واسو
ڪو ماڻھو پنھنجو ڳوٺ ڇڏي، ڪنھن وڏي شھر ۾ رھي ٿو ۽ اَباڻي ڳوٺ کان پري آھي تہ سندس مٽ مائٽ کيس سُک سان ويھڻ نہ ڏيندا. اُھي شھر، ڳوٺ وارن مائٽن لاءِ ڄڻ مسافرخاني جو ڪم ڏيندا آھن.
مائٽ مطلب جا آھن، جيڪي سُکن ۾ گڏ، پر ڏکن ۾ اِيئن ساٿ ڇڏي ويندا، جيئن اُس ۾ پاڇو غائب ٿيو وڃي. خاندان ۾ وري شل نہ ڪو ڊاڪٽر ھجي، مٿان وري وڏو ڪھول ۽ ست، اَٺ کن ڀينر ڀائر ھوندا تہ پوءِ ٻيڙا ئي پار !
ڊاڪٽر صاحب سٻاجهو اِنسان هو. خاندان جي هر فرد کي پنھنجي ذميواري سمجهندو هو، اوکيءَ ويل هر سڏ تي ڪَنائڻ وارو هي شخص، خاندان جي ڪجهہ نوجوانن کي سندن پڙهائيءَ ۾ بہ مدد ڪندو هو.
ڊاڪٽر جو وڏو پٽ رَضا ڪاليج ۾ پھرين سال جو شاگرد ھو. ھُو مائٽن جي اُن رَوَين کان سخت بيزار رهندو ھو، پر پيءَ آڏو ڪُڇي نہ ٿي سگهيو. پڻس وري مائٽن مٿان گهور پيو ويندو ھو . رَضا اِن خيال جو ھو تہ مٽن مائٽن جو خيال ضرور رکجي، پر سندن ڄور بڻجي چنبڙي پوڻ واري رويي جي حوصلاشڪني ڪجي. پنھنجي ماءُ حميدہ جو اَحساس ٿيندو ھيس، جيڪا ساھرن جون خدمتون ڪندي، پنھنجي صحت وڃائي ويٺي ھئي.
ڪجهہ ڏينھن کان سندن گهر ۾ عجب مانڌاڻ ھلي رھيو ھو، جنھن جو ڪارڻ ڊاڪٽر جي چوڏھن سالن جي ڀاڻيجي زهرا ھئي، جيڪا چڱي وقت کان بيمار ھئي، پر پُڦي صاحبَ خاتون اَول پيرن فقيرن ۽ عاملن کان ڦيڻا، ڌاڳا، سڳا ڪرائي، پوءِ ڀاءُ وٽ کڻائي آئي. زھرا جي حالت خراب ھئي، ھوءَ عجيب ڳالھيون ڪندي ھئي. پنھنجي سامھون موجود ڪنھن ماڻھوءَ سان پئي ڳالھائيندي ھئي، جيڪو ٻين کي نظر نہ اِيندو ھو. ڪڏھن وڏيون اَکيون گول گهمائي معنيٰ خيز ۽ خوفناڪ اَنداز ۾ مرڪندي ھئي.
گهر ۾ اُن غير موجود شخص جو ذڪر ٿيڻ لڳو. سڀ حيران هئڻ سان گڏ خوفزدہ پڻ ھئا تہ آخر ھو نظر ڇو نہ ٿو اَچي؟ پُڦي صاحب خاتون جو خيال ھو تہ ڇوري رات جو کڏ تي وارَ ڇوڙي پئي گهمندي ھئي، اُتان ورتي آھي.
واسو ڪو عام نہ اَٿس، پر ڪو ھڻ کڻ قِسم جو جنِ لڳي ٿو. خيال ھيس تہ زهرا کي شاھہ يقيق يا گاجي شاھ کڻائي وڃي، پر جيئن تہ پاڻ ويچاري ھلڻ کان ھلاڪ ھئي، اُن ڪري پاسو ورائي پئي نير وهائيندي ھئي. ھاڻ ڊاڪٽر جي گهر ڀاتين کي ھڪ بدران ٻہ مريض ڏسڻا پيا پون.
ٻئي ڏينھن پُڦيءَ کان پُڇڻ سڄي آڪھ ڳوٺان اَچي لٿي، ڄڻ ڊاڪٽر جي گهر ڀاتين جو رھندو سُک ئي ڦِٽي ويو . ٻن پُڦين ۽ ھڪ چاچي جو خاندان ٻارن ٻچن سان آيو تہ گهر ۾ مانڌاڻ مچي ويو. پُڦي صاحب خاتون کي پير مان سخت سَٽ نڪرڻ ڪري، سندس ايڪسري ٿيا، پوءِ جڏھن ھڏيءَ جي ماھر ڊاڪٽر پٽو چاڙھيس تہ ڪجهہ سامت ۾ آئي. اَھڙيءَ ريت ھن پنھنجي ڀيڻ نعمت خاتونءَ کي پاڻ سان رھايو، جيڪا ٽن ٻارن سميت ترسي پئي، باقي مھمان ڳوٺ موٽي ويا.
پُڦي نعمت ۽ سندس ڌيئرون مجال آھي جو ڪکُ ڀڃي ٻيڻو بہ ڪن. سڄو ڪم ڪار ڊاڪٽر جي گهرواري ۽ ڌيئرن جي مٿان اَچي پيو. اِھو مامرو ڪو ھڪ ڀيرو ڪونہ ٿيو ھو، سدائين سندن گهر مھمان خانو بڻيو پيو ھوندو ھو .
”اَدا ھاڻ ڇا ٿيندو؟ منھنجا اِمتحان ويجها اَچي ٿيا آھن، آءٌ ڪيئن پڙھنديس؟“ نازيہ روئڻھارڪي ٿي وئي.
سندن ماءُ حميدہ ڪمري ۾ اَندر داخل ٿي تہ ٻئي ڄڻا خاموش ٿي ويا.
”تون فڪر نہ ڪر ڀيڻ! ڪو حل ڪڍان ٿو. “ رضا کيس آٿت ڏني.
”اَمان! آخر اِھو تماشو اَڃا گهڻا ڏينھن ھلندو؟“ رَضا ڏک سان چيو:
”الله سڻائي ڪندو باقي اِنسان تہ مجبور آھي. جڏھن رب ڪو پنھنجي ٻاجهہ ڪري. “حميدہ جي دل بہ ڄڻ ميڻ جي ٺھيل ھئي، پاڻ تڪليف کڻي بہ ٻئي کي سُک ۽ سھولت ڏيندي ھئي.
”اَمان! پُڦاٽِ زھرا کي ڪو جن ٻن ڪونھي، اِھا ميڊيڪل ڪنڊيشن آھي، کيس اِسپتال ۾ داخل ڪرائڻو پوندو. “ رضا، ماءُ کي قائل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي.
”نہ اَبا! مان ڪيئن چونديس!؟ چوندا تہ بيزار ٿي پئي آھيان ۽ کين گهر مان تڙي ڪڍان پئي. “
”اَمان! اِھو پُڦاٽِ زھرا جي زندگيءَ جو سوال آھي، نہ تہ ھوءَ مري ويندي. “ رضا ماءُ کي قائل ڪرڻ جي هر ممڪن ڪوشش ڪئي.
”اَبا! وائي تہ ڪا سڻائي ڪڍ، اِيئن تہ ھيانءُ نہ ڏار!“ حميدہ خوف ۾ ويڙهجي وئي.
”اَمان تون ھمت ڪري بابا سان ڳالھہ ڪر، باقي معاملو اسان سنڀالي وٺنداسين. !“ نازيہ ماءُ کي قائل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي.
”ڌيءَ! پڻھين پاڻ ڊاڪٽر آھي، ضرور ڪنھن سبب جي ڪري ماٺ ويٺو آھي، ٻيو اِهو تہ هو تمام گهڻو مصروف پيو رهي، صبح جو اِسپتال تہ شام جو وري ڪلينڪ تي هليو وڃي ٿو، مٿان وري مائٽن جي بہ پورت ڪرڻي اَٿس. رات جو واپس اَچي، سانجهاندو ڪري وڃي سمھي رهندو آهي، اُن ڪري مون کي موقعو ملي تہ ڳالھہ ڪيانس نہ !“
ھڪ ڏينھن منجهند زھرا جي رڙ تي گهر وارا ڊوڙندا ويا، ھوءَ کٽ تي وٽجي سَٽجي ڪيھون ڪري رھي ھئي.
”مان نہ ڇڏينديس توکي. . . . ماري ڇڏينديس. . . نہ ڇڏينديس. “ ڪاريھر وارا وراڪا هيس. زھرا کي ٻاھر وڃڻ کان روڪڻ لاءِ نعمت جيئن ئي جهلڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھن جا ھٿ سندس چوٽيءَ ۾ وڃي کٿا.
”ياحسين. . . گهوڙا ڙي. . . مان آھيان تنھنجي ماسي اَمڙ. . . ٻَچا اَکيون کول. “
تڪليف جي اَذيت وچان نعمت رڙ ڪئي، پر زھراجهمر ھڻندي ماسيءَ جي وارن کي پٽڻ لڳي.
”فقير سائين! مان تنھنجي ڊوھڻ ناھيان، مون تي رحم ڪر. . . اَڙي واھر ڪريو مون کي بچايو. . . “
”رضا. . . رضا. . . . جلدي اَچ ٻچا ياحسين. . . “ماڻس رضا کي سڏيو.
رضا ڊوڙي اچي زھرا جا ھٿ پُڦيءَ جي وارن مان ڇڏيا. زھرا، رضا جي قميص ڦاڙي ڇڏي. رضا گهٻرائجي ويو.
”پيران پير دستگير. . . ! بادشاھہ پير. . . ! اَڙي او قلندر. . . ! اَڙين جا بندر! ڪا واھر ڪر. . . منھنجي نياڻيءَ کي غيبات جي اِن اَثر کان بچاءِ. “ ڀر واري ڪمري ۾ کٽ تي سُتل صاحب خاتون تڪليف وچان رڙ ڪئي.
ڊاڪٽر علي احمد جي گهر تي نحوستن جا پاڇا وڌڻ لڳا. ھر ماڻھو پريشان ھو، سندن وايون بتال ھيون، هُو ڄڻ تہ ذھني مريض بڻجي پيا. صاحب خاتون ۽ نعمت سڄو ڏينھن جنن جا قصا ڪري، پيون ڀوَ ڏيڻ لڳيون، پيون پيرن کي ٻاڏائڻ، سَتائڻ لڳون. حميدہ بہ وس ڪيا، قرآن خواني، سورة بقرہ، سورة مزمل، آيت الڪرسي سڀ ڪجهہ پڙهائيندي رھي، ڪو ڏينھن اَھڙو نہ ھو جو ڀر واري مسجد جو ملو دين محمد ڇھن سَتن طالبن کي ساڻ ڪري قرآن نہ پڙھڻ اَچي.
گهر ۾ ڪيترا ئي سنوڻ ساٺ ڪيائون. حميدہ کي جيڪو بہ، جِتان بہ ڏَس مِليو، اُن تي عمل ڪندي رھي، اَڇا بصر دروازن تي رکيائين، ليما، ٿوم ۽ لوبان جو دونھون اَلڳ، پر ڪو ضدي جن ھو، جو وڃڻ جو نالو ئي نہ پئي ورتائين.
رضا گهڻوئي سوچيو تہ ڇا ڪري ! ڪيئن اِھو مسئلو حل ڪري!؟ پڻس ڊاڪٽر بہ زھرا کي ڪو اِسپتال داخل ڪرائڻ جو خيال نہ ڏيکاريو. رضا پنھنجي دوست سان فون تي رابطو ڪيو، جنھن جو پيءَ ايل. ايم. سي ۾ ڊاڪٽر ھو، تنھن چيس:
”وارو ڪيو، جلدي اِسپتال کڻائي اَچوس، اِهو تہ سِيريس ڪيس ٿو لڳي. “
ٻئي ڏينھن صاحب خاتونءَ گهر ۾ مانڌاڻ وڌو تہ ھوءَ ھر قيمت تي ڌيءَ کي نذير ڀوپي نالي عامل ڏانھن وٺي ويندي. آخر رضا، پڦي ۽ زھرا کي ساڻ ڪري عامل وٽ پھتو. عامل وٽ گهڻي رش ھئي، سندس ڏيک عجيب ھو، اَڇي قميص ۽ گهير واري شلوار پھريل عامل جو روپ ئي نرالو ھو. وارن ۾ تيل، اَکين ۾ سُرمو ۽ چھري تي ھوشياري.
زهرا کي ڏسي رڙ ڪيائين؛ ”مار! نينگر گهڻي ورتل آھي. “
اِھو ٻُڌي پڦي صاحب خاتون اوڇنگار ڏني.
”پريشان نہ ٿيو، مون وٽ ھر قِسم جي جنن جو توڙ موجود آھي. “ عامل هڪ اِک بند ڪري، هوشياريءَ سان کيس آٿت ڏيندي چيو.
اِيئن چوندي زهرا جي وارن ۾ ھٿ وجهي، کيس زور سان ڌانڌولا ڏِيڻ لڳو. هوءَ رڙيون ۽ ڪوڪون ڪرڻ لڳي. رضا جي دل کي جهٻو آيو تہ ھُو اُٿڻ لڳو، پر پُڦھنسِ صاحب خاتون ھٿ جهليندي، اَکين سان خاموش رھڻ جو کيس اِشارو ڪيس. عامل، زهرا جا ڄُنڊا پٽي، کيس ٿڦون ھڻي، جھڙوڪ مرڻينگ ڪري ڇڏيو ۽ ھوءَ بيھوش ٿي هيٺ ڪِري پئي.
”ٺيڪ ٿي ويندي، فڪر نہ ڪريو. . . ضدي جن آھي، اِيئن نہ ويندو، سواءِ جوتن جي. . . “ عامل سخت ڪاوڙ ۾ چيو.
عامل ڪاري ٻڪريءَ سان گڏ سودي سامان جي هڪ ڊگهيڙي لسٽ ڏيندي، حڪم نامو جاري ڪيو تہ جلد اِھي شيون کيس پھچايون وڃن، نہ تہ جنات جو قھر نينگر کي ماري ڇڏيندو. اِهو ٻُڌي رضا جي منھن جو پنو لـھي ويو، سو ھن پئسن جي چٽي ڀريندي جند ڇڏائي .
واپس آيا تہ زهرا جي طبيعت سخت خراب ٿي وئي. وري اِسپتال وٺي ويس، جتي ڊرپ لڳس. ٻہ ڏينھن غش رھي، گهر وارن کي ڪجهہ خاطري ٿي تہ غيبات پويان پير ڪيا آھن.
گهر ۾ مسلسل خوف وارو ماحول ھو. شام جو گهر ۾ لڳل نم ۽ سرينھن جي وڻن جا پاڇا آسيب جو ڏيک ڏيندا ھئا، تيز ھوائن جي آڌار تي پنن جا آواز، رڙين جھڙا لڳڻ لڳا. شايد ماحول بہ اِنسان جي اَندر جو اولڙو ٿئي ٿو، سندس سوچ بہ حالتن جي رُخ تي سفر ڪرڻ لڳي ٿي .
زھرا جي حالت ڏينھون ڏينھن بگڙڻ لڳي. پُڦي صاحب خاتون ۽ پڦيءَ نعمت، مٿو مٿي سان ملائي، ڪو پروگرام ٺاھي رھيون ھيون. پوءِ ڳالھہ کُلي تہ ھُو زھرا کي سعدي موساڻي وٺي وڃڻ جا سانباھا ڪري رھيون آھن. اَول تہ رضا اِنڪار ڪيو، پر پوءِ ڪجهہ سوچي حامي ڀريائين. ھُو پُڦين ۽ زهرا کي وٺي نڪتو. حيدرآباد پھتا تہ زهرا کي اُڀ ساھيءَ اَچي ورايو. ھن گاڏي ڌوڪيندي، اَچي سول اِسپتال جي ٻاهران بيھاري. اِطلاع ملڻ بعد ڊاڪٽر علي احمد بہ اَچي پھتو.
”خير تہ آهي نہ پٽ. . . “ علي احمد پريشانيءَ سان پڇيو.
”بابا سائين! زهرا جي طبيعت رستي ۾ بگڙي وئي، اُن ڪري کيس اِسپتال وٺي آيس. “ رضا روئڻھارڪي آواز ۾ چيو.
پُڦي صاحب خاتونءَ کي بار بار ڏندڻ پئي پيا ۽ رضا اُن صورتحال کان سخت پريشان هو.
”پٽ! الله رحم ڪندو. . . اِهو سٺو ٿيو، جو مون کي بروقت اطلاع ڏنئہ . . . “
ڊاڪٽر علي احمد دلداريءَ خاطر پٽ جي ڪلھي تي هٿ رکيو.
”اَدا! ڪا واهر ڪريو منھنجي نياڻيءَ جي. “ صاحب خاتون سُڏڪا ڀري روئڻ لڳي. ڊاڪٽر علي احمد، ڀيڻ کي ڀاڪر پائي آٿت ڏني.
”اَدي! حوصلو ڪر منھنجي ڀيڻ، الله چڱي ڪندو. “
ڊاڪٽر علي احمد جيئن تہ پاڻ ڊاڪٽر هو، اُن ڪري اِسپتال جا سمورا ڊاڪٽر حرڪت ۾ اَچي ويا، نہ تہ عام مريضن کي ڊاڪٽر پڇن ئي ڪونہ! سمورا ٽيسٽ وغيرہ ڪرڻ کان پوءِ کيس اَندر وٺي ويا.
ڊاڪٽر چڪاس ڪري زهرا کي وارڊ ۾ داخل ڪيو، ڊاڪٽر سندس زندگي بچائڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳا، شام جو جڏھن کيس ڪمري ۾ آندائون تہ ھوءَ بيھوش ھئي.
”جيڪڏھن ڇوڪريءَ کي اِسپتال نہ کڻي اَچو ھا تہ اَڄ سندس زندگيءَ جي شايد آخري رات ھجي ھا. هن کي جن وغيرہ ڪونہ هو، سندس ڪرنگهي ۾ پاڻي ڀرجي ويو ھو. “ اِسپتال جي ڊاڪٽر کين آگاہ ڪندي چيو.
”اوهہ منھنجا خدا. . . !“ رضا کان بي اِختيار ڇرڪ نڪري ويو.
❒