نازڪ، ٿلهي ۽ سستي کل
”اچو، اچو سر!.... ڇا گهرجي؟“
”کل!!....“، هن ورڻيو.
”ڇاجي؟“، دوڪاندار پڇيو.
”بس، ڪابه سٺي کل هجي.“
”کلون ته سڀ سٺيون آهن“.
”اهڙي نرم، نازڪ ۽ ٿلهي کل ڏيکار، جيڪا وڏن صاحبن کي تحفي ۾ ڏيڻ جي ڏانو جي هجي.“،هن وراڻيو.
”سر، اسان وٽ ته نانگ ۽ ٻلي کان وٺي لومڙ، بگهڙ، سره، گڊ، هرڻ ويندي شينهن جون کلون موجود آهن، سواءِ انساني کل جي... جيڪڏهن ان جي به رکڻ جي اجازت هجي ها، ته هو گراهڪن کي هرگز مايوس نه ڪن ها.“
هن سيلزمين جي لفاظي کان متاثر ٿيڻ کان سواءِ، کيس سڌن لفظن ۾ چيو، ”مون کي ڪنهن خاص جانور جي کل لاءِ ته ناهي چيو ويو. پر ايترو ضرور چيو ويو آهي ته، کل بهترين ۽ شايانِ شان هجڻ کپي.“
”توهان کي ڪنهن چيو آهي؟“، سيلزمين پڇيو.
”صاحب جي، پرسنل اسسٽنٽ!“، هن وراڻيو.
”توهان کي واضع نموني پڇڻو هيو، ته تحفو صاحب کي کپندو آهي يا بيگم صاحبه کي.!...“
”اها ئي ته منهنجي غلطي آهي، جنهن مون کي ڪشمڪش ۾ وجهي ڇڏيو آهي.“، هن وراڻيو.
”جيستائين اوهان ڪو فيصلو ڪريو، ايستائين مون کي اجازت ڏيو، ته آءُ ڪنهن ٻئي گراهڪ کي ڇڏائي اچان“.
”ٻڌ!.... هيءَ کل ڪنهن جي آهي؟“، هن هڪ شو ڪيس ۾رکيل راڊن ۽ بلبن جي چمڪندڙ روشنيءَ ۾ اڇي کير جهڙي سفيد کل ڏانهن اشارو ڪندي، سيلزمين کي ڀڄڻ کان روڪي وڌو.
”اها توهان جي ڪم جي ناهي، سَرِ!“
”ڇو؟“
”اها سهي جي کل آهي،جيڪا عام ماڻهن جي پسند آهي.“
”واقعي، هتان جي عام ماڻهوءَ جي پسند جي کل آهي، وڏا ماڻهو سهي جي کل نٿا رکي سگهن!“، هو ڀڻڪيو هن کي لڳو ته سيلز مين رڳو چاپلوس نه آهي، پر ان سان گڏ سمجهه ڀريو به آهي .
”هيءَ ننڍڙي ۽ گري کل ڪهڙي جانور جي آهي؟“، هن ڀرسان واري شو ڪيس ۾ جهاتي پائيندي پڇيو.
”ڳوهه جي آهي. تمام سٺي ۽ بي عيب کل آهي. هن مان عورتاڻا پرس ٺهندا آهن“، سيلز مين جواب ڏنو.
”ڳوهه جي کل ۽ بي عيب کل!؟“ هن بڇان کائيندي حيرت وچان راءِ ڏني.
”سائين، اڄڪلهه اها ڏاڍي پسند ڪئي وڃي ٿي. خاص ڪري بيگم صاحبائون انهيءَ جون ديوانيون آهن... توهان ضرور وٺو... گهڻو ڪري ته ’پي اي‘، بيگم صاحبه جي فرمائش اوهان سان ڪئي هوندي ۽ اِهي پرسنل اسسٽنٽ، صاحبن جا گھٽ، ڳوهن جا... منهنجو مطلب آهي، بيگم صاحبائن جا وڌيڪ آهن“، سيلزمين پنهنجي آلي لڪڻ جھڙي زبان کي درست ڪندي چيو.
هن کي ڳالهه ڪجهه ڪجهه دل سان لڳي، ته سيلزمين کيس ٻين شو ڪيسن ڏانهن متوجهه ڪندي سندس معلومات ۾ اضافو ڪرڻ لڳو، ”سائين، هيءَ لومڙي جي کل آهي، خاص انگلينڊ مان گهرائي وئي آهي. اها به اڄڪلهه بيگم صاحبائن ۾ ڏاڍي مقبول اٿو... هي ترڪيءَ جي ٻلين جون کلون!.... هي فلپائن جي چمڙن جون ۽ هي فرانسيسي ڏيڏرن جون .... اهي سڀيئي هن شهر جي امير ترين بيگم صاحبائن جي فرمائش تي گهرايل آهن.... انهن جي اڄڪلهه وڏي هلت آهي... سمجهو ٿا نه منهنجي ڳالهه!؟“
”تون مون کي چرچائي ٿو لڳين“، هن سيلز مين کي ٽوڪيو، ”ائين هجي ها ته ’پي اي‘ ضرور ڪنهن نموني سان هدايت ڏئي ها“.
”ٺيڪ، ٺيڪ ... آءُ سمجهي ويس ته توهان کي وڏي صاحب لاءِ تحفو گهربل آهي... ته پوءِ اچو ته پَرين شو ڪيسن ڏانهن ٿا هلئون ... بلڪل نئون ۽ تازو مال آيل آهي.“
سيلز مين کيس بلڪل دڪان جي اندر ۽ آخري ڇيڙي تي اچي بيهاريو ۽ کيس ڏيکارڻ لڳو:
”سرِ، هي انهيءَ سانڊي جي کل آهي، جيڪو تمام تيزيءَ سان رنگ بدلائيندو آهي. هن ۾ ٻه ورائٽيون آهن، هڪڙي ديسي ۽ ٻي ولايتي.... “
”پر هيءَ ته تمام ننڍڙي آهي.“، هن اعتراض ڪندي چيو.
”ننڍڙي آهي، پر صاحبن جي پسند جي کل آهي، هن مان ڀاڳ وارا مرداڻا پرس ٺهندا آهن. سچ پڇو ته اهڙا پرس صاحبن وٽ سدائين ڀريل رهن ٿا!..ڇو ته سانڊو اڄڪلھ ڀاڳ جي علامت سمجھيو وڃي ٿو.“
”مون کي مزو نه آيو!“، هن کل تي غور ڪرڻ کانپوءِ چيو.
”خير آهي، ته پوءِ ڀلا هيءَ ڏسو ڪُتي جي کل!؟“
”ڪتي جي کل!؟“، هن نڪ سڪوڙيندي چيو.
”هيءَ ڪا عام رولو ڪتي جي کل ناهي، سر!... امپورٽيڊ آهي .... وفاداري، ديانتداري ۽ بهادري جي نشاني ....اڄڪلھ سرڪاري ملازم جي شان وٽان آهي!“
”هي ڪو يورپ ڏٺو ٿي، جو ڪتي کي ايتري اهميت ملي... هتي، ڪتو ڪتو آهي. خبر ناهي، تون منهنجي گهُرجَ کي ڇو نه ٿو سمجهين!؟“، هن بيزاري منجهان وراڻيو.
”چڱو سر، اوهان صرف ايترو ٻڌايو ته توهان جي صاحب جي فطرت ڪهڙي جانور سان وڌيڪ ملندڙ جلندڙ آهي، بس پوءِ توهان ڇٽل آهيو.!..“، سيلزمين کانئس پڇيو.
”منهنجو صاحب!...“، هو سوچ ۾ ٻڏي ويو ۽ پوءِ چوڻ لڳو، ”دراصل، آءُ اڃا تائين کيس سمجهي ناهيان سگهيو... نئون نئون آهيان ... چيو وڃي ٿو ، ڏاڍو خطرناڪ آهي... ڏنگي ته بچڻ مشڪل .... ظاهر ۾ سندس نظر جي گهور ڏاڍي تيز ۽ چڀندڙ آهي!“.
”بس، بس! اهو ڪافي آهي، مان سمجهي ويس،سندس فطرت کي... منهنجي صلاح وٺو“، سيلزمين رازداري سان آواز کي آهستي ڪندي صلاح ڏيندي چيس، ”اوها نانگ جي کل وٺو.... اسان وٽ مصر جي ميوزم مان چورايل، فرعونن واري دور جي ڪاري نانگ جي ڪلاسيڪل کل پئي آهي... لاجواب آهي..... هن کي ڏسي اوهان جو صاحب لهر نه هڻي ته مون کي چئجو !....“
هاڻ، هو منهنجي پيو، سيلزمين سندس ڀڄڻ جون سڀ راهون بند ڪندي پئي ويو، هو راهه جي تلاش ۾ ذهن تي زور ڏيڻ لڳو ۽ جڏهن کيس ياد آيو. ته دهرائڻ لڳو:
”نرم، نازڪ ۽ ٿُلهي کل!....’پي اي‘ ڪجھ اهڙي ئي هدايت ڏني هئي، جڏهن ته هيءَ بلڪل سنهڙي آهي.“
”ته پوءِ هيءَ کڻو انڊين ٽائيگر جي، ٿلهي ۽ مضبوط کل! ... انڊيا مان خاص ڪري، اوهان جهڙن قدردانن جي ڪري اسمگل ٿي اچي ٿي!“.
انڊين ٽائيگر جي چمڪندڙ ۽ من موهيندڙ کل جي سحر ۾ اچي قيمت پڇي ويٺو:
”قيمت؟“
سيلزمين آرام سان ٻڌايس، ”صرف پنج لک روپيه! “
ڳري رقم جو ٻڌي، هن جا ڪن ٺري ويا. پر هن جي ذهني پهچ ايتري به گهٽ ڪونه هئي، جو هڪ سيلزمين کيس منجهائي وجهي. آخر ته ’سي ايس ايس ٿيل هيس‘؛ چوڻ لڳو، ”اها مون کي ذاتي طور تي خبر آهي، ته صاحب انڊيا جي سخت خلاف آهي ۽ اهڙي ملڪ جي شيءِ تحفي طور وٺڻ جو سوال ئي نٿو پيدا ٿئي“.
”اهو صرف ملڪي محبت جو ڏيکاءُ آهي. اوهان بسم الله ڪري کڻي وڃو!.. جي واپس ڪري ته اها ساڳي کل موٽائي اچي مون کي منهن ۾ هڻجو“.
”نه! ٻي ڪا ڏيکار. آءُ اڃا جونيئر آفيسر آهيان، منهنجي ڪيريئر جا اڃا پهريان سال آهن. بالا آفيسر جي ڪاوڙ جي رسڪ نٿو کڻي سگهان . هن کي ته منهنجي اي سي آر به لکڻي آهي.“
”ته پوءِ، توهان هيئن ڪيو، جو هيءَ کل کڻو!“ ،سليز مين هڪ بهترين سجيل شو ڪيس ۾ ٽنگيل کل ڏانهن اشارو ڪندي ٻڌايس، ”مهانگي ضرور آهي پر صاحبن جي ڊرائنگ رومس جو شان آهي. هي خوبصورت آمريڪن سوئر جي کل آهي!“
”سوئر جي کل!“، هن کان ذري گهٽ ڇرڪ نڪري ويو. چوڻ لڳو، ”صاحب، الحمد لله مسلمان آهي، کل وٺڻ ته ٺهيو، ان جانور جي نالي کان به کيس نفرت هوندي آهي.“
”آمريڪا کان به؟“، سيلز مين سوال ڪيس.
”نه سوئر کان!“، هن وراڻيو.
”توهان کي ان جانور جي عربي يا پنهنجي ٻولي ۾ نالي کڻڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي. بس ڏيڻ مهل توهان کي اهو چوڻو پوندو، ته هي آمريڪن وائلڊ بور Amrican Wild Boar جي نرم، نازڪ ۽ ٿلهي کل آهي، ڏسجو ته ڪيڏو نه شاندار شرفِ قبوليت ملي ٿو.“
”پر هتي ته، هن جانور کي ڪو ليکيندو به ناهي ۽ تون؟....“
”سر، آءُ توهان کي ڪيئن سمجهايان ته هتان جي سوئر ۽ آمريڪي سوئر ۾ زمين آسمان جو فرق آهي.“، سيلز مين کيس سمجھائيندي چيو.
”هن جي رقم؟“، هن بي چين ٿي کيس اڌ ۾ ڪٽيندي چيو.
”صرف ڇھ لک روپيا!.... سو به توهان جي سر کان!.... نه ته هيءَ کل، ستن اٺن لکن ۾ به وڪامي آهي.“
”اهو کل وٺڻ ته نه ٿيو، کل لهرائڻ ٿيو.“، آفيسر احتجاج واري انداز ۾ ڀڻڪيو، جيڪو سيلزمين چڱيءَ ريت ٻڌي ورتو.
”اهو ته هتان جو عام اصول آهي، ته ترقي ڪرڻ ۽ اڳتي وڌڻ لاءِ پهريائين کل لهرائڻي پوندي آهي ۽ پوءِ اهو ماڻهو ٻين ماڻهن جي کل لاهڻ جي اهل ٿي ويندو آهي. اوهان سمجهو ڇو نه ٿا، ته هيءَ لاڳت آهي“، سيلزمين معني خيز مشڪ چپن تي آڻيندي چيو.
هن کي لڳو ته سيلزمين پهريائين دانشور هيو. پوءِ بک ۽ بيروزگاري کان مجبور ٿي، اهو ڌنڌو اختيارڪيو اٿائين. هن جي دل هيڪر چاهيو ته سيلزمين کي جهڪي سلام ڪري. پر پوءِ پنهنجي حيثيت جو احساس ٿيس ته شينهن مري ته به ڊڀ نه چري. تنهن ڪري سندس بيورو ڪريٽڪ سيٽ برقرار رهي.
”سچ ته آءُ اها کل حال في الحال اَفورڊ نٿو ڪري سگهان... ڇا تون ڪا اهڙي سستي کل نٿو ڏيکاري سگهين، جنهن جي قيمت مناسب هجي؟“، هن سيلزمين کي گذارش واري انداز ۾ چيو.
ٻيون سر، ديسي کلون آهن. هرڻ جي، گڊ جي، سره جي، ڦاڙهي جي.... جيڪي دڪان جي وچ وارن شو ڪيسن ۾ پيون آهن“
هو دڪان جي وچ تي سُري اچي، ديسي کلون چتائي ڏسڻ لڳو ۽ منجهي پيو ته ڪهڙي خريد ڪري يا نه ڪري. آخرڪار، اهو فيصلو ڪيائين ته اگهه پار پڇي پوءِ فيصلو ڪندو.
”اهي گهڻي گهڻي جون آهن؟“،هن پڇيو.
”ٻن ٽن لکن جي درميان ۾ آهن!“، سيلزمين وراڻيو.
”تون جيئرن جانورن جا اگهه ٿو ٻڌائين ڇا؟“، آفيسر حيرانگي وچان پڇيس.
”سر، کلون جيئرن جانورن کا مهانگيون ٿينديون آهن. سالم کل لاهڻ هڪ وڏومحنت طلب ڪم آهي.... جانورن کي ڌوڪي سان ڦاسائڻ، مارڻ کلڻ، تنهن کان پوءِ لوڻڻ، سڪائڻ، پريس ڪرڻ، وڪڻڻ ۽ ٽيڪس بچائڻ جا مرحلا الڳ آهن. ان مان اندازو لڳايو ته ان ڌنڌي ۾ ڪيڏو نه کڦڙتال آهي!؟“
هن کي لڳ ته سيلز مين مڇڏو آهي. هن ساڻس بحث ڪرڻ جي بجاءِ سنئين سڌي ڳالهه ڪرڻ مناسب سمجهي، ”تون مون کي صفا سستيون کلون ڇو نه ٿو ڏيکارين؟“
”سر،ناهي صرف معصوم ليلن ۽ ڇيلن جون هونديون آهن. جن مان قراقلي ۽ جناح ٽوپيون ٺهي سگهن ٿيون. اهي اوهان کي ڪنهن عام دڪان تان ملي وينديون. اسان اهڙيون سستيون شيون نه رکندا آهيون!“. سيلزمين کي پورو پورو اندازو ٿي ويو هيو ته هو ڪنگلن ۽ بيوقوف بيوروڪريٽن منجھان آهي، جيڪي رڳو پگهار جي سهاري تي هلندا آهن. تنهن ڪري هن کيس ٺهه پهه ۽ ڪجهه سخت لهجي ۾ جواب ڏنو.
”نه، نه!... هروڀرو ايتري به سستي نه هجي. منهنجو چوڻ آهي، ڪا اهڙي کل، جيڪا نرم نازڪ ٿلهي هجڻ سان گڏ، ڪنهن حد تائين سستي به هجي. جنهن مان وڏو صاحب چاهي ته ڊرائنگ روم سجائي يا بيگم صاحبه جي دل ڪري ته سٺو پرس ٺهرائي!“، ڪجھ لڄارو ٿي، هن کيس وضاحت سان سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي.
”ته پوءِ اهڙي کل، اوهان جي پنهنجي ٿي سگهي ٿي!“، سيلزمين کيس وقت جو زيان سمجهندي. خار وچان گهوريندي هليو ويو.
جونيئر آفيسر سندس بدتميزي واري انداز تي بلڪل نه چڙيو. هن جو هٿ ازخود کڄي، پنهنجي ٻانهن ۽ ڪنڌ تي ڦرڻ لڳو. کيس ائين محسوس ٿيو ته سيلزمين، واقعي سؤ في صد صحيح ريمارڪس ڏنا هيا.