(6)
ڪاري روڊ تي گاڏو ڌِڪيندي، خواهشن جو کَڙيو خالي ۽ سپنن جو سنسار سُڃو لڳو هئم. دنيا ۾ الاءِ ڪيترا انسان، خواهشن کان خالي زندگي گذاريندا هوندا، پر مون کي ان ڏينهن ايئن لڳو، ڄڻ جيئڻ لاءِ توکي وري ڏسڻ جي خواهش ضروري هئي. ان اميد کان خالي زندگي گذارڻ منهنجي وس ۾ ڪو نه هئي. سوچيم:
“سخت مشڪلاتن، محنتن ۽ مونجهارن ۾ اگر خواهشون کٽي پون ته زندگي به کُٽي پوندي آھي، پر خواهشن ۽ اميدن جو سنسار سمورا ڪم آسان ڪندو آھي! ان ڪري جيئڻو ئي آھي ته سوچ جا پلئه آسرن جي پاڻيءَ ۾ پُسائي رکڻا پوندا.”
ريڙھي جو رخ وري انهن رستن ڏانهن موڙيو هئم، جن رستن تي ڪالهه هليو هئس. سوچيم:
“هن جي گهر سامهون گاڏو بيهاري نٿو سگهان ته ڀلا ان رستي تي وڃي بيهان، جتان هوءَ ڇوڪري سان گڏ موٽر سائيڪل تي گذري هئي. ٿي سگهي ٿو هوءَ ڪٿي ڊيوٽي ڪندڙ ھجي ۽ اتان ئي روز گذرندي هجي!”
دل جي اونداهي برپٽ ۾ مبهم آسرن جا کُڙکٻيتا ٽمڪڻ لڳا هئا. گاڏو هلڪو ۽ پير ڦُڙتيلا محسوس ٿيا ھئا.
ان ئي رستي جي، ان ئي هنڌ تي، گاڏو روڪي آسپاس جو جائزو ورتم، جتي موٽر سائيڪل تي ڇوڪرو توکي ڪٿي لاهي سامهون آيو هو. روڊ جي ڪناري ڊگهي ديوار جي پاڇي ۾ گاڏو بيهاري تنهنجي گذرڻ ۽ گراهڪن جي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳو هئس. پر لوڪيشن ڪجهه اهڙي هئي، جو اتي گراهڪن جو اچڻ مشڪل هو، ڇو ته آسپاس ڪا خاص چهل پهل نه هئي، ۽ نه ئي اتان تنهنجو گذرڻ لازمي هو. ڇو ته هڪ ڀيري ڇوڪري سان گڏ موٽر سائيڪل تي اتان گذرڻ جو مطلب اهو هرگز نه هو ته ڪو تون روز اتان گذرندي هوندينءَ!؟ بس کِنوَڻ تي مال ڪاهڻ جهڙي اڌوري آسري تي دل کي ڌتلائڻ هليو آيو هئس.
ٻوڙي انتظار مان بور ٿي رهيو هئس ته اوچتو روڊ تان ٽوڊي ڪار ويندي ڏٺم، جنهن کي اهوئي ڏاڙھيءَ وارو معمر شخص هلائي رهيو هو، جيڪو ڪالهه تنهنجي گهران ساڳي ڪار ۾ ٻاهر نڪتو هو. سندس ڀرسان سيٽ تي تون ويٺي هئينءَ، اُڏندي نگاھه مون تي اُڇلي وري اڳتي ڏٺو هيئي. دل اُڇل کائي تو سان گڏ سيٽ تي ويهڻ لاءِ ڀڙڪو کاڌو هو، پر تيستائين تنهنجي ڪار گهڻُو اڳتي هلي ويئي هئي. ڪار کي آخري نگاهه ڇهڻ تائين ڏٺو هئم. مون کي گم سم ڏسي، هڪ ٻارڙي ڪلفي کڻي، پئسا ڏيڻ بنا ئي هلي ويئي هئي. وري گاڏي کي گهلي، ان ئي ماڳ تي اچي بيٺو هئس، جتان تو واري ڪار اکين کان الوپ ٿي هئي. اتي آسپاس چهل پهل موجود هئي. ڪلفيون به وڪرو ٿي رهيون هيون ۽ بوريت واري ڪُتي جي ڀؤنڪي کان به بچيل هئس! اتي برياني ۽ ڀاڄيءَ جي گاڏن سميت ٻيا گاڏن وارا به نظر اچي رهيا هئا. ڪن گاڏن ۾ ايم پي ٿري تي انڊين گانا به وڄي رهيا هئا. پر سڀئي گاڏن وارا ٿورڙو بيهي، شيون وڪڻي، هوڪا ڏيئي، وري اڳتي هليا ويا ٿي، پر آءٌ ئي اڪيلو هئس، جيڪو ڪلفيون وڪڻڻ کان وڌيڪ توکي واپس ويندي ڏسڻ لاءِ روڊ تَڪڻ ۾ دلچسپي وٺي رهيو هئس!
منهنجي هڪ هنڌ بيهڻ هڪ اڌڙوٽ عمر عورت کي خوش فهميءَ ۾ مبتلا ڪري ڇڏيو. سندس گهر جو دروازو روڊ جي پرئين ڀر ۽ منهنجي بلڪل سامهون هو، جنهن ڪري روڊ ڏانهن ويندڙ منهنجي هر نگاهه کيس سرابن جا اولڙا هڻي رهي هئي. هوءَ ڀريل بدن واري ڪڻڪ رنگي عورت هئي. گذري ويل جوڀن ۽ ايندڙ پوڙھپڻ وچان، هوءَ بيچئي وقت سان هارايل جنگ وڙھي رهي هئي. مون محسوس ڪيو ته هوءَ جوانيءَ ۾ بي پناهه پرڪشش ۽ حسين رهي هوندي، پر هاڻ هوءَ آئيني اڳيان جيئري مري وڃڻ جي اذيت مان گذرڻ باوجود وري وري پنهنجي حُسن جو لاش ڏسڻ تي مجبور هئي! آئيني سان متفق هوندي به متفق ٿي نه سگهڻ واري انا کيس وري وري در تي آڻي رهي هئي. هوءَ شايد اڳي به ايئن ئي در تي آئي هوندي ۽ جڏھن به ڪنهن نگاھه جو مرڪز ٿيڻ جو گمان ٿيو هوندس ته هن دل ئي دل ۾ آئيني کي غلط ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هوندي! پر ان ڏينهن مونکي نه رڳو هُن سان، پر دنيا جي هر ان عاشق مزاج حسين چهري سان همدردي محسوس ٿي هئي، جنهن جي دل مان پوڙھپڻ جي احساس جي سِيرائي، الاءِ ڪيترا سَل ڪندي آھي!؟
اونهاري جي تتل اس ۾ ان موٽيل عمر عورت الاءِ ڪيترا ڀيرا دروازي مان جهاتي پاتي هئي. شايد ان کان به وڌيڪ ڀيرا آئيني اڳيان، هن پنهنجو پاڻ سان کٽيون مٺيون سرگوشيون ڪيون هونديون!؟ نيٺ ھُوءَ گاڏي وٽ هلي آئي هئي.
“اسان لاءِ ڪا ڪلفي بچائي اٿئي يا سڀ کپائي ڇڏيئي!؟”
هن لڄاري مرڪ ۽ ھُجتي نخري مان پڇيو هو.بي تاثر چهري سان ورائي پڇيو هئم:
“ڪيتريون کپن؟”
“جيتريون ڏيئي سگهين!”
هڪ ڪلفي کيس ڏيندي غير جذباتي لهجي ۾ چيم:
“ادي! پنج رپئي جي آھي.”
هن کي ڄڻ حقيقت جي نانگ اوچتو ڏنگي وڌو. سندس چهري تي هئيڊ هارجي پيئي. بريزر ۾ رکيل ٻٽونءَ مان پنجن جو سڪو ڪڍي، نفرت مان گاڏي جي ڪاٺ تي اڇليائين ۽ وجود ۾ تازو ڀرجي پيل زهر ڇنڊڻ جي آڪورڊ ڪوشش ڪري وڃڻ لڳي! سندس قدمن تي موٽندڙ حياتيءَ جي نه کڄندڙ بار جا آثار چِٽا ٿي پيا هئا! ڀانيو هئم مون کان ورتل ٿڌي ڪلفي به سندس اندر جي آڳ مٿان تي وانگر ڀنڀٽ بڻي هوندي!
منجهند جو سج پاڇن کي مختصر ترين بڻائڻ بعد اولھه ڏانهن جهُڪيو هو.اسڪولي ٻارڙا ۽ ملازم واپس گهرن ڏانهن ورڻ لڳا هئا. گاڏي تان گراهڪن جي رش به ڪجهه قدر گهٽجي پيئي هئي. ان ئي ويل روڊ تي بيهندڙ رڪشا مان تون لٿي هئينءَ. سفيد ڪپڙا پائي ڄڻ ٻگلن (پکين) سان ريس ڪئي هُيئي! ڪپڙا، جُتي، جوراب، پرس ۽ ٽشو پيپر تائين، پنهنجي ئي رنگ تي مهربان ٿي هُئينءَ! تنهنجي اوچتي اچڻ تي وکري پيو هئس.
گاڏي وٽ اچي، سڙٻاٽن ۾ مون سان مخاطب ٿي هُئينءَ:
“مون صبح جو بابا سان گڏ ڪار ۾ ويندي توکي ڏٺو هو. رات دڪاندار بابا سان تنهنجي شڪايت ڪئي هئي. سٺو ٿيو تون اوڏانهن ڪونه وئين. رڪشا وارو به اسانجي پاڙي جو آھي، جلدي ڪلفيون لڳائي، متان شڪجي پوي. پئسن ۾ ويڙھيل ڪاغذ تي فون نمبر لکيل آھي، تنهنجي نمبر تان ميسيج ڪجان، آءٌ پاڻهين ڪال ڪنديس.”
مون چپ چاپ تڙ تڪڙ ۾، جهٽ پٽ الاءِ ڪيتريون ڪلفيون کڻي، شيپر ۾ وجهي توکي ڏنيون هيون ۽ تنهنجي گلابي هٿن مان نڪتل ويهن روپين جي ٻن نوٽن کي احتياط سان هٿن ۾ جهليو هو! ايئن ڄڻ کؤنچرا ٻارڙا ڀونتريون هٿن ۾ جهلي، ان اُلڪي ۾ آڱرين تي زور ڏيندا آھن ته متان واپس اُڏري نه وڃن!
گرمي ۾ تنهنجي آلي بدن جي هڳاءُ جون هُٻڪارون ساهُن ۾ سمائي، چنچل هلڻين سان توکي رڪشا ڏانهن ويندي ۽ ان ۾ ويهندي ڏٺو هئم، رڪشا واري جي نظرن ۾ اچڻ کان بچڻ لاءِ يا وري مون کي هن حالت ۾ ڏسڻ کان ٽارو ڪرڻ خاطر، ڪنڌ ورائي نه ڏٺو هيئي! البت رڪشا واري رڪشا اسٽارٽ ڪري، پهريون گيئر لڳائڻ تائين مون کي غير معمولي نظرن سان ڏٺو هو، ڄڻ توکي ڪلفيون ڏيئي ۽ دلچسپيءَ سان نهاري ڪو وڏو جرم ڪري ويٺو هئس يا وري منهنجي گاڏي تي اچڻ واري تنهنجي ڏوھه ۾ ڀاڱي ڀائيوار ٿيو هئس! منهنجون نگاهون مالڪ جو پيڇو ڪندڙ پاليل جانور جيان، رڪشا سان گڏ گڏ ڊوڙيون هيون. ڀانيان ٿو فضائي حدن جي خلاف ورزي ڪندڙ دشمن جي جنگي جهاز کي ريڊار ۾ چڪاسيندڙ فوجيءَ جيان، رڪشا ڊرائيور پڻ سامهون لڳل آئيني ۾، مون کي نظر کان اوجهل ٿيڻ تائين، لاڳيتو اک ۾ جهليو هوندو؟!
واپس ويندي، گراهڪن کي ڪلفيون ڏيندي، توکان مليل ڪاغذ جي ٽُڪري متعلق سوچيندي، من معطر ٿي پيو هو. ڪاغذ جي ان بظاهر بيڪار ٽُڪري سان جذبن جي وشال ڪائنات پيچ پاتل هئي، جنهن ۾ توسان راز وارو رابطو ٿي پوڻ جي رنگين تصور سميت، انوکن احساسن ۽ سُهڻن سپنن جون ڪروڙين ڪهڪشائون جرڪي پيون هيون. اهو ئي سبب هو، جو سخت گرميءَ ۾ گاڏو گهيلڻ باوجود اندر جي ماٿريءَ مٿان ٿڌڙيون گنگهور گهٽائون گُهلي پيون هيون!
چوڌري اسلم جي دڪان تي کيس حساب ڏيئي، سندس واتان وري سٺي ڪلفي فروش واري داد وصول ڪري گهر ڏانهن روانو ٿيو هئس، تڏھن موبائل فون نه هجڻ واري محرومي دل ۾ ڀڳل ڪنڊي جيان چڀڻ لڳي هئي.
گهر ۾ داخل ٿيندي ئي امان ڳل تي چمي ڏيئي، چُنيءَ سان پگهر اُگهندي چيو هو:
“قُربان وڃان تو تان پٽ! ههڙي گرميءَ ۾ گاڏو ڌڪي موٽيو آھين. وهنجي اچ، پوءِ چانهه پيءُ!”
باٿ روم ۾ هليو ويو هئس. جسم تي پاڻي هاريندي به تنهنجو تصور دل ۾ ڪتڪائي ڪري رهيو هو. توسان ٿيل اڄوڪي دلرُبا ملاقات جون سُرهيون ساروڻيون سوچن جي جهولن تي لڏي رهيون هيون. بس موبائيل فون نه هجڻ واري محرومي ڌوٻيءَ جي هٿن جيان هانءُ کي نپوڙي رهي هئي!
ٻه ٽي مهينا اڳ تائين ته اسانجي گهر ۾ ٽي موبائيل فون موجود هئا. پر هڪ مهيني اندر اندر ٽيئي موبائيل ھٿن مان هليا ويا هئا. منهنجو موبائيل، بيلنس نه هجڻ واري فرسٽريشن دوران گٽر ۾ ڪري ناڪاره بڻيو هو، بابا سج لٿي کانپوءِ والڪرٽ وٽان گذرندي شاهينگن هٿان موبائيل ڦُرائي ويٺو هو، جڏھن ته ادي وڏي وارو موبائيل ڪجهه ڏينهن مون استعمال ڪيو هو، پر هلندڙ ڇتين مورين ۾ اهو به سيڪنڊ ھينڊ موبائيلن جي دڪان تي اوڻو پوڻُو کپائي، امان جون دوائون ورتيون هئم. تڏھن کان اسانجي گهر، پاڙي جو پهريون گهر هجڻ جو اعزاز ماڻيو هو، جيڪو جديد دؤر ۾ به موبائيلن جي سهاري بنا هلي رهيو هو!
باٿ روم کان ٻاهر ايندي سوچيم، امان کي منت ميڙ ڪري پئسا وٺي، اڄ جو اڄ سيڪنڊ ھينڊ ئي سهي، موبائيل ضرور خريد ڪندس ۽ هُن سان مٺيون مٺيون ڳالهيون ڪندس...
آئيني اڳيان وارن کي ڦڻي ڏيندي، پنهنجو مرجهايل چهرو ڏسي سوچيم:
“رڳو ٻه ڏينهن اس ۾ گاڏو گهيلڻ سبب حالت برڊ فلو جي شڪار ڪڪڙيءَ جهڙي ٿي پيئي آھي، پر جن ماڻھن جون حياتيون سدائين تتل ايامن جي سخت پورهئي سان پرڻيل هونديون آھن، تن جي رنگت ڪهڙن رنگن جو رنگ ٿي پوندي آھي!؟ متان ايئن ته ناهي، جو انسان جو اصل رنگ اميراڻي آرام ۽ غريباڻي مشقت وچان ڪٿي گم ٿي ويو آھي!؟
امان سان گڏ کٽ تي چانهه پيئندي، سندس چهري کي ڌيان سان ڏٺو هئم. بلڪل ايئن جيئن ننڍپڻ ۾ کيس خوشگوار مُوڊ ۾ ڏسي، چپس وٺي ڏيڻ لاءِ انگل ڪندو هئس، ايئن ئي کيس چيم:
“مٺڙي امان پئسا ڏي ته موبائيل وٺان!؟”
امان مايوسيءَ مان وراڻيو:
“اڄ بجليءَ جي بِل جي آخري تاريخ هئي. جيئن تيئن ڪري پورت ڪيم. گئس اڃان ڪٽيو پيو آھي. ادي گل محمد جي ڇوڪري جي مڱڻي به سڀاڻي آھي. تنهنجي ۽ پڻھين جي اڄوڪي ڏھاڙي اتي کپي ويندي. مهينو کن صبر ڪر، چاچهين جي ٻارن جي شاديءَ کانپوءِ ڀلي موبائل وٺجان!”
امان هفتن جي ڳالهه ڪري رهي هئي، پر کيس ڪهڙي خبر ته جن حالتن مان آءٌ گذري رهيو هئس، تن ۾ سيڪنڊن جو صبر ڪرڻ به مون لاءِ مشڪل بڻيل هو! خيال آيو ته چوانس:
“منهنجو مامو سڏائڻ کي شرمندگي سمجهندڙ مامي گل محمد جي پَڇ ڍائي پٽ جي مڱڻي تقريب ۽ پاڻ کي سوا سير سمجهندڙ چاچي جي پاڻ پرست اولاد جي شادي ڪاڄ ۾، پنهنجو ڪيل غريباڻُو خرچ ڇِڻڪو ئي ڪون ڪندو! اهي پئسا ڏي ته پراڻُو سُراڻو فون وٺي هُن سان ڳالهائي، چپن جا زنگ ۽ دل جا ٿَڪ لاهي سگهان.”
پر ڪجهه به چئي ڪو نه سگهيو هئس، ڇو ته اسان مٿان امان جي شخصيت ايتري ته حاوي ٿيل هئي، جو ڪو به گهر ڀاتي ساڻس چاهيندي به اختلاف رکي ڪو نه سگهندو هو.
توسان ڳالهائڻ جي هُرکُر ۽ فون جي اڻھُوند، دل کي چيڀاٽيل حسرتن جو باغيچو بڻائي ڇڏيو. آس نراس جي ميرانجهڙي ماڪ ۾، هڪ خيال تازي هوا جي ٿڌڙي جهونڪي جيان سوچ جون لامون لوڏڻ لڳو ۽ آءٌ کٽ تان اٿي، گهر کان ٻاهر وڃڻ لڳس. امان حيرت مان پڇيو:
“بابلا ڪيڏانهن؟”
“بس ٿوريءَ دير ۾ اچان ٿو.”
روڊ تي هلندي، سامهون دڪان تي چوڌري اسلم کي اڪيلو ويٺل ڏسي، خوش ٿيئس، ڇو ته ماڻھن ۾ ساڻس مطلب جي ڳالهه ڪري ڪون سگهان ها!
مون کي ڏسي حيرت مان پڇيائين:
“ڇو جلد موٽي آئين، خير ته آھي؟!”
ڪرسيءَ تي ويهندي وراڻيم:
“چوڌري صاحب مڙوئي خير آھي.”
پهرين دل ۾ آيو ته امان بيمار ٿيڻ جو ڏٽو ھڻي، سندس همدرديون حاصل ڪريان ۽ پوءِ علاج جي بهاني اُڌار گهران. پر الاءِ ڇو سفيد چشمي جي شيشن پويان ڏسندڙ مهربان ۽ تجربيڪار نيڻن اڳيان ڪوڙ ڳالهائڻ مناسب نه سمجهيم.
“چوڌري صاحب موبائيل وٺڻُو اٿم، اُڌار ڪريو، ڏهاڙين مان ڪٽي وٺجو.”
چوڌريءَ مونکي چتائي ڏٺو. بيچيني محسوس ٿيڻ لڳي. سوچيم:
“رڳو ٻن ڏھاڙين جي ڪاروباري تعلق جي ڀُتل ڪاٺيءَ تي ايترو بار رکڻ مناسب نه هو!”
پڇتاءَ جي پيڙا لوئڻ لڳي. چوڌريءَ پڇيو:
“سم اٿئي يا نه!؟”
سندس جملو ٽوڪ جي ڪنڊي جيان لڳو. سوچيم:
“پنجابي سم جو پڇي، دراصل مون وٽ “ڪجهه نه هجڻ” جو ڪنگالپڻو مون کي ياد ڏياري طنز ڪري رهيو آھي!”
خاموش ٿي پيس. چوڌريءَ کيسي ڏانهن هٿ وڌائي، پنهنجو موبائل فون ڪڍي ورتو. سم ڪڍندي چيائين:
“مونکي هونئن ته توکي بهترين ڪلفي فروش جو انعام ڏيڻو ئي هو. سٺو ٿيو منهنجو انعام تنهنجي ڪم جي شيءِ بڻبو.”
اچرج مان کيس ڏٺم. هن فون سان گڏ سئو جا ٻه نوٽ ڏيندي چيو:
“سم به وٺجان ۽ بيلنس به لڳرائجان. تعارف، واعدا ۽ انعام اڌورا هجڻ نه گهرجن!”
سندس ٿورو مڃي، دڪان کان ٻاهر نڪري آيس. يونيورسٽي لائيف ۾ ڪامريڊن، قلمڪارن ۽ دانشورن طرفان وڏيرن، سيٺين، چوڌرين، جاگيردارن ۽ سرمائيدارن وغيره کي مليل سڀ گاريون ناانصافي محسوس ٿيون. سوچيم:
“سٺائي ۽ خرابي انفرادي وصفون آھن. انهن کي طبقاتي، جاگرافيائي، نسلي ۽ لساني پسمنظر ۾ ڏسڻ وڏو ڪوڙ آھي!”
کيسي مان ٻٽون ڪڍي، پراڻي سم ڪڍي ورتم. بيلنس لوڊ ڪرڻ واري دُڪان ڏانهن ويندي، تو سان فون تي ڳالهائڻ جي کينچلي سپني جو سونو پکي، دل جي پڃري ۾ لڪائي، ڄڻ زمين کان ٻه ٽي فوٽ مٿي هلي رهيو هئس!