ڪھاڻيون

اڻويهه عالمي ڪهاڻيون

عبدالخالق سنديلي جي هن ڪتاب ۾ شامل ڪهاڻين منجهان ڪي اهڙيون به شاهڪار ڪهاڻيون آهن، جن کي پڙهندڙ بار بار پڙهڻ چاهيندي به ٿڪجندو ناهي. هونئن به هن ڪتاب لاءِ جن عالمي ڪهاڻيڪارن جي چونڊ ڪئي وئي آهي، انهن جي پڙهندڙن جو اڻ ڳڻيو ڳاڻيٽو رشڪ طلب آهي، ليو ٽالسٽاءِ، چيخوف، موپاسان، ٿامس هارڊي، عزيز نيسن، جمال مير صادقي، سائمن ڪارمگيٽ، خانم قدسيه موساوي، فرانز ڪافڪا، ٽئگور، گارشيا مارڪيز، اوهينري، بجور نسٽرين بجورينس ۽ اوليو شريز دنيا جا اهڙا ليکڪ آهن، جن جون ڪهاڻيون ۽ افسانا تاريخي، انقلابي ۽ رومانوي ڪٿائن تي مشتمل آهن.

Title Cover of book 19 Alami Kahanyun

پيالو

پيالو

هن جو نالو اليوشا هو. سڀ هن کي اليوشا ئي چوندا هئا، پر هڪ ڏينهن ائين ٿيو جو هن جي ماءُ ڪنهن پاڙيسري جي گهر کيس کير پهچائڻ لاءِ موڪليو ته رستي ۾ ٿاٻو اچڻ ڪري پاڻ سنڀالي نه سگهيو ۽ ڀڳل پيالو کڻي گهر موٽي آيو. ان ڏينهن اليوشا گهر ۾ مار کاڌي ۽ جڏهن هو ٻاهر نڪتو ته هن کي گهٽيءَ جي ٻارن چيڙائڻ شروع ڪيو ”پيالو! پيالو! اليوشا پيالو“ ان ڏينهن کان اليوشا جو نالو پيالو پئجي ويو.
اليوشا جا ڪن هن جي منهن منهانڊي جي حساب سان وڏا هئا. ايڏا وڏا ڪن جن کي ڏسي لڳندو هو ڄڻ ڪو وڏو پکي پر پکيڙي هن جي ڪنن تي اچي ويٺو هجي. ڳوٺ ۾ هڪ اسڪول موجود هو، پر پڙهڻ اليوشا لاءِ ڏکيو ڪم ثابت ٿيو پڙهائي لاءِ هن وٽ وقت ڪو نه هو. هن جو وڏو ڀاءُ شهر ۾ هڪ واپاري جي گهر نوڪر هو. اهو ئي سبب هو جو جڏهن کان اليوشا پنڌ ڪرڻ شروع ڪيو، گهر جو سمورو ڪم ڪار سندس ذمي ٿي ويو. ڇهن سالن جي عمر ۾ هو پنهنجي پيءَ جي سڀني ٻڪرين جو سنڀاليندڙ بڻجي ويو ۽ ٿوري عرصي کانپوءِ هو گهوڙن جي ڏينهن رات سارسنڀال ڪرڻ جي ڪم سان لڳايو ويو. ٻارنهن سالن جو ٿيندي ئي هو ٻنين ۾ هر هلائڻ ۽ گهوڙي گاڏي تي شهر مان سامان کڻي اچڻ جو ڪم ڪرڻ لڳو. هن جي چهري تي هر وقت تازگي ۽ خوشي رهندي هئي. پاڙي جا ٻار هن تي کلندا هئا ته هو خاموشي سان انهن کي ڏسندو رهندو هو يا وري پاڻ به کلڻ لڳندو هو. هن جو پيءُ ناراض ٿيندو هو ته ڪنڌ هيٺ ڪري چپ چاپ ٻڌڻ لڳندو هو ۽ جڏهن هو هن تي ڇوهه ڇنڊي بس ڪندو هو ته هو هلڪي مسڪراهٽ سان پنهنجي اڻپوري ڪم کي لڳي ويندو هو.
جڏهن اليوشا اڻويهه سالن جو ٿيو ته هن جي وڏي ڀاءُ کي زوري ڀرتي ڪرڻ وارا کڻي ويا. اليوشا کي ٻڌايو ويو ته هاڻي هن کي شهر وڃي پنهنجي ڀاءُ جي جاءِ تي نوڪري ڪرڻي پوندي. ٻئي ڏينهن هن کي وڏي ڀاءُ جو بوٽ پهرائي شهر وڃي واپاري جي سامهون پيش ڪيو ويو واپاري کي اليوشا جو سادوسٻاجهڙو چهرو ۽ نازڪ هٿ پير، ڪم ڪرڻ جي لاءِ ڪارائتا نه لڳا.
”مان سمجهيو ته سائمن جي جاءِ تي مون کي چڱو نوڪر ڪم لاءِ ملي ويندو. واپاري هن کي مٿي کان پيرن تائين ڏسندي چيو. پر هي منهنجي ڪهڙي ڪم جو آهي؟“
”صاحب! هي هر ڪم ڪري سگهي ٿو. ڏهن ڇوڪرن جي جاءِ تي هي اڪيلو ئي ڪافي آهي. ڪمزور ٿو لڳي پر ڪم ۾ توهان هن کي ٿڪائي نه سگهندئو.“ اليوشا جي پيءُ فخر سان چيو.
”خير اها ته خبر پئجي ويندي.“ واپاري هڪ ڀيرو ٻيهر اليوشا کي غور سان ڏٺو“
”۽ ها سائين پوئتي مڙي جواب ڏيڻ ته هن سکيو ئي ناهي. هن جو وس پڄي ته پوري حياتي کاڌو کائڻ بنا ئي ڪم ڪندو رهي.“ پڻس تائيد ڪندي چيو.
”ڏسي وٺنداسين في الحال ڇڏي وڃينس“ واپاري بي دلي سان چيو. هي اليوشا جي نئين زندگي جي شروعات هئي. واپاري جو خاندان گهڻو وڏو نه هو. پوڙهي ماءُ ۽ زال کان علاوه ٻه پٽ هئس، جن مان هڪ تعليمي ڪمن ۾ اڳڀرو ۽ ٻيو دنيا جي معاملن ۾ تيز هو. سڀني کان ننڍي ڌيءَ هئس، جيڪا هاڻي اسڪول جي آخري درجي ۾ پڙهندي هئي.
شروع ۾ اليوشا ڪنهن کي ڪونه وڻيو. هو ڳوٺاڻو هو ۽ هن جو وجود اڃا تائين ٻنين جي مٽي سان ڀريل هو. هن جي پوشاڪ ڏسي ائين لڳندو هو ڄڻ هن پنهنجو پورو جسم هڪ چادر سان ڍڪي ڇڏيو هجي. هن کي مذهبي ماڻهن سان ڳالهائڻ جو ڍنگ نه ايندو هو، ۽ هو معزز ماڻهن جي ڪچهري وارن جملن ۾ استعمال ٿيندڙ لفظن کان ته هي واقف ئي نه هو. بحرحال ڪجهه ڏينهن بعد واپاري جي گهر وارا اليوشا جا عادي ٿي ويا. هن جي محنتي طبيعت هنن جي دل خوش ڪري ورتي.
هنن کي خبر پئجي وئي ته هو ڪنهن ڪم، ڪنهن ڳالهه کي برو نٿو سمجهي. مڙي جواب نٿو ڏئي ۽ هڪ ڪم ختم ڪرڻ کان پوءِ بنا ساهي پٽڻ جي ٻيو ڪم شروع ٿو ڪري. آهستي آهستي واپاري جي گهر جو سمورو ڪم اليوشا جي حوالي ٿي ويو. جيتري تيزي سان هو پنهنجيون ذميواريون نڀائيندو ويو، ايتري تيزي سان هن جي فرضن ۾ واڌارو ٿيندو ويو. هو صبح سوير ننڊ مان اٿي هر ڪم سليقي سان مڪمل ڪري ڇڏيندو هو. واپاري جي زال ۽ هن جي ماءُ ۽ ڌي ۽ پٽ ۽ نوڪرياڻي ۽ ٻيا نوڪر ننڍن وڏن ڪمن جي سلسلي ۾ هن کي هيڏانهن هوڏانهن موڪليندا رهندا هئا ۽ هو صبح کان شام تائين ڪم ۾ رڌل نظر ايندو هو.
هن کي سڄو ڏينهن هيٺين قسم جا جملا ٻڌڻا پوندا هئا.
”اليوشا ڊوڙندو وڃ......... هُن کي هيڏانهن وٺي اچ.“
” فلاڻي جو خيال رکج اليوشا.“
”واپسي ۾ هوڏانهن به ٿيندو اچجان، ها ....“
”اهو نه ٻڌان ته توکان وسري ويو هو.“
اليوشا سڀني جي ٻڌندو، ياد ڪندو مسڪرائيندو ۽ هڪ کان پوءِ ٻيو ڪم ڪندو رهندو هو. ٿوري عرصي کانپوءِ اليوشا جو جو بوٽ ڇڄڻ لڳو ۽ هنڌان هنڌان هن جي پيرن جي کڙين ۽ آڱرين جي کل نظر اچڻ لڳي. واپاري هن کي نئون بوٽ گهرائي ڏنو. نئون جوڙو ڏسي اليوشا جو چهرو چمڪڻ لڳو. پر نئين بوٽ هن جي پيرن ۾ لفون وجهي ڇڏيون ۽ شام تائين هو بوٽ جي تڪليف کان بي حال ٿي ويو. هن کي اهو خوف به هو ته نئين بوٽ جا پئسا هن جي پگهار مان ڪاٽيا ويندا. جڏهن هن جو پيءَ هن جي پگهار وٺڻ ايندو ته هن تي ڏاڍي ڪاوڙ ڪندو. ڪجهه عرصي کان هن جو پيءَ هن کيس لاڳيتو سمجهائيندو رهيو هو ته هو پنهنجي بوٽ جو خيال نٿو ڪري ۽ ان سلسلي ۾ هن کي احتياط سان بوٽ پهرڻ کپي.
اليوشا اسر ويل اُٿي آتش دان جي لاءِ ڪاٺيون ڏاريندو، اڱڻ ۽ ٻاهرئين پاسي صفائي ڪندو، گهوڙن لاءِ داڻو ۽ ڳئون لاءِ ڪتر تيار ڪندو، باهه ٻاريندو، سموري گهر جا بوٽ چمڪائيندو، گهر ڌڻي جا ڪپڙا ڌوئي اس ۾ سڪائيندو، ڀتيون ۽ فرنيچر صاف ڪندو پوءِ بورچين جي چوڻ تي بازار جو رخ ڪندو هو يا نوڪرياڻي جي چوڻ تي ٿانو ڌوئڻ لڳندو هو. ان ڪم کان واندو ٿيندو هو ته هن کي ڪو نياپو ڏئي شهر جي ٻئي حصي ۾ موڪليو ويندو هو، ۽ واپسي ۾ ننڍي ڌيءَ کي اسڪول مان وٺيو اچڻ جي ذميواري پڻ ڏني ويندي هئي. ان جي باوجود ڪوئي نه ڪوئي چئي وٺندو هئس. ”اليوشا! خدا جا بندا ڪٿي آهين...... چڱو هاڻي جلدي وڃ، ۽ فلاڻو ڪم ڪري اچ“ اليوشا جلد هليو ويندو هو ۽ ڪم ۾ لڳي ويندو هو.
واندڪائي جي گهڙي ملندي هئس ته ماني مٿان ٻوڙ وجهي کائڻ لڳندو هو. پر ان دوران ڪو ڪم اچي ويندو هئس ته ماني کي ويڙهي سيڙهي هٿ ۾ وجهي ڪم ڪرڻ هلي پوندو هو. نوڪرياڻي هن تي ماني جي وقت نه پهچڻ تي ڪاوڙ ڪندي هئي، پر هن جي مجبوري تي رحم کائي هن جي کائڻ لاءِ ڪجهه نه ڪجهه بچائي به رکندي هئي.
اليوشا گهڻي قدر خاموش رهندوهو. جڏهن هن کي ڳالهائڻو پئجي ئي ويندو هو ته جملن بدران صرف لفظ ڳالهائي پنهنجي ڳالهه ڪندو هو. جيڪڏهن ڪوئي هن کان پڇندو هو ته ڇا هو فلاڻو ڪم ڪري سگهي ٿو؟ ها ڇونه هو جواب ڏيندو هو ۽ پڇڻ واري جو جملو پورو ٿيڻ کان اڳ ئي ڪم کي لکي ويندو هو.
هن کي ڪا دعا ياد نه هئي. ننڍپڻ ۾ هن جي ماءُ هن کي ڪجهه دعائون ياد ڪرايون هيون، جيڪي وقت گذرڻ سان گڏ هن وساري ڇڏيون هيون.
اهڙي ريت اليوشا ٻه سال گذاريا. پوءِ هڪ اهڙي ڳالهه ٿي جيڪا هن جي زندگي ۾ ڪڏهن به ڪا نه ٿي هئي. اليوشا ڄاڻندو هو ته هر ماڻهو کي ٻئي ماڻهو جي ضرورت هوندي آهي، ڪنهن نه ڪنهن حد تائين سڀ هڪ ٻئي جي ڪم ايندا آهن، انڪري دنيا ۾ انسانن جا انسانن سان لاڳاپا قائم آهن. پر اها ڳالهه به هوندي آهي، جڏهن ماڻهو چاهيندو آهي ته ڪو ٻيو هن سان گڏ رهي جڏهن ته هن کي ٻئي کان ڪو ڪم به وٺڻو نه هوندو آهي.
انسانن وچ ۾اهڙو تعلق به ٿي سگهي ٿو! اهو اليوشا جي لاءِ هڪ اهم انڪشاف هو، ۽ اها ڳالهه تانيا جي ذريعي هن تي ظاهر ٿي هئي. تانيا ان نوجوان يتيم ڇوڪري جو نالو هو جيڪا واپاري جي گهر نوڪرياڻي جي حيثيت سان ڪم ڪندي هئي. هوءَ به اليوشا جيان محنتي طبيعت جي هئي ۽ هن کي اليوشا جي سادگي تي پيار ايندو هو. هن کي ڏسي اليوشا کي پهريون ڀيرو محسوس ٿيو ته دنيا ۾ ڪوئي اهڙو به آهي، جنهن کي هن جي ڪم جي نه، پر خود هن جي ضرورت آهي. ننڍپڻ ۾ جڏهن اليوشا جي ماءُ هن سان همدردي جو اظهار ڪندي هئي ته هو حيران نه ٿيندو هو. هن کي خبر هئي ته سڀئي مائرون پنهنجي اولاد سان پيار ڪنديون آهن، پر تانيا هن کي حيران ڪري ڇڏيو هو. هن جو اليوشا سان ڪو رشتو نه هو، پر پوءِ هوءَ هن لاءِ مکڻ لڳل ماني بچائي رکندي هئي. اليوشا جڏهن ماني کائيندو هو ته هوءَ هن جي سامهون ويهي خاموشي سان هن کي ڏسندي رهندي هئي. ان دوران اليوشا جون نظرون هن سان ملنديون هيون ته هوءَ نه چاهڻ جي باوجود کلي پوندي هئي هڪ گهڙي لاءِ اليوشا به چپ ٿي ويندو هو ۽ پوءِ پاڻ به کلڻ لڳندو هو.
هيءَ صورتحال ايتري دلچسپ ۽ سرور واري هئي جو شروع ۾ اليوشا خوف ۾ وٺجي ويو. هن کي خيال آيو ته هاڻي هو پهريان جيان تيز رفتاري سان ڪم نه ڪري سگهندو. تانيا هن جي زندگي جو اهڙو دروازو کولي ڇڏيو هو، جنهن سان هن پهريون ڀيرو زندگي جي خوبصورتي کي محسوس ڪيو هو. هن کان پهريان به هن کي اهڙيون شيون ڪٿي نه ڪٿي نظر اينديون رهيون هيون پر واندڪائي نه هئڻ جي ڪري هو انهن کي ڪڏهن صحيح طور تي ڏسي نه سگهيو هو. ڪم جي دوران هن جي نظر پنهنجي شلوار جي ان حصي تي پوندي هئي جيڪو تانيا پنهنجي مهارت سان رفو ڪيو هو ته هو بي اختيار چوندو هو ”مهرباني تانيا! مهرباني! مهرباني؟“
جڏهن به ممڪن هوندو هو ٻئي هڪٻئي جي مدد ڪندا، کلندا ۽ پنهنجي ننڍپڻ جا واقعا ٻڌائيندا هئا، تانيا کي ڳالهيون ڪرڻ جو شوق هو. هن اليوشا کي ٻڌايو ته هن ڪهڙي ريت ننڍپڻ ۾ پنهنجي والدين کي هڪٻئي پٺيان مرندي ڏٺو ۽ پوءِ ڪهڙي ريت هوءَ پنهنجي ماسي وٽ پهچي وئي. اليوشا ٻڌو هو ته ڳوٺ کان ڪم جي ڳولا ۾ شهر ايندڙ اڪثر ڇوڪرا گهريلو نوڪرياڻين سان شادي ڪري ڇڏيندا آهن. هڪ ڀيري تانيا اليوشا کان پڇيو ته هن جو پيءُ هن جي شادي جي باري ۾ ڪهڙو ارادو ٿو رکي. ”خبر ناهي“ اليوشا ڪنڌ لوڏيندي جواب ڏنو هو “بهرحال ڳوٺ جي ڪنهن ڇوڪري سان ته شادي مشڪل ٿئي.“
”ته تون ڪنهن کي پسند ڪندو آهين؟“ تانيا مسڪرائيندي چيو.
”مان توسان شادي ڪندس!“ اليوشا ڳوٺاڻي سادگيءَ سان ٺهه پهه چيو.“ تون مونسان شادي ڪندينءَ؟“
هي وري ڏسو ”پيالو مونسان شادي ڪندو!“ تانيا هن جي سادگي ۽ نماڻائيءَ تي کلڻ لڳي. پوءِ هڪدم ڳنڀير ٿيندي چيائين ”ڇو نه اليوشا! ڇو نه مان توسان شادي ڪنديس“
هڪ هفتي کان پوءِ اليوشا جو پيءَ هن جي پگهار وٺڻ شهر آيو. واپاري جي زال تائين خبر پهچي چڪي هئي ته اليوشا تي تانيا سان شادي ڪرڻ جو ڀوت سوار آهي. هن پنهنجي مڙس کي اڳ ۾ ئي هوشيار ڪري ڇڏيو هو. ”شادي کان پوءِ ڪا به ڇوڪري ايتري محنت سان ڪم نٿي ڪري سگهي، ٻارن سان گڏ تانيا اسان لاءِ بيڪار ٿي ويندي.“ ان ڪري اليوشا جي پيءَ کي سمجهائي ڇڏ“.
واپاري اليوشا جي پگهار هن جي پيءَ کي ڏني ته هو هميشه جيان ٽڙي پيو. ”منهنجو پٽ ڪيئن پيو ڪم ڪري؟ انڪار ڪرڻ ته هو سکيو ئي ناهي.“ اليوشا جي پيءُ چيو. ”جيستائين ڪم جو تعلق آهي.“ مون کي ڪا شڪايت ناهي، پر هو اسان جي نوڪرياڻي سان شادي جو خواب ڏسي رهيو آهي، اهو اسان جي لاءِ فائديمند نه ٿيندو.
”هن جي اها جرئت!“ اليوشا جي پيءَ حيرت مان چيو. پوءِ ڪجهه دير خاموشي کانپوءِ يقين واري انداز ۾ چيائين توهان بلڪل فڪر نه ڪريو. مان اهو معاملو ختم ڪري ويندس.
جڏهن اليوشا ڪوئي ڪم پورو ڪري ٿڪجي ٽٽي گهر موٽيو تڏهن ڏٺائين ته سندس پيءُ هن جي انتظار ۾ ويٺو هو.
”مان توکي سمجهدار ۽ سعادتمند پٽ سمجهندو هئس پر هي سڀ ڇا پيو ٻُڌان؟“
”مون ڇا ڪيو آهي بابا“؟ هن وائڙپ سان وراڻيو. ”شادي جو خيال دل مان ڪڍي ڇڏ جڏهن وقت ايندو، مان تنهنجي شادي ڪرائي ڇڏيندس... نوڪرياڻي سان شادي ڪرڻ جو ٿو سوچين!... شهر جي مڪار عورتن کان پري رهه... سمجهئي!“
هن جو پيءَ دير تائين هن کي سخت لهجي ۾ نصيحتون ڪندو رهيو ۽ هي ڪنڌ جهڪائي ٻڌندو رهيو. جڏهن هو خاموش ٿيو ته اليوشا جي چهري تي ساڳي مرڪ پکڙجي وئي ته پوءِ مان هي معاملو ختم سمجهان؟
پڻس سواليه انداز سان پڇيو.
”جي ها!“ اليوشا هاڪار ۾ ڪنڌ لوڏيو.
جڏهن هن جو پيءَ موڪلائي ويو ته تانيا ڪمري ۾ داخل ٿي. هوءَ پردي جي پٺيان بيهي سڀ ڪجهه ٻڌي رهي هئي، هن جون اکيون ڀريل هيون.
”اسان کي هي معاملو ختم سمجهڻ کپي.“ اليوشا نرمي مان چيو. تانيا اکيون مٿي ڪيون ته ٻه ڳوڙها هن جي ڳلن تان ٿيندا هيٺ ڪري پيا.
”اليوشا، تانيا جي اکين ۾ ڏٺو، گهرو ساهه کنيو ۽ ڪمزور آواز ۾ چيو. ڇا ڪيون.....سڀ ناراض ٿي رهيا آهن....سڀ ڪجهه وسارڻو ئي پوندو!“.
رات جو سمهڻ کان پهريان دريون بند ڪرڻ دوران جڏهن هو وڏي آرام ڪمري ۾ داخل ٿيو، ته واپاري جي زال هن کي ڏسندي ئي چيو. “پيءُ سان ملاقات ٿيئي...... هاڻي سڀ ڪجهه وساري ڪم ۾ دل لڳاءِ“.
”لڳي ٿو وسارڻو ئي پوندو“ اليوشا مسڪرائيندي چيو ۽ اوچتو ڀت ڏانهن منهن ڪري روئڻ لڳو. ان ڏينهن کانپوءِ اليوشا تانيا جي ڳالهه نه ڪئي. هو پهريان کان وڌيڪ ڪم ۾ مصروف رهڻ لڳو هو.
سياري جي هڪ صبح هن کي ڇت تان برف صاف ڪرڻ لاءِ موڪليو ويو. هو برف جا ڍير گڏ ڪندو هيٺ اڇليندو ويو. ٿوري ئي دير ۾ پوري ڇت صاف ڪري ورتائين.
ان کان پوءِ هو روشندان مٿان ڄميل برف هٽائڻ لاءِ جهڪي رهيو هو، ته هن جو پير کسڪي پيو ۽ هو هيٺ اچي ڪريو. هن جو هيٺيون حصو برف جي ڍير ۾ دٻيل هو، پر سندس مٿو لوهي جهنگلي سان وڃي. ڪرڻ کان پوءِ هو اٿي بيٺو، پر ٿيڙ کائي ٻيهر برف تي ڪري پيو. واپاري جي ڌيءِ ۽ تانيا ڀڄنديون آيون. ”اليوشا تون ٺيڪ ته آهين؟“، ”توکي ڌڪ لڳو آهي ڇا؟“ ٻنهي جي آواز ۾ گهٻراهٽ هئي.
”ها ٿورو ڌڪ لڳي ويو.“ پر ٺيڪ آهيان، ڪا ڳالهه ناهي. هن آهستي مٿي لوڏو ڏيندي چيو.
هن هڪ ڀيرو ٻيهر بيهڻ جي ڪوشش ڪئي، پر بيهي نه سگهيو، پوئتي ٽيڪ ڏئي ويهي رهيو ۽ مسڪرائڻ لڳو. هن کي کڻي بستري تي سماريو ويو. ڊاڪٽر معائنو ڪرڻ کانپوءِ هن کان پڇيو ته هو ڪٿي تڪليف محسوس ڪري رهيو آهي؟ ”ته هن آهستي وراڻيو، ”پوري جسم ۾.....“ ڪجهه دير کانپوءِ هن اکيون کوليون ۽ چيو. ”روشن دانن جي برف رهجي وئي..بابا کي گهرايو...“ اليوشا ٻن ڏينهن تائين بستري تي پيو رهيو، ۽ ٽئين ڏينهن هنن پادري کي گهرايو.
”تون مري رهيو آهين اليوشا“ تانيا جو لهذو سواليا هو.
”اسين هميشه رهڻ لاءِ ته ناهيون ايندا. هڪ ڏينهن مرڻو به هوندو آهي.“ اليوشا جو جواب ڏنو ڪجهه گهڙين جي خاموشي کانپوءِ وري چيائين... “۽ ڏٺئي! اهو به سٺو ٿيو، جو هنن اسان کي شادي ڪرڻ نه ڏني. ڪيترو نه ڏک ٿئي ها.“
هو آهستي آهستي پادري جا چيل لفظ ورجائيندو رهيو. هن کي خيال اچي رهيو هو ته جيڪڏهن ماڻهو سڀني جو چيو مڃيندو رهي ۽ ڪنهن کي ناراض نه ڪري ته نهايت اطمينان سان زندگي گذاري سگهي ٿو.
هن سوچيو، جيڪڏهن هتي ائين ٿئي ٿو، ته هن جهان ۾ به ائين ئي ٿيندو هوندو!
هن وڌيڪ ڳالهيون نه ڪيون، بس وقفي وقفي سان پاڻي گهرندو رهيو، پوءِ اوچتو هو ڪنهن خيال تي ڇرڪجي پيو. ائين لڳو ڄڻ ڪا ڳالهه هن کي حيران ڪري رهي آهي. اکين ۾ ڀريل حيرت سان هن هڪ اونهو ساهه کنيو، ٻانهون ۽ ڄنگهون سڌيون ڪيون ۽ مري ويو.