(3)
ٿڌي پاڻيءَ سان وهنجي، ڪپڙا بدلائي، آئيني اڳيان اچي بيٺو هئس. توکي قائل ڪرڻ لاءِ آئيني ڪا خاص خوبيءَ جي چغلي ڪون هنئي.وارن کي ڦڻي ڏيئي ٻاهر نڪري آيس. بابا گڏهه گاڏيءَ جي ٽٽل ڪاٺيءَ کي رسيءَ سان ٻڌي رهيو هو.
گهران نڪري سڌو تنهنجي گهر ڏانهن هلڻ لڳس. بهار جو صبح ڌرتيءَ تي ليٽي رهيو هو. ايڪڙ ٻيڪڙ رڪشن جا هارن، شھري زندگي سجاڳ ٿيڻ جو سگنيچر ٽيُون پيش ڪري رهيا هئا. تنهنجي گهر تائين چاليهن منٽن جو پنڌ، پيادل هلڻ ان ڪري مجبوري بڻيو جو کيسي ۾ رڪشو ڪرائي تي کڻڻ جيترا پئسا ڪونہ هئا.
هڪ سوڙھي گليءَ مان گذرندي،کليل در منجهان هڪ گهر جي اڱڻ تي جوان ڇوڪريءَ جي نفيس هٿن ۾ جهليل ڪوپ ڏسي،چانهه جي طلب هيڪاندي وڌي ويئي هئي.ڇو ته جلد گهران نڪرڻ سبب صبح واري چانهه پيئي نہ سگهيو هئس.هڪ بنگلي ڀرسان خالي پلاٽ ۾ ٻھاريءَ جو ڪچرو اڇلائيندڙ نوڪرياڻي عورت، اڇلايل ڪچري ۾ ڪنڊوم ڏسي پنهنجي ساءِ مرڪي رهي هئي. مون سان نظر ملي هئس ته شرمائي واپس گيٽ ڏانهن مُڙي هئي.
تنهنجي گهر جي اڳيان پهچي آسپاس ڏٺو هئم.ان ئي لمحي تنهنجي گهر جي دروازي جو هڪ تاڪ کليو هو،چنڊ جهڙي چهري سان جهاتي پاتي هُيئي.مون کي سامهون ڏسي ڇرڪي پوئتي هٽي ويئي هُئينءَ. بنا ميڪ اپ چهري، ڪالهوڪي پاتل لونَ جي سروٽيل وڳي ۽ وکريل وارن سان بي انتها پُرڪشش لڳي هُيئين.توکي ڳراٽي پائي سمورا ٿڪ لاهڻ جي حسرت، نه ملي سگهيل صبح واري چانهه جي ٻاڙ سان گڏ اندر ئي اندر ۾ لڪائڻي پيئي هُئم! پنهنجون نظرون نظرن سان مليون به هيون پر تنهنجي تڪڙ ۽ درمياني فاصلي سبب منهنجون نگاهون،ان پراسرار نقطي کان اڳتي ٽُٻي هڻي ڪون سگهيون هيون،جتان زندگيءَ کان اڳ زندگيءَ جو ڪوڊ کلڻ لڳندو هو! زمان ۽ مڪان جون ريکائون ڊهي پونديون هيون! ۽ موت تي محبت جي دائمي جيت جو منظر موجود هوندو هو،جتي وصل ۽ جدائيءَ جو فرق وسري ويندو هو!!
چند لمحن بعد ڏھن ٻارنهن سالن جو ڇوڪرو تنهنجي گهر جي در مان ٻاهر نڪري دڪان ڏانهن مُڙيو هو. تڏھن تنهنجي پاڙي جي اڪيلي دڪان ڏانهن ڌيان ويو هئم.گليءَ ۾ ايڪڙ ٻيڪڙ ٻارڙا پاپا ۽ بسڪيٽ وٺڻ لاءِ دڪان ڏانهن وڃي رهيا هئا.گراهڪن جي گهيري سبب دڪاندار جو ڌيان مون تان هٽيل هو.
ٿڪل وکون کڻي دڪان تي پهتو هئس.تنهنجي گهران آيل ڇوڪرو بسڪيٽ وٺي رهيو هو.سندس چهري تي ڪافي قدر تنهنجون اڻوسارون موجود هيون.ڇوڪري سان انوکي انسيت محسوس ٿي هئم. شايد اتر واءَ ۾ هندورو بڻيل ڪينجهر تي پکڙيل تماچيءَ جي ساءُ جيان ڇوڪري مان تنهنجي آسيس آئي هئي. ڇوڪرو بسڪيٽ ۽ ٽافيون وٺي رٻڙي ٿيلهيءَ ۾ وجهي، واپس گهر ڏانهن روانو ٿيو هو. رٻڙي ٿيلهيءَ ۾ بسڪيٽن ۽ ٽافين سان گڏ تو تائين پهچڻ جو منهنجو خواب، ڇوڪري جي ھٿن سان ٻيڪڙيل دروازي جي تاڪن وچان پوپٽ جيان اٽڪي چچرجي پيو هو!
“ڀاءُ ڇا کپي؟!”
دڪاندار جي آواز، جاڳندڙ اکين جي خوابن مان جاڳايو هو. کيسو کوٽي پنجن جو سڪو ڪڍي، صنم سوپاريون وٺي،دڪان اڳيان ٺھيل ٿلهي تي ويهي رهيو هئس.نگاهون چقمق جيان باربار تنهنجي گهر جي لوهي دروازي سان چنبڙي رهيون هيون.
تنهنجي گهر مٿان ٺهيل ٽانڪيءَ تي ويٺل پکي ڀڙڪو کائي اڏاڻُو هو ته نظرون ڇت ڏانهن ويندڙ سيڙھيءَ تي هارجي پيون هيون، جتان تون ڇت تي چڙھي رهي هُئينءَ. کن پل لئه تنهنجو پُٺيرو ئي سهي، هوائي ديدار نصيب ٿيو هئم، کُليل زلفن هوا تي لُڏي تنهنجي ڪڪوريل جوڀن جو سنيهو فلائنگ ڪِس ڪري آڪاش ڏانهن اماڻيو هو ۽ پوءِ ڇت واري ديوار رقيبن جيان پنهنجي وچان اچي ويئي هئي. پر وِڄ- وراڪي جيان سِگهوئي واپس سيلهو هنيو هُيئي.
هن ڀيري لمحن لاءِ ئي سهي،تنهنجي آمهون سامهون ڀرپور ديدار نصيب ٿيو ھو. شايد مونکي به ڏٺو هيئي، جو ساعت کن لاءِ پير ٻيڪڙي بيٺي هُئينءَ ۽ پوءِ ٿر واريءَ جهڙن نيڻن کي اڃايل ۽ دل جي کيتن کي سڪايل ڇڏي، بڊي جي بارش جي اوهيڙي جيئن هلي ويئي هُئين!
“ڀاءُ توهان ڪٿان جا آھيو؟”
دڪاندار ڀرسان ويهندي پڇيو هو.تنهنجي گهر ڏانهن ڏسندڙ اکين ۾،سيڙھيءَ واري ديدار جي جوت جون رهجي ويل آخري چڻنگون به اُجهامي پيون هيون. تلخ سچائين چهنڊڙي هنئي هئي:
“دڪاندار شڪجي پيو آھي!”
دل ئي دل ۾ سوچيو هئم.
مون کي خاموش ڏسي دڪاندار وڌيڪ ڪڙڪ ۽ سخت لهجي ۾ پڇيو هو:
“ڪير ۽ ڪٿان جو آھين؟ ٻُڌائين ڇو نٿو؟”
ڪن مٿان هٿ جو ڇٽ ٺاهي وراڻيم:
“هڪ ڪن سان ڪجهه ٻوڙو آھيان. تو پهرين پڇيو ته صحيح سمجهي نه سگهيس. اصل ۾ منهنجا ساهرا اڳئين محلي ۾ رهندا آھن. رات اتي ترسيل هئس. هاڻي واپس وڃي رهيو آھيان. بخار ڏاڍو پيڙيو آھي، ان ڪري ساهي پٽڻ لاءِ هتي ويهي رهيس.” بروقت رنگين ڪوڙ ٺاهي، دل ئي دل ۾ پاڻ کي شاباش ڏني هئم.
گراهڪ سڏ ڪيو هو ته دڪاندار وڌيڪ ڪجهه پڇڻ بدران کيس شيءِ ڏيڻ لاءِ اُٿيو هو. ان ئي وقت تنهنجي گهر جو گيٽ کليو. پهرين هڪ ڪرڙانٺ ڏاڙھيءَ وارو شخص ٽُو ڊي ڪار ۾ چڙھي ٻاهر نڪتو، جيڪو گهر جو مالڪ لڳي رهيو هو ۽ پوءِ تون اڳاڻُو دڪان تي آيل ڇوڪري سان گڏ موٽر سائيڪل تي چڙھي هڪ طرف رواني ٿي هُئينءَ. وري اک ٽيٽ انداز سان ڏٺو هيئي پر فقط هڪ سيڪنڊ لاءِ، جيئن تارو کڙندو آھي، بس ايئن ئي!!
دڪان جي اڳيان وڌيڪ ويهڻ فضول سمجهيو هئم. ٻيو وري گراهڪن مان فارغ ٿي ايندڙ دڪاندار جي آڏي پُڇا کان بچڻ لاءِ اُٿي ان پاسي هلڻ لڳو هئس، جنهن پاسي توکي کڻي ويندڙ موٽر سائيڪل روانو ٿيو هو.
تنهنجي پاڙي جي گهرن اڳيان گذرندي، عجيب احساسن سرگوشيون ڪيون هيون. ڪن گهرن جي ڀتين تي وروڪيل ولين جي ڳاڙھن گُلن هوا تي لُڏي، تنهنجي چوٽيءَ جي گجري جو هُوبهُو نقل ڪرڻ جي اداڪاري ڪئي هئي! سامهون رڪشا ۾ ويندڙ اڇي ائپران واري عورت جي ٻانهن ۾ پاتل سونهري چوڙيون ڏسي، تصور ئي تصور ۾ اهي تنهنجي ٻانهُن ۾ پارائي محظُوظ ٿيو هئس! ڀرواريءَ گهٽيءَ ۾ ڀونڪندڙ ڪتيءَ جي آواز، خيالن ۾ عارضي رُخنو وڌو هو. ٿورو اڳيان توکي ڊراپ ڪري واپس موٽندڙ ڇوڪرو سامهون آيو هو. بيهي، کيس چِتائي ڏٺو هئم. تنهنجن نقشن واري هڪجهڙائپ، دل جي بدن تي چميون ڏنيون هيون! کيس اکين جي الوپ ٿيڻ تائين ڏسندو ئي رهيو هئس.
اڳتي هلندي، هرهر اوسي پاسي ان مبهم اميد سان ڏٺو هئم ته من ڪٿي تون وري نظر اچي وڃين. پر تون ڪٿي به نظر ڪون آئي هُئينءَ. ڇوڪرو توکي الاءِ ڪٿي لاهي موٽيو هو؟
تو سان ڳالهائڻ جي آرزوءَ جو الاءِ ڪيترا ڀيرا گلو گُهٽي، بي مقصد رستا لتاڙي، منجهند جو گهر موٽيو هئس. امان ڏسندي ئي رڙ ڪئي هئي:
“پٽ صبح سويل چانهه پيئڻ بنا هليو وئين، مونکي به چانهه ڪونه وڻي.”
ميچ واري پاروٿي ڏٽي کي، سويل شروع ٿيڻ جو ڪلر ڪيو هئم.
“پڻھين ڏاڍو خوش ٿيو، چيائين پٽهين اڄ سويل گهران نڪتو آھي. لڳي ٿو ڪنهن ڪم سان لڳو آھي.”
خاموش رهيو هئس. اهڙي خاموشي، جنهن ۾ ڳالهائڻ لاءِ ڪجهه ناهي بچندو. وات مان ڪجهه ڪُڇڻ ۽ اکين مان ڪو لڙڪ هارڻ بنا به درد سان شناسائي ٿي پوندي آھي!
امان منجهند جي ماني کڻي آئي. ماني کائي کٽ تي ليٽي پيس. ڊگهي بريڪ ڊائون کانپوءِ بجلي موٽي هئي. امان بابا واري گڏهه جو همعمر پکو هلايو هو، جنهن جون راڳڻيون ٻُڌي کيس ننڊ ورائي ويندي هئي. ان ڏينهن به هوءَ جلد کونگهرا هڻڻ لڳي. وڏي ادي امينا ۽ لالان ڀر واري ڪمري ۾ مشينون هلائي ڪپڙا سبي رهيون هيون.
امان جي ڀرواري کٽ تي پاسا ورائيندي، ٻوٽيل اکين سان، توسان ڳالهائڻ جي اٽڪلن تي سوچڻ لڳس: ايستائين ته ٺيڪ ٿيو هو، جو تنهنجي گهر تائين پهتو هئس. تو به مونکي ڏٺو هو ۽ منهنجي نيت جو خلل به محسوس ڪيو هو. پر اهو ضروري به هو به تو وٽ مون لاءِ مثبت جذبات موجود هجن. اهو به ضروري نه هو نه جنهن محبت جا ڪاڪ محل، آءٌ لتاڙڻ لڳو هئس. اتي ڪنهن ناتر جهڙي ڪردار توسان به کِلي ڪو کيٽو ڪيو هجي!
تنهنجي گهر اڳيان غير ضروري بيهڻ مناسب ڪون هو. ويتر دڪاندار به شڪجي پيو هو. وري توکي ڏسڻ ۽ ڳالهائڻ جا سڀئي رستا مايوسين جي ماڪ ۾ ڌنڌلا ٿي پيا هئا. مون کي خبر نه هئي ته آخر تنهنجي اکين ۾ ڪهڙو جادو هو، جنهن ڀريل بازار ۾ منهنجي اکين سان ٽڪرائڻ بعد مونکي ايترو ڀٽڪايو هو. آءٌ تنهنجي عشق ۾ دنياداريءَ جا سڀ دستور وساري ويٺو هئس. ڪيئن چئجي ته سڀ ڪجهه عام رواجي هو؟! ڪيئن چئجي ته عام رواجي نه هوندي به رواجن ۾ ڦاسي پيل پيار کي حاصل ڪرڻ عام رواجي نه رهيو هو!
ڪوهياري ڪندڙ پنکي هيٺيان کٽ تي پاسا ورائيندي، توسان ملڻ جون ڪيئي ترڪيبون ٺاهيون ۽ ڊاهيون هئم. تنهنجو چهرو، هرهر اکين اڳيان اچي، ڪيفيت ۾ غير معمولي احساسن جي اُٿل پُٿل آڻي رهيو هو. دل چاهيو، وري تنهنجي گهر اڳيان وڃي بيهان. پر تنهنجي عزت خاطر، وڇوڙن ۽ محرومين جي زهر جا ڍُڪ ڀريندي، بند اکين سان پاسا بدلائيندو رهيو هئس.
الاءِ ڪيئن ڀُلجي گهڻن ڏينهن بعد چاچي دين ٻائي اسانجي گهر آئي هئي ته ادي لالان، امان کي اٿاريو هو.
چاچو ھيلٿ ۾ ڪلارڪ هو. تازو ئي ريٽائر ٿيو هو. اسان جي وڏڙن پُڇڙيءَ ۾ پاڻي کوٽ سبب ڀڳڙن مُٺ تي زمينون وڪڻي ميرپورخاص ۾ اچي رهائش اختيار ڪئي هئي. چاچا کي ڪلارڪي ملي هئي ته نه رڳو سندس اٿڻي ويهڻي اسان کان مختلف ٿي پيئي هئي، پر هن رشتا ناتا به بدلائي ڇڏيا هئا. هن سرندي وارن رشتيدارن سان ويجهڙائپ ۽ اسان جهڙن ڪنگالن کان دُوري اختيار ڪئي هئي. اميري ۽ غريبيءَ نه رڳو سماجي رتبي جو تعين ڪيو هو، پر رشتن جون حدون به مقرر ڪري ڇڏيون هيون.
اسانجي برادري نوڪرين ۽ ڪاروبار ۾ تمام گهڻي اڳتي هئي. بس بدقسمتيءَ سان سڄي برادريءَ ۾ اسان جو گهر ئي پوئتي رهجي ويو هو. جنهن ڪري مون ۽ ٻن ڀينرن لاءِ برادريءَ مان رشتو اچڻ ناممڪن ٿي پيو هو. ڳوٺاڻي ذھنيت جي باقيات باعث، بابا لاءِ برادريءَ کان ٻاهر رشتيداري ڪرڻ، ڏٺل مک ڳڙڪائڻ جيان اُلٽي آڻيندڙ ھو!
چاچي، امان واري کٽ تي ويهندي،ڇت ڏانهن ڏسي چيو هو:
“مايون! هن پنکي جي آسري پگهر ۾ وهنجي وينديوسين.”
امان وات چٻيندي وراڻيو هو:
“شرلُوءَ جي پيءَ کي نئين پنکي وٺڻ لاءِ چيو اٿم، پر الاءِ ڇو سستي ڪري پيو.”
مونکي خبر هئي ته، سڀ خبر هوندي به امان “الاءِ ڇو؟” چئي رهي هئي!
چاچيءَ وري ٻئي جملي جو ميزائل اُڇليو هو:
“مايون! ڀلا پراڻن دلن جو پاڻي، اوهان کي ڪيئن ٿو وڻي؟! آءٌ ته فرج جي پاڻيءَ کان سواءِ گُرڙي به ڪون ڪريان.”
هن ڀيري امان خاموش هئي،ڄڻ سندس وات ۾ مُڱ هئا!
چاچي مک جيان اسان جي عيبن جو گند ڳولي، پنهنجي سماجي رتبي جي برتري ۽ اسانجي بدحالي جتائي رهي هئي.
“ٽي وي بنا ڪيئن ٿا جيئو؟آئون جيستائين اسٽار پلس جو ڊرامو نه ڏسان، تيسين ماني ئي نه وڻي!”
امان وري به ماٺ جو روزو ڪونه ٽوڙيو. چاچي دين ٻائيءَ جو جملو وري ڪنن سان ٽڪرايو، جيڪو شايد هن ڇت کي ڏسي ڳالهايو هو، ڇو ته آءٌ مکين کان بچڻ لاءِ مُنهن تي بابا جو پراڻُو ٽوال رکي ليٽيل هئس، ان ڪري چاچيءَ جي باڊي لينگويج ڏسي نٿي سگهيس.
“هن ڪمري جي ڇت ته برسات ۾ پڪ سان ٽمندي هوندي؟”
هن ڀيري امان جي وات مان پرڙا ٽٽل پاريهر جهڙا ٿڪل لفظ جيئن تيئن ڪري ٻاهر نڪتا.
“هيل شرلوءَ جي پيءُ پاڻ گارو ٺاهي ڇت راڳي هئي، ان ڪري ڪونه ٽمي.”
چاچي المارين، کٽن، اليڪٽرونڪ استرين، ڪپڙي ڌوئڻ جي مشينن، بورچيخاني جي شين کان پائڻ جي ڪپڙن تائين، جيترو ٿي سگهيو، اسانجو پاڻ سان موازنو ڪري ٿڪي هئي ته هن پنهنجي پٽ کي تپيداري ملڻ جي خوشخبري ٻُڌائي، امان کان پڇيو هو:
“شرلُو ڪو ڪم ڪري ٿو يا اڃان واندو ڪُتا پيو ڪُٽي؟”
امان غم ۾ ٻُڏل آواز ۾ وراڻيو:
“شرلو ٻن ٽن جاين تي انٽريو ڏنو آھي، نصيبن ۾ لکيل هوندي ته نوڪري ملي پوندي.”
“مائي ٻه ٽي لک خرچ ڪريو، نوڪري ملي پوندي. باقي ڪنجوسي ڪندا ته پٽ سڄي زندگي ڌڪا کائيندو رهندو.”
چاچيءَ ايئن چيو، ڄڻ بابا به چاچي جيان اي ڊي او هيلٿ جي آفيس ۾ ھيڊ ڪلارڪ هجي!
چاچيءَ توب جو رُخ، ڀيڻن ڏانهن ڦيريندي پڇيو:
“امينا ۽ لالان جون کارڪون ڪڏھن ٿي کارائين؟”
کيس خبر هئي ته غربت ۽ رواجن هيستائين اسانجي رشتن کي يرغمال ڪري رکيو هو، پر هن سوال ايئن پڇيو جهڙو اجهو دهل وڃڻ وارو هو!
چاچيءَ جي طنز ۽ ڪم ظرف انداز مونکي چڙ ڏيارڻ لڳو. هيڪر دل ۾ آيو ته جنهن کٽ تي ويٺل هئي، ان جو پاڳو جهلي، هڪڙو پاسو مٿي کڻان ته فرش تي ڦهڪو ڪري ڏسي، جيئن خبر پويس ته مجبورين ۾ نه ٿي سگهيل شادين جي کارڪن جو ذائقو ڪهڙو هوندو؟ پر دل تي پٿر رکي ماٺڪو ليٽيل رهيس. اهو خطرو به موجود هو ته ماڳهين چاچي سوالن جا بائونسر مون ڏانهن نه اُڇلي؟ پر چاچيءَ کي اوچتو الاءِ ڪهڙو خيال آيو، اٿي وڃڻ لڳي. ويندي ويندي رسمي ئي سهي، موڪلاڻي ڪرڻ بدران چئي ويئي:
“منهنجي پٽ لاءِ ڊاڪٽر ڇوڪريءَ جو رشتو آيو آھي،جڏھن ته ڌيءَ لاءِ مختيارڪار ڇوڪري گُهر ڪئي آھي، ۽ وڏي ڳالهه ته ٻئي پنهنجي برادريءَ جا آھن.”
مونکي خبر هئي ته امان، ادي وڏي ۽ ادي ننڍيءَ کي، چاچي محرومي ۽ احساس ڪمتريءَ جي اوڙاهه ۾ اُڇلي ويئي هئي. ان ڪري ستل هجڻ واري ڊرامي کي ڊگهو ڪندو رهيس. ڇو ته مون سندن اداس چهرن کي ڏسڻ جو، پاڻ ۾ سَت ڪونه ساريو!