شاهه سائينءَ جي شاعريءَ ۾ ماڳ، مڪان ۽ ڪجهه ٻين ماڳن بابت
جواب: سنگهر واهه واري مسجد، ٻيو مٽياريءَ واري حويلي.
سوال: شاهه سائين سر سارنگ ۾ اٽڪل سنڌ ڌرتيءَ جي ڪيترن ماڳن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: اٽڪل 29 کان به وڌيڪ.
سوال: شاهه سائين چين ملڪ جو ذڪر ڪهڙي سر ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر سارنگ ۾.
سوال: شاهه سائين اُچ شهر جو ذڪر ڪهڙي سر ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر سارنگ ۾. حوالو. ڪتاب. سر سارنگ. ص.80.
سوال: ڀٽ جي اوڀر هالا حويلي ۽ ڀئين پور واري تر کي شاهه سائين ڪهڙي نالي سان ڳايو آهي؟
جواب: گنباٽ.
سوال: ڍٽ / ڍاٽ ڇا آهي ۽ ان جي لفظي معنيٰ ڪهڙي آهي؟
جواب: ٿر جو وچ وارو ڀاڱو. (لفظي معنيٰ دڙن وارو وارياسو خطو)
سوال: شاهه سائين جي شاعريءَ ۾ استعمال ٿيل لفظ هٻو ڇا آهي؟
جواب: هٻو ماڳ، علائقو، جبل ۽ ماڻهوءَ جو نالو ڄام هٻو.
سوال: شاهه سائين پنهنجي ڪهڙي بيت ۾ چئن ماڳن جن ۾ لوڻي، هٻو، پاندر ۽ ڏونگر جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: لاکو لوڻي آئيو، هٻي پئي هاڪ،
پاندر پهري ڪا نه ڪا، ڏونگر پيئي ڏاڪ،
اٺيون ۽ عراق، گڏيا نه گئون ٿيا.
سوال: بڪار جي ايراضي ڪيستائين ڦهليل هئي؟
جواب: بڪار علائقو وسيع ايراضيءَ تي ڦهليل هو. بڪار روهڙي سب ڊويزن جو اڳيون نالو. تعلقي روهڙيءَ ۾ڳوٺ ۽ ديهه جو نالو. بکر تعلقي ۾ ديهه جو نالو. بڪار جي اولهه ۾ روهڙي ۽ اروڙ، ڏکڻ ۾ جابلو علائقو اتر ۾ تعلقي پني عاقل جي حد ۽ اوڀر ۾ ريگستاني علائقي جي حد هندستان جي سرحد سان ملي ٿي. ( تخيُل. 4 - 2016ع ).
سوال: شاهه سائينءَ پنهنجي شاعريءَ ۾ بڪار جو ذڪر ڪيو آهي. هن وقت بڪار جاگير ڪٿي آهي؟
جواب: هيءَ جاگير هن وقت تعلقي روهڙي ۽ تعلقي صالح پَٽَ ۾ آهي.
سوال: ڪهڙي ڳوٺ ۾ ٻارهين صدي هجري جو تعمير ٿيل ”شاهه سائين جو اوتارو“ موجود آهي؟
جواب: ڳوٺ ڦلڊهو بڪار .
سوال: شاهه سائين پنهنجي هٿن سان ڪاٺ جي مشعل داني ڪٿي رکي هئي؟
جواب: ڳوٺ ڦلڊهو بڪار.
سوال: ڪاپڙين جو آستان ڪٿي آهي؟
جواب: ڀڄ شهر کان اتر اولهه ۾.
سوال: سامي لفظ جي معنى ڇا آهي؟
جواب: بزرگ يا روحاني رهبر يا روحاني رمز وارو درويش.
سوال: کنڀات / تر بناوتي شهر ڪنهن تعمير ڪرايو هو؟
جواب: راجا ترنيڪ.
سوال: گجمير ۽ ڀٽ نير شهر ڪنهن تعمير ڪرايا هئا؟
جواب: راجا گج ڀاٽي.
سوال: شاهه سائين سر سارنگ ۾ سنڌ کان علاوه ٻين ڪيترن ماڳن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: اٽڪل 17 ماڳن جو.
سوال: اتر سنڌ ۾ شاهه سائينءَ اٽڪل ڪيترن ماڳن تي ڀيرا ڪيا ۽ ڪچهريون قائم ڪيون؟
جواب: اٽڪل 22 ماڳن تي.
سوال: شاهه سائينءَ سُر سسئيءَ ۾ ڪهڙن شهرن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: ڀنڀور، ڪيچ ۽ مڪران جو.
سوال: لطيف جي نالي سان منسوب لطيف جو لوڙهو ڪهڙن ڪهڙن ماڳن تي آهن؟
جواب: ڳوٺ لنڊو دڙو تعلقو صادق آباد. مسو ديرو ۽ ڳوٺ نظر ڏيٿو تعلقو رتو ديرو. نائچن وارو ڀٽائيءَ جو لوڙهو ، ڳوٺ شاهنواز ابڙو، تپو ابڙا، لاڙڪاڻو ۽ پارڪر ۾ ڳوٺ هستڙو چانڊيو جي ڀرسان هڪ وڻ جي چوڌاري لطيفي لوڙهو آيل آهي.
سوال: شاهه سائين جي روضي مبارڪ جي گنبذ ۾ جيڪا پهرئين نيل لڳل هئي، اها نيل هن وقت ڪٿي لڳل آهي؟
جواب: ڳوٺ لنڊو دڙو جي مسجد ۾.
سوال: شاهه صاحب ديهه گونجي تعلقي صادق آباد جي ڪهڙي ڳوٺ ۾ مسجد جوڙائي هئي؟
جواب: ڳوٺ لنڊو دڙو۾.
سوال: ”لطيفي لوڙهي“ جي ان خدمتگار عورت جو نالو ٻڌايو جيڪا ڀٽائيءَ جي ميلي تي ڪارا ڪپڙا پائي پيرين پنڌ ويندي هئي؟
جواب: مائي خانزادي فقيرياڻي.
سوال: ”لطيف جو لوڙهو“ ڳوٺ لُنڊو دڙو ديهه گونجي ۾ آهي، ان تڪئي جو پهريون مجاور ڪير ٿيو هو؟
جواب: فقير محمد ابراهيم ڀٽو.
سوال: لاڙ طرف شاهه سائين جا ڪيترا ۽ ڪهڙا تڪيا موجود آهن؟
جواب: چار تڪيا (1) شاهه ڪريم وارو تڪيو. (2) مڪليءَ وارو. (3) بدين وارو. (4) تلهار وارو تڪيو.
سوال: شاهه سائينءَ پنهنجي شاعريءَ ۾ ٻيلي جو ذڪر ڪيو آهي، اهو ڪٿي آهي؟
جواب: ڪڇ رڻ ۾، ڪڇ جي ڪناري تي هڪ وڏو ٻيٽ هو.
سوال: شاهه سائين سر سورٺ ۾ ڪهڙن مشهور ماڳن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: جهالا واڙ، مڇو ڪانٺو، هالار، بڊو يا ڄيٺواڙ، سورٺ، بابر يا واڙ، گوهيلواڙ، جئلڌاڙ، اونڊسر ديو، گرنار، ڪاٺياواڙ، جهونا ڳڙهه.
سوال: شاهه سائينءَ پنهنجي شاعري ۾ ڪاٺياواڙ جو ذڪر ڪيو آهي، قديم زماني ۾ ڪاٺياواڙ جا ڪهڙا وڏا شهر مشهور هئا؟
جواب: جهونا ڳڙهه، ڀاؤ نگر، نؤ ننگر يا ڄام ننگر، راجڪوٽ، پور بندر، موربي، گونڊل ۽ ڌرن ڳڙهه.
سوال: هندستان ۾ شاهه سائينءَ جا ڪيترا تڪيا آهن؟
جواب: 9.
سوال: لاڙ ۾ ڪڇ جي معنى ڪهڙي ڪئي ويندي هئي؟
جواب: ڏاکڻو حصو.
سوال: شاهه سائينءَ ڪڇ جو ذڪر ڪهڙن سرن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر ڏهر، بلاول ۽ سارنگ ۾.
سوال: ڪڇ جي معنى ڇا آهي؟
جواب: ڪنڌي، يا، ڪنارو (بغل).
سوال: ڪڇ جي پکيڙ ڪيترا چورس ميل ٿيندي؟
جواب: 1867 چورس ميل.
سوال: ڪڇ جو اصل نالو ڇا آهي؟
جواب: اڀير ديس (عربن جي دور ۾ ڪڇ جي نالي سان مشهور ٿيو).
سوال: شاهه سائينءَ جي شاعري ۾ چوٽاڻ جو ذڪر ملي ٿو، ڪهڙي ايراضي کي قديم دور ۾ چوٽاڻ چوندا هئا؟
جواب: ننگر پارڪر تعلقي واري الهندي ڀاڱي ۽ مٺي تعلقي جي اوڀر واري ايراضي کي.
سوال: شاهه سائين سر ڏهر جي ڪيترن بيتن ۾ چوٽاڻ واري خطي جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: ٽن بيتن ۾.
سوال: شاهه سائين سر ڏهر ۾ وَٽِ خطي جو ذڪر ڪيترن بيتن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: هڪ بيت ۾.
سوال: شاهه سائين ٻيلي خطي جو ذڪر ڪهڙن سرن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر ڏهر، پرڀاتي ۽ سر سورٺ ۾.
سوال: شاهه سائين جي شاعريءَ ۾ بيان ڪيل ٻيلو ٻيٽ ڪٿي هو؟
جواب: ڪڇ جي رڻ ۾، ڪڇ واري ڪناري جي قريب هو.
سوال: شاهه سائين ڪڇ جي مشهور کريڙ ٻيٽ جو ذڪر ڪيترن بيتن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: ٻن بيتن ۾.
سوال: شاهه سائين پنهنجي شاعريءَ ۾ ٻني ڪڇ جي ڪهڙن جبلن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: ڪيرو، جهرو، هٻو، لوڻو.
سوال: ٻنيءَ لفظ جي معنيٰ ڇا آهي؟
جواب: چوپائي مال جو علائقو. ٻي معنيٰ ڍورن جو علائقو.
سوال: ٻني جي مشهور خطي ۾ ڪيترن قسمن جو گاهه پيدا ٿئي ٿو؟
جواب: ٽيويهه قسمن جو گاهه .
سوال: لطيف سائين، ٻني نالي مشهور خطي جو ذڪر ڪيترن بيتن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: هڪ بيت ۾.
سوال: ٻني، جيڪا کريڙ جي اولهه طرف آهي، ان جو ذڪر شاهه سائينءَ ڪهڙي سر ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر ڏهر ۾.
سوال: ٻني علائقو ڪيترن ڪلوميٽرن تي مشتمل آهي؟
جواب: لکتراڻا، ڀڄ ۽ انجار تعلقي جي اتر ۾ 2144 چورس ڪلوميٽرن جي چاليهن ڳوٺن واري ايراضيءَ تي مشتمل آهي.
سوال: سنڌ ۽ ڪڇ جي وچ ۾ اچڻ وڃڻ لاءِ جيڪي ماڳ، دڳ، پها، پيچرا، گس، واٽون، رستا، راهون هيون، تن کي لطيف سائين ڇا سڏيو آهي؟
جواب: چارا ۽ رند.
سوال: شاهه سائين عراق ملڪ جوذڪر ڪهڙن سرن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر ڏهر ۽ بلاول ۾.
سوال: شاهه سائين ڪاڇو (ڪاڇي) کي ڪيترن بيتن ۾ ڳايو آهي؟
جواب: تيرهن بيتن ۾.
سوال: شاهه سائين سر ڏهر ۾ ڪهڙن علائقن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: (1) ڪاڇو. (2) چوٽاڻ. (3) وٽ. (4) ٻيلو. (5) کريڙ. (6) ٻني. (7) پاندر. (8) پڇم. (9) ڪوهيار. (10) لوڻو. (11) هٻو.(12) جهرو. (13) ڀڄ. (14) بڊام. (15) گهاڙي. (16) ڪنڊو. (17) ڪڇ ۽ سنڌ جي چوڏهن چارن جو.
سوال: شاهه سائين گهاڙي شهر جو ذڪر ڪهڙي سر ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر ڏهر ۾.
سوال: شاهه سائين ڪابل شهر جو ذڪر ڪهڙن ٽن سرن ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر ڪاپائتي، سارنگ ۽ رامڪلي ۾.
سوال: سنڌ جو اهو ڪهڙو ضلعو آهي، جنهن جي نالي ۾ ٻه لفظ آهن ۽ اهي ٻئي لفظ شاهه جي رسالي ۾ موجود آهن؟
جواب: ٿر ۽ پارڪر (ٿرپارڪر).
سوال: سسئيءَ ڪهڙي شهر کي باهه ڏيڻ جي ڳالهه ڪئي آهي؟
جواب: ڀنڀور کي.
سوال: شاهه سائينءَ سُر حُسينيءَ ۾ ڪهڙن جبلن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: هاڙهو، پٻ، گنجو، ڪانڀو، ڪارو، لمونءَ جبل جو.
سوال: سر رامڪليءَ ۾ شاهه سائينءَ ڪيترن ماڳن مڪانن جو ذڪر ڪيو آهي؟
جواب: ويهن ماڳن مڪانن جو ۽ 22 شخصيتن جو.
سوال: جوڳين جي قسم ڪاپڙين جو آستان ڪٿي آهي؟
جواب: ڀڄ شهر جي اتر اولهه ۾.
سوال: ڪاپڙين جون ڪيتريون برادريون آهن؟
جواب: 120 برادريون. (هيءُ فرقو 1800 سال پراڻو آهي).
سوال: شاهه سائينءَ ڪعبةالله شريف جي حرم پاڪ جو ذڪر ڪهڙي سر ۾ ڪيو آهي؟
جواب: سر رامڪلي جي هڪ بيت.
سوال: شاهه سائين جي شاعريءَ ۾ بيڪا نير جو ذڪر ملي ٿو، اهو شهر ڪنهن ۽ ڪڏهن تعمير ڪرايو هو؟
جواب: راٺوڙ راجا جوڌاجي پٽ بيڪا 1489ع ۾.
سوال: شاهه سائين جي شاعريءَ ۾ ڪوفي ۽ ڪربلا جو ذڪر ملي ٿو، اهي شهر بغداد کان ڪيترو پري آهن؟
جواب: ڪوفه بغداد کان 90 ميل ۽ ڪربلا بغداد کان 60 ميل پري.
سوال: شاهه سائينءَ جو ڪهڙو تڪيو ”نوري ڀٽ شريف“ جي لقب سان هنڌين ماڳين مشهور هو؟
جواب: ڳوٺ ترائي وارو تڪيو لڳ مديجي.
سوال: شاهه سائين اتر سنڌ جي ڪهڙي ماڳ تي ٻيڙيءَ تي چڙهي ايندو هئو؟
جواب: ترائي واري تڪئي تي.
سوال: شاهه سائين جي سمورن تڪين مان سڀ کان وڏو تڪيو ڪهڙو آهي؟
جواب: ترائيءَ وارو تڪيو.
سوال: شاهه سائين جن ڪهڙيءَ مسجد ۾ پنهنجن هٿن سان شهه تير لڳايو هو؟
جواب: ترائي واري مسجد ۾.
سوال: ترائيءَ ۾ شاهه سائينءَ جي ڊيوٽي ڪهڙي بزرگ ڏني؟
جواب: پير محمد خان ابڙي.
سوال: پير محمد خان ابڙي ۽ سندس گهر واريءَ شاهه سائينءَ جي خدمت ۾ نذراني طور ڇا ڏنو؟
جواب: جتيءَ سميت ڪپڙن جو جوڙو.
سوال: شاهه سائين نوشهرو ابڙو ۽ ترائيءَ مان ٿيندو پوءِ ڪهڙن ڳوٺن ۾ ترسندو هو؟
جواب: ڳوٺ نظر ڏيٿو، تعلقو رتوديرو ۽ مسوديري ۾.
سوال: تعلقي رتيديري جي ڪهڙن ٻن ڳوٺن ۾ لطيفي لوڙها قائم آهن؟
جواب: ڳوٺ نظر ڏيٿو ۽ ڳوٺ مسوديرو (نئين زندگي، آڪٽوبر. نومبر 2004ع)
سوال: نائچن وارو ”ڀٽائيءَ جو لوڙهو“ ڪهڙي ضلعي ۾ آهي؟
جواب: لاڙڪاڻي ۾.
سوال: نائچن واري ڀٽائيءَ جي لوڙهي جي ڪيتري ايراضي هئي؟
جواب: ڏهه جريب.
سوال: نائچن واري ڀٽائيءَ جي لوڙهي ۾ شاهه سائين جي رهائش جا ڪهڙا آثار موجود هئا؟
جواب: هڪ ڪوٺي، هڪ مسجد ۽ ٻيرن جو باغ.
سوال: شاهه سائين جي گهوڙي چنگل جي مزار ڪٿي آهي؟
جواب: نائچن واري ڀٽائيءَ جي لوڙهي ۾.
سوال: ڪهڙي ماڳ تي سيد حبيب شاهه جي سيڻن ۽ لطيف سائين جي نانگن سان تعلق رکندڙ ڪي قبرون آهن؟
جواب: سوئي ڪندر قبرستان ۾.
سوال: شاهه حبيب جي حويلي کان نصرپور ڪيترو پري آهي؟
جواب: 22 ڪلوميٽرن جي مفاصلي تي.
سوال: ڪهڙي علائقي ۽ ڳوٺن جا ماڻهو پنهنجي گهرن ۾ ٻارن کي لوليون لطيف جي واين سان ۽ حال احوال به لطيف جي بيتن سان اوريندا آهن؟
جواب: شاهه بندر، ڇڇ جهان خان ۽ ساڪري ۾ آباد اوٺي ۽ مرگھر.
سوال: ٺري مير واهه ويجهو ڪهڙي قديمي ڳوٺ ۾ شاهه سائين جو تڪيو آهي؟
جواب: ڳوٺ ستيارو ۾.
سوال: گمبٽ ڀرسان ڪهڙي ڳوٺ ۾ شاهه سائين جو تڪيو آهي؟
جواب: ڳوٺ دِلو اُڄڻ ۾. ان تڪيي جي سنڀال فقير نجم الدين ڪندو آهي.
سوال: انڊيا ۾ شاهه سائين جا ڪيترا تڪيا آهن؟
جواب: 9 تڪيا.
سوال: سوڀي ديري کان اتر طرف ڪهڙي ڳوٺ ۾ شاهه سائينءَ جو تڪيو آهي؟
جواب: ڳوٺ مڏ شريف ۾.
سوال: جهنڊو مشائخ جي ويجهو ڪهڙي ڳوٺ ۾ شاهه سائينءَ جو تڪيو آهي؟
جواب: ڳوٺ واحد بخش ۾.
سوال: ڀٽ ڌڻيءَ جي درگاهه کانسواءِ هر مهيني ڀٽائي گهوٽ جي چوڏهين ڪهڙي ماڳ تي ملهائي ويندي آهي؟
جواب: شاهه جي ڪنڊي وٽ.
سوال: ڪهڙي محقق شاهه سائينءَ جي سوانح ۾ مکيه 134 اسم ۽ 56 ماڳن آثارن جو تفصيل ڏنو آهي؟
جواب: محمد حسين ڪاشف (حوالو: امرتا 2011ع)
سوال: شاهه سائين جو هي بيت. ڪهڙي شهر جي گيٽ تي لکيل آهي؟
ڏوري لهه ڏاتارجم وهين تو ويسرو،
هڪ هوئج هوشيار، کوڻ کوندئي اوچتي.
جواب: ٽنڊو آدم شهر جي.
سوال: ريڊيو پاڪستان حيدرآباد جي سامهون دنبوري چوڪ جو افتتاح ڪنهن ۽ ڪڏهن ڪيو هو؟
جواب: ڪنور نويد جميل، ضلعي ناظم حيدرآباد اڱارو 30 سيپٽمبر 2008ع.