نئين راند
”مامڙا آيا ها!“
”مامڙن ڇا آندو هو؟“
”تيل ميٽ!“
”تيل ميٽ ۾ ڇاهيو؟“
”ڦڻي!“
”ڦڻي ۾ ڇا هيو؟“
”جونءَ!“
”جونءَ ۾ ڇا هيو؟“
”لِيکَ!“
”لِيکَ ۾ ڇا هو؟“
”ڄئي!“
”ڀڃان سسڻهين جي تئي، ڪوسا ڪوسا هٿ ڏيکار!“
ٻارڙا هٿن جون تريون مهٽيندي هڪ ٻئي کي ڪوسا ڪوسا هٿ ڏيکاري رهيا هيا.
”اڙي مڙو ڪونه ٿا،دلبر!؟ “، ڪرڙوڍ همراه جيڪو اَچت ٿيو باهه جي لپڪندڙ ڄيرن مٿان پير ۽ هٿ سيڪي رهيو هيو، تنهن سڀني کان شرارتي ٻار کي دڙڪو ڏيندي چيو.
”ڏاڏا خيرا، کيڏي پوءِ سمهي ٿا پئون!“، دلبر جواب ڏنس.
”ابا، جهلين سڄي تنهنجي پلال واري پاٿاري خراب ڪري ڇڏيئون“، نوجوان عورت، ڪرڙوڍ همراه کي دانهن ڏيندي ٻڌايو.
”ڀلا، اهي اَواچَ مڙندا!؟“
”ابا، تو مٿي تي چاڙهيو ٿن!“، نوجوان عورت کلندي وراڻيو.
”هائو، مائي قائمان هائو!.... مان مٿي تي چاڙهيو ٿمان! بس نه!... نُنهن ٿي پئي آ، نه ته اهڙي ٻڌايانءِ!“
قائمان تئي تي تڪڙيو تڪڙيون مانيون وجهندي پئي ويئي، پورو کارو مانين جو پچي تيار ٿيو هيو. جستي وڏو ديڳڙو ٻوڙ جو اڳيئي ٽچڪي رهيو هيو.
”ماني تيار آ؟“، هڪ قداور ڪوپي جوان لانڍيءَ ۾داخل ٿيندي پڇيو.
”ها تيار ٿي وئي آ“، قائمه ٻڌايس.
”کڻي وڃان؟“
” ها ڀلي!“، قائمه وراڻيو.
ماني کڻي وڃڻ کان اڳ ڪروڙڍ همراه،نوجوان کي خبردار ڪندي چيو، ”کارائي جان ڇڏائجانءِ .... چئجانءِ ته ٻيلي چُپاتا نڪري وڃو... نه ڪتو ڏسي نه ڀونڪي... ماڻهو مال هجين ته نه وٺجانِ، چئجان ته اسان وٽ چانجوسي گهڻي آ... ڍڳو ڍور هجين ته به محبت خروس وارين دڻين ڏانهن اماڻي ڇڏجانءِ.... جانب، سمڌءِ نه مان واري ڳالهه؟.... متان هلڪڙائپ ڪري جنجار ۾ وجهرائين....“
”ساهه نه وڃئي، ابا!..... ٻڌايو مانءِ ته مال ڪونهين، اڃا شڪار تي وڃن پيا“، جانب ڪاوڙ ۾ وراڻيس.
”ساهه جا سَڪا، منهن ته پوءِ مان ٿو ڏيان نه، اوهان ته ڊونڊا ٿي لڪي ٿا وڃو.“، ڪَرِڙِوَڍِ همراه جانب تي ڪاوڙ کائيندي چيو. جانب مانيءَ جو کارو مٿي تي رکيو، هٿ تي لٽي جو سينهو ٺاهي ان تي ٻوڙ جو ديڳڙو رکرائي ٻاهر نڪرڻ لڳو، ته قائمه اَٽي واري ٿالهه ۾ پنهنجا هٿ ڌوئيندي ڄڻ اَڄاتي خوف وچان چيس، ”اڙي، جود ڪجانءِ متان کُپ کوڙي ويهي رهين. “
”هائو ٻڌم! هاڻي گھڻو مٿو نه کاءُ، وڃڻ ڏي!“، جانب بيزاريءَ مان وراڻيس.
ٻارڙا جيڪي پاٿاريءَ جو پلال هيٺ مٿي ڪري کنڊيري رهيا هيا، تن کي ڏسندي ڪَرِڙِوَڍِ همراه ڌڌڪر پٽيندي چين، ”اڙي هاڻي اٿو، ته هڻانوَ نه کلا!“
ٻارڙا کِل وِل ڪندا ويڙهي جي گهرن ۾ پنهنجن پنهنجن هنڌن ڏانهن وٺي ڀڳا، سواءِ دلبر جي، جيڪو ٽپو ڏيئي ڪرڙوڍ جي جهولي ۾ ويهي رهيو.
صبح جي اتر جي هوا واڪا ڪندي وانڍين ۾ ڪاهي پئي هئي. مڙد عورتون ٻُٽان ۽ ٻُڪل هنيون پنهنجن پنهنجن ڪمن ڪارن ۾ مشغول هيا. ائين پوليس جون ٻه جيپيون گاڏين جي چارن تان ڦرڙاٽ ڪنديون، وانڍ جي اوطاق ۾ اچي پهتيون. اوطاق ۾ ڪرڙوڍ همراهه ڍلي ٿيل کٽ جي تانگهه بيٺي پئي ڇڪي، دلبر ٻوڪي ٻڌيون پٽيل ڪنگو ٽارن سان بيٺي پئي کيڏيو.
”اڙي، وانڍ جو چڱو مڙس ڪيرآ؟“، صوبيدار جيپ مان لهڻ سٽ ڪڙڪي سان پڇيو. ڪَرِڙِوَڍِ تانگهه کي ڇڏي ساڻن مُنهان منهن ٿي کين هٿ ڏنو.
”نالو؟“، صوبيدار کانئس پڇيو.
”خيرو!“
”خيرو، خيرو تون آ؟“، صوبيدار هيٺان کان مٿي تائين گهوريندي پڇيس.
”هائو!“، خيري ڇهپرن جي پڇڙين کي تاءُ ڏيندي وراڻيو.
”وانڍ ۾رات ڪير آيا هئا؟“، صوبيدار پڇيس.
”ڌاڙيل!“
”ڌاڙيلن ڇا آندو هو؟“
”هٿيار، باروت ۽ گوليون !“
”ٻيو؟“
”ٻيو ڪجهه به نه!“
”ڪهڙا ؟“
”ربن وارن جو ٽولو!“
”انهن کي ماني به کارايئه؟“
”هائو! .... اسان وٽ جڳ لَڪي چَٽي ويندو آ“، خيري بغير ڪنهن هٻڪ جي ٻڌايس.
”توکي خبر ناهي ته ڌاڙيلن کي ماني کارائڻ ڪيترو ڏوه آ؟“، صوبيدار اکيون ڦوٽاريندي پڇيس.
”اهڙو مٿانگر هُئين ته رات اچين ها! وٺين ها نه اڳ؟“، خيري ڏٺو ته صوبيدار وڌندو ٿو وڃي ، سڌي ٻڌائڻ ۾ دير ئي نه ڪيائينس.
”ٻچا رولي ڇڏيندو سانءِ، خيرا!“، صوبيدار دهمان ڪيس.
”پوءِ ڪن کولي ٻڌي ڇڏ، خيرو بلهذير به منهنجو نانءُ ٿي!“، خيري به دهمان سان دهمان ڪيس. جمعدار ڏٺو ته ڳالهه وڃي ٿي وڌندي ، سو ڳالهه کي ٺاهڻ لاءِ خيري جي ويجهو آيو،”ڪاڪا خيرا ٿورو هيڏي ته آءُ!“
خيرو سريو، ته جمعدار خيري کي ڳراٽري پائي ٿڌو ڪرڻ لڳو:
”خيرا، تون زماني جو ماڻهوآن، توکي چونڪي تي آيل نئين صاحب سان ائين تڪڙو ڳالهائڻ لائق نه هو“،جمعدار ميار ڏيندي چيس.
”پوءِ جمعدار خانڻ، هنکي واجب هو ڇا، جو مان سان ائين ڳالهائي؟... رهي درياهه ڀڪ، وجهي واڳن سان وير!....سمجھائينس!“، خيري به ميار جو جواب ميار سان ڏنس.
”اسان کي سڻس پئي، آيا سي ته ڪاڪو خيرو ڪوسا ڪوسا نوٽ ڏيکاريندو ته اسان چئونڪي وارن جو سيءُ لهي پوندو.... بڻيادا ٻڌي ڇوڙي وارا آهيو، تهان ۾ اسان جون لک حجتون ۽ حصا آهن.“، جمعدار اشارن ڪناين ۾ پنهنجو مطلب سمجھايس.
”رب ڏسي پسي ٿو، ته همراهه لانگهائو ٿيا ها.... باقي ٿيو خير!“، خيري، جمعدار سان ٿڌو ٿيندي سنئين سڌي ڳالهه ڪئي.
”پوءِ ائين خالي موٽائيندي ؟“، جمعدار نماڻائي سان چيس.
”در لنگهي آيا آهيو ته ٻوهڻي ڪرايانو ٿو، باقي اجائي اميد نه رکندا ڪيو!“،ايئن چئي خيرو گهر ويو. ويڙهي مان پٽ سٽ ڪري روپين جو هزار ڪٺو ڪري، جنهن پير تي ويوانهيءَ پير تي موٽي آيو.
”بس، اسان وٽ اهو اٿوَ!“، خيري سئين سڌي ڳالهه ڪين.
”اهو به گنج آ، چڱو سلام عليڪم!“، جمعدار پئسا وٺي صوبيدار کي ڏنا ۽ موڪلايو.
”ماليڪم سلام!“، خيري ڪنڌ ڌوڻيندي ائين سلام ورايو ڄڻ چيو هجين ته، ’چڱو، هاڻي هلي پئو، ته ڪو ڏسي نه وٺيوَ‘.
اهو سڄو لقاءُ دلبر هٿن ۾ ڪنگو ٽارا جهليون بت بڻيو، اچرج وچان کين ڏٺو پئي ۽ چيتاريو.
شام جو لوَن جا پاڇا ٻيڻا ٽيڻا ٿيندا پئي ويا. سياري جي سج اُلهي کانپوءِ ماحول ۾ چوڌاري ڌنڌڪار ۽ خُنڪار وڌي ويئي هئي. لانڍيءَ ۾ باهه جي ڀڀڙ چوڌاري وڏڙا سڏڙا پير ۽ هٿ سيڪي رهيا هئا. ٻارڙن پاٿارين تي ليٽندي پيٽندي المستائيون پئي ڪيون.
اوچتو ڪنهن ٻار شِرُ ڪڍيو:
”ابا ، اچو ته مامڙن واري راند ڪيون!....“
هڪڙي ٻار چيو، ”رات ڪير آيا ها؟“
ٻئي چيو، ”مامڙا!“
دلبر وچ ۾ ڦڏو ڪري بيهي رهيو:
”هاڻي مامڙن واري راند ختم!“
”ٻارڙن چرڙاٽ ڪندي حيرانيءَ مان پڇيس؛ ”ڇو!؟“
”هاڻي ٻي راند کيڏنداسين!“، دلبر جواب ڏنن.
”ڪهڙي؟“، سڀن ٻارن سوال ڪيس.
دلبر چوڻ لڳو، ”ابا ..... مان صوبيدار هوندس..... آئون پڇندس، رات ڪير آيا ها؟.... تهان چئجو، ڌاڙيل!... مان چوندس ڌاڙيلن ڇا آندو هو؟.... تهان چئجو، هٿيار، باروت ۽ گوليون.. مان چوندس، ڪوسا ڪوسا نوٽ ڏيکاريو، نه ته تهان جا ٻچا ٿا روليون!.... پوءِ ابا، تهان مونکي ڪوسا ڪوسا نوٽ ڏيندءُ!“
”نه ابا، نه!“، ٻين ٻارن احتجاج ڪندي چيو.
”اڙي، هاڻي رات جو مامڙا ناهن ايندا!.... هاڻي ته رات جو ڌاڙيل ايندا آهن ۽ ڏينهن جو وري پوليس ايندي آ“، دلبر ٻين ٻارن کي سمجهائيندي چيو.
”ايها سٺي راند ناهي!“، سڀني ٻارن اهڙي راند نه کيڏڻ جو اظهار ڪيو.
”جي ايها ناهي سٺي، ته پو ڀلا ڏاڏا ۽ پوليس وارن اڄ اوطاق ۾، ايها راند ڇو کيڏي هئي؟“، دلبر صبوح جو وڏن جي کيڏيل راند بابت ٻڌائيندي، سڀني کان سوال ڪيو.
”ها، ڏاڏا؟“، سڀني ٻارن خيري کان سوال ڪيو، ته خيري ڪنڌ ڌوڻي هائوڪر ڪئي.
اهو ٻڌي سڀن ٻارن راضپو ڏيکاريو، ”چڱو ڀلا، ايها راند ٿا کيڏون!“
پوءِ ٻارن نئين راند شروع ڪري ڏني:
”رات ڪير آيا ها“
”ڌاڙيل!“
”ڌاڙيلن ڇا آندو هو؟،
”هٿيار، باروت ۽ گوليون!“
قائمه جنهن چلهه ۾ وڌل ڦوڙاٽين کي اکيون چنجهيون ڪري ڦوڪان پئي ڏنيون، تنهن منهن مٿي ڪري خيري کي چيو: ”ابا ٻڌين ٿو، ٻار ڇا ٿا چون؟ “
خيرو جيڪو گرم لوئيءَ ۾ پاڻ ويڙهيون سيڙهيون ڪرونڊڙو لڳو ويٺو هيو. تنهن زوردار ٽهڪ ڏيندي، پوءِ قائمه ڏانهن منهن ڪندي وراڻيو: ”مائي قائمان! اڄ ننڍا سڀان وڏا، ايئن ته سکندا نه!“