اُڌاري رات
چپن تي هلڪڙي مُرڪ آڻي “هيلو ساحل.............” چئي هيٺ لهي آئي هئينءَ. سچ پڇين ته مان منجهي پيو هئس، ٻن سالن پڄاڻا تنهنجي نرم چپن تان “هيلو ساحل” ٻُڌي سوچڻ لڳو هئس، تنهنجي انهن لفظن جي موٽ ڪهڙن لفظن سان ڏيان......................؟ توکي ويلڪم ڪيئن چوان؟ سڏڪا ۽ گونگا ڳوڙها وهائي تنهنجي ياد تازي هئڻ جو ثبوت ڏيان؟ گهڻي ڪوشش بعد پيلي مُرڪ چپن تي وکري ۽ وري گم ٿي وئي هئي.
“ڪيئن آهين پرهه ؟” توکان پڇيو هيم.
“بلڪل ٺيڪ ٺاڪ....................” وراڻيو هيئي. ايتري ۾ هڪ الشهباز ايمبولينس سائرن سان گڏ پيلي بتي ٻاريندي منهنجي پُٺي وٽان اچي بيٺي هئي. هڪ لمحي لاءِ نگاهه ايمبولينس ڏانهن اڇلي هيم. ڏٺو هيم هڪ نوجوان جو زرد وجود زندگي ۽ موت جي ڪشمڪش ۾ ايمبولينس جي اسٽريچر تي ڦٿڪي رهيو هو. خوف منجهان دل سوڙهي ٿيڻ لڳي هئي، ان کان اڳ جو ان جو اظهار مان توسان ڪيان، پاڻ اتان کسڪي پارڪ ڏي هليا ويا هئاسون. بڙ جي ان وڻ هيٺان هلي ويٺا هئاسون، جتي ٻه سال اڳ اداس شامون ۽ ڪڏهن ڪڏهن نيرين راتين جون گهميل هوائون جهٽيندا هئاسون.
“اٺ نو مهينا اڳ منهنجي هڪ ڪزن نرسنگ جو ڪورس ڪرڻ لاءِ هتي آئي هئي، پر گذريل ٽن مهينن کان ان جي ڪابه خبر نه هئي، نه خط، نه فون، آنٽي هرو ڀرو مون کي تنگ ڪيو ته تون حيدرآباد وڃ ۽ باک جي خبر وٺي اچ”
“ پوءِ ملي ..............؟”
“نه، خبر پئي آهي ته هن چوري ڪنهن ڊاڪٽر سان لؤ ميريج ڪئي آهي ۽ هينئر هو ڪراچي ۾ پيا رهن................” تنهنجي ڳالهه پڄاڻان دل جي نس نس ڏکي پئي هئي، سوچيو هيم “ ڪاش تون به جيڪر ائين ئي ڪرين ها ۽ پوءِ اسان به دنيا جي ڪنهن ڳجهي ڪُنڊ ۾ هنن جيان گم ٿي وڃون ها.” پر فقط سوچيو ئي هيم.
“۽ تون هتي ڪيئن؟” جلدي ئي ورائي مون کان پڇيو هيئي. تنهجي پڇڻ تي ڪا هچڪ منهنجي چپن تي لهي آئي هئي، سوچڻ لڳو هئس ته توکي ڪيئن ٻڌايان ته مان هتي جاب جي سلسلي ۾ آيو هئس. توکان لڪايان به ته ڇا، سڀ ڪجهه ئي ته تون منهنجي باري ۾ ڄاڻيندي هئينءَ. محبت جي آخري ڏهاڙي ۾ توکان ڳالهه ڪا به لڪائي ڪونه سگهيو هئس ته تو پڄاڻان مان خودڪشي ڪندس.”
چپن تي آيل هلڪي هچڪ ۽ ڪومايل آواز ۾ وراڻيو هيم “مان هتي جاب جي سلسلي ۾ آيو هئس. تنهنجو ڪنڌ ٿورو جهڪي ويو هو، چپن تي مايوسي جون لڪيرون اُڀري آيون هيئي. محسوس ڪيو هيم، سوچڻ لڳي هئينءَ “اهو سڀ ڪجهه منهنجي ڪري ٿيو آهي، نه ته ساحل ڪنهن نه ڪنهن منزل تي ضرور پهچي وڃي ها...............” منهنجو هٿ پڪڙيندي انتهائي گهرائپ مان پڇيو هيئي، “تو واقعي جاب ڇڏي ڏني هئي ساحل...........”
“ها......” وراڻيو هيم “مون وٽ رهيو ئي ڇا هو؟ سڀ ڪجهه ئي ته تون پاڻ سان گڏ کڻي وئي هئينءَ.” تون ماٺ رهي هئين......ڳالهائيندو رهيو هئس “اسپتال جي اسٽاف روم کان وٺي، ايسٽ وارڊ جي ڪنڊ ڪُنڊ تائين، تنهنجو يادون هيون. ڪنٽين کان وٺي هاسٽل تائين ۽ پارڪ کان وٺي، ڄامشوري روڊ تائين، تنهنجو يادون هيون ۽ پوءِ اتي اڪيلو ڀٽڪندي ڀلا مان ڇا ڪيان ها؟” ڄاڻان ٿو، آخري رات ٽرين جي انتظار ۾ ويٽنگ هال ۾ سيمينٽ جي ٺهيل بئنچ تي ويهي، منهنجي ڪلهي تي ڪنڌ لاڙي ڳوڙها ڳاڙيندي تو چيو هو ، “مون کي پنهنجي وڇوڙي کان وڌيڪ تنهنجي وکري وڃڻ جو خوف آهي. پليز پليز ساحل، مون کان پوءِ تون اهڙو ڪوبه غلط قدم نه کڻجان، جنهن مان تنهنجي جان جسم کي ڪونقصان پهچي. پليز ساحل توکي منهنجو قسم.” اهو ئي ته تنهنجو قسم هو، جنهن مون کي گهڻو ڪجهه ڪرڻ کان روڪي ڇڏيو هو. ٻيو ته ڪجهه ڪري نه سگهيو هئس پر جاب ڇڏي ڏني هيم، تون مايوس ۽ پريشان ٿي وئي هئينءَ. ڪنڌ ڪلهي تي لاڙي ڪنهن غمگين سوچ ۾ ٻڏي وئي هئينء، تنهنجي چهري جا زرد رنگ ڏسي، ڳالهه جو موضوع بدلائڻ چاهيو هيم.............ڇا پيئندينءَ؟ پڇيو هيم.
“تنهنجي مرضي.” وراڻيو هيئي. توکي خبر هئي مان ڪوڪ جون بوتلون گهڻيون پيئندو هئس. توکي اهو به اندازو هو ته ٻن سالن پڄاڻان ٻيهر هڪ ڀيرو ڪوڪ جون بوتلون گهرائي اڳي جيان ٻنهي بوتلن جا پهريان ڍُڪ توکي آڇيندس...................ميڊيڪل اينڊ جنرل اسٽور تان ڪوڪ جون بوتلون گهرائي ورتيون هيم. پر الاءِ ڇو ان ڏينهن توکي ٻنهي بوتلن جا پهريان ڍُڪ آڇي نه سگهيو هئس. ماٺ ماٺ ۾ ڪوڪ جون بوتلون پيئڻ لڳا هئاسين. پهرين ۽ ٻي ڍُڪ ڀرڻ کان پوءِ ڳالهايو هيئي................. “ پنهنجن روايتن کي چئنج ڪري ڇڏيو اٿئي؟”
مان پاڻ به اڃان بدليو ناهيان، پوءِ روايتن ۾ چئنج ڪٿان ۽ ڪيئن ايندو؟ مان اڄ به اهو ساڳيو ساحل آهيان، جيڪو ٻه سال اڳ هئس. ساحل ڪڏهن به بدليا ناهن ۽ نه ئي پنهنجين روايتن کي بدلائي سگهندا آهن. ڄاڻان ٿو اهو جملو تو ان ڪري ڳالهايو هو، جو هڪ ڀيرو ٻيهر توکي ڪوڪ جي ٻنهي بوتلن جا پهريان ڍُڪ آڇي ڪونه سگهيو هئس. مڃان ٿو اهي سڀ ڳالهيون مون کي چڱي طرح ياد هيون، پر الاءِ ڇو ڪنهن جهجهڪ مون کي هڪ ڀيرو ٻيهر هر فعل دهرائڻ کان روڪي ڇڏيو هو. ڪوڪ جي بوتلن پيئڻ بعد توکان پڇيو هيم. “هتي ڪڏهن آئي آهين..........؟”
“ ڪلهه شام جو.......... ”
“ ۽ واپسي جو پروگرام ڪڏهن آهي؟”
“سڀاڻي فجر جو پنج بجي واري گاڏي ۾ هلي ويندس..........” ڪجهه لمحن لاءِ سوچ ۾ ٻڏي ويو هئس. توئي خود پڇيو هو . “ڇا پيو سوچين................؟”
“تنهنجي باري ۾ ....”
“منهنجي باري ۾....................”
“ها........................توکان هڪ رات اُڌاري گهرڻ چاهيان ٿو...........ڇا تون خيرات ئي سمجهي مون کي اڄوڪي رات ڏيئي سگهين ٿي؟”
“ڪڏهن ڪڏهن ڪو انسان جيڪڏهن ڪنهن جو ڪو خالي ڪشڪول ڀري نٿو سگهي، ته به خالي موٽائي ناهي سگهندو. اڄوڪي رات مان توکي ڏيان ٿي.....................” دل ۾ هلڪڙي خوشي ڪتڪتائي ڪرڻ لڳي هئي. روح کي راحت جو راڳ ٻُڌڻ ۾ آيو هو. تڏهن ئي ته ڀڙڪو کائي اٿيو هيس. گاڏي پارڪ مان موٽر ڪڍي اسٽارٽ ڪئي هيم ۽ توکي کڻي هليو هئس پنهنجي فليٽ ڏانهن................وچ رستي ۾ تو فقط فليٽ جو ئي پڇيو هو.
“هينئر فليٽ ڪٿي اٿئي................؟”
“قاسم آباد ۾ اهو ئي ساڳيو فليٽ.” وڌيڪ پوءِ نه تو ڳالهايو نه مون، فليٽ تائين پهچي، اندر داخل ٿيندي. تنهنجي نظر سامهون ديوار تي لڳل تنهنجي ئي ان تصوير تي پئي هئي، جيڪا ٽي سال اڳ تو پنهنجي هٿن سان ويلنٽائن ڊي جي هڪ خوشگوار شام جو لڳائي هئي. تو پڄاڻان ان ئي تصوير کي اڄ تائين به منهنجا ڪجهه ادبي دوست ڏسي مون کان اڪثر پڇندا آهن ته “هي ڪهڙي فلم جي هيروئن آهي........؟ ” ۽ مان هميشه هڪ ٿڌو ساهه ڀري وراڻيندو آهيان. اڪثر ڪري هر فلم جي وائينڊ اپ ۾ هيرو ۽ هيروئن پاڻ ۾ ملي ويندا آهن. پر هي ان فلم جي هيروئن آهي، جنهن جي وائينڊ اپ ۾ هيرو ۽ هيروئن پاڻ ۾ ملي نه سگهيا هئا ۽ فلم فلاپ ٿي وئي هئي................” تنهنجو ڪنڌ ٻاجهر جي ٽٽل سنگ جيان نمي پيو هو. ڄاتو هيم درد جو هڪ ڀالو توکي دل ۾ چُڀي پيو هو. توکي اندر ڪارپيٽ ٿيل فرش تي ويهڻ لاءِ چيو هيم. اهو ئي ساڳيو فليٽ هو، اهو ئي ڪارپيٽ ٿيل فرش، نه پلنگ، نه ڪرسي..........نه صوفا، نه ٽيبلون.................هميشه جيان پراڻيون اخبارون ڪتاب ۽ رسالا ڪمري جي ڪنڊ ۾ وکريل، ايش ٽري هوندي به اڪثر سگريٽن جا ٽوٽا روم جي گيٽ تي ڄڻ ته سانت جي احتجاج ۾ پيل..........محسوس ڪيو هيم، ڪارپيٽ ٿيل فرش تي ويهندي تون ڪجهه حيرت ۾ پئجي وئي هئينءَ. ڪمري ۾ هيڏانهن هوڏانهن نهاريو هيئي............پکي تي وري ويل ڪٽ، اڪثر روم جي ڪنڊن ۽ ڇت تي چهٽل ڄارو نظر آيو هيئي.
“ايڏو لاغرض ڪڏهن کان ٿي ويو آهين؟”
“تڏهن کان جڏهن زندگي جي قوت مري وئي هئي.” چيو هيم ، “ خير ٻڌاءِ ڇا پيئندينءَ؟”
“مون کي پيئڻ کان وڌيڪ تنهنجين ڳالهين جي ضرورت آهي.”
“۽ توکي خبر آهي مان رکيون ڳالهيون ڪونه ڪندو آهيان، مان گڏوگڏ ڊرڪنگ ڪندو آهيان. ياد اٿم توسان جڏهن به ڪي دل جون ڳاليهون ڪندو هيس، تڏهن ڪوڪ جي بوتل هٿ ۾ جهلي، يا ڪڏهن ڪڏهن چانهه جو ڪوپ آڱرين ۾ جهلي..................پر تو پڄاڻان مون بلڪل هڪ نئون تجربو ڪيو هو، وسڪي جو پيگ هٿ ۾ جهلي، تنهنجي سامهون لڳل تصوير سان ڳالهيون ڪندو هئس. ڪلاڪن جا ڪلاڪ ۽ خبر اٿئي مان اڌ پيگ پيئندو هئس ۽ اڌ هارجي ويندو هو ۽ اڄ مان پراڻين روايتن کي ورجائڻ چاهيان ٿو.
“مان چانهه پيئنديس................” ۽ مان ٽپ ڏيئي اُٿي ڪچن ڏي هليو ويو هئس. نٿو ڄاڻان مون پويان تنهنجي ذهن ۾ ڪهڙيون سوچون آيون هيون، ڪهڙا آئيڊياز ۽ ڪهڙي محسوسات پر جڏهن ٻه گرم چانهه جا ڪپ هڪ شيشي جي پليٽ تي رکي تنهنجي سامهون ڪارپيٽ تي رکيا هيم، تڏهن تنهنجي چپن تي هلڪڙي مسڪراهٽ جو هڪ جهوٽو نمودار ٿيو هو ۽ چانهه جو ڪپ کڻندي پڇيو هيئي “تنهنجا ممي ڊيڊي ڪيئن آهن؟”
“ٺيڪ آهن، پر ممي کي هاڻ منهنجو الڪو گهڻو رهندو آهي. شايد پوڙهي ٿي وئي آهي، تڏهن.............” ۽ مون به چانهه جو ڪپ آڱرين ۾ جهليو هو، توسان گڏ سپ سپ ڪري چانهه پيئڻ لڳو هئس، ٽئين ۽ چوٿين سپ ڀرڻ کان پوءِ توکان پڇيو هيم “تنهنجي ممي ۽ تنهنجي ننڍڙي ڀيڻ عروج ڪيئن آهن؟” تنهنجي ڊيڊي جو انهي لاءِ نه پڇيو هيم، ڇو ته مون کي اڳ ئي خبر هئي ته تنهنجو ڊيڊي پنج سال اڳ هڪ بس حادثي ۾ فوت ٿي ويو هو.
“ٺيڪ آهن، عروج هينئر سيون ڪلاس ۾ داخلا ورتي آهي ۽ ممي جي ته هينئر نظر صفا گهٽ ٿي وئي آهي، هو ڪڏهن ڪڏهن مون کي عروج ۽ عروج کي پرهه ڪري سڏيندي آهي.” ان سمي اهي ڏينهن اهي منظر، اهي ڳالهيون ياد اچي ويون هيم. جڏهن اڪثر اسپتال جي ايسٽ ۽ ويسٽ وارڊ جي وچ ۾ پيل ويڪري هال جي اترئين دريءَ کوليندي توکي چوندو هئس “توکي مون سان شادي ڪرڻ لاءِ لاهور ڇڏڻو پوندو.” ۽ تون اڪثر چپن تي هڪڙي مُرڪ آڻي چوندي هئينءَ “نه، توکي مون سان شادي ڪرڻ لاءِ حيدرآباد ڇڏڻو پوندو.” اُهي به پنهنجا روايتي جملا هئا. جن ۾گهڻو مقدار کوکلائپ، طنز ۽ مذاق جو هيو. جن کي اڪثر پاڻ ايسٽ وارڊ جي وزيٽنگ دوران ٽهڪ ڏيئي، نازڪ لفظن سان نندي ۽ چٿي ڇڏيندا هئاسين. ڪڏهن انهن تي نه تو سوچيو، نه مون ته اهي ڪيڏا گهرائپ جي معنيٰ رکندڙ سنجيده لفظ هئا. جن تي پاڻ ٽهڪ ڏيئي کين ڪو ڇيڳرو مذاق سمجهي ڇڏيندا هئاسين.
پر پوءِ انهن ئي لفظن پاڻ کي زندگي جي هڪ اهڙي چؤڪ تي اچي بيهاريو. جتي ٽرئفڪ جام هئي ۽ روڊ بلاڪ هو. فيصلي جي سگنل تي مسلسل پيلي بتي ٻري رهي هئي. هڪ ٽڪ سائي بتي ۾ اکيون وجهي ڇڏيون هيم، انتظار جا سمورا ڪومل پل ميڻ بتي جيان وگهرڻ لڳا هئا ۽ اوچتو ئي اوچتو ڳاڙهي بتي ٻري پئي هئي. سوچيان ٿو ڪيڏي ويڌن ٿي هئي. ان وقت مون سان جڏهن تنهنجي ساٿ جي گاڏي زندگي جي ڪليئر روڊ تي ترڪندي گم ٿي وئي هئي ۽ مان ٻيهر فل ٽرئفڪ جي وچ ۾ رهجي ويو هئس. جتان ڪو به شارٽ ڪٽ نه هو. ياد اٿم انهن روايتي جملن تي هڪ ڏينهن غور سان سوچيو هيم، سوچي سوچي دماغ کوکلو ٿي پيو هو. ذهني قوت جا سمورا جزا ايڪسپائر ٿي ويا هئا. ڪيڏو بي سگهو ٿي پيو هئس. هڪ ئي وارڊ جي هڪ ئي اسٽاف روم ۾ ڪم ڪندي الاءِ ڇو؟ توکي اهو سڀ ڪجهه روبرو نه چئي سگهيو هئس، جيڪو توکي چوڻ ٿي چاهيم...........فقط شام ويل موڪل مهل توکي هڪ خط هٿو هٿ ڏنو هيم. حيراني مان پڇيو هيئي “هن ۾ ڇا آهي ؟” وراڻيو هيم “هن ۾ ٻه فائل آهن، هڪ لاهور جي سوزو پارڪ جو ۽ ٻيو حيدرآباد جي لاوارث راڻي باغ جو............................” نه سمجهندڙ انداز ۾ اکين جي ماڻڪين کي ڇڪي ۽ وري ڍرو ڪيو هيئي، مان ڪنڌ نمائي خاموش خاموش ڍرن قدمن سان هليو ويو هئس.
ٻئي ڏينهن صبح ويلي اسٽاف روم ۾ اڪيلا اڪيلا چانهه پيئندي، هٻڪي هٻڪي ڳالهه کي ڇيڙيو هيئي...................“ ڪڏهن ڪڏهن انسان چاهيندو آهي ته وڏو ٻڌ ڏيئي اوچن ديوارن تان هڪ ئي ڌڪ ۾ ٽپي وڃجي..............وشال سمنڊ جون قاتل لهرون لتاڙي ٻي پار هليو وڃجي.............ڪڏهن ڪڏهن دل چوندي آهي ته چنڊ کي ڀاڪر ۾ ڀري لازوال ۽ بي مثال محبت جو جهنڊو عرش ۾ ڦڙڪائجي، پر ان کان اڳ ڪي مجبوريون انسان جي پيرن ۾ زنجيرون وجهي ڇڏينديون آهن. جيڪي ابدي هونديون آهن.............انهن مجبورين ۾ مان به جڪڙجي چڪي آهيان، توکي خبر آهي ته پنهنجي پوڙهي ماءُ ۽ پنهنجي ننڍڙي ڀيڻ عروج جو مان فقط واحد ئي سهارو آهيان، جن کي ڪٿي رولڻ جو گمان ئي مون کي گهائي وجهندو آهي.”
ڳالهندي رهي هئينءَ، تنهنجي ڪوپ ۾ پيل چانهه جون آخري سپون ٺرڻ لڳيون هيون ۽ مان فقط ٻڌندو ئي رهيو هئس. “تنهنجي طرفان موڪليل ٻه فائل.............سچ پڇين گهڻي سوچ ۽ ويچار کان پوءِ به مان ڪنهن هڪ تي سگنيچر ڪري ناهيان سگهي..............۽ ڪنهن هڪ تي سگنيچر ڪرڻ مان پنهنجي توهين ٿي سمجهان ۽ ڪٿي توکي به شڪ پيدا ٿي پوندو ته مان پنهنجي نه پر رنگين پارڪن جي آهيان، گلن جي آهيان، آزاد هوائن ۽ فريش ماحول جي آهيان....البته مجبورين جي ڪوڙهه هيٺان دٻيل منهنجو وجود حيدرآباد جي ٿڌين هوائن جي ڀاڳ ۾ ناهي،” تنهنجي ڳالهه جي ختم ٿيڻ تي هڪ وڏو ڇرڪ ڀريو هيم. ڪوپ ۾ رهجي ويل چانهه جون آخري چسڪيون اندر ۾ اوتي نه سگهيو هئس. ڪوپ ساسر تي رکي ڇڏيو هيم. مون کي مطمئن ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هيئي. مطمئن نه ڪيو هيئي، ڄڻ ته سڌو سنئون سيني تي نائيف بورڊ گيم کيڏي هيئي، پنهنجا سمورا لڙڪ پنهنجا سمورا ڏک ڄڻ ته ورلڊ ڪپ جي ميدان ۾ مون کي هزارين تماشاين جي سامهون ڪنهن ڪپ جيان ڏنا هيئي. ڪيڏي سادي سودي ڇوڪريءَ ٿي پئي هئينءَ ان مهل تون چپ چاپ ۾ سوزو پارڪ جي مٿان سائن ڪري فائل رجسٽرڊ ڪري لاهور جي ٽرين ۾ هلي وڃين ها ۽ پوءِ ڪاوڙ ۾ مان تنهنجو موڪليل سوزو پارڪ وارو فائل ڦاڙي ٽڪر ٽڪر ڪري هوائن ۾ اڏائي ڇڏيان ها ۽ توکي سمجهي ڇڏيان ها هڪ ڪوڙي، فريبي ۽ دغاباز ڇوڪريءَ، پر تو چالاڪي جو مظاهرو ڪري مون کان اهو حق به کسي ورتو هو . بي خودي ۾ سامهون ٽيبل تي پيل پيڊ تي ڪاري بال پوائنٽ سان ليڪا ڪڍڻ لڳو هيس، “ڏک ٿيو اٿئي نه........................؟” پڇيو هيئي.
“ها............جڏهن به ڪي انساني ناتا لانگ بوٽن جي هيٺان چيڀاٽيا ويندا آهن يا ڪومل لفظن سان چٿيا ويندا آهن، تڏهن ڏک ٿيندو اٿم. “
“انگريزي جو کوکلو لفظ ورجائڻ نٿي چاهيان، مون کي ان لفظ جي مفهوم کان بوءَ ٿي اچي، باقي تون ۽ مان ابدي جدا ناهيون. اسان عارضي وڇوڙي جي وهڪري ۾ لڙهي ويا آهيون. ”
“ابدي جدا ڪير ٿيو آهي ڪنهن کان؟ ڳالهه عارضي وڇوڙي جي آهي. جنهن جي لمحي لمحي ۾ ابدي وڇوڙي جو ڀيانڪ خواب اکين ۾ چڀندو رهندو آهي.”
“مون کان وسري نه سگهندين..............” اندر ڀرجي آيو هيئي، روئي پئي هئينءَ، ڳوڙها تنهنجي اکين مان ٽمڻ لڳا هئا، پر هڪدم ئي ٽشو ۾ جذب ڪري ورتا هيئي. انهي لاءِ ته هو اسٽاف روم هو. ڪا پارڪ نه هئي، ڪو روڊ جو فٽ پاٿ، ڪنهن گهميل رات جو ڪو چوري ڪيل اداس پهر نه هو ، نه ته شايد تنهنجا لڙڪ لامحدود ٿي وڃن ها ۽ منهنجي دل جي تاريخ ٿي وڃن ها..جانان جيڪڏهن تون حيدرآباد جي لاوارث راڻي باغ جي فائل تي سگنيچر ڪرڻ کان ڪيٻائي وئي هئينءَ پر مون ته ڪڏهن ڪيٻائڻ سکيو ئي نه هو. مان هڪ ڀيرو ڇا...........سئو ڀيرا لاهور جي سوزو پارڪ تي سائن ڪري ڇڏيان ها پر جيڪڏهن سنڌ ڌرتي کي پنهنجي ماءُ تسليم نه ڪيان ها، جيئن تو پنهنجي پوڙهي ماءُ کي ڇڏڻ نٿي چاهيو ، تهڙي ريت مون به پنهنجي امر ماءُ کي وسارڻ نٿي چاهيو.
انهن ئي ڪجهه ڏينهن ۾ مان ڪيڏو اداس اداس رهڻ لڳو هيس. جنهن جو اندازو خود توکي به ٿي چڪو هو. پراڻي پينٽ شرٽ، شيوَ وڌيل، اڪثر ڊيوٽي تان غائب رهڻ، خاص ڪري ٻيا اسٽاف وارا مون کان اهو پڇندا هئا ته ساحل توکي هي ڇا ٿي ويو آهي؟ ساڳي ئي پئنٽ شرٽ، وڌيل شيوَ ۽ تنهنجن ڳاڙهين اکين جا اجڙيل منظر ڇا ٿا ظاهر ڪن؟ ۽ مان هميشه اغوا ڪيل مرڪ چپن تي آڻي کين ڪونه ڪو مزاحيا جواب ڏيئي ڇڏيندو هئس. اڪثر ڊيوٽي تان غائب رهڻ سبب ڊاڪٽرن جون جٺيون به سٺيون هيم ۽ پوءِ سچ پڇين مون اسپتال ڇڏڻ جو پڪو پهه ڪري ڇڏيو.آّخري ڏهاڙي توکي الوداع ڪرڻ لاءِ اسپتال جي مين گيٽ تي وڃي بيٺو هيس پر تو اچڻ سان ئي ڌيمي ۽ ٻڏل آواز ۾ ڳالهايو هو.............! ٽرين تائين ڇڏڻ نه هلندين؟
“موٽ ۾ ڪهڙيون مُرڪون کڻي ايندس؟ اهي ئي ساڳيا لڙڪن جا ٻُڪ، محروميون، اداسي ۽ بدبخت ڀاڳ جون لامحدود طنزون..........تنهن ڪري مان توکي هتي ئي خالي هٿ لوڏي الوداع ٿو ڪري ڇڏيان.............”
“نه توکي ٽرين تائين هلڻو پوندو؟” نه چاهيندي به تنهنجي خواهش کي مان ڏيندي مان توسان گڏ ريلوي پليٽ فارم تائين گڏجي آيو هئس. ٽرين اڃا چند منٽ ليٽ هئي، تنهن ڪري تون ۽ مان ويٽنگ هال ۾ ٺهيل سيمنٽ جي بئنچ تي اچي ويٺا هئاسين. سمجهائيندي چيو هيئي “پاڻ کي برباد ڪرڻ جو قسم کنيو اٿئي.....................؟”
“نه................” مختصر وراڻيو هيم.
“پوءِ هي حال......”
“تنهنجي وڇوڙي جي سوڳ جو نتيجو آهي...............”
“۽ سوڳ وڌ ۾ وڌ ٽن ڏينهن تائين ملهايو ويندو آهي.”
“ها................پر اهو مري ويل ماڻهو لاءِ، زندهه رهجي ويل انسان لاءِ سڄي زندگي سوڳ ٿي ويندي آهي.”
“چريائي واريون ڳالهيون نه ڪر، تون ۽ مان جدا ٿورئي آهيون، تون ۽ مان ته هڪ آهيون. زندگي جي لمحي لمحي ۾ اسان کي پنهنجي پيار جي خوشبوءِ محسوس ٿيندي رهندي. اسان هميشه هڪ ٻئي کي هڏڪين جي ڇڪ ۾ ساريندا رهنداسون.” ڏٺو هيم تنهنجي اکين ۾ لڙڪن جو لڙهيون لڙڪڻ لڳيون هيون، خاموش ٿي ويو هئس. يڪو خاموش........ ايستائين جو ٽرين پليٽ فارم تي اچي بيٺي هئي. توکي بيگ کڻائي ٽرين ڏانهن وڌيو هئس. تنهنجي سيٽ به مون بُڪ ڪئي هئي. تنهنجو بيگ به برٿ تي مون رکيو هو ۽ تون فقط سيٽ تي اچي ويٺي هئينءَ. مان ٽرين مان لهي تنهنجي سائيڊ واري دري کان اچي بيٺو هئس. ڪي پل ائين ئي هڪٻئي کي آلين اکين سان تڪيندا رهيا هئاسين ۽ پوءِ ٽرين جي سيٽي وڳي هئي. ڄڻ ته ائٽم بم منهنجي دل جي اونهائي ۾ پنجاهين فوٽ تي ڌماڪو ڪيو هو ۽ دل جي چاغي پهاڙي باهه باهه ٿي پئي هئي....... ٽرين آهستي آهستي هلڻ لڳي هئي. تنهنجا لُڙڪن مان آلا ٿيل هٿ آهستي آهستي اُڀا ٿيا هئا ۽ منهنجا خالي هٿ توکي الوادع ڪرڻ لاءِ لُڏي پيا هئا....”
چانهه پيئندي ان سوچ ۾ ٻڏي ويو هئس ته توکان اُڌاري ورتل رات ڪٿي گذارجي. ڊفينس فيملي پارڪ، لاوارث راڻي باغ، ڪنهن چائنيز هوٽل جي ايئرڪنڊيشن روم، روڊ تي رلندي يا فوٽ پاٿ تي ڊوڙندي گذاري ڇڏجي ، پر تو وچ ۾ ڳالهائي منهنجي سوچ ۾ دخل اندازي ڏيئي ڇڏي هئي. ڳالهايو هيئي “ پنهنجو فليٽ اڃا نه بدلايو اٿئي؟”
“مان پاڻ به اڃا بدلجي ناهيان سگهيو........... اُهي ئي ساڳيون سوچون.........ساڳيا خيال....ساڳي زندگي، ساڳيا درد ۽ هونءَ به هن فليٽ کي مان بدلائڻ به نٿو چاهيان. هن فليٽ جي ڪنڊ ڪنڊ ۾ تنهنجون يادون آهن. تنهنجن ٻانهن ۾ گهاريل راتين جي حسين پلن جا عڪس آهن، تنهنجن ٽهڪن، تنهنجي مرڪ جي خوشبوءِ آهي. تنهنجو ڪنڌ گهڙي پل لاءِ جهڪي پيو هو. محسوس ڪيو هيم تون ماضي جي مونجهاري ۾ ڦاسي پئي هئينءَ، گڏ گهاريل هڪ هڪ رومانٽڪ سين تنهنجي ذهن جي اسڪرين تي گهمڻ لڳو هو. تنهنجي اهڙي ڪيفيت ڏسي ڳالهايو هيم. “اٿ ته ٻاهر هلون.”
“ ٻاهر ڇا هوندو ؟” خالي ڪوپ شيشي جي پليٽ تي رکندي پڇيو هيئي.
“ٻاهر سڀ ڪجهه هوندو.............قاسم آباد جا سنڌي ۽ سادڙا ماڻهو، گهٽين ۾ کيڏندڙ ٻار ڄامشوري کان موٽي خوشبوءِ آڻيندڙ هوائون ۽ سرمئي شام جا ڪومل پل هوندا........اچ ٻاهر هلون.”
پوءِ ٻئي اٿيا هئاسين. فليٽ بند ڪري هيٺ لهي آيا هئاسين. گهٽي ۾ کيڏندڙ ٻارن جي وچ مان لنگهي روڊ تي هلي چڙهيا هئاسين. روڊ تي ٽرئفڪ جي اچ وڃ جو هلڪو گوڙ، ڄامشورو کان موٽندڙ هوائن جا لذيذ جهٽڪا، پاڻ ٻئي فوٽ پاٿ تي هلندا رهياسين. فوٽ پاٿ تي هلڻ دوران پنهنجين ڳالهين جو مرڪز حيدرآباد هو. حيدرآباد جي شامن، هوائن، روشنين ۽ گهميل راتين جي اداس پهرن جي باري ۾ نه ڄاڻ ڪهڙيون ڪهڙيون ڳالهيون ٿيون هيون. ...... ۽ ڳالهين ئي ڳالهين ۾ نه ڄاڻ ڪٿان ڪٿان کان ٿيندا راڻي باغ هلي نڪتا هئاسين. راڻي باغ جو گيٽ ٽپندي توکي چيو هيم. “هي اٿئي حيدرآباد جو اهو لاوراث راڻي باغ...............جنهن جي فائل تي سگنيچر ڪرڻ کان تون ڪيٻائي وئي هئينءَ” ڳالهه جو موضوع بدلائيندي چيو هيئي. “ تون اڪثر راڻي باغ کي لاوراث ڇو ٿو چئين؟ جڏهن ته راڻي باغ لاوراث ڪونهي. راڻي باغ جا وارث کوڙ آهن. هي جانور ، هي نظارا، هي چنبيلي جهڙا ٻارڙا، هي سڀ رنگين جوڙا، تون ۽ مان به هن باغ جا وارث آهيون.
“هن باغ جو ڪوبه وارث ناهي. هاڻ هن جو هر نظارو اُجڙي رهيو آهي، پڃرن ۾ قيد پکي ۽ جانور اُڃ ۽ بُک وگهي مري رهيا آهن، وڻ سُڪي رهيا آهن، پارڪون ويران ٿيڻ لڳيون آهن. جيڪڏهن هتي ڪي رنگين جوڙا اچن ٿا ته هو صرف نه گذرندڙ وقت کي انجواءِ ۾ تبديل ڪرڻ لاءِ ايندا آهن، ڪوئي ڪنهن کي ڳولڻ ڪوئي ڪنهن کي وڃائڻ ايندو آهي. ڪوئي ڪنهن سُڪل وڻ کي پٺا ڏيئي ماضي جي سندر وقت جون حسين يادون دهرائڻ ايندو آهي پر باغ جي اجڙڻ، سڪي ويل وڻن ۽ مري ويل جانورن ۽ پکين تي ڪو به تحقيق ڪرڻ نه ايندو آهي.”
ٻئي هلندا پارڪ ۾ هڪ وڻ هيٺان هلي ويٺا هئاسين، راڻي باغ تي ڳالهائڻ دوران منهنجي ذهن ۾ لاهور جي مختلف پارڪن متعلق ڪيئي خيال آيا.........توکان پڇيو هيم “لاهور جو سوزو پارڪ ڪيئن آهي؟”
“ڏاڍو زبردست.”
“گهڻو ڪري روزانو ويندي هوندينءَ”
“نه........ توکان پوءِ وڃڻ ڇڏي ڏنو اٿم.”
“پوءِ جِهلو پارڪ ضرور ويندي هوندينءَ”
“نه.”
“پوءِ پڪ چڙيا گهر ضرور ويندي هوندينءَ.”
“نه مان چڙيا گهر به نه ويندي آهيان، دل جڏهن به گهڻو اداس هوندي آهي، تڏهن مان گهر جي ڇت تي چڙهي پروين شاڪر جا اداس شعر پڙهندي آهيان يا گلين ۾ کيڏندڙ ميرن ٻارن کي ويهي ڏسندي آهيان، لاهور جي پارڪن جي ذڪر تي مون کي اهي سموريون اداس شامون ياد اچڻ لڳيون هيون، جيڪي مون توسان گڏ لاهور جي مختلف پارڪن ۽ واگها تي گذاريون هيون. ٻه سال اڳ حيدرآباد اسپتال ۾ فري ٽائيم دوران جڏهن به لاهور جي مختلف پارڪن جو ذڪر ٿيندو هو، تڏهن تون چوندي هُئين تون اچ اسان ٻيهر لاهور جي هر هڪ پارڪ کي پنهنجي زندگي جون ڪي اداس شامون ارپينداسين................چڙيا گهر جي ٽڪري تي چڙهي هڪ ٻئي جي اکين ۾ رُلي پيار جون نه کٽندڙ ڳالهيون ڪنداسين ۽ واگها تي انڊين عورتن جو پاڪستاني ماڻهن لاءِ تڙپ جو اظهار ڏسنداسين.”
پر اڄ جڏهن لاهور جي مختلف پارڪن جو ذڪر ٿيو، تڏهن تنهنجو ڪنڌ ٻاجهر جي ٽٽل سنگ جيان نمي پيو هو. ڀانيو هيم تنهنجن سمورن رنگين انويٽيشن ڪارڊن جي ڊيٽ ايڪسپائر ٿي وئي هئي . ڄڻ ته تنهنجا هٿ خالي هئا.......... ۽ مون به ان موضوع کي ورجائڻ نٿي چاهيو، تنهن ڪري اتان اُٿي پارڪ جي مختلف نظارن ڏانهن هليا ويا هئاسين.
شام جو ننڍاکڙو سج ڄامشوري جي ٽڪرين جي هنج ۾ ڊهي پيو هو. هلڪي هلڪي رات ڦهلجڻ لڳي هئي. سڀ رنگين جوڙا سج پڄاڻا ڦهلجندڙ رات جي نرم جهونڪن ۾ وڌيڪ انجواءِ ڪرڻ لڳا هئا. باغ ۾ ٽهڪ هئا، خوشبوءِ هئي، مرڪون هيون ۽ شايد ڪٿي ڪي لڙڪ به هئا. تون ۽ مان به باغ جو چپو چپو گهمياسين. آخر ۾ جهولن وٽ ڪولڊ ڪارنر تان ٻه آئسڪريم وٺي آيو هئس ۽ پوءِ آئسڪريم کائيندا کائيندا باغ کان ٻاهر هليا آيا هئاسون. رات جو ٿڌو ڇانورو ۽ ڇانوري سان گڏيل رنگين روشنيون، ٿڌي سڙڪ جا فوٽ پاٿ، واڌو واهه جا ڪپ................ڊفينس روڊ،ڊفينس پارڪ ۽ پوءِ اسٽيٽ بئنڪ وٽان ٿيندا صدر ڏانهن هليا ويا هئاسون ، صدر ۾ آئسڪريم ۽ فالودا جي دڪان اندر گهڙي ويا هئاسين. هڪ ئي ٽيبل تي آمهون سامهون ويهندي توکان پڇيو هيم “آئسڪريم ته هينئر ئي کاڌي اٿئون، باقي هتي جا فالودا ۽ چانهه ڏاڍي زبردست ملندي آهي، ٻڌاٰءِ ڇا گهرايون؟”
“فالودا کائينداسين.” ويٽر کي ٻه فالودا آڻڻ جو چئي توڏانهن نهاريو هيم. تنهنجي چپن تي هلڪي مرڪ هئي.
“مون کان پوءِ زندگي جو ڪو اهم فيصلو ڪري سگهي آهين يا نه................؟” توکان پڇيو هيم.
“ها....................”
“اهو خوشنصيب ڪير آهي؟”
“پنهنجي ئي برادري جو هڪ ڇوڪرو آهي، هينئر ايم اي سوشيالاجي ۾ فائنل ڪري رهيو آهي.
“ڏاڍو سٺو..............” نه چاهيندي به توکي مطمئن ڪرڻ لاءِ زبردستي جملو اُڪلايو هئم. تو سمجهيو هو ته مان توسان مطمئن ٿي ويو آهيان. تو پڄاڻا تنهنجي فيصلي سان اتفاف ٿي ويو آهي پر ائين نه هو، اندر خالي رهيو ۽ روح کي ڄڻ ته ڏينڀوءَ ڏنگي ويا هئا. اوچتو ويٽر ٻه فالودا سامهون ٽيبل تي اچي رکيا هئا. ٻنهي فالودن جي گلاسن ۾ پيل آئسڪريم ۽ فالودن کي گلاسن ۾ پيل پلاسٽڪ جي نالي سان کائيندي ڏاڍو مزو اچي رهيو هو. گهڙي پل کان پوءِ فالودا کائڻ دوران تو وچ مان مون کان پڇي ورتو هو.
“۽ تو شادي ڪئي.........؟”
“نه..........”
”ڇو................؟ پنهجي طرفان نه پڇڻ جهڙو سوال پڇي ورتو هيئي. اهو پڇڻ جو تو وٽ ڪو به حق ڪو به جواز نه هو، پوءِ به تنهنجو پڇڻ “ڇو..............؟” جي توکي ڏکيو نه لڳو هو ته موٽ ۾ اهڙو ئي جواب ڏيڻ مون کي به ڏکيو نه لڳو هو. موٽ ۾ وراڻيو هيم “مون کي تو جهڙي ڪا ڇوڪريءَ نه ملي آهي، جنهن سان مان تنهنجون سموريون يادون دهرائي سگهان ها..........” منهنجي پيشاني ۽ ڪلم ڏانهن ڏسندي چيو هيئي ، “ تنهنجا وار هاڻي اڇا ٿيندا ٿا وڃن................” اڃان ڪيستائين مون جهڙي ڇوڪريءَ جو انتظار ڪندين......؟”
“انتظار جون ڪي به حدون مقرر ٿيل ناهن هونديون................انتظار منهنجي نه پر مان انتظار جي وس آهيان، انتظار جڏهن به ٿڪو ته منهنجي هنج ۾ آرامي ٿي پوندو.”
“تون ڊائلاگ باز ڪري منهنجي هر ڳالهه کي نندي ڇڏيندو آهين. مان توکي هاڻ ڪجهه به نٿي چئي سگهان.”
“توکي ڪجهه چوڻ جو ڪو حق به ناهي............... سڀ حق توئي ته کسيا آهن.” منهنجي جملي جي اُڇل تي تون ڇرڪي پئي هئينءَ. وات ۾ پيل فالوده واري نلي ڪڍي نظرون جهڪائي ڇڏيون هيئي پر مون به ڪوبه بحث مباحثو ڪا به تحقيق ڪرڻ نٿي چاهي. فالوده کائي ڪائونٽر تي بل ڏيئي ٻاهر هليا آياسين. ٻيهر روڊن تي رلندي، صدر جي گلين جي ڇڙواڳ هوائن جا جهونڪا جهٽيندا، سڌو پارس سينيما کان هلي نڪتا هئاسين. سينيما بلڊنگ جي ٻاهرين گيٽ تي پاڪستاني فلم جو هڪ وڏو خونخوار بورڊ لڳو پيو هو، بورڊ ڏانهن ڏسي توکان پڇيو هيم. “فلم ڏسندينءَ؟”
“تنهنجي مرضي................” مون کي منهنجي مرضي تي ڇڏيو هيئي. منهنجي مرضي اها بلڪل ئي نه هئي ته هڪ اونداهي پنڊال جي گهٽ ٻوسٽ واري ماحول ۾ خاموش ويهي اڄوڪي رات جا اهي ٻه ٽي عظيم ڪلاڪ وڃائي ڇڏجن، منهنجي مرضي هئي ته اڄوڪي رات حيدرآباد جي گهٽي گهٽي ۾ رلجي، بي درد روحن جيان گلي گلي ۾ ڊوڙجي ۽ توکان اُڌاري ورتل اڄوڪي رات کي تاريخ بڻائي ڇڏجي. سو موٽ ۾ ائين ئي ڪيو هئوسين. حيدرآباد جي گهٽي گھٽي، گلي گلي ۾ رليا هئاسين، آخر ۾ توکي ريشم گلي ۾ شاپنگ ڪرائڻ لاءِ وٺي هليو هئس پر تون ضد ٻڌي بيٺي هئينءَ ته مون کي ڪنهن به شيءَ جي ضرورت ناهي.”
ڄاتو هيم تون گهٻرائجي وئي هئينءَ، توکي ڪجهه نه ڪجهه وٺي ڏيڻ وارو منهنجو اٽل فيصلو توتي قابض ٿي وڃڻ لاءِ جتن ڪرڻ لڳو هو. “ ٻيو نه ته حيدرآباد جون چوڙيون مشهور آهن، سي ته ڀلا وٺ...............” ڀڳل من سان اڻپورو رايو ڏيکاريو هيئي ته مان توکي هڪ چوڙي جي دڪان تي گهلي آيو هئس. توکي رنگين چوڙيون وٺي ڏنيون هيم. آخر ۾ هڪڙي ٻي به خواهش هئي ته توکي ڪنهن فارين ڪنٽريز جو ڪو سٺو پرفيوم وٺي ڏيان پر الاءِ ڇو تو وڌيڪ خريداري کان ٺهه پهه انڪار ڪري ڇڏيو هو. منهنجو ضد تهنجي هوڏ اڳيان بي معنيٰ ٿي پيو هو . ريشم گلي مان واپس آيا هئاسين. ٻاهر روڊ تي ٽرئفڪ جي گوڙ گهمسان ۾ منهنجو مٿو چڪرائجڻ لڳو هو. مان اڪثر اهڙي گوڙ گهمسان ۾ ڪنن تي هٿ ڏيئي ڀڄندو آهيان. تنهن ڪري اتان به کسڪي هليا هئاسين. گاڏي کاتي ۾ سوچيو هئم ته هاڻ ڪنهن سٺي هوٽل تي ماني کائجي پر تنهنجي چوڻ مطابق ته “ايتري ڪا خاص بک ڪانهي، ڪنهن ريڙهي تان چڪن تڪا يا ڪباب ئي کائي ٿا وٺون.” تنهنجي خواهش مطابق ڀرسان ئي بيٺل هڪ پوڙهي بابا جي ريڙهي ڏانهن وڌي هليا هئاسين. جيڪو چڪن تڪا ۽ ڪباب تيار ڪري رهيو هو. چڪن تڪا ۽ ڪباب کائي پاڻ پوءِ رڪشا ذريعي قاسم آباد پنهنجي فليٽ تي هلي نڪتا هئاسين. ڪمري جو در کوليو هئم. سامهون ديوار تي لڳل وال ڪلاڪ رات جا ٻارنهن ٻڌائي رهيو هو. تون ڏاڍي ٿڪي پئي هئين. ڪمري اندر داخل ٿيندي تو پرس جو بيلٽ ڪلهي مان ڪڍي ڪارپيٽ ٿيل فرش تي ليٽي پيئي هئينءَ. مان به پنهنجن پيرن جا جوراب لاهڻ لڳو هئس. مون جوراب لاهي بوٽ اسٽينڊ ڏانهن اُڇليا هئا ۽ پوءِ تنهنجي ڀر ۾ ليٽي پيو هئس. ڪي گهڙيون ٽيبل ليمپ جي زرد روشني ۾ چمڪندڙ تنهنجي اکين ۾ نهاريندو رهيو هئس ۽ پوءِ منهنجو هڪ هٿ ڪمري جي ڪنڊ ۾ ويجهو ئي پيل ٽيبل ليمپ جي بٽڻ ڏانهن وڌي ويو هو....................
ڪمري ۾ گهٻ اونداهه، تنهنجي ساهن جي ڇڪ ڇڪي وئي. مون کي ٻن سالن پڄاڻا تنهنجي آتو روح منهنجو ماندو من هڪ ٻئي کي سڪ جي وقت جون ميارون ڏيڻ لڳا. خوشبوءِ جهڙي تنهنجي گفتگو ، منهنجا ڀاڪر تنهنجي ٻانهن جون ولڙيون.............
پر ڪنهن ڪنهن لمحي انهن سمورن عارضي رنگن جو فضا ۾ وکرڻ جو خيال.... تنهنجي بدن جي خوشبوءِ جو هوا ۾ تحليل ٿيڻ جو خوف سموري لُطف کي بي مزي ڪرڻ لڳو هو. پر پوءِ به چاهتن جا گل ٽڙندا رهيا. چنڊ لڙندو رهيو، رات هوريان هوريان ويندي رهي، ڪنهن لمحي اوچتو ڇرڪ ڀري چيو هيئي “ساحل ليمپ ٻار......................” تنهنجن ٻانهن کان ڌار ٿي، مون ٻانهن ڊگهيڙي ٽيبل ليمپ ٻاري هئي. ٽيبل ليمپ جي زرد روشني سڄي ڪمري ۾ ڦهلجي وئي هئي. تنهنجون ۽ منهنجون گڏيل نظرون وال ڪلاڪ ڏانهن کڄي ويون هيون، سوا چار ٿي رهيا هئا.............
ڀڙڪو کائي اٿي هئينءِ “ساحل مون کي پنج بجي واري گاڏي ۾ وڃڻو آهي ” تنهن لمحي دل چاهيو هو مان رات جو ڪارو ڪفن ڦاڙي سج کي تلوار سان شهيد ڪري ڇڏيان. وقت جا ڪانٽا بيهي وڃن، نه ڏينهن ٿئي، نه رات کٽي پر ائين ممڪن نه هو. مان ڪوئي ديوَ، ڪوئي آسماني فرشتو نه هئس. مان آدم هئس ۽ منهنجا هٿ خالي هئا. توکي روڪڻ لاءِ من ماندو ٿي پيو هو پر روڪڻ لاءِ مون وٽ ڪو به جواز نه هو. تنهنجي خواهش مطابق توکي ان سمي پنهنجي پراڻي موٽر تي کڻي ريلوي پليٽ فارم تي پهتو هئس. فليٽ کان ريلوي پليٽ فارم تائين نه تو ڳالهايو هو ۽ نه وري مون اها همت ساري هئي. ڳالهائڻ لاءِ باقي رهيو به ڇا هو. سڀ ڪجهه ئي ته تنهنجو وڇوڙو ڳيهي ويوهو. گاڏي کي اڃا ڪجهه ليٽ هئي، تنهن ڪري تون ۽ مان ويٽنگ هال ۾ ٺهيل سيمنيٽ جي بئنچ تي اچي ويٺا هئاسين. تنهنجو ننڍڙو بيگ پاڻ ٻنهي جي وچ ۾ پيو هو ۽ پرس جو بيلٽ تنهنجي ڪلهي ۾ پيل هو. تو پرس جي زپ کولي هٿ ۾ پيل ٽڪيٽ پرس ۾ رکيو هو ۽ زپ وري بند ڪري ڇڏي هيئي..................... مون ڏانهن ڏٺو هيئي اڻڀا وار چپن تي صدين جي پياس برقرار................اکين جي واري دڙن ۾ التجائن جا نوان اُڀرندڙ ڪونڀٽ....................... گهڻو ڪجهه چوڻ چاهيندي به چئي نه سگهي هئينءَ. شايد توکي خدشو هو ته مان ٻيهر ڊائلاگ بازي ۾ مبتلا ٿي، تنهنجي هر ڏُکي ڳالهه کي نندي ڇڏيندس، پر ان وقت مون ۾ تنهنجي ڪنهن به لفظ کي نندڻ جو حوصلو نه هو. تون چري ٿي وئينءَ. توکي ته ڳالهائڻ جا کوڙ حق هئا پر تو به پنهنجا چپ سبي ڇڏيا هئا.فقط ٻه چار گونگا ڳوڙها تنهنجن اکين جي ڪنارن تي اٽڪي بيهي رهيا هئا. توکي ٻڌائڻ بغير ئي مان اُٿيو هئس ۽ ويجهو ئي پليٽ فارم تي هڪ ڪئبين ڏانهن اچي نڪتو هئس، جنهن تي مسافرن جي ضرورت جون تقريبن سموريون شيون پيل هيون. مان اتان کان ٽشوز جو دٻو وٺي آيو هئس، جيڪو توکي اچي ڏنو هيم.
“هي ڇا آهي..............؟ ” اکيون مٿي کڻي پڇيو هيئي.
“تنهنجن سمورن لڙڪن کي دفن ڪرڻ جي قبر...............” نه چاهيندي به ٽشو جو دٻو وٺي هنج ۾ رکيو هيئي. اوچتو ٽرين جي سيٽي وڳي هئي. پليٽ فارم جي ويٽنگ هال ۾ ويٺل سمورن مسافرن ۾ چرپر پيدا ٿيڻ لڳي هئي. اندر کامي پيو هيم. لڇندي تنهنجو بيگ کنيو هيم. ٽرين آهستي آهستي اچي بيٺي هئي. ڪيئي مسافر لهڻ چڙهڻ لڳا هئا پر لهڻ وارن کان چڙهڻ وارن جي شرح وڌيڪ هئي. هن ڀيري توکان اڳ ٽرين جي دٻي ۾ نه چڙهيو هئس، توکي بيگ ڏيئي مان سائيڊ دري کان ئي بيٺو رهيس. تون ان ڏينهن به سائيڊ واري سيٽ تي اچي ويٺي هئينءَ. پنهنجا موتي جهڙا لڙڪ ٽشو ۾ جذب ڪندي ڳالهايو هيئي “منهنجي هڪڙي خواهش به هئي ته پنهنجو ڪنڌ تنهنجي ڪلهي تي لاڙي ڪيئي ڳوڙها ڳاڙيان پر جرئت نه ساري سگهيس. هاڻي تنهنجي ڏنل ٽشوز ۾ حيدرآباد کان لاهور تائين جذب ڪيل پنهنجا سمورا ڳوڙها توکي ٽي سي ايس پوسٽ ڪري ڇڏيندس.”
“توتي ڪا به ميار ناهي، مان ازل کان اُڌارين ۽ خيراتي راتين جو سوداگر رهيو آهيان، ٻه سال اڳ به توکان اڌاريون ورتل ست سئو ويهه راتيون توکي واپس ڏيئي ڇڏيم ۽ اڄوڪي اُڌاري رات به توکي ائين ئي واپس ٿو ڪري ڇڏيان.” ڪنڌ خم ۾ هڻي ڇڏيو هيئي. پليٽ فارم کي ويجهو ئي ڪجهه مسجدن مان فجر جي اذان اچڻ لڳي هئي. رات جي ختم ٿيڻ ۽ ٿيندڙ صبح جي شاهدي ڏيندڙ آڪاش ڏانهن چاهيندي به نهاري نه سگهي هئينءَ. اوچتو ٽرين جي سيٽي وڳي هئي. وجود چوويهه جنوري جي صبح جيان ڌڏي پيو هيئي. ٽرين آهستي آهستي چري هئي.آهستي آهستي ڪنڌ مٿي کڻي ڏٺو هيئي، مان توکي آلين اکين سان الوداع ڪري رهيو هئس.