تحفو
ساشاسرنوف اخبار ۾ ڪا شي ويڙهي ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف جي ڪلينڪ ۾ داخل ٿيو. هن جو ننڍڙو گول مٽول چهرو خوشي مان ۾ ٻهڪي رهيو هو، پر هو سهڪي رهيو هو ۽ سندس مٿي جا وار وکريل هئا. هو پنهنجي ماءُ جو سڪيلڌو پٽ هو. ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف هن ننڍڙي ڇوڪري کي ڏسي کلي پيو، ڇو ته هي ڇوڪرو هن کي ڏاڍو سٺو لڳندو هو.
”اچ اچ ننڍڙا ساشا ڪيئن آهين؟ ڇا خبر چار آهي؟“
ساشي هڪ هٿ سان ان شي کي سنڀاليو، جيڪا اخباري ۾ ويڙهيل هئي، ۽ ٻيو هٿ سيني تي رکندي جذباتي انداز ۾ چيائين: ”ڊاڪٽرصاحب! امڙ توهان لاءِ هڪ تحفو موڪليو آهي، ۽ ان سان گڏ چيو اٿائين ته هوءَ اوهان جي ٿورائتي آهي، ڇو جو توهان هڪ خطرناڪ موضي مرض کان جان بچائي آهي. توهان جي ان نيڪي جو بدلو اسان ٻئي نٿا چڪائي سگهون. توهان جي خدمت بي لوث آهي.“
”اڙي باباهي ته هي ته منهنجو ڪم ۽ فرض آهي. هڪ ڊاڪٽر جو ڪم ئي ماڻهن جون حياتيون بچائڻ آهي“. ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف کلندي هن کي چيو؛ ”ڏس ساشا! جيڪڏهن منهنجي جاءِ تي ڪو ٻيو ڊاڪٽربه هجي ها ته اهو به ائين ئي ڪري ها جيڪو مون ڪيو آهي“.
”پر ڊاڪٽر صاحب! اسان غريب ماءُ پٽ توهانجي بي لوث خدمتن کي ڪڏهن به وساري نٿا سگهون. اسان ٻنهي جي شديد خواهش آهي ته توهان اسان جي خوشيءَ خاطر اسان جو هي تحفو قبول ڪريو. هي آرٽ جو هڪ نادر نمونو آهي“.
ساشا سرنوف ڊاڪٽر کي چيو،
”ساشا ڀلا ان جي ڪهڙي ضرورت هئي“.ڊاڪٽر هن کي محبت ڀريل نظرن سان ڏسندي چيو.
”ڏسو ڊاڪٽر صاحب! توهان بلڪل انڪار نه ڪندئو، نه ته اسان امڙ ۽ پٽ کي ڏاڍو ڏک ٿيندو. هي آرٽ سندر نمونو آهي، جيڪو اوهان کي يقينن پسند ايندو“. اهو چوندي، ساشا اخبار ۾ ويڙهيل شيءَ کولڻ شروع ڪئي.
”ڊاڪٽر! هي منهنجي پيءُ کي ڪٿان مليو هو ۽ ان ڪيتريون ئي تاريخي ۽ املهه شيون گڏ ڪيون هيون. ان جي وفات کان پوءِ اسان هي شاهڪار سنڀالي رکيو آهي. هاڻي ته مان ۽ منهنجي ماءُ ڪجهه ڪم به ڪرڻ شروع ڪيو آهي، پر اڃا تائين اسانکي پئسا ناهن مليا. ان جي ڪري امان پنهنجي شوق ۽ منهنجي خلوص کي نظر ۾ رکندي توهان جي لاءِ هي پسند ڪيو آهي ۽ مان هي توهان وٽ کڻي آيو آهيان“.
ساشا پنهنجي ننڍڙن هٿن سان اخبار ڪاغذ کولي ان مان نڪتل تحفي کي ميز تي سنوارڻ ۽ سينگارڻ لڳو. ڊاڪٽر حيرت مان ان کي ڏسڻ لڳو. اهو شفاف پٿر مان ڪوريل هڪ مجسمو هو. چمڪندڙ ۽ ڪشش رکندڙ. هي ٻن عورتن جو مجسمو هو، جيڪي پنهنجي قدرتي پوشاڪ ۾ هيون. انهن جي ڏيک ۽ انداز کي لفظن ۾ بيان ڪرڻ ممڪن آهي. عورتن جي چپن تي لازوال مسڪراهٽ هئي ۽ سندن سنهڙيون ڳچيون سونهندڙ هيون. ڊاڪٽر مجسمي کي ڏسي ڪياڙي کنهڻ لڳو، هن ڊگهو ٿڌو ساهه کنيو ۽ شلوار جي کيسي مان رومال ڪڍي نڪ صاف ڪرڻ لڳو. هن جو ذهن مائوف ٿي ويو هو. هن کي سمجهه ۾ نٿي آيو، ته هو ڇا ڪري ۽ ڇا نه ڪري.
ڊاڪٽر گهٻرائيندي ۽ هٻڪندي چيو. ”ساشا هي آهي ته ڏاڍو سٺو...“ پرمان...مان هن کي هتي نٿو رکي سگهان، ڇو ته مون وٽ مختلف قسم جا ماڻهو ايندا ويندا رهن ٿا.
”ماڻهو ايندا ويندا رهن ٿا، ته پوءِ ڇا ٿيو؟ ”ساشا ٻاراڻي انداز ۾ چيو
”ماڻهو اهڙين شين کي سٺو نه سمجهندا آهن.“ ڪيشل ڪوف چيو.
اهو ڪيئن ممڪن آهي ته ماڻهو هن نادر فن جي نموني کي سٺو نه سمجهن. هن جهڙيون خوبصورت شيون ڏسي ته دنيا جي هر شيءِ وسري ويندي آهي. ٿورو ڏسو ته سهي هن کي ... ائين ٿو لڳي، ڄڻ اجهو ان ۾ زندگي جي لهر ڊوڙڻ لڳندي ۽ اهي زندهه ٿي پونديون.“ ساشا چيو. .”ڏس بابا مونکي ان کان انڪار ناهي، پر پوءِ به مان هن کي هتي رکي نه ٿو سگهان تو کي خبر آهي ته منهنجا ٻار ٻچا به هتي ايندا رهندا آهن. هي ڪمرو گهڻو ڪري مريضن سان ڀريل رهندو آهي، جن ۾ وڏيون عورتون ۽ جوان ڇوڪريون به هونديون آهن.“ ڊاڪٽر، ساشا کي سمجهائڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪئي، ۽ هولاڳيتو پنهنجو ڪنڌ انڪار ۾ لوڏيندو رهيو.
”ڊاڪٽر صاحب! ڪجهه به هجي، هي تحفو توهان کي قبول ڪرڻو پوندو. منهنجي ماءَ توهانجي مدد ۽ خدمت جي عيوض پنهنجي هڪ قيمتي شيءِ انتهائي خلوص سان توهان کي پيش ڪئي آهي، جنهن کي هن منهنجي پيءُ جي وفات کان پوءِ تمام گهڻي حفاظت سان سنڀالي رکيو هو. هن جي ته اها خواهش آهي، ته ڪٿان هن جو ٻيو جوڙو به ملي وڃي، ته اهو به توهانکي پيش ڪري، پر افسوس جو اهو اسان وٽ ناهي، جيڪڏهن هجي ها، ته اهو توهان جي ميز جي هڪ ڪنڊ ۾ سجيل هجي ها. اهڙي ريت ميز جي ٻنهي ڪنڊن تي رونق هجي ها.“ ساشا چيو.
”چڱو ساشا مان تنهنجو تمام گهڻو شڪر گذار آهيان. تنهنجو خلوص اکين تي، پنهنجي والده کي منهنجي طرفان مهرباني چئجان، پر هڪ ڀيرو ٻيهر سمجهڻ جي ڪوشش ڪر ته هتي منهنجا ٻار به ايندا آهن. ڇوڪريون به اينديون آهن.... خير تون هي هتي ڇڏي ئي وڃ... هي سڀ ڳالهيون تنهنجي سمجهه کان مٿي آهن، ان ڪري تو سان وڌيڪ بحث نه ٿو ڪريان.“ ڊاڪٽر اهو سڀ ڪجهه ڄڻ همت هاريندي چيو.
”ڊاڪٽر صاحب! بحث واري ته ڪا ڳالهه ئي ناهي. توهان هن کي منهنجي سامهون ئي گلدستي جي ڀر سان سينگاري ڇڏيو. ڪاش! هن جو ٻيو جوڙو به ملي وڃي. ان کان بغير هي ڪجهه عجيب ٿو لڳي. خير پوءِ به اسان ٻئي ماءُ پٽ ڪوشش ڪنداسين ته اهو ملي وڃي. چڱو ڊاڪٽر صاحب؛ تمام گهڻي مهرباني آخر توهان هڪ ماءُ جي دادلي پٽ جي خواهش پوري ڪري ورتي..... چڱو خدا حافظ“.
ساشا هليو ويو. ان جي وڃڻ کانپوءِ به ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف پنهنجي ڪرسي تي ويهي بت بڻيو، ان مجسمي کي ڏسندو رهيو ۽ ڪجهه سوچيندو رهيو.
”ان ۾ ڪوئي شڪ ناهي، ته هي نادر ۽ ناياب فن جو نمونو آهي، پر ان کي هن جڳهه تي رکڻ مناسب نه آهي، ۽ هن کي اڇلائي ڇڏڻ به هڪ بيهودو ڪم ٿيندو. آخر ڪجي ته ڇا ڪجي. ڊاڪٽر سوچڻ لڳو.
”هيءَ ڪهڙي مصيبت ٽٽي پئي آهي. آخر مان هن جو ڇا ڪيان؟ ڪنهن کي ڏيان؟ آخر ڪير آهي جيڪو، هن کي بنا اعتراض ڪرڻ جي ۽ ٿڌي دل سان قبول ڪندو؟“
سوچيندي سوچيندي آخر هن کي پنهنجي هڪ وڪيل دوست جو خيال آيو ۽ ان جو خيال ايندي ئي هوَ ٻهڪي پيو. هن جي ان وڪيل دوست هڪ ڀيرو هڪ مقدمي ۾ هن جي وڏي مدد ڪئي هئي. اهو سوچي هو گهڻو مطمئن ٿي ويو. سوچيائين اهو سٺو ٿيندو ته هن تحفي سان هن جي احسان جو بدلو به لهي ويندو ۽ ٻيو ته هن نادر فني نموني مان هن جي جان به ڇٽي پوندي.
”اهو ٺيڪ آهي. هي مجسمو ان لاءِ تحفي طور کڻي ويندس ۽ هو اڃا تائين پرڻيل به ناهي. هو هي تحفو ضرور خوش ٿيندو.“ ڊاڪٽر سوچيو.
ڊاڪٽر جو اهو فيصلو ڪري ورتو. هن وڌيڪ وقت ضايع ڪرڻ بنا اٿي ڪوٽ پاتو ۽ مجسمي کي اخبار جي ٽڪري ۾ ويڙهي ۽ پنهنجي وڪيل دوست ڏانهن نڪري پيو.
ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف کي پنهنجو وڪيل دوست اوخوف پنهنجي گهر ئي ملي ويو. ڊاڪٽر کي ڏسي وڪيل ڏاڍو خوش ٿيو ۽ گرم جوشيءِ سان سندس آڌر ڀاءُ ڪيائين. ”کوڙ ڏينهن کان تنهنجي سڪ لڳي هئي، چڱو ٿيو، جو آئين.“
اوخوف پيارا! تون ڪيئن آهين؟“
مان ته گهڻن ڏينهن کان تو وٽ اچڻ جو سوچي رهيو هئس، پر ڪم ڪار ايترو آهي، جو ڪوشش جي باوجود نڪري نه سگهيس“.
”تو ٺيڪ چيو، اهو اسان سڀني مصروف رهندڙ ماڻهن جو وڏو مسئلو آهي“. اوخوف سندس ڳالهه جي تائيد ڪندي چيو.
”چڱو يار ٻڌ! هن وقت مان توکي هڪ حقير قسم جو تحفو ڏيڻ جي لاءِ آيو آهيان، توڻي جو هي تنهنجي مهرباني جو بدل ناهي، پر پوءِ به هي اسانجي دوستي کي وڌيڪ مظبوط بڻائيندو، ۽ اسان ٻنهي جي پيار ۾ واڌارو ڪندو“. ڊاڪٽر پيڪٽ ڏانهن اشارو ڪندي چيو.
”يار هن جي ڪهڙي ضرورت هئي؟“ اوخوف مرڪي وراڻيو.
”ضرورت..؟ ڀلا ان جي ضرورت ڇو نه هئي. تو هڪ مقدمي جي مصيبتن مان منهنجي جان ڇڏائي ۽ مان اڃا تائين تنهنجي لاءِ ڪجهه به نه ڪري سگهيو آهيان. اها ته مونکي خبر آهي ته تون ڪڏهن به مون کان فيس جا پئسا نه وٺندين، ان ڪري مان هڪ فن جو نادر نمونو پسند ڪري تنهنجي لاءِ کڻي آيو آهيان.“ اهو چوندي هن اهو مجسمو اخبار جي ڪاغذ مان ٻاهر ڪڍيو ۽ پوءِ چيو؛ ”هي ڏس، آهي نه هڪ بي مثال شيءِ...... “!”واهه واهه... واقعي ڏاڍي ڪمال جي شيءِ آهي!. “اوخوف متاثر ٿيندي چيو.” پر هي انمول شيءِ تو کي ملي ڪٿان؟” اوخوف مسڪرائڻ لڳو. “هي مون خاص ڪري تنهنجي لاءِ خريد ڪئي آهي ۽ مونکي يقين هو ته تون اها توکي ضرور پسند ايندي“. ڊاڪٽر هن جي سوال کي گول ڪندي چيو.
اوخوف ڪنهن سوچ ۾ گم ٿي ويو. هن جي چهري تي اندروني ڇڪتاڻ جا تاثر نمايان نظر ٿي آيا. هن ٿوري خاموشي کان پوءِ دوست سان مخاطب ٿيندي چيو، ”پر يار! مون سان مسئلو هي آهي، ته مان ان کي پاڻ وٽ رکي نه ٿو سگهان منهنجي معذرت قبول ڪر ۽ هي واپس کڻي وڃ...“.
”ڇو آخر ڇا ڳالهه آهي؟ هي توکي قبول ڪرڻو پوندو، نه ته مون کي ڏاڍو ڏک ٿيندو.“ ڊاڪٽر ناراض ٿيندي چيو.
ان تي اوخوف چيو، ”يار! ٿورو خيال ته ڪر.... ڪڏهن ڪڏهن منهنجي والده مونسان ملڻ لاءِ هتي ايندي رهندي آهي. ان ڪري مان هتي ڪيئن رکان. مونکي پنهنجي نوڪرن، ملاقاتين ۽ پاڙيسرين اڳيان شرمندوٿيڻو پوندو“مهرباني ڪري ان شرمنديءَ کان مون کي بچاءِ ته بهتر...“ اوخوف پنهنجا دليل ختم ڪيا ته ان جي چهري تي ٻڏ تر جو تاثر ڇانئجي ويو.
”نه مان هي هرگز واپس نٿو وٺي سگهان..... ٿورو ڌيان ته ڪري ڏس ته سهي هي مجسمو ڪيترو نه حسين ۽ موهيندڙ آهي. هن جو رنگين تخيل، واهه ڇا ڪمال آهي....“! ڊاڪٽر چيو.
”مان ڪو به انڪار ٻڌڻ نٿو چاهيان. هي تنهنجو ۽ صرف تنهنجو آهي“.
”ڊاڪٽر مان ان کي ضرور پاڻ وٽ سرهائيءَ سان رکان هان، پر شرط اهو آهي، ته هن جو وچون حصو جيڪڏهن ڪپڙن سان ڍڪيل هجي ها يا هن تي رنگ ڪيل هجي ها؟“ اوخوف نماڻائيءَ سان چيو، پر ڊاڪٽر هن جي ڪجهه ٻڌڻ بنا، ان فن جي نموني کي هن جي ڪمري ۾ رکي ٻاهر نڪري آيو.
هو ڏاڍو خوش ۽ مطئمن هو، جو هو هڪ اهڙي نادر تحفي مان جان ڇڏائي چڪو هو، جيڪو هن لاءِ مصيبت جو سبب بڻيل هو. اوخوف کي پنهنجي حال تي ڇڏي، پنهنجي گهر هليو آيو.
ڊاڪٽر خوش ٿي پنهنجي گهر هليو ويو، پر وڪيل پنهنجي گهر ۾ ئي پريشان رهيو، چڱي دير تائين هو ان فن جي نموني کي ڏسندو ۽ سوچندو رهيو، ته هن کي رکي ته ڪٿي رکي ۽ اڇلائي ته ڪٿي اڇلائي. اڇلائڻ جو عمل هن کي چڱو نه لڳو. هن جي خيال ۾ مجسمو قابل تعريف تحفو هو، پر هن جي قدرتي پوشاڪ وڏي پريشاني ۽ تڪليف جو سبب بڻيل هئي. پوءِ به هو گهڻي سوچ ۽ ويچار کانپوءِ ان نتيجي تي پهتو ته شام ٿيندي ئي هن نادر تحفي کي پنهنجي ويجهي دوست شيشڪن جي حوالي ڪري ڇڏيندو، جيڪو هڪ مشهور اداڪارآهي ۽ پوءِ کيس ياد آيو ته اڄ هن جو هڪ مزاحيه پروگرام به آهي.
پنهنجيِ خواهش جي مطابق هن ان خيال کي عملي جامو پهرائي، سک جو ساهه کنيو. هڪ شام ڌاري هن ان فن جو نموني کي شيشڪن جي حوالي ڪيو. شيشن فن جي ان نموني کي پنهنجي سينگار واري ميز تي رکيو ۽ هن جي نظرن ان جي سموري فنڪاراڻي هنرمندين جو جائزو ورتو.
ان شام جيترا به دوست هن سان ملڻ جي لاءِ آيا، اهي هن مجسمي کي ڏسي اکيون پٽي وڏي آواز ۾ ٽهڪ ڏيندا رهيا. جيڪڏهن انهن جا ٽهڪ اکيون بند ڪري ٻڌجن ها، ته بغير ڪنهن شڪ ۽ شبهي جي ائين لڳي ها، ته ويجهو ئي ڪٿي گڏهه ۽ گهوڙا هڻڪون ۽ هينگون ڪري رهيا آهن.
هو ان مجسمي مان ڏاڍو اڙجي ويو هو. جيڪڏهن ڪا اداڪارا هن جي ڪمري ۾ داخل ٿيندي هئي ته هو وڏي معذرت سان کيس چوندو هو. ”پياري! ٿورو ٻاهر ئي بيهجو يا ٿورو ترسي پوءِ اچجو مان ڪپڙا تبديل ڪري رهيو آهيان.“
رات جي وقت پنهنجي پروگرام کانپوءِ هو ان مونجهاري ۾ هو ته هن مجسمي، هن فن جي نموني، جو هو ڇا ڪري.........!
”اف خدايا! مان ڪهڙي مصيبت ۾ ڦاٿو آهيان.“ هو ٻئي هٿ مٿي کي ڏئي پاڻ سان ڳالهائيندو رهيو.
مان پنهنجي ذاتي فليٽ ۾ رهيا پيو، جتي هر وقت اداڪار ۽ اداڪارائون به انديون رهنديون آهن. ۽ هيءَ ڪا تصوير ته ناهي، جنهن کي جهٽ ۾ ويڙهي ڪنهن ميز جي خاني يا ڪتاب ۾ لڪائي رکان. هن جي هڪ آرٽسٽ دوست صلاح ڏني، ”شيشڪن تون ان کي وڪڻي ڇو نٿو ڇڏين.....هتي ويجهو ئي هڪ پوڙهي عورت رهندي آهي، اها اهڙيون شيون خريد ڪندي آهي.“ شيشڪن اهو ٻڌي ڏاڍو سرهو ٿيو.
”اها ڪير آهي؟ ڪٿي رهندي آهي؟ ان جو ڪو صحيح پتو ...؟“ ”بس تون سمنووا جو پڇي وٺ، ان کي سڀ سڃاڻن ٿا“. آرٽسٽ جواب ڏنو.
شيشڪن سنجيدگي سان ان ڳالهه تي سوچڻ شروع ڪيو. ائين ڏينهن گذرندا ويا. ڪجهه ڏينهن بعد ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف پنهنجي ڪلينڪ ۾ ڪنهن گهيري سوچ ۾ ويٺو هو، شايد ڪنهن بيماري بابت سوچي رهيو هو ۽ پنهنجي کاٻي هٿ سان پنهنجي ڪن جي پاپڙي کنهي رهيو هو.
اوچتو هن جي ڪلينڪ جو دروازو زور سان کليو ۽ ساشا سرنوف ڊوڙندو اندر داخل ٿيو. هن جو چهرو خوشي مان ٻهڪي رهيو هو. هن جي هٿ ۾ ڪجهه ڏينهن اڳ جيان هڪ پيڪيٽ جهليل هو. هن پنهنجي ساهه تي ضابطو آڻيندي چيو.
”ڊاڪٽر صاحب! منهنجي خوشي جو اندازو لڳايو. هن کي پنهنجي خوشي قسمتي سمجهو يا منهنجي خوش نصيبي جو توهان جي ان تحفي جو باقي رهيل حصو به ملي ويو آهي. امڙ به تمام گهڻي خوش آهي، ڇو ته هاڻي توهانجو جوڙو مڪمل ٿي ويو آهي. مونکي يقين آهي ته توهان هڪ بيواهه ماءَ جي سڪيلڌي پٽ جي خلوص کي نه ٺڪرائيندئو. آخر توهان منهنجي حياتي به ته بچائي آهي نه؟“.
اهو چوندي ساشا ڏڪندڙ هٿن سان اهو پيڪٽ ڊاڪٽر جي ميز تي رکيو. ان مهل ڊاڪٽر ڪيشل ڪوف جو منهن جو پنو لهي ويو ۽ هو ڄڻ سڪتي ۾ وٺجي ويو. پوءِ هن ڪوشش ڪئي، ته هو ڪجهه چوي، ڪجهه ڳالهائي، پر نه هو ڪجهه نه چئي سگهيو ۽ نه ئي ڪجهه ڳالهائي سگهيو. بس پنڊ پهڻ بڻجي ساشا کي ڏسندو رهيو.