ڪھاڻيون

اڻويهه عالمي ڪهاڻيون

عبدالخالق سنديلي جي هن ڪتاب ۾ شامل ڪهاڻين منجهان ڪي اهڙيون به شاهڪار ڪهاڻيون آهن، جن کي پڙهندڙ بار بار پڙهڻ چاهيندي به ٿڪجندو ناهي. هونئن به هن ڪتاب لاءِ جن عالمي ڪهاڻيڪارن جي چونڊ ڪئي وئي آهي، انهن جي پڙهندڙن جو اڻ ڳڻيو ڳاڻيٽو رشڪ طلب آهي، ليو ٽالسٽاءِ، چيخوف، موپاسان، ٿامس هارڊي، عزيز نيسن، جمال مير صادقي، سائمن ڪارمگيٽ، خانم قدسيه موساوي، فرانز ڪافڪا، ٽئگور، گارشيا مارڪيز، اوهينري، بجور نسٽرين بجورينس ۽ اوليو شريز دنيا جا اهڙا ليکڪ آهن، جن جون ڪهاڻيون ۽ افسانا تاريخي، انقلابي ۽ رومانوي ڪٿائن تي مشتمل آهن.

Title Cover of book 19 Alami Kahanyun

شڪست جي فتح

شڪست جي فتح

راجڪماري جو نالو اجيتا هو. راجا نارائڻ جي درٻاري شاعر هن کي ڪڏهن به نه ڏٺو هو. جڏهن هو راجا کي نئون گيت ٻڌائيندو هو، ته پنهنجو آواز ايترو بلندو ڪندو هو، ته جيئن گيلري ۾ ويٺل پرده نشين هن جي آواز ۽ گيتن مان لطف اندوز ٿي سگهن. هو پنهنجي گيت کي بلند ڪري پيش ڪندو هو، ته جيئن هن کان پري وارا به هن کي ٻُڌي سگهن. خاص ڪري پنهنجي نظرن کان دور، پر من ۾ ديرو ڪري ويٺل دلبر، جيڪو ان محفل ۾ موجود هوندو هو، ان لاءِ هو ڳائيندو هو.
هو پردي جي پٺيان ڪنهن لُڏندڙ پاڇي کي ڳولي، پري کان درد ڀريل صدا هن جي ڪنن تائين پهچائيندو ۽ ان پازيب پهريل پيرن جو تصور ذهن ۾ آڻيندو هو، جيڪي هر قدم تي موسيقي ڀريل آواز پيدا ڪندا هئا.
”آهه! اهي گلابي پير جيڪي زمين تي اهڙي طرح پون ٿا ڄڻ خدا جي رحمت ڪنهن گناهگار مٿان نازل ٿيندي آهي“. شاعر پنهجي دل جي هر حصي ۾ هن جي لاءِ جڳهه ٺاهي ورتي هئي. جتي هن جا گيت پازيب پهريل پيرن جي آواز سان ڌن ملائيندا هئا.
هن جي دل ۾ ڪڏهن به اهو گمان پيدا نه ٿيو ته پردي پٺيان لُڏندڙ پاڇو يا نغمي سان پازيب جو سُر ملائيندڙ ڪو ٻيو ٿي سگهي ٿو.
راجڪماري جي ساهيڙي منجري ندي تي ويندي هئي ۽ شاعر جي گهر جي سامهون لنگهندي ۽ روز هن سان ڳالهيون ٻولهيون ڪندي هئي. ڪڏهن ڪڏهن شام جي وقت روڊ سنسان هوندو هو، ته هوءَ هن جي ڪمري ۾ هلي ويندي هئي ۽ قالين جي هڪ ڪنڊ تي ويهي رهندي هئي. ان ڳالهه جي سڀني کي خبر هئي. ماڻهو چپن تي مسڪراهٽ آڻي انهن جون ڳالهيون ڪندا هئا، پر هو الزام کان آجا هئا ڇو ته شيکار ( شاعر) ڪڏهن به ان ڳالهه کي لڪائڻ جي ڪوشش نه ڪئي.
لفظ ”منجري“ جي معنيٰ آهي گلن جو هار، هر شخص اهو مڃڻ لاءِ تيار آهي ته ماڻهن جي دل بهلائڻ لاءِ هن جي نالي جو ايترو ذائقو ئي ڪافي هو. پر شاعر پنهنجي طرفان ٻيا لفظ گڏائي ان نالي جي قيمت وڌائي ڇڏي هئي. يعني هو هن کي ”بهارون گلن جا هار“ ڪري سڏيندو هو ۽ ويچارو عوام مٿو ڌوڻي چوندو هو آهه! اسان جي قسمت...
شاعر پنهنجي فردوسي گيتن مان بهارون گلن جا هار جا گيت ورجائي ورجائي ۽ لهرائي لهرائي پڙهندو هو. راجا معنيٰ واري انداز سان مسڪرائيندو ۽ شاعر به مسڪرائي ڏيندو هو. راجا پڇندو هو ڇا ماکي جي مک جو اهو ڪم آهي جو هوءَ بهار جي درٻار ۾ ڀون ڀون ڪندي وتي؟
شاعر جواب ڏيندو هو نه بلڪه بهار جي گلن مان رس به چوسجڻ گهرجي، ۽ پوءِ راجا جي درٻار ۾ تمام حاضرين ٽهڪ ڏيندا هئا، ۽ ٻڌڻ ۾ اچي ٿو ته شهزادي اجيتا به سڀني سان گڏ شاعر جي ان ڳالهه تي پنهنجي ساهيڙي ڏانهن ڏسي مسڪرائي ڏيندي هئي، ۽ منجري دل ئي دل ۾ خوش ٿيندي هئي...... شاعر جا گيت سڀني جي زبان تي هئا. چنڊ جي خالص روشني ۾، گرمين جي موسم ۽ تازي هوا ۾، هن جا گيت درين ۾، ٻيڙين ۾، اڱڻ ۾ وڻن جي ڇانو ۾ ڪيترن ئي ماڻهن جي وات تي هوندا هئا.
ڏينهن خوشي سان گذرندا ويا. شاعر ڳائيندو رهيو، راجا ٻڌندو رهيو، درباري داد ڏيندا رهيا، منجري درياءِ تي ويندي شاعر جي گهر اڳيان لنگهندي رهي، ۽ پردي جي پٺيان پازيب پهريل پاڇو لُڏندو رهيو.
ان زماني ۾ هڪ شاعر ڏکڻ طرف کان ادبي محاذ کٽڻ لاءِ نڪتو. هو امرپور ۾ راجا نارائڻ جي دربار ۾ به آيو ۽ راجا جي گادي جي سامهون بيهي راجا جي تعريف ۾ هڪ قصيدو ٻڌايائين. رستي ۾ سڀني راجائن جي درباري شاعرن کي هو مات ڏئي چڪو هو ۽ هن جي للڪار جو ڪو به مقابلو ڪري نه سگهيو هو.
راجا عزت سان هن کي خوش آمديد چيو.
پندارڪ (ڏکڻ جو شاعر) تڪبر ڀرئي آواز ۾ جواب ڏنو.
”سرڪار! مان توهان جي درباري شاعر سان ادبي جنگ جو خواهشمند آهيان؟“ شيکار ( درباري شاعر) کي خبر نه هئي ته خيالن جي جنگ ڪهڙي شيءِ آهي سڄي رات هن کي ننڊ نه آئي ۽ انڌيري ۾ پندارڪ هن جو تن من، هن جو نڪ نقشو، هن جو غرور ۽ جهڪيل ڪنڌ شيکار جي نطرن سامهون ڦرندا رهيا.
ڌڙڪندڙ دل سان شيکار صبح جو دربار ۾ پهتو. درٻار ماڻهن سان ڀريل هئي. هن مسڪرائيندي سر نوائي پنهنجي مد مقابل کي سلام ڪيو. پندارڪ معمولي طور ڪنڌ لوڏي کيس جواب ڏنو ۽ معنيٰ ڀريل نظرن سان پنهنجي مداحن تي نظر وڌي شيکار مٿي پردي دار گيلري تي نظر وڌي ۽ دل ئي دل ۾ پنهنجي ملڪه کي سلام ڪري چيو؛
جيڪڏهن اڄوڪي جنگ مان کٽي ويس، ته تنهنجو نالو اڃا به وڌيڪ چمڪندو. نقارو وڳو هجوم اٿي بيهي مهاراج جي جئي جا نعرا لڳايا. راجا هڪ اڇي پوشاڪ پهري شاندار نموني درٻار ۾ آيو ۽ تخت تي ويٺو. پندارڪ بيهي رهيو ۽ عظيم الشان درٻار ۾ خاموشي ڇانئجي وئي. ڪنڌ کڻي ۽ سينو تاڻي هن پنهنجي ڪڙڪندڙ آواز ۾ راجا جي شان ۾ هڪ گيت ڳائڻ شروع ڪيو. سمنڊ جي عظيم الشان لهرن جيان هن جا لفظ گونجي رهيا هئا ۽ ٻڌندڙن جي دل ۾ گهر ڪري رهيا هئا.
انتهائي لطيف انداز سان هن لفظ نارائڻ جون مختلف معنائون بيان ڪيون ۽ ان کي شعرن جي صورت ۾ ڳائيندي حاضرين تي سڪتو طاري ڪري ڇڏيو. ان جي ويهڻ کان ڪجهه گهڙيون پوءِ تائين ماڻهن تي هن جي شاعري جو اثر ڇانيل رهيو ۽ ماڻهو واهه!واهه ڪندا رهيا.
راجا، شيکار جي چهري تي هڪ نظر وڌي ۽ شيکار پنهنجيون غمگين نظرون راجا تي وڌيون ۽ هڪ زخمي انسان جيان اٿي کڙو ٿيو. هن جو رنگ پيلو ٿي ويو هو، هن جي شرمندگي عورتن جهڙي ٿي وئي هئي. هن جو ڪنڌ جهڪيل هو ۽ هن جو آواز هلڪو هو. پهريان ڪجهه شعر ته ٻڌڻ ۾ ئي نه آيا، پوءِ هن آهستي ڪنڌ مٿي ڪيو، هن جو صاف ۽ دلڪش آواز هوا ۾ ڏڪندڙ شعلي جيان بلند ٿيو. هن ماضي جي ڌنڌ مان راجا جي خاندان جو قصو شروع ڪيو، ۽ پوءِ سخاوت ۽ بهادري جا قصا ٻڌائيندي موجوده حال تي آڻي ختم ڪيائين. هن جون نظرون راجا جي چهري تي مظبوطي سان ڄميل هيون. هن جي نظم جي لفظن مان محفوظ ٿي ۽ هن جي وفاداري جون جذبو ڏسي، حاضرين جهومڻ لڳا: ويهڻ کان پهريان هن هيٺيان آخري لفظ ڳايا:
”منهنجا آقا! لفظن جي جنگ ۾ منهنجو هارائجڻ ممڪن آهي، پر تنهنجي محبت ۾هارائجڻ ناممڪن.....“
ٻڌندڙن جي اکين ۾ ڳوڙها ڀرجي آيا ۽ پٿر جون ڀتيون جئي جئي جي نعرن سان لڏڻ لڳيون. عوام الناس جي ان جذبي تي بي اختيار مسڪرائيندي هڪ فخر ڀرئي نظر وجهندي پندراڪ اٿيو ۽ هجوم کان سوال ڪيائين، ”ڇا لفظ کان بهتر به ڪا شيءِ ٿي سگهي ٿي؟“
هڪ گهڙي جي لاءِ هال ۾ خاموشي ڇانئجي وئي، ۽ پوءِ هن عالماڻي ۽ تنقيدي بحث سان ثابت ڪيو ته لفظ ئي ازل آهي، لفظ ئي خدا آهي، ۽ هن دنيا جي مذهبي ڪتابن جا حوالا ڏيندي لفظ کي دنيا ۽ آسمان جي بهترين شيءِ قرار ڏنو، ۽ پنهنجي گرجندڙ آواز ۾ پنهنجو سوال ورجايو، ”ڇا لفظ کان بهتر به ڪا شيءِ ٿي سگهي ٿي؟“
تڪبر ڀرئي انداز ۾ هن چئو طرف ڏٺو. ڪوئي هن جي مقابلي جي جرئت نه ڪري سگهيو ۽ هو اهڙي ريت پنهنجي جاءِ تي ويهي رهيو ڄڻ ڪوئي شيهن پنهنجو شڪار ڪري چڪو هجي. پنڊتن کيس شاباش ڏني! شيکار ان وقت پنهنجو پاڻ کي گهٽ سمجهڻ لڳو ۽ مجلس برخواست ڪئي وئي.
ٻئي ڏينهن شيکار پنهنجو گيت شروع ڪيو، جنهن ۾ ان وقت جو منظر هو جڏهن سرءُ جي خاموش موسم ۾ محبت جي بانسري پهريون گيت آلاپي رهي هوندي آهي. ڌنارن کي خبر نه هئي ته هي راڳ ڇيڙيندڙ ڪير آهي يا گيت جو آواز ڪٿان اچي رهيو آهي. ڪڏهن معلوم ٿي ٿيو ته هي ڏاکڻي هوا جي پاسي کان اچي رهيو آهي. ۽ ڪڏهن معلوم ٿي ٿيو ته هي آواز پهاڙ جي چوٽين تان اڏندڙ ڪڪرن مان اچي رهيو آهي.
شيکار تي پاڻ وسارڻ جي ڪيفيت طاري ٿي وئي. هن کي اهو به خيال نه رهيو ته هي پنهنجي مخالف جي مقابلي ۾ بيٺو آهي، هو پنهنجي خيالن ۾ ائين گم هو ڄڻ ڪو سرءُ جو پن هوا ۾ اڏامي رهيو هجي. هن جي دل ۾ صرف هڪ صورت جو تصور هو، اها صورت جنهنجو تصور صرف هڪ پاڇي، پايل جي جهنڪار ۽ هڪ پري کان ٻڌڻ ۾ ايندڙ قدمن جو آواز هو، جيڪو کيس ٻڌڻ ۾ ايندو هو.
هو پنهنجي جاءِ تي ويهي رهيو. ٻڌندڙ هڪ بي انداز خوشي جي غم ۾ بي خود ٿي ويا ايتري تائين جو هن کي داد ڏيڻ به وساري ويٺا. جڏهن اهو جوش ڪجهه گهٽ ٿيو ته پندراڪ تخت جي سامهون بيهي رهيو ۽ پنهنجي مخالف کان سوال ڪيائين. اهي عاشق ۽ معشوق ڪير آهن؟ هن فاتحاڻي انداز ۾ چئو طرف ڏٺو ۽ ٻيهر سوال ڪيو ڪرشن ڪير هو؟ راڌا ڪير هئي؟ پوءِ هن انهن لفظن جي تشريح شروع ڪئي ۽ ان کي مختلف رخن کان پيش ڪيو. هن پوري لفاظي سان حرف حرف جي منطق جي تشريح ڪئي ۽ ان تي هڪ بهترين بحث ڪيو ته جيئن هو بلڪل سطحي معلوم ٿيڻ لڳي ۽ پوءِ تقرير جو رخ ان خوبي سان موڙيائين جيئن هو انتهائي بهترين نظر اچڻ لڳي.
پنڊت ڏاڍو خوش ٿيا ۽ هن کي بي انتها داد ڏنائون ۽ مجلس ۾ موجود ماڻهو به خوش ٿيا.
هاڻي ٻڌندڙن جي نظرن ۾ شيکار جا شعر ان عظيم الشان عالم جي سامهون جيڪو هر قدم تي خيالن ۽ لفظن جي ڳنڍين کي ان خوبي سان کولي رهيو هو، پهريون ڀيرو انهن کي احساس ٿيو ته شيکار جا نظم نهايت ساده هئا. ان نظمن ۾ ڪا جدت، ڪائي مشڪل، ڪا خوبي نه هئي.
راجا تيز نظرن سان پنهنجي شاعر کي ڏٺو ۽ همٿ ڏياري ته آخري ڪوشش ڪري، پر شيکار ڪو ڌيان نه ڏنو ۽ پنهنجي جاءِ تي خاموش ويٺو رهيو.
راجا ڪاوڙ ۾ ڀرجي ويو ۽ اٿي بيهي رهيو. تخت تان لهي پنهنجي ڳچيءَ مان مالها لاهي پندارڪ جي ڳچيءَ ۾ وجهي ڇڏيائين. تاڙيون وڳيون، مٿي گيلري مان ڪپڙن جي سرسراهٽ جو هلڪو آواز آيو. سنهري پازيب جي جهنڪار ٻڌڻ ۾ آئي، شيکار اٿيو ۽ درٻار مان ٻاهر نڪري ويو.
اها پوئين چنڊ جي هڪ ڪاري رات هئي. شاعر شيکار الماري مان ڪجهه مسودا کنيا ۽ فرش تي پکيڙي ڇڏيا، انهن مان هن جا ڪجهه شروعاتي شعر هئا جن کي هو وساري چڪو هو. هو هيڏانهن هوڏانهن ورق اٿلائيندو ۽ نظمون پڙهندو رهيو، پر سڀ هن کي بيڪار نظر آيا، لفاظي ۽ ٻاراڻو وزن بحر.
هڪ هڪ ڪري هن سڀئي مسودا ڦاڙي ڇڏيا ۽ انهن کي باهه ۾ وجهي ”تنهنجي لاءِ ...... تنهنجي لاءِ ..... اي مهنجي حسن جي ملڪه اي منهنجي اندر جي باهه. تون منهنجي سيني ۾ سالن کان ٻري رهي آهين، جيڪڏهن منهنجي زندگي سون جو هڪ ٽڪرو هجي ها ته تنهنجي طاقت سان اڃا به وڌيڪ چمڪي پوي ها، پر منهنجي زندگي اجڙيل باغ آهي ۽ ان جو نتيجو موت ئي ٿيندو“
رات گذري وئي، شيکار دريون کولي ڇڏيون. هن پنهنجي بستري تي پنهنجي پسند جا اڇا گل کنڊائي ڇڏيا، چنبيلي، موتيو ۽ ٻيا گل ۽ پوءِ گهر ۾ جيترا ڏيئا هئا سڀ ٻاري ڇڏيائين، پوءِ ڪا زهريلي ٻوٽي ماکي ۾ ملائي پي ويو ۽ سمهي پيو. سنهري پازيب جي جهنڪار ٻڌڻ ۾ آئي هوا جي جهوٽي سان گڏ وڻندڙ خوشبو ڪمري ۾ داخل ٿي.
شاعر اکيون بند ڪندي ئي سوال ڪيو.
”منهنجي شهزادي آخر تون پنهنجي غلام تي ترس کائي آخري وقت هن کي ڏسڻ اچي وئين؟“
هڪ مٺي آواز جواب ڏنو ”منهنجا شاعر مان اچي ويس؟“
شيکار اکيون کوليون ۽ پنهنجي بستري جي سامهون هڪ عورت کي ڏٺو ان جي نظر ڌنڌلي هئي، ۽ ان محسوس ڪيو ته اها تصوير جنهن کي هن پنهنجي دل جي پاڪيزگي سان چاهيو هو، هاڻي هن جي زندگي جي آخري گهڙين ۾ ٻاهر اچي وئي آهي، ته جيئن هو هن جو نظارو ڪري سگهي.
عورت چيو: ”مان راجڪماري اجيتا آهيان“
شاعر ڏاڍي مشڪل سان بستري تي اٿي ويٺو. شهزادي هن جي ڪن ۾ چيو: راجا توسان ناانصافي ڪئي. منهنجا شاعر، تو کي جنگ ۾ فتح ٿي آهي ۽ مان توکي فتح جو تاج پهرائڻ آئي آهيان. شهزادي پنهنجي ڳچي مان گلن جو هار لاٿو ۽ شاعر جي ڳچيءَ ۾ وجهي ڇڏيو ۽ شاعر بي جان ٿي بستري تي ڪري پيو.