اهي لفظ شاهه سائين کي ڪنهن چيا؟
جواب: سيد غلام نبي شاهه.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي چيو ته ”اوهان واپس پنهنجي ڳوٺ وڃو، آءُ اوهان جي ڳوٺ ڦلڊهو، بَڪار ۾ اوهان جو مهمان ٿيندس“؟
جواب: سيد غلام نبي شاهه کي.
سوال: هي لفظ شاهه سائين کي ڪنهن چيا ته ”مون ساري ڄمار عزت آبرؤَ سان گذاري آهي هاڻي پنهنجي پٽ کي فقيرن سان گڏ رلندو ڏسي جيءُ جلي ٿو“ ؟
جواب: جاني خان ڏيري.
سوال: جاني خان ڏيرو پنهنجي پٽ عنايت کي ڀٽ تان وٺڻ آيو ته شاهه سائين ان موقعي تي ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: ”عناتا ا تا هين جاني جڙي ٻنڌ،
آهي گهڻو اهکو فقيريءَ جو فند،
چکين ته چريو ٿئين ميخاني جو منڌ،
ڪين ڪڍيو ڪنڌ، منجهان سڱ سيد چئي.
سوال: ڪهڙي شخص شاهه لطيف کي چيو ته ”سائين آئون پاڻ اوهان جي نوازش جي لاءِ حاضر ٿيو آهيان“؟
جواب: واحد ڏني فقيرکي.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي شخص کي چيو ته ”آئون ناچيز آهيان الله وڏو سگهارو ۽ مهربان آهي، سندس هر انسان تي نوازش جي نظر آهي“؟
جواب: واحد ڏني فقير کي.
سوال: مخدوم عبدالباسط هالائيءَ شاهه صاحب جي خدمت ۾ ڪهڙي مصرع لکي موڪلي؟
جواب: اسان ٻنهي پاڻ ۾ جھنگ ڀڃي جهوڪون ڪيون.
سوال: ڀٽ ڌڻي پنهنجي همعصر مخدوم عبدالباسط هالائي ڏانهن ڪهڙو بيت لکي موڪليو هو؟
جواب: جهنگ اوري جهو ڪون پري، تنهان پوءِ ڳوٺ،
قريباڻي ڪوٺ، اڃا به آڳاهون سجهي.
سوال: شاهه سائين جو عقيدتمند ڄيٺو ڪٿي رهندو هو؟
جواب: ڪوٽڙي مغل ۾.
سوال: شاهه سائين ڪهڙن فقيرن سان ڪڏهن ڪڏهن مذاق ڪندو هو؟
جواب: وڳند فقير ۽ مدن فقير سان.
سوال: شاهه سائينءَ سر بلاول ۾ پنهنجي ڪهڙي فقير سان ڀوڳ چرچا ڪيا آهن؟
جواب: وڳند فقير / وروءَ سان.
سوال: شاهه سائين جو اهو ڪهڙو فقير هو جيڪو، سحري ۽ افطاريءَ وقت روزيدارن کان پهريائين سندن طعام ۽ ميوه کائيندو هو؟
جواب: وڳند فقير.
سوال: هي لفظ وڳند فقير کي ڪنهن چيا هئا ”وڳند تتيءَ ٿڌيءَ ۾ وتين ٿو، ٿاٻا کائيندو، بس ڪري ٿڌي ڇانوَ ۾، منهنجي دوڪان تي ويهي سودو سٽ هلاءِ، آءُ تنهنجو حساب ڪونه کائيندس“ ؟
جواب: ڄيٺي نالي دوڪاندار کان وڳند بصر وٺڻ ويو هو ان موقعي تي.
سوال: پوءِ وڳند ان دوڪاندار کي ڪهڙو جواب ڏنو؟
جواب: هل ڙي هل ڪافر، مان پنهنجي مرشد لطيف کي ڇڏي هٽ تي ويهي جخ ماريان.
سوال: جڏهن وڳند فقير ڪوٽڙي مغل مان بصر وٺي ڀٽ تي آيو ته ان موقعي تي شاهه صاحب ڪهڙو بيت چيو هو؟
جواب: داتا سندي در تي، وڳند ٿي ويٺو،
بصر سين بازار ۾، ڪر واڻيو ڄيٺو،
در تنهين پيٺو، جت ڪفر تان ڪين ٿئي.
سوال: شاهه سائين جي همعصر خواجه محڪم الدين سيلاني جي ولادت ڪهڙي هجري سن ۾ ٿي؟
جواب: 1137هه / 1716ع ۾ (صحيح سال اڱارو 17 جولاءِ 1725ع 1137هه).
سوال: خواجه محڪم الدين سيلاني کي ڪهڙي شخص زهر ڏنو هو؟
جواب: سندس مريد حافظ ڪوڪيءَ ٽي دفعا زهر ڏنس ته مرشد جي آخري آرامگاهه اسان وٽ هجي.
سوال: شاهه سائين جي همعصر خواجه محڪم الدين سيلاني جي وفات ڪهڙي اسلامي تاريخ ۽ سال ۾ ٿي؟
جواب: 5 ربيع الثاني سن 1197هه ۾ (صحيح سن سومر 10 مارچ 1783ع).
سوال: خواجه محڪم الدين سيلاني جو عرس مبارڪ ڪهڙي تاريخ کان ڪيستائين هلندو آهي؟
جواب: پهرئين ربيع الثاني کان پنجين ربيع الثاني تائين.
سوال: شاهه سائين جي همعصر خواجه محڪم الدين سيلاني جو اصل نالو ڇا هو؟
جواب: اصل نالو عبدالله ولد حافظ محمد عارف بن حافظ محمود.
سوال: خواجه محڪم الدين باطني فيض ڪهڙيءَ هستي کان ورتو هو؟
جواب: حضرت اويس قرنيءَ کان.
سوال: حضرت خواجه محڪم الدين سيلانيءَ جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: دوارجي ضلع راجڪوٽ گجرات ۾ سندس اصل روضو مبارڪ ٺهيل آهي. نوٽ، ڳوٺ جيئو پوستي، موجوده نالو خانقاهه شريف ۾ سندس تڪيي تي به مزار آهي.
سوال: شاهه سائين جي وفات کان ڪيترا سال پوءِ خواجه محڪم الدين سيلانيءَ هي جهان ڇڏيو؟
جواب: 32 سال پوءِ.
سوال: شاهه سائين جي همعصر خواجه محڪم الدين سيلاني پنهنجي سواريءَ وارن جانورن اٺ ۽ گهوڙي تي ڪهڙا نالا رکيا هئا؟
جواب: اُٺ جو نالو درگاهي ۽ گهوڙي جو نالو ”توڪل“ .
سوال: خواجه محڪم الدين سيلانيءَ جون ڪيتريون ڪافيون، خوشي رام سودائي جي بياض ۾ ڏنل آهن؟
جواب: 2 ڪافيون.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر شاعر کي ”سلطان التارڪين“ چيو وڃي ٿو؟
جواب: خواجه محڪم الدين سيلانيءَ کي.
سوال: ملتان جي سهروردي غوثيه درگاهه جي ڪهڙي سجاده نشين سان فقير ڏاتار ڏني ۽ شاهه لطيف ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: مخدوم ڀاون شاهه سان.
سوال: حضرت غوث بهاءُ الدين زڪريا ملتانيءَ جي ڪائين گادي نشين سان شاهه سائين ملاقات ڪئي؟
جواب: ٽيويهين گادي نشين ڀاون شاهه رحه سان.
سوال: ڪهڙي بزرگ کي شاهه سائينءَ ميٽائين رنگ جهڙو پنهنجو لباس ڏنو هو؟
جواب: آخوند حاجي متين الدين سانولي پراڻن هالن واري کي.
سوال: ديهه احدي جوڻيجا ۾ لطيف سرڪار پنهنجي ڪهڙي همعصر بزرگ جي دعوتن تي ڪافي ڀيرا ويو هو؟
جواب: سيد جهنڊولو بادشاهه جي دعوتن تي. (حوالو مئگزين ڀيڄ ڀٽائي، نور سنڌي)
سوال: لطيف سائين جا خاص حاضريءَ جا فقير ڪهڙا هئا؟
جواب: اهي يارهن فقير هئا (1) فقير عبدالواسع سالارو. (2) سکر فقير ڏيرو. (3) فقير اسماعيل سمون. (4) فقير سيد نهال شاهه. (5) فقير اسماعيل ڏيرو. (6) فقير ڪمال سينهڙو. (7) فقير ورو عرف وڳند. (8) نور محمد فقير. (9) عمر فقير سهتو. (10) فقير سيد سائين ڏنو موسى پوٽو. (11) بچو فقير (حوالو نئين زندگي فيبروري مارچ 2004ع).
سوال: ڪهڙو فقير شاهه صاحب جي ڇتڙن جو يار هو؟
جواب: جاني فقير ڏيرو (جنهن کي جاني جبير چوندا هئا).
سوال: شاهه سائين جي فقير جاني ڏيري جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: سئي ڪندر جي ساياتن واري مقام ۾.
سوال: سيد موسيٰ شاهه اول جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1660ع حوالو، ڪتاب ”تذڪره جيلاني سادات“2007ع ص، 119.
سوال: سيد موسيٰ شاهه جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: صحيح سن 8 ذوالحج 1173هه مطابق اڱارو 22 جولاءِ 1760ع. (ڪتابن ۾ آچر 22 جون 1760ع ۽ 1750ع لکيل آهي).
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر هر سال ربيع الاول ۾ پاڻ سڳورن جو عرس مبارڪ وڏي شان شوڪت سان ملهائيندو هو؟
جواب: سيد محي الدين ثاني ابو صالح موسى شاهه جيلاني.
سوال: سيد پير موسن شاهه ۽ شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ جي پهرين ملاقات ڪٿي ٿي هئي؟
جواب: روهڙي شهر ۾ پاڻ سڳورن جي وار مبارڪ جي ديدار دوران.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي بيت پير موسن شاهه تي وڏو اثر ڪيو هو؟
جواب: زمر زخرف سومرا، احد جنين جو هنڌ،
اهدنا الصراط المستقيم ايءُ پنهوارن پنڌ،
باري لاهج بند، ته ملان ماروئڙن سان.
سوال: پير موسن شاهه جيلاني لوءِ مبارڪ گهوٽڪيءَ ۾ پهريون ڀيرو ڪهڙي هجري سال ۾ شاندار مسجد جوڙائي هئي؟
جواب: 1101هه . ( ٻيو ڀيرو 1148هه ۾ ).
سوال: حضرت پير سيد غوث موسى شاهه جامع مسجد ڪڏهن جوڙائي هئي؟
جواب: 1732ع ۾. (حوالو. مومل جي ماڙي ماٿيلو: هڪ اڀياس. ڇاپو 2019ع. ص. 65 ).
سوال: گهوٽڪيءَ جي جامع حضور مسجد، ڪيترن ماڻهن جي مدد سان ٺهرائي وئي؟
جواب: هڪ لک ماڻهن جي مدد سان.
سوال: ڪهڙي بزرگ پنهنجن طالبن کي فرمايو ته ”صبر و تحمل کان ڪم وٺو اڄ ڀال ڀلائي ڀٽائي صاحب جن آيا آهن.“ ؟
جواب: حضرت سيد موسيٰ شاهه جن.
سوال: شاهه صاحب جن لوءِ صاحبان قادريه عرف گهوٽڪي جي جامع مسجد ڏانهن وڃڻ وقت سندن هٿ ۾ ڇا هو؟
جواب: هڪ سرڳي جنهن ۾ نفس اماره ڪتي جي صورت ۾ ٻڌل هو.
سوال: لطيف سائين پنهنجي ڪتي ٻاهر نم جي وڻ سان ٻڌي پوءِ ڪهڙي بزرگ سان ملاقات ڪئي؟
جواب: حضرت سيد غوث موسى شاهه عرف سيد موسن شاهه.
سوال: ڪهڙي مسجد شريف جي ڀرسان ڀٽ ڌڻي چاليهه ڏينهن چلو ڪڍيو هو؟
جواب: گهوٽڪيءَ واري جامع مسجد ڀرسان.
سوال: گهوٽڪيءَ واري جامع مسجد ۾ لطيف سائين، حضرت سيد موسى شاهه جي اصرار تي ڪهڙن وقتن جي نمازن جي امامت ڪئي هئي؟
جواب: عصر ۽ عشا جي وقت جي.
سوال: گهوٽڪيءَ واري جامع مسجد ۾ لطيف سائين جي امامت ۾ جملي ڪيترن ماڻهن نمازِ عصر جون فرض رڪعتون ادا ڪيون هيون؟
جواب: پنجن ماڻهن.
سوال: شاهه سائينءِ گهوٽڪيءَ واري جامع مسجد ۾ نمازِ عصر جي امامت دوران قرآن شريف جي آيتن کان پوءِ فرض رڪعتن ۾ ۽ آخري دعا ۾ ڪيترا بيت پڙهيا هئا؟
جواب: سر مارئي جا فرض رڪعتن ۾ 8 بيت ۽ آخري 3 بيت دعا ۾ پڙهيا هئا، ٽوٽل 11 بيت.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ جي مسجد ۾ سر مارئي جا بيت پڙهيا هئا؟
جواب: پير سيد موسن شاهه جي مسجد ۾.
سوال: سيد برهان الدين شاهه جيلاني جي ولادت ۽ وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1693ع. وفات 1778ع.
سوال: ان فقير جو نالو ٻڌايو جنهن ڀٽائي گهوٽ جي اوبر مانيءَ جا ڀور ۽ ڀاڄي جي ذري کائڻ بعد سندس قلب کي ايڏو ته سوجهرو مليو جو قرآن شريف جو حافظ ٿيو هو؟
جواب: حافظ طيب ڦل.
سوال: شاهه سائين ٺڪر جي ٿانوَ ۾ پليءَ جو ساڳ ڪهڙي بزرگ وٽ کاڌو هو؟
جواب: حافظ طيب ڦل ديهه راهو.
سوال: شاهه سائين جو مريد ولي محمد هاليپوٽو ڪهڙي بزرگ جو خدمتگار هو؟
جواب: بهاول شاهه لڪياري جو.
سوال: ”اوهان مان ڪو نينگر مون کي ڏيو ته وٺي وڃان“ شاهه سائينءَ هي لفظ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: شيخن کي.
سوال: شاهه سائينءَ کي شيخن ڪهڙا ٻه نينگر خدمت لاءِ ڏنا هئا؟
جواب: ميان يوسف ۽ ميان هاشم ريحاڻ پوٽو.
سوال: لطيفي بوستان جو بلبلو ڪنهن کي چوندا هئا؟
جواب: ميين هاشم ريحان پوٽي کي.
سوال: مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ڏهه ربيع الاول 1104هه/19 نومبر 1692ع تي خميس جي رات بٺوري ۾.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو همعصر حضرت زيد بن حارث جي خاندان مان آهي؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو همعصر وچين نماز کان سانجھي نماز تائين حديث جو درس ڏيندو هو؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي.
سوال: ”شيخ الاسلام ولمسلمين“ ڪهڙي بزرگ جو لقب آهي؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ جو.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر ”سنڌ جو شاهه ولي الله“ سڏجي ٿو؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي.
سوال: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي ڪهڙن بزرگن وٽان علم پرايو؟
جواب: پنهنجي والد عبدالغفور پنهور، مخدوم محمد معين، مخدوم ضياءُالدين ۽ مولوي محمد سعيد ٺٽوي وٽان.
سوال: مخدوم محمد هاشم ڪهڙي سال سورت بندر ۾ سيد محمد سعيدالله جي هٿ هيٺ قادري طريقي ۾ بيعت ڪئي؟
جواب: 1137هه ۾ (1135هه ۾ مديني ويو هو).
سوال: اسان کي پاڻي جي ضرورت آهي ۽ نماز پڙهڻي آهي. اهي لفظ ڪنهن ۽ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: مخدوم محمد هاشم، درس عثمان فقير کي چيا.
سوال: ڪهڙو بزرگ پراڻ جا پير پسڻ جي لاءِ پراڻ جي پٽن تي اچي نڪتو هو؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي.
سوال: درس عثمان، ڪهڙي بزرگ کي چيو ته پراڻ جا پير اڃا اڳتي آهن آئون انهن جو ڌراڙ آهيان؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي کي.
سوال: شاهه سائين جو ڪهڙو همعصر درس عثمان ڪاڇيلي سان ملاقات ڪرڻ بعد، مولوياڻو رعب ڦٽو ڪري لڙڪ لاڙيندو روانو ٿيو هو؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي.
سوال: هي لفظ پنهنجي شاگردن کي ڪنهن چيا ته ” ابا واپس هلو پراڻ جا پير ڏٺاسين“ ؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ .
سوال: درس عثمان فقير جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: ڪاڇيلي لڳ درس عثمان فقير جو قبرستان.
سوال: درس عثمان ڪاڇيلي جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: ڳوٺ فقير الهه رکيو خاصخيلي لڳ پراڻ ڪنڌيءَ تي. (محقق. زاهد ڪنڀار ).
سوال: درس عثمان وٽ شاهه سائين ڪيترو عرصو رهيو هو؟
جواب: هڪ رات.
سوال: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي جي ميت کي غسل ڪنهن ڏنو؟
جواب: سيد عبدالقادر شيرازي، ميان محمود، سعدالله، فخرالدين، ابراهيم رنگريز ۽ حافظ آدم.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر بزرگ جي نمازِ جنازه ۾ ڏهه هزار ماڻهو شريڪ ٿيا؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي جي.

سوال: مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 6 رجب المرجب خميس جي ڏينهن 1174هه 9 فيبروري 1761ع ۾ ٿيو.
(درست سن 6 رجب 1174هه، بمطابق اربع 11 فيبروري 1761ع.)
سوال: مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ کي جنهن جاءِ تي غسل ڏنو ويو هو ان جاءِ تان ڪيترا مهينا خوشبوءِ ايندي رهي؟
جواب: پنج ڇهه مهينا.
سوال: مير امين الدين خان جي رحلت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1127هه ۾.
سوال: مخدوم ضياءُالدين بن مخدوم هارون ٺٽوي جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي؟
جواب: 1091هه ۾ جوڻ شهر ۾ ۽ وصال 1171هه / 1757ع. ولادت 1090هه حوالو، شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي دؤر ۾ تصوف جا سلسلا.
(ڪجهه ڪتابن ۾ مخدوم ضياءُ الدين ٺٽويءَ جي ولادت 1671ع ۽ وفات 1751ع لکيل آهي.)
سوال: مخدوم عبدالخالق ٺٽويءَ جي ولادت ۽ وفات جو عيسوي سن ٻڌايو؟
جواب: ولادت 1702 ۽ 1785ع.
سوال: ڪتاب، مطلوب المؤمنين ڪنهن جو لکيل آهي؟
جواب: مخدوم عبدالخالق ٺٽويءَ جو.
سوال: شاهه سائينءَ جي ڪهڙي همعصر جي ولادت 1040هه ۾ وفات 1140هه ۾ ٿي؟
جواب: ملان عبدالحڪيم عطا ٺٽوي جي.
سوال: شاهه سائينءَ جي دور ۾ ڪهڙي شاعر سنڌ ۾ سڀ کان پهريائين اردؤَ ۾ شاعري ڪئي؟
جواب: ملان عبدالحڪيم عطا ٺٽويءَ.
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر مير حيدرالدين ابوتراب ڪامل جي ولادت ۽ وفات جو هجري سن ٻڌايو؟
جواب: ولادت 1100هه ۽ وفات 1164هه.
سوال: شاهه سائين جي همعصر مير محمود صابر جي ولادت ۽ وفات جو هجري سن ٻڌايو؟
جواب: ولادت 1115هه ۽ وفات 1185هه ۾ يا 1181هه ۾.
سوال: مير محمود صابر جي وڏن جو جو تعلق ڪهڙي ملڪ سان هو؟
جواب: ايران سان (استرآباد جي رضوي ساداتن سان).
سوال: مير محمود صابر جوانيءَ ۾ جهان آباد (دهلي) کي ڇڏي سنڌ جي ڪهڙي شهر ۾ مستقل رهائش اختيار ڪئي؟
جواب: ٺٽي شهر ۾.
سوال: مخدوم ابوالحسن ڏاهري ولد بادل ڏاهريءَ جي ولادت ڪهڙي ڳوٺ ۾ ۽ ڪڏهن ٿي؟
جواب: ڳوٺ سن ساوڙي تعلقي دوڙ، ضلعو نواب شاهه ۾ سن 1116هه ۾. (هي سن غلط آهي 1073هه/ 1661ع)
سوال: مخدوم ابوالحسن ڏاهري جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 12 ربيع الاول 1181هه / 8 آگسٽ 1767ع ۾. (هي سن غلط آهي 1665هه/ 1751ع)
سوال: مخدوم ابوالحسن ڏاهري جو ساليانو ميلو ڪهڙي اسلامي تاريخ تي لڳندو آهي؟
جواب: سندس مزار تي 9 ذوالحج تي هڪ ڏينهن جو ميلو لڳندو آهي.
سوال: مخدوم ابوالحسن ڏاهري جي آخري آرامگاهه ڪٿي آهي؟
جواب: دوڙ شهر جي ويجھو ڳوٺ ”ابل“ نالي قبرستان ۾.
سوال: مخدوم ابوالحسن ڏاهريءَ ڪيترا ڪتاب لکيا؟
جواب: چار.
سوال: ”وقت جي عالمن جو امام“ اهو لقب ڪنهن کي مليو؟
جواب: مخدوم ابوالحسن ڏاهريءَ کي. (مخدوم مسعود چوٽيارن واري پاران.)
سوال: مخدوم ابوالحسن نقشبندي 1136هه ۾ جهوناڳڙهه جي ڪهڙي شهر ۾ پڙهيو هو؟
جواب: ڪوٽيانه شهر ۾.
سوال: عربي صورتخطي جي نموني تي سنڌي صورتخطيءَ جو بنياد ڪنهن رکيو؟
جواب: مخدوم ابوالحسن ڏاهري. (ڪجهه ليکڪن هن کي مخدوم ابوالحسن سنڌي ولد مولوي محمد مبين صديقي ٺٽوي لکيو آهي. ٿي سگهي ٿو ته اهو ٻيو بزرگ هجي.)
سوال: ڪتاب. مقدمه الصلوات ۽ ڪتاب. فرائض الاسلام ڪنهن لکيو؟
جواب: مخدوم ابوالحسن ٺٽويءَ.
سوال: مخدوم ابوالحسن ٺٽويءَ جي ولاد ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1075هه ۾.
سوال: مخدوم ابوالحسن ٺٽويءَ جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1165هه ۾.
سوال: شيخ ابوالحسن ڪبير سنڌي مدني جو اصل نالو ڇا هو؟
جواب: اصل نالو نور الدين محمد بن عبدالهادي ٺٽوي.
سوال: ابوالحسن ڪبير ٺٽوي جو لقب ۽ ڪنيت ٻڌايو؟
جواب: لقب، نور الدين ۽ ڪنيت، ابوالحسن.
سوال: مخدوم ابوالحسن ڪبير ٺٽوي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1085هه / 1661ع ۾. ( ڪجهه ڪتابن ۾ 1630ع )
سوال: ابوالحسن ڪبير جي رحلت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1138هه ۾. ( ڪجهه ڪتابن ۾ 1718ع).
سوال: ابوالحسن ڪبير ڪل ڪيترا ڪتاب لکيا؟
جواب: 12 .
سوال: شاهه سائين جي همعصر ميين محمد مبين ٿرائي جو جنم ڪڏهن ٿيو؟
جواب: اندازن 1100هه ۾/ 1110هه ۾.
سوال: چوٽيارين جي مشهور علمي درسگاهه جو بنياد ڪڏهن پيو؟
جواب: 1140هه ۾. روايتن ۾ 1135هه به ملي ٿو.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي هجري سال چوٽياريون جي مدرسي ۾ آيو هو؟
جواب: 1160هه ڌاري.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي بزرگ وٽ اڪثر سانوڻ جي مند ۾ ڪچهريون ڪرڻ ويندو هو؟
جواب: ميين محمد مبين ٿرائي وٽ.
سوال: شاهه سائين کي هي لفظ ڪنهن چيا، لفظ ”جهڙ ڦڙ آهي ترسي پئو؟“
جواب: ميين محمد مبين ٿرائيءَ.
سوال: مخدوم محمد مبين بن رعد ڪيريو اصل ڪهڙي ماڳ جو رهاڪو هو؟
جواب: ساندپور.
سوال: ”ابا! هاڻي ايترو جهور ٿي پيو آهيان جو نئڙي سجدو نه ٿو ڏيو سگهان“ اهي لفظ شاهه عنات ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: ميين محمد مبين ڪيريو کي.
سوال: ”ابا! ڏيو ٻرندو رهندو ۽ جي وٽ سنهي ٿي ته به اجهامندو ڪونه“ اهي لفظ ميين شاهه عنات ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: ميين مبين کي.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي ماڳ تي چيو ته ”نه ڄمي ها مارئي، نه مارو پون ها مامري“ ؟
جواب: چوٽيارين واري مسجد ۾.
سوال: ميين محمد مبين چوٽياروي جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: وصال 5 محرم 1196هه مطابق 21 ڊسمبر 1781ع ۾. آخري آرامگاهه چوٽياريون (ضلع سانگهڙ).
سوال: ”هي ڀورو ڪڪر وڃي ٿر ۽ بر کي وسائيندو“ هي لفظ شاهه سائين ڪهڙي بزرگ کي چيا هئا؟
جواب: هوت فقير کي.
سوال: شاهه سائين جو فقير عارف ٿيٻو ڪهڙي ڳوٺ ۾ رهندو هو؟
جواب: اصل ڳوٺ بچو ٿيٻو ۾، نئون نالو ڳوٺ ميرو فقير ٿيٻو ۾.
سوال: شاهه سائين ۽ شاهه عنات رضويءَ جي عارف فقير ٿيٻي سان پهرين ملاقات ڪٿي ٿي؟
جواب: ڳوٺ بچو ٿيٻي جي مدرسي ۾.
سوال: ڳوٺ بچو ٿيٻي جا ڪهڙا ٽي بزرگ شاهه سائين جي خادميءَ ۾ آيا؟
جواب: عارف فقير ٿيٻو ۽ سندس پٽ فقير صالح ٿيٻو ۽ عارف فقير جو ننڍو ڀاءُ بچو فقير ٿيٻو (ٽيون).


سوال: سماواتي ايراضيءَ جا اهي ڪهڙا بزرگ هئا جن سان شاهه سائين جي ملاقات ٿي؟
جواب: شاهه عنايت رضوي، مدن فقير،عنات ڪوري، دوسو ڪوري، پير هوندل شاهه، ميون محمد امين ڊاسوڙي وارو، وتايو فقير، سيد الهه وسايو شاهه، ميون صابر، ميون معروف، ميون مقبول، ميون امان الله، مخدوم نورالله درس، عارف فقير ٿيٻو، ميون محمد صالح ٿيٻو، فقير بچو ٿيٻو (ٽيون).
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو همعصر هڪ وقت جي وضوءَ سان ٻن ٽن ڏينهن تائين نماز ادا ڪندو هو؟
جواب: مخدوم نورالله درس (ديهه کڏو، تپو شيخ موسيٰ)
سوال: شاهه سائينءَ، درويش وتائي فقير سان ڪيترا ڀيرا ملاقات ڪئي؟
جواب: 2 ڀيرا.
سوال: وتائي فقير جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1668ع ( 80/1079 هه ).
سوال: وتائي فقير جو وصال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 1742ع ( 55/1154 هه ).
سوال: اڳ آءُ ايئن هوس، جيئن هينئر اوهين آهيو، پوءِ اوهين ايئين ٿيندو، جيئن هينئر آءُ آهيان، هي جملو ڪهڙي بزرگ جي قبر تي لکيل آهي؟
جواب: وتائي فقير جي قبر تي.
سوال: پهريون ڀيرو وتايو فقير سيمينار ڪنهن ۽ ڪهڙي عيسوي سال ۾ ڪرايو ؟
جواب: محترم عبدالقادر منگي صاحب سال 1985ع ۾. ٻي وتايو فقير ڪانفرنس 2007ع ۾.
سوال: ٽيون وتايو فقير سيمينار ڪهڙي تاريخ ۽ سال ۾ منعقد ٿيو؟
جواب: 22 نومبر 2019ع لطيف پارڪ ٽنڊو الهيار .
سوال: چوٿون وتايو فقير سيمينار ڪهڙي تاريخ ۽ سال ۾ منعقد ٿيو؟
جواب: 22 نومبر 2020ع ٽنڊو الهيار جي جيم خاني ۾.
سوال: وتائي فقير جي 278هين سالياني عرس جي موقعي تي ڪهڙا ڪتاب شايع ٿيا؟
جواب: ڏاهپ جو ڏاتار وتايو فقير. مرتب. مسڪين سمون ۽ سوونيئر وتايو فقير 2021ع ضلعي انتظاميه ٽنڊو الهيار.
سوال: شريعت جي ڄاڻ رکندڙ ڪهڙن فتوه گير عالمن سڳورن سان شاهه سائينءَ ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: مخدوم محمد هاشم ٺٽوي، مخدوم ضياءُالدين، شيخ عزت الله مفتي، مخدوم عبدالخالق، مخدوم ابوالمعالي، مخدوم عبدالرحيم، مخدوم محمد عاقل، مخدوم محمدي، مخدوم محمد معين ٺٽوي، مخدوم دين محمد صديقي سيوهاڻي، مولانا شهمير مٽياروي، مخدوم صابر ولهاري، قاضي محمد ڪامل اول ۽ مخدوم عبدالرحيم گرهوڙي وغيره سان.
سوال: شاهه سائين پير هوندل شاهه سان ڪٿي ملاقات ڪئي؟
جواب: کڏي شريف ۾.
سوال: عنات ڪوري ۽ سندس ڀاءُ دوسو ڪوريءَ سان ڀٽائي صاحب جي تمام گهڻي دوستي هئي، اهي ٻئي بزرگ ڪهڙي شهر ۾ رهندا هئا؟
جواب: نصرپور ۾.
سوال: ”سائين، ڀلارا قدم اسان جي آستاني تان به گھمائي وڃو“ اهي لفظ شاهه سائينءَ کي ڪنهن چورائي موڪليا هئا؟
جواب: عنات ڪوريءَ.
سوال: ”اسين اڄ پلو کائينداسين“ شاهه سائين اهي لفظ ڪنهن کي چيا هئا؟
جواب: نصرپور ۾ عنايت ڪوريءَ کي.
سوال: ڪهڙي بزرگ شاهه سائين کي چيو ته هن کي دعا ڪيو؟
جواب: ميين محمد امين ڊاسوڙي واري.
سوال: ”هيءُ اسان جون سِڪون لاهيندو“ شاهه سائينءَ ڪهڙي بزرگ کي ڏسڻ وقت اهي لفظ چيا هئا؟
جواب: ميين امان الله ولد ميين محمد امين ڊاسوڙيءَ واري کي ڏسڻ وقت.
سوال: شاهه سائينءَ، سيد الهه وسايو سان ڪٿي ملاقات ڪئي؟
جواب: ماکوڙو يعني ماکاڻيءَ ۾.
سوال: شاهه سائين جن گهڻي ڀاڱي ڪهڙي فقير کانسواءِ کاڌو نه کائيندا هئا؟
جواب: مدن فقير کانسواءِ.
سوال: شاهه سائين جن ڪهڙي فقير سان گڏجي ننگر نياز کائيندا هئا؟
جواب: مدن فقير سان.
سوال: ڍنڍي ڳوٺ ۾ شاهه سائين جا ڪيترا اوتارا آهن؟
جواب: ٻه. هڪ رضوي ساداتن جي سنڀال هيٺ، ٻيو سومرن جي.
سوال: شاهه سائين جي صحبتي ۽ دوست مدن فقير جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي؟
جواب: وسپت 12 جنوري 1667ع ڳوٺ ڪوٽ ڪلاڻي ۾ چيتن مل ڌنجاڻي جي گهر.
سوال: شاهه سائين جو جڏهن مدن فقير سان بيت بازيءَ ۾ جوڙ ٺهيو ته ان وقت ڀٽائي صاحب جي عمر ڪيتري هئي؟
جواب: 25 سال.
سوال: هڪ ڀيري شاهه صاحب مدن فقير کان چرچي طور پڇيو ته حشر ويل حساب ۾ ڪافر ڪندا ڪيئن؟ ان سوال جو مدن ڪهڙو جواب ڏنو؟
جواب: مدن هٿ جي تري سڌي ڪري چيو ته
”هٿ جني جو هيئن، سي پهرين پتڻ پار پيا.“

سوال: هڪ ڀيري رات جي وقت ڪچهريءَ ۾ مدن مهتي کي ڪهڙي بزرگ فرمايو ته هن واٽ واري جهنگ ۾ هڪ شينهن آهي جو رات مهل ماڻهوءَ سان وڙهي ٿو، تنهن ڪري تون اڄ رات اتي ئي رهي پئج؟
جواب: شاهه عنايت.
سوال: ان موقعي تي مدن ڪهڙو بيت چيو؟
جواب: جنهن جي رات تنهن جو ڏينهن،
جنهن جو مدن تنهن جو شينهن.
سوال: هي بيت شاهه سائين جي ڪهڙي همعصر شاعر جو آهي؟
گل چرڻ گيهل ڪرڻ، ايءُ نه ڪنواٽن ڪم،
مهند جو مدن چوي ٿا گورا رکن گم،
ويندئي ڇڏي وهم، جڏهن وٺي ايندين وڳ مان.
جواب: مدن فقير.
سوال: شاهه سائين جي همعصر ۽ سندس پياري دوست مدن فقير جو مرتيو ڪڏهن ٿيو؟
جواب: آرتوار 29 نومبر 1744ع ۾.
سوال: شاهه سائين ڪهڙن شاعرن سان بيت بازي ۾ ڪچهري ڪندو هو؟
جواب: شاهه عنات رضوي، خواجه محمد زمان لنواري وارو، سيد حبيب شاهه، صابر موچي، مدن فقير، تمر فقير، عنايت فقير ڏيرو، ميهار فقير، اويڙ فقير ۽ رحيم ڏني فقير سان.
سوال: شاهه سائين جي همعصر شاعر شيخ حمر جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1730ع ۾ ۽ وفات 1776ع ۾.
سوال: شاهه سائين جي همعصر روحل فقير جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1734ع يا 1735ع (وفات 1804ع ۾).
سوال: ڪهڙو بزرگ شاعر پنهنجن مريدن کي جوڳ جي سکيا ڏيندو هو، ان ڪري جوڳي فقير سندس ارادتمندن ۾ شامل آهن؟
جواب: روحل فقير ڪنڊڙيءَ وارو.
سوال: هي لفظ شاهه سائينءَ ڪنهن کي چيا هئا، لفظ ”اي ڪوڙهيا! مون توکي چيو هو نه انت ڪنهن سان نه اورجان، تو ائين ڇو ڪيو“ ؟
جواب: واڍي کي.
سوال: شاهه سائين جي فقير، وڳند تي ڪهڙو ڪم رکيل هو؟
جواب: وڏي اوطاق جي سار سنڀال.
سوال: شاهه سائين جي فقير عبدالجميل انڙ کي ڪهڙو ڪم سونپيل هو؟
جواب: شاهه سائين جي خاص ذڪر ۽ نماز جي سامان جي سنڀال.
سوال: رمضان فقير لطيفي درگاهه تي ڪيترا سال مٽيون ڀري فقيرن جي خدمت ڪئي؟
جواب: ٽيهه سال.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي فقير کي چيو ته، بابا، ’مام‘ پروڙبي آهي تون اسان سان سنگ ۾ رهي سڀ سمجهي ويندين؟
جواب: آسومل کي.
سوال: ڪهڙو شخص شاهه لطيف ۽ سندس فقيرن کي مانجهند ڀرسان مخدوم حسن بلاولي جي ڳوٺ وٺي آيو هو؟
جواب: الله ورايو سميجو.
سوال: شاهه سائين ڪيترن فقيرن سان گڏ مخدوم حسن بلاولي جي ڳوٺ آيو هو؟
جواب: 8 فقيرن سان.
سوال: شاهه سائين ڪهڙي ڳوٺ ۾ فقيرن کي چيو ته راڻو ٻڌايو؟
جواب: مخدوم حسن بلاولي جي ڳوٺ ۾.
سوال: شاهه سائينءَ مانجهند ڀرسان ڳوٺ مخدوم حسن بلاولي ۾ ڪجهه بيت ڏئي پوءِ ڪهڙي وائي آلاپي هئي؟
جواب: ڏور وڃو ڏينهن لائي ڪا سوڍل کي سمجهائي.
سوال: شاهه سائينءَ ڪهڙي شخص کي چيو ته اوهان وٽ مخدوم حسن بلاولي، نور محمد جت، الله رکيو، آسومل ڀڳت، محمد قاسم نومڙيو موجود آهن انهن سان صلاح ضرور ڪندا ڪيو؟
جواب: خادم حسين نومڙيو.
سوال: ڪهڙي فقير شاهه سائينءَ کي چيو ته سائين فقيرن کي سچ (مقصد) سان ڪيتري حد تائين سچائي هئڻ گهرجي؟
جواب: ڏاڙهو جوڳي.
سوال: شاهه سائينءَ هي بيت ڪهڙي ڳوٺ ۾ چيو هو؟
تانگهي ۾ تاڻي ٻڌ پنهنجو ترهو، اونهي ۾ آڻي، ڪونه ڏيندءِ ڪو ٻيو.
جواب: مخدوم لنجار ڳوٺ ۾.
سوال: حضرت رحمان بابا عرف عبدالرحمان جي ولادت ڪڏهن ۽ ڪٿي ٿي؟
جواب: 1042هه مطابق 1653ع ۾ بهادر ڪلي نالي ماڳ تي.
سوال: رحمان بابا جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1118هه ۾ پشاور جي ويجھو هزار خواني ڳوٺ ۾ (1709ع).
سوال: رحمان بابا ولد عبدالستار خان ابتدائي تعليم ڪهڙي عالم کان ورتي؟
جواب: يوسفزئي قبيلي جي عالم ملان محمد يوسف کان.
سوال: شاهه سائين جو همعصر رحمان بابا پٺاڻن جي ڪهڙي قبيلي سان تعلق رکندو هو؟
جواب: مهمند قبيلي سان (مهمدن).
سوال: رحمان بابا جوانيءَ ۾ درويشي اختيار ڪري پشاور جي ويجهو ڪهڙي ڳوٺ ۾ رهندو هو؟
جواب: هزار خوانيءَ نالي ڳوٺ ۾.
سوال: حضرت شاهه رحمان بابا ڪهڙي ٻوليءَ جو صوفي شاعر هو؟
جواب: پشتو زبان جو ٻيو نمبر وڏو شاعر.
سوال: شاهه سائين جي همعصر بلا شاهه جو جنم ڪهڙي ڳوٺ ۾ ٿيو؟
جواب: بهاولپورجي ڳوٺ اُچ شريف ۾.
سوال: شاهه سائينءَ جي همعصر بلا شاهه جو اصل نالو ڇا هو؟
جواب: عبدالله شاهه (سندس مرشد بلي شاهه نالو رکيس).
سوال: بلا شاهه جي مرشد جو نالو ڇا آهي؟
جواب: شاهه عنايت آرائين قصوري.
سوال: بلا شاهه جي ڪافين جو تعداد ٻڌايو؟
جواب: 156 ڪافيون.
سوال: بلا شاهه جي ڪلام ۾ مندن جي حوالي سان باران ماه جي موضوع ۾ ڪهڙي عنوان سان بيت چيل آهن؟
جواب: ساون جي عنوان سان.
سوال: بلا شاهه جي والد صاحب جو اسم شريف ٻڌايو؟
جواب: سخي شاهه محمد ذات گيلاني سيد.
سوال: شاهه سائين، حضرت سلطان باهوءَ سان پهريون ڀيرو ڪٿي ملاقات ڪئي هئي؟
جواب: حضرت غوث بهاءُالدني ذڪريا جي درگاهه ۾.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي عقيدتمند بزرگ جي مدرسي ۾ روزانو ساڍا ٻارنهن مڻ اٽو پچندو هو؟
جواب: خواجه غلام فريد جي مدرسي ۾.
سوال: شاهه سائين جي ڪهڙي عقيدتمند پنهنجي دور ۾ اَسي لک روپيا فقيرن ۽ مسڪينن ۾ ورهايا هئا؟
جواب: خواجه غلام فريد.
سوال: پنجاب جي ڪهڙي سرائيڪي شاعر کي سماع بنديءَ جو شهنشاهه چيو وڃي ٿو؟
جواب: خواجه غلام فريد کي.
سوال: حضرت پير سيد وارث شاهه جي ولادت باسعادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 5 ربيع الثاني 1130هه مطابق اڱارو 8 مارچ 1718ع. علائقو چنڊياله شيرخان.
سوال: پنجابي زبان جا ڪهڙا شاعر شاهه لطيف جا همعصر هئا؟
جواب: علي حيدر ملتاني 1101هه /1199هه. شاهه شرف بٽالوي، ولادت 1653ع ۽ وفات 1725ع، بلا شاهه جنم 1680 وفات 1785ع، ميان اشرف لاهوري جنم 1737ع، غلام قادر بٽالوي وفات 1763ع.


سوال: اردو زبان جا ڪهڙا شاعر شاهه عبداللطيف ڀٽائي جا همعصر هئا؟
جواب: ولي دکني (ولادت 1668ع، وفات 1744ع). شاهه مبارڪ (وفات 1750ع). سراج الدين خان آرزو (ولادت 1689ع، وفات 1756ع). ظهيرالدين حاتم (ولادت 1699ع، وفات 1791ع). مرزا مظهر جان جانان (ولادت 1698ع، وفات 1781ع). مير درد (ولادت 21-1719ع، وفات 24 صفر 1199هه. 1785ع). مير تقي مير 1723ع ۾ آگرهه ۾ ولادت).
سوال: حضرت خواجه نورمحمد مهاروي جي وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 3 ذوالحج 1205هه مطابق 3 آگسٽ 1791ع ۾.
سوال: شاهه سائين جي همعصر ڄام درڪ ولد سردار ڪرم خان جو تعلق ڪهڙي قبيلي سان هو؟
جواب: ڊومڪي قبيلي سان.
سوال: ڄام درڪ ڪهڙي ٻوليءَ جو عظيم شاعر هو؟
جواب: بلوچي ٻوليءَ جو.
سوال: ڄام درڪ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1714ع ۾ (وفات 1784ع ۾).
سوال: ڄام درڪ ڪلات جي ڪهڙي حڪمران جو درٻاري شاعر هو؟
جواب: بروهي حڪمران مير نصير خان نوريءَ جو.
سوال: شاهه سائين جي همعصر خوشحال خان خٽڪ جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1613ع ۾ ڳوٺ اڪوڙه خٽڪ ضلع ڪوهاٽ.
سوال: خوشحال خان ولد شهباز خان خٽڪ ڪهڙي ٻوليءَ جو مشهور شاعر هو؟
جواب: پشتو ٻوليءَ جو.
سوال: شاهه سائين جو همعصر صوفي سيد مقبول احمد شاهه ڪراله وارو ڪهڙي ٻوليءَ جو شاعر هو؟
جواب: ڪشميري ٻوليءَ جو.
سوال: فقير مير مسو خان جي ولادت ۽ وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: ولادت 1689ع ۽ وفات 1754ع ۾.
سوال: گرو گوبند سنگهه ڪڏهن ڄائو ۽ سندس وفات ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1677ع ۾ ڄائو ۽ 1708ع ۾ گذاري ويو.
سوال: فارسيءَ جي شاعر لطف علي ميراڻي جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: اندازن 1145هه ۾. ( وفات 1225هه ڌاري . بهاولپور ).
سوال: شاهه سائين جي رسالي جي حافظ مولوي حاجي احمد جت جي ولادت ڪڇ جي ڪهڙي ڳوٺ ۾ ٿي هئي؟
جواب: سراڙي ۾ (وفات 1970ع بدين ۾).
سوال: سنڌ جي ڪهڙي فنڪاره جڏهن به لطيف جي درگاهه جي حاضري ڀرڻ ويندي هئي ته هميشه ڪارا ڪپڙا پائي ويندي هئي؟
جواب: بيگم فقيرياڻي (لقب لطيف جي فقيرياڻي).
سوال: خليفي نبي بخش قاسم جي شاعري جي 29 سرن مان سندس ڪيترن سرن ۾ شاهه سائين جي شاعريءَ جو اثر ظاهر ٿئي ٿو؟
جواب: 24 سرن ۾.
سوال: ملتان جي ڪهڙي شاعر جون تمام گهڻيون ڪافيون شاهه سائين جي طرز تي ملن ٿيون؟
جواب: علي حيدر ملتاني جون.
سوال: گلگت جا اهي ڪهڙا شاعر آهن جن جي شاعريءَ تي شاهه سائينءَ جي شاعريءَ جو اثر تمام گهڻو نظر اچي ٿو؟
جواب: محمد رضا نگر، اخند مهربان، وزير احمد خان احمد، محمد خان ۽ خليفو ملنگ.
سوال: وادي چترال جي انهن ٻن شاعرن جا نالا ٻڌايو جن جي شاعريءَ تي شاهه سائين جي شاعريءَ جو اثر معلوم ٿئي هو؟
جواب: محمد شڪور غريب ۽ مولانا محمد.
سوال: بلتستان جي ڪهڙن شاعرن جي شاعريءَ تي، شاهه سائين جي حسيني ڏوهيڙن ۽ بيتن جي اثر جي واضع جهلڪ نظر اچي ٿي؟
جواب: حسين علي خان، راجا حاتم خان حاتم، جوهر علي جوهر، آخوند سلطان علي بيگو، اسفند يار خان، اسفند يار شگر، راجا مراد علي خان مراد، آخوند محمد علي، منصور علي، آخوند حسين ڪومره.
سوال: لونگ فقير مهيسر جي ولادت ڪڏهن ٿي؟
جواب: 1201هه مطابق سومر 10 سيپٽمبر 1787ع ۾.
سوال: لونگ فقير مهيسر جو انتقال ڪڏهن ٿيو؟
جواب: 27 ذوالقعد 1279هه مطابق ڇنڇر 16 مئي 1873ع ۾. آخري آرامگاهه شادي شهيد لڳ خيرپرو ۾.