(13)
“مينا! پنهنجي دولتمند گهراڻي جون سموريون آسائشون ٺُڪرائي، مون ۽ منهنجين مصيبتن کي ڀاڪر ۾ ڀرڻ بعد هي بيمنزل مسافرين جا درد، توکي مبارڪ هجن!!”
وجود جون سموريون سچايون، اکين ۾ اوتي وراڻيو هُيئي:
“جڏھن تون ئي منهنجي سڀني سپنن جو مرڪز ٿي پيو آھين، ته پوءِ ڀلا توکان سواءِ ٻي ڪهڙي خواهش ڪريان!
توکي حاصل ڪري سڀ ڪجهه وڃائڻ وارو سودو، ايترو مهانگو ته ناهي!”
حيرت مان پڇيو هئم:
“شاعري به ڪندي آھين ڇا!؟”
اندر جي عميق گهرائين مان اُٿندڙ پيار ۽ پنهنجائپ جا سمورا جذبا، اکين ۾ تري آيا هُيَئي. نيڻن سان نيڻ ٻَکي، مرڪي پيئي هُئينءَ. تنهنجين اکين ۾ نهاريندي، پنهنجو پاڻ وڃائي ويٺو هئس. ان ئي ساڳي نقطي جو وري پرتوو پيو هو، جتان زمان ۽ مڪان کان مٿانهين محسوسات جي شروعات ٿيڻ لڳندي هئي! رڳو “تون ۽ آءٌ” کان سواءِ سمورا ساز پِٿون ٿي پوندا هئا.
ان شام پڻ تنهنجي اکين ۾ ھنئيل ٽُٻي اڳي کان وڌيڪ ڊگهي ٿي پيئي هئي! هڪ عجوبي جهڙي سُرنگ جي ٻي پار، تون فرحت بخش روشنيءَ ۾، ڪائناتي لباس سان نظر آئي هُئينءَ. من موهيندڙ موسيقيءَ جهڙو وڻندڙ آواز، ڪائنات جو گيت بڻجي پيو هو. ناقابل اظھار سرور ۽ سرمستيءَ ۾، ڄڻ پاڻ ٻئي “ھڪ” ٿيندي، ٿيندي وري “ٻه” ٿيڻ لڳا هئاسين! سگهارن هٿن جي اُگهاڙي تلوار، پنهنجي رت سان لانئون لڌيون هيون! اتي ئي توکي وري وڃائڻ جي احساس ۾، ڇرڪ کاڌو هئم. ان ڇرڪ سان گڏ، ھڪٻئي سان مليل پنهنجون نظرون به ڌار ٿي پيو هيون!
وڄندڙ ڪال بيل وارو موبائل کڻي نمبر ڏٺو هئم. دودي جي نمبر جون ٽي مس ڪالون لڳل هيون! ان جو مطلب هو ته دودي جي ڪيل ڪالز دوران وڄندڙ رِنگ کي نه تو ٻُڌو هو، ۽ نه ئي مون! سڀ ڪجهه غير معمولي ۽ حيران ڪندڙ هو!
توڏانهن ڏٺو هئم،آليون اکيون اگهي رهي هُئينءَ. اکيون ملڻ واري ڪيفيت جي تجربي متعلق پڇيو هئم ته اُچرج مان لڳ ڀڳ ساڳي ڳالهيون ٻڌايون هُيئي، جيڪي تنهنجي اکين ۾ ٻُڏڻ ۽ ترڻ دوران، مون محسوس ڪيون هيون! فرق رڳو اهو هو جو ڪيفيت جي ان انوکي تجربي جي احساسن جو اظھار ڪرڻ وقت، بار بار مُنجهي رهي هُئينءَ، ايئن ڄڻ ان اظھار لاءِ توکي ڪنهن به ٻوليءَ مان لفظ ڪونه ملي رهيا هئا! اهو به ٿيو هو، جو “هڪ” مان “ٻه” ٿيڻ وقت تنهنجي اکين مان لڙڪ لڙيا هئا، جن جي آلاڻ تنهنجي اکين منجهه اڃان موجود هئي!
حيرت مان پڇيو ھيئي:
“توسان نظرون ملندي، ڪڏھن ڪڏھن عجيب محسوس ٿيندو آھي. پر ڪڏھن ته مورڳو اکين ۾ نهاريندي، وقت بيهي رهندو آھي. آسپاس جو احساس ئي ناهي رهندو! اهو ڇا آھي؟ اهڙين پُراسرار ڪيفيتن متعلق اڳي ڪٿي ايئن ٻڌو اٿئي!؟”
وراڻيو هئم:
“اهڙن پُراسرار واقعن، ڪيفيتن ۽ رشتن جي نوعيت متعلق هونئن ته گهڻُو ڪجهه ٻُڌو اٿم. پر سنڌ جي هڪ لوڪ قصي ۾ ٻن پيار ڪندڙن جون اکيون ملڻ دوران، بي سُڌ ٿي پوڻ سبب، وچان رکيل ٿال جا داڻا، جهرڪا چُڳي وڃڻ واري روايت ته ڪافي مشهور آھي.”
پنهنجي ساءِ چيو هيئي:
“سالن کان ننڊ وارن خوابن ۾، هڪ اهڙي محبوب کي ڏسندي رهندي آھيان، جيڪو هُوبهو تو جهڙو آھي. انهن رنگين خوابن جا سحرانگيز احساس، جاڳڻ کانپوءِ به ڪلاڪن جا ڪلاڪ ڪيفيت تي ڇانئيل رهندا آھن.”
ان ئي ويل وري دودي جي نمبر تان ايندڙ ڪال جي رنگ ٽيُون وڳي هئي.
ڪال وصول ڪيم ته دودي ٽھڪ ڏيندي چيو هو:
“پهريون ڏينهن آھي، خبر اٿم ته ڪال کڻڻ جيتري فرصت ڪون هوندي، پر سج ته لهڻ ڏيو!؟”
دودي جو رومال ۾ ويڙھي هنئيل چرچو، مٿي وارو لڳو هئم، کلي پيو هئس.
دودي سنجيدهه ٿيندي چيو هو:
“آءٌ هڪ دوست جي ڪار کڻي جلد پهچان ٿو، تون ڀاڄائيءَ سميت تيار رهجان. تنهنجا ساهرا تمام سگها ماڻھو آھن. سندن متحرڪ ٿيڻ کان اڳ ئي، ڀاڄائيءَ جو مسلمان ۽ نڪاح جو رجسٽر ٿيڻ ضروري آھي!”
“ٺيڪ آھي” چيو هئم ته ڪال ڊسڪنيڪٽ ٿي پيئي هئي.
دودي واري ڳالهه ٻُڌي، مسلمان ٿيڻ ۽ نڪاح پڙھجڻ وارن لوازمات متعلق معلومات وٺڻ لڳي هُئينءَ!
دل ۾ ديني جذبا جاڳي پيا هئا. پنهنجي مذھب جي اعليٰ خاصيتن متعلق توکي ليڪچر ڏيڻ لڳو هئس، اهو سمجهندي به ته توکي منهنجي مذھب سان نه پر رڳو مونسان دلچسپي هئي ۽ مونکي تنهنجو مذھب تبديل ڪرائڻ کان وڌيڪ، توکي پنهنجي زال بنائڻ جو سپنو لُڀائي رهيو هو! مذھب جي تبديليءَ جو معاملو رڳو سماجي ۽ قانوني تحفظ حاصل ڪرڻ هو.
ڪچي گهر جي واڙي کي باٿ روم طور استعمال ڪندي، توکي يقينن تڪليف ٿي هوندي، پر روپوشيءَ جي حالت ۾ پاڻ ٻنهي کي سڀ ڪجهه سويڪار ڪرڻو ئي پيو هو! وهنجي نئون جوڙو پائي تيار ٿي هُئينءَ ته تنهنجو عاليشان حُسن، ڌرتيءَ تي شاعريءَ جي دريافت جو نئون راز محسوس ٿيو هئم! ۽ تنهنجو رنگ، سونَ جي ڪيمسٽريءَ کي ري ڊفائن ڪرڻ ۾ مددگار هجڻ جو وسيلو لڳو هئم!
هٿ هٿ ۾ ڏيئي، گهٽيءَ تي بيٺل سرنهن جي وڻ هيٺان اچي بيٺا هئاسين. هڪ ٽاريءَ تان ڪوئل ڪوڪي اُڏاڻي هئي ته ٻي ٽاريءَ تي طوطن جو هڪ جوڙو اچي ويٺو هو. سامهون ساون کيتن مٿان جُهڪيل نيري آڪاش تان اُڏامندي نظر ايندڙ آڙيون ڏسي، دل تاڙيون وڄائي فطرت کي داد ڏنو هو! مرچ چُنڊيندڙ آڱرين جي ڇلن سان اکيون ڀڄندڙ سج جي روشني ۽ سائي گاهه جي ڀرين ۾ زندگيءَ جي مشقتن جا لاش کڻي ويندڙ وجودن کي حيرت مان ڏٺو هُيئي. ڀرسان وهندڙ پڪي واٽر ڪورس ۾ الف اُگهاڙو وهنجندڙ مستاني ڇوڪري کي ڏسي، پُٺيري ٿي هُئينءَ! حيا جي هُرکر ۾، وڌيڪ دلرُبا ۽ جاذب نظر آئي هُئينءَ! لڄاري ماحول جي دُونهن کي، ڳالهه بدلائڻ واري آرٽ جو ڦُونڪو ڏيئي، پڇيو هيئي:
“دودو ڪڏھن ايندو؟!”
تنهنجي شرميلي وجود جي سمورين باريڪين جا پنا پڙھندي ۽ انجوائي ڪندي، مستاني ڏانهن آڱر کڻي، وراڻيو هئم:
“دودي جي ڦِٽي آھي، جو هن همراهه جي موجودگيءَ ۾ هيڏانهن ايندو؟!”
مزيدار کل جي کٿوري کولي چيو هيئي:
“ذليل ڪٿان جا؟!”
انوکي ڪيفيت ۽ هُجتي لهجي ۾ چيل، تنهنجي ان جملي جي جزئيات ۾ جرڪندڙ رنگن کان، تمام گهڻُو محظوظ ٿيو هئس. سامهون ڪچي ڦُڙهه مٿان ايندڙ ڪار ڏسي چيو هئم:
“لڳي ٿو دودو آھي، پر جيستائين پڪ ٿئي تيستائين هل ته واپس اندر هلي ويهون، ڪو ٻيو به ٿي سگهي ٿو!؟”
گهر جي گهٽيءَ تي ڪار جو هارن وڳو هو ته اٿي ٻاهر وڃڻ لڳو هئس. قميص جي چال مان جهليو هُيئي:
“سائين ٻاهر متان نڪرين، ضروري ناهي ته دودو هجي!”
بيهي رهيو هئس.
“آھي ڪو مڙس ماڻھو!؟”
ٻاهر سڏ ٿيو هو. پريشان ٿي مون ڏانهن ڏٺو هيئي! کِلي پيو هئس. وڏي واڪ وراڻيو هئم:
“جيڪڏھن مرد آھين ته اندر هليو اچ، عورت آھين ته گهٽيءَ تي بيٺو رهو ۽ جيڪڏھن ٽين جنس آھين ته واٽر ۾ وهنجندڙ مستاني سان گڏ وڃي موج ڪر!؟”
مونجهاري ۽ حيرت مان، مون ڏانهن ڏٺو هيئي. ڀڻڪي ۾ ٻڌايو هئم:
“دودو ئي آھي، پاڻ کي پريشان ڪرڻ لئه آواز بدلائي مذاق ڪرڻ جي اٽڪل ڪري رهيو آھي.”
ان ئي ويل دودو گهر جي گهٽيءَ منجهان، آڱر ۾ ڪار جي چاٻي گهمائيندو ۽ وڏا وڏا ٽھڪ ڏيندو ظاهر ٿيو هو.
***
توکي مسلمان ڪندڙ ۽ پنهنجو نڪاح پڙھندڙ مولويءَ کي دودي چيو هو:
“نڪاح نامي سميت ٻيا ضروري ڪاغذ تيار رکجان. سڀاڻي کڻي ويندس.”
“انشاءِ الله”
دودي منهنجي ڪن تي ڪن رکي ڀُڻڪو ڪيو هو:
“ميان کي 2000 مٺائيءَ جا ڏيئي ڇڏ.”
تنهنجي ئي ڏنل هزار جي نوٽن جي دستيءَ مان به نوٽ ڪڍي ميان کي ڏنا هئم. هن نوٽ وٺندي چيو هو:
“ڇوڪرا وڏو ثواب جو ڪم ڪيو اٿئي. مون ۽ دودي کي به ڌڻي تعاليٰ نيڪ ڪم ۾ تنهنجي مدد ڪرڻ جو موقعو ڏئي! رحمت جو دروازو کوليو آھي.”
دودي پنهنجي ساءِ چيو:
“سبحان الله!”
ميان صاحب مونکي مخاطب ٿي چيو هو:
“هاڻ ٻئي ماڻھو نماز پڙھجو ۽ روزا رکجو! رب حج نصيب ڪندو.”
“آمين” چئي کانئس موڪلايو هئم.
توسان گڏ ڪار جي پوئين سيٽ تي ويٺو هئس. ڪار جون اندريون بتيون بند هيون. ٻاهر ڌونئري چانڊوڪيءَ ۾ گونگن وڻن جا پاڇا، اڳتي ڊوڙندڙ ڪار سبب پوئتي ڊڪندي نظر اچي رهيا هئا! تنهنجو نفيس هٿ پنهنجي هٿ ۾ جهلي، چاڪليٽي آڱر تي زبان رکي، پنجن ئي حواسن سان توکي محسوس ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هئم. مذھب بدلائڻ کانپوءِ، تنهنجي هوشربا وجود جي حسناڪين ۾ نه واڌارو ٿيو هو ۽ نه ئي گهٽتائي ٿي هئي! بس تون ايئن ئي هُئينءَ، جيئن اڳي محسوس ٿيندي هئينءَ، البت مون سان نڪاح جي ٻولن ۾ ٻڌجڻ بعد ڪنهن پل ملڪيت پسندي ۽ سماجي تصورن سان وچڙندڙ سوچن ۾، توکي لوڪ کان لڪائڻ وارو خيال به چُهنڊڙيون پائڻ لڳو هو!
واپسيءَ ۾ دودي جا ديني جذبا وڌيڪ پُرجوش ٿي پيا هئا. هن غير مسلم کي مسلمان ڪرڻ سان ملندڙ ثواب سميت روزن کان نمازن بلڪه جهاد تائين، ديني فرضن جي فضيلتن متعلق ڳالهيون ڪيون هيون. هن اهو به ٻُڌايو هو ته عيد کانپوءِ پاڻ ديني تبليغ لاءِ جماعت سان گڏجي پنجاب جي سفر تي اُسهڻ وارو هو.
هن فخر سان سمجهايو هو:
“ڀاڄائيءَ جي مسلمان ٿيڻ جو ٻُڌڻ کانپوءِ نه رڳو سندس پونئيرن جو گهڻو تڻو زور ٽٽي پوندو پر قانوني ۽ سماجي طور به پاڻ بهتر پوزيشن ۾ هونداسين. مقامي ايم. پي. اي مذھبي قسم جو ماڻهو آھي. پنهنجي تمام گهڻي مدد ڪندو.”
شارٽ ڪٽ خاطر ڪار کي، ڪچي رستي ڏانهن موڙيندي، دودو ايم. پي. اي جي تعريف جا وڌيڪ ڍُڪ ڀرڻ لڳو هو:
“هزارين ايڪڙ ٻني اٿس، پر پاڻ هروقت سادگيءَ سان تسبيح سوريندي نظر ايندو آھي. هيءَ ٻني به سائينءَ جي آھي.”
ٿورو اڳيان ڊرائيونگ سيٽ وٽان اندر ايندڙ ھوا سان گڏ هلڪي بدبوءِ اچڻ لڳي هئي، ته دودي شيشو بند ڪري ٻُڌايو هو:
“پوئين ٻوڏ دوران پاڻي سائينءَ جي ٻنيءَ کي ٻوڙڻ لڳو هو، ته هن پنهنجي بنگلي تي آيل سرڪاري امداد واري اٽي جا ڪٽا پاڻيءَ جي سامهون رکي، رخ موڙائي پنهنجي ٻني بچائي ورتي هئي. اهو اٽو اڃان تائين ڌَپ ڪري رهيو آھي.”
تعجب مان پُڇيو هُيئي:
“پوءِ به توهان کيس سٺو ماڻھو سمجهي رهيا آھيو؟!”
تنهنجو جملو دودو سمجهي نه سگهيو هو، پڇيائين: “جي...؟”
توکي ٺُونٺ ھنئي هئم. منهنجو مقصد سمجهندي، ڳالهه کي سنڌو ڏنو هيئي:
“سٺو ماڻھو آھي، تڏھن ئي سرڪار ايتري امداد سندس هٿن ۾ ڏني هئي.”
دودي حيرت پکيڙيندڙ لهجي ۾ چيو:
“هڪ سال تائين ته سندس نوڪرن کي به سندن گهرن جو سامان وٺڻو ڪو نه پيو هو. سائينءَ جي گهوڙن به داڻي طور دال کاڌي هئي. پر سائينءَ نوڪرن کي سختيءَ سان تاڪيد ڪئي هئي ته سرڪاري امداد جو هڪ ڪڻُو به وڪامڻ نه گهرجي ۽ نه ئي منهنجي بورچيخاني ۾ استعمال ٿيڻ کپي.”
هن ڀيري سرگوشيءَ ۾ چيو هيئي:
“انهي کي چئبو آھي، رهئو ھلال، ٻوٽي مُردار!”
دودي پنهنجي ٺڪاڻي اڳيان ڪار روڪي چيو هو:
“رات ڪافي گذري چڪي آھي، آرام ڪريو. سڀاڻي ملنداسين.”
دودو ڪار ۾ پنهنجي گهر ڏانهن روانو ٿيو هو ته آءٌ تنهنجي هٿ ۾ هٿ ڏيئي اڱڻ تي آيو هئس. پهرين ڀاڳڀري رات هئي، جنهن ۾ توکي ڀاڪر پائي، هڪئي بستري تي ليٽڻ جو رنگين سپنو ساڀيان ماڻي رهيو هو. زندگيءَ جي ايندڙ حسين ترين لمحن جو رڳو تصور ئي اندر ۾ ڪتڪايون ڪرڻ لڳو هو.
واڙي ۾ ناڙا ڇوڙ ڪري، گهٽيءَ کي ڊينگهرن سان بند ڪري موٽيو هئس، ان کان اڳي ئي مڇرداني ۽ بسترو لڳائي ليٽي پيئي هُئينءَ. ڀانيان ٿو ايندڙ رنگبرنگي لمحن جو اڳواٽ احساس هيئي، جو پاڻيءَ جي بالٽي ڀري رکي هُئي ۽ توليو به کٽ جي پاڳي تي لٽڪي رهيو هو.
چو طرف چوڏھينءَ جي چنڊ جي مزيدار روشني نچي رهي هئي. شبنمي هوائن سان چلولايون ڪندڙ سنڌ جي ٻھراڙي، وِلهه جي اجرڪ اوڍي ٺري پيئي هئي! ويڪري کٽ تي لڳل،ڪُشادي مڇردانيءَ مان وِٿي ٺاهي اندر گهڙيو هئس. پرفيوم جي مهڪ، تنهنجي بيقرار جوڀن جي خوشبوءِ سان گڏجي منهنجو سواڳت ڪيو هو! سنهي ڄاريءَ مان ڇڻندڙ سوجهري ۾، تنهنجو چهرو آسماني چنڊ جو هم شڪل محسوس ٿيو هئم. هڪ عجيب خيال سرگوشي ڪئي هئي:
“حسن جي عالمي مقابلي بدران سونهن جو ڪائناتي مقابلو ٿيو ته، مينا جو اصل حريف چنڊ ئي ثابت ٿيندو!”
توسان گڏ ليٽندي،سمورا ٿڪ ڊليٽ ٿي پيا هئا ۽ زندگي قهقشان جي کٽولي تي وڇايل انڊلٺي رليءَ مٿان سجايل گلابن جي سيج ڀاسڻ لڳي هئم! ڳراٽي پائي،توکي ڏنل پهرين چُميءَ جو ذائقو، مجازن جا سمورا فلسفا نئين سر لکڻ لڳو هو! تنهنجي چقمقي ٻانهن جي ڇُهائن کان سڊول سَٿرن جي اُھائن تائين ۽ جوڀن جي گستاخين سان ڀرپور تنهنجي ريشمي چپن کان سونهري بدن جي گسن تائين، سرور، مستي ۽ مزي جي ننڍڙن ننڍڙن ذرن ۾ ٽُٽي وکري ويو هئس! تنهنجي ساهُن جي سرگم تي رقص ڪندڙ لمحن ۾، چکڻ کان ڏسڻ تائين ۽ سُنگهڻ کان ڇُھڻ تائين، توکي رجنيش اوشوءَ جي فلسفي ۾ ميڙيندي محسوس ڪيو هئم ته، فطرت جي هٿن زندگي، محبت ۽ سونهن جا سمورا رنگ، تنهنجي وجود جي وراڪن ۾ ويڙھي رکيا هئا! اهو به احساس ٿيو هئم ته جيڪڏھن تون نه ملين ها ته جيڪر منهنجي اندر جا اُھي سڀئي ناقابل بيان احساس، ڪڏھن به مون سان ملاقات ڪري ڪونه سگهن ها! جن جو خزانو کلڻ لاءِ قدرت توکي ئي پيٽرن ڪوڊ طور تخليق ڪيو هو!