(16)
”قربان وڃان منهنجا مٺا! مونکي ته پتو ئي ڪون پيو ته ڪو ڏند ايترا کُپي ويندا؟ تو به ٻڙڪ ٻاهر ڪونه ڪڍي؟!“
وراڻيم:
”پاڻ ٻئي سمورن حواسن سميت لذت جي گلن جا جهول ڀري رهيا هئاسين. اهڙين ڪيفيتن ۾ ڪلاشنڪوف جون گوليون ۽ ڪهاڙين جا ڌَڪ به ڌيان ڇِڪائي نه سگهندا آھن، ڀلا گلابي چپن سان ڳراٽي پاتل ڏندن جو رهنڊون ڇا ڪنديون؟!“
پشيماني ۽ شرمندگيءَ جي شال ۾ ويڙھجي چيو هُيئي:
”تنهنجي ڳل جو اهو زخم ڏسي ماڻُھو ڇا سوچيندا، عورت آھي يا گڏھڙي آھي؟!“
مرڪي وراڻيم:
”زخم ٿيڻ جو ڪو نہ ڪو ٻيو سبب ٻُڌائينداسين! گهٽيءَ جو ٽارو چڀڻ يا وري اوندهه ۾ واڙي واري ڪاٺيءَ جو لڳڻ!“
مرڪي پُڇيو هُيئي:
” ۽ ٻالاڀولا ماڻھو اعتبار ڪري وٺندا ؟!“
وراڻيم:
”ٻيا ڪن نه ڪن، باقي دودو سمجُهو آھي، سمجهي ويندو!.“
اوچتو اداس ٿي پيئي هُيئين.تنهنجي چهري تي اُداسيءَ جا پاڇا، جيترو ڊگها ٿيندا هئا، تنهنجي شخصيت اوتري ئي پُرڪشش ٿي پوندي هئي!!
چيو هُيئي:
”اڙي يار! دودو ته رڳو زمين، نوڪري، ڊگري، ڇنڊ ڦُوڪ ۽ ڪپڙن ۾ ڍَڪيو پيو آھي!؟“
ڇرڪي پيو هئس.دودي ڇا ڪيو هو، جو سندس حوالي سان اهو ڪمنٽ ڪيو هُيئي؟! منهنجن راتوڪن وهمن ۽ وسوسن مان ڪو پاڇولو، حقيقتن جي هٿن ۾ ته ڪونه هليو ويو هو؟ رات ڍڳا گاڏيءَ تي واپس ايندي،تنهنجي اداس خاموشيءَ به مون اڳيان ڪن سوالن جا آئينا آندا هئا، پر آسپاس جمالياتي حُسن جي هُٻڪار سبب مٿن ڌيان ڌري ڪون سگهيو هئس!
اتاولو ٿي پڇيم:
”ڇا ڏٺئي دودي ۾؟!“
وراڻيئي:
”ڇڏ يار! ڪنهنجو ليمڪ کائي گلا نه ڪجي.“
ويتر بيقرار ۽ مُتجسُس ٿي پيو هئس. شڪايتي نظرن سان توکي ڏسي پڇيو هئم:
”مون کي به نه ٻُڌائيندئين مٺي؟!“
سوچ ۾ ٻُڏي ويئي هُئينءَ، ايئن لڳم ڄڻ ڪجهه نه ڪجهه مون کان لڪائڻ متعلق سوچي رهي هُئينءَ. دودي جي اوطاق تي ڏنگيندڙ راتوڪن خيالن وري ذھن جي ڪنن ۾ سُس-پُس ڪئي هئي:
”ڇا دودو رات مونکي بيخبر رکي پنهنجي ئي گهر ۾ موجود هو؟ ۽ مينا سان سندس ڪي اهڙيون ڳالهيون ٿيون هيون، جيڪي هوءَ مون کان لڪائي رهي هئي!؟“
پهريون ڀيرو پنهنجو پاڻ کي توکان گهڻُو دُور دُور بيٺل محسوس ڪيو هئم. شايد ريشمي محبتن کي نه رڳو شڪ جي قينچي ڪٽيندي آھي، پر لڪايل ڳالهين جون نوڙيون به نانگ ٿي ڏنگينديون آھن. رشتن جي بقا لاءِ صاف گو ۽ ھمراز هجڻ به هڪڙو شرط آھي!.“
پنهنجي ساءِ چيو هُيئي:
”يار ڇا ٻُڌايان؟! هر انسان جي اندر بصر جي ڳنڍ جيئن الاءِ ڪيترائي تهه هوندا آھن! جيڪي رهي معلوم ٿيندا آھن يا وري وهي ظاهر ٿيندا آھن! دودي جو ٻاهريون تهه اهو آھي، جو هُو يونيوسٽيءَ جو ڊگري هولڊر، مهذب ۽ ماڊرن انسان آھي. هن جي پاڻ سان هيتري همدردي ۽ مدد ڪرڻ به سندس انمول انساني خوبين جو حصو آھي پر....!”
جملو پورو ڪري مون ڏانهن ڏٺو هُيئي. خاموش رهي رڳو توکي نظرن سان تڪيو هئم!
”دودي جو ٻيو روپ رات سندس گهر ڏسي افسوس ٿيو هوم.“
تنهنجو جملو ٻُڌي وري اندر جي آسمان تي،شڪ جي کنوڻ سيلهو هنيو هنيو هو:
”دودي يقينن ڪا اهڙي حرڪت ڪئي آھي، جيڪا مينا مون کان لڪائي رهي آھي! آخر ڇو اهڙي انسان جي سهاري اڃان ويٺا آھيون. هن وشال دنيا ۾ هتي نه ته، ڪنهن ٻئي هنڌ داڻُو پاڻي لکيل هوندو. ڀلا اوڏانهن نڪري ڇو نٿا هلون؟!“
مون کي اداس ۽ گُم سم ڏسي، پيار مان ڳل تي ٿڦڪي ڏيئي چيو هُيئي:
”دودي جي گهر وارن جي ڪهاڻي ٻُڌندين ته چهري تان موجودهه اُلجهن اُڏامي ويندئي.رڳو حيرتن جي انڌيرن ۾ هٿوراڙيون پيو هڻندين؟!“
التجا آميز لهجي ۾ چيم:
”ٻُڌائيندئين ڪونه؟ “
وراڻيو هُيئي:
”رات دودي جي گهر وڃي معلوم ٿيو ته دودي جي مرحوم والد جون ٻه شاديون ٿيل هيون. هڪ ڏاڏي ٻوٽي، جنهن مان دودي ۽ عاقيل کان به وڏيون ٻه ڀينرون آھن. 50 سال ٽپي وڃڻ باوجود جبري ڪنوارپ جا ڪپڙا پارايل اٿن، ڇو ته دودي جي فيمليءَ ۾ خانداني برتريءَ سان گڏ، ملڪيت ورهائجي وڃڻ جي خدشن سبب ڌيئرن کي جبري ڪنوارپ جي اوڙاهه ۾ اُڇلڻ جو رواج آھي! رات مون ٻنهين جي چهري تي پوڙھپڻ جي لڪيرن ۾ جلايل جوڀن جا دردناڪ داستان پڙھيا هئا!.
دودي جي والده، ستر اسي سالن جي ڄمار ۾ آھي، پر ڪڏھن گهر کان ٻاهر ڪونه نڪتي آھي.سندس پوڙھا ڀائر به ساڻس ملڻ ايندا آھن ته گهر ٻاهران مال جي واڙي وٽ ٺھيل ڪمري ۾ ڏھن منٽن جي ملاقات ڪري هليا ويندا آھن.
دودي ۽ عاقيل جي زالن جي حالت ڏسي لڳو ڄڻ تازو گيريج مان اُٿيون هجن.کين پنهنجن والدين جي گهر وڃڻ جي اجازت به ڪونهين. سڀني عورتن مان هر ڪنهن لاءِ سال ۾ ٻن عيدن تي ٻه سادا وڳا ۽ ٻه مضبوط جتيون وٺي اچڻ جو روراج آھي ۽ بس!
گهر ۾ تعليم جي اڻھوند سان گڏ، ٽي وي، ريڊيو ۽ موبائل جي به منع ٿيل آھي. انهن مظلوم عورتن پنهنجي لاءِ انهن پابندين کي قدرتي زنجير سمجهي، ڄڻ ته قبول ڪري ورتو آھي! مون جڏھن کين نئين دنيا جي عورتن جون ڳالهيون ٻُڌايون هيون ته سندن اکين کان حيرت ۾ ڇنڀجڻ وسري ويو هو. اڻپورين تمنائن جي لاتعداد لاشن، سندن چهري کي درد جي انوکن ڪُتبن وارين قبرن جو قبرستان ٺاهي ڇڏيو آھي! جنهن جي مجاور اکين ۾ مقتول نسوانيت جو رت، جديد دنيا کان ڪيئي سوال پڇي رهيو آھي؟!“
جملو پورو ڪري خاموش ٿي ويئي هُئينءَ. اهڙي خاموشي جيڪا سموري ماحول کي ملول ڪري وجهندي آھي.
تڏھن دل بيساخته توکي چمي ڏيڻ چاهي هئي. پڇتايو هئم ته اڳاڻُو وهمن ۾ وچڙي، تنهنجي لڪايل ڳالهين کي غلط سمجهي رهيو هئس. پر تنهنجي چهري تي وري ڪي لڪائڻ وارا آثار اُڀريا هئا ته پڇيم:
”رات دودي جي گهر ٻيو ڇا ٿيو هو؟!“
ڇرڪي پيئي هُئينءَ. چپن تي ايندڙ لفظن کي، لڄاري لوئيءَ ۾ لڪائي چيو هُيئي:
”اهو ٻُڌائڻ سٺو نٿو لڳي.“
ويتر وهمن ۽ وهلورن جي وات ۾ ھليو ويو هئس.پاڻ کي توکان گهڻو پري پري محسوس ڪيو هئم.سوچيو هئم:
”ازدواجي زندگيءَ ۾ ايئن ئي ننڍڙيون ننڍڙيون ڳالهيون پٿر بڻجي، آھستي آھستي محبت کي سنگسار ڪنديون آھن. تڏھن ئي ته شادي محبت جي ۽ محبت شاديءَ جي دشمن هوندي آھي!.
منهنجي ناگواري ۽ روسامي کي شايد پهريون ڀيرو سنجيدگيءَ سان ورتو هُيئي جو منهنجي هٿ کي پنهنجي هٿ ۾ جهلي چيئي:
”توسان ڪوڙ ڳالهائڻ محبت جو جرم لڳيم ٿو،پر سچ ڳالهائڻ به گناهه وارو ٻارڙو هنج تي کڻڻ جيان اُڳرو آھي.ڇوته سڄي عمر غير مرد کان لڪايل ۽ رواجن جي قتل ڪيل عورت جو راز مون وٽ امانت آھي!“
تسلي ٿي پيئي هئم ته تنهنجون لڪايل ڳالهيون، دودي جي گهر ڏٺل عورتن جون ۽ مٿئين تسلسل جو حصو هيون. پر وري به چيم:
”مون کي نه ٻُڌائيندئين مينا؟!“
ٻُڌايو هُيئي:
”دودي جي ٻي ماءُ ۽ ان جي 25 سالن جي ڇوڪريءَ جا گهر ۾ اڃان الڳ برتن رکيل آھن. ڇو ته دودي جي والد هڪ اڇوت هندو ناريءَ کي مسلمان ڪري ٻي شادي ڪئي هئي. جنهن ڪري اڳوڻي زال ۽ سندس اولاد، مسلمان ڪيل ماءُ ۽ ڌيءَ سان نه رڳو اڃان تائين نفرت ڪندڙ آھن، پر هٿ سان توري تڪي سيڌو سامان ڏيڻ کان ويندي، رؤين ۽ مهڻن سان کين روز روز ماريندڙ به آھن! دودي جي ننڍي ڀيڻ آسيت جي ماءُ جيئري کي ڏسي، مون کي ايئن لڳو ڄڻ هوءَ رڳو نالي ۾ جيئري آھي، پر مرڻ کان اڳ ۾ الاءِ ڪيترا ڀيرا مري چڪي آھي! مون کي ايئن به لڳو ته هڪ ڀيرو موت اچڻ واري ڳالهه، فلسفياڻي سطح تي ڪن فردن جي حوالي سان بلڪل غلط ثابت ٿيندي آھي!؟”
زندگيءَ کي ايئن باريڪين سان پرکڻ واري تنهنجي غير معمولي صلاحيت جو دل ئي دل ۾ اعتراف ڪندي،سوچيو هئم:
”مون ڪهڙا ڪهڙا وهم پي ڪيا پر حقيقت ته مورڳو ٻي آھي! رات به اجايو وهمن ۾ وچڙي پيو هئس. پر نه ڪنهن هٿيار سان ۽ نه ئي ڪنهن زهر ڏيئي ماريو! بس ڪالهه کان الاءِ ڇا ٿي ويندو اٿم، حقيقتن ۾ وهمن جا ڪنڊا وچڙيل نظر ايندا آھن. خيال طوفاني هوائن ۾ اُڏندڙ صحرائي ريت جي ذرڙن جيان ٽِڙپکڙ ٿي پوندا آھن!“
ڪجليون اکيون کڻي مون ڏانهن ڏٺو هيئي. بيچين ٿي پيو هئس. چيو هُيئي:
”دودي جي وڏين ڀيڻن مون کان شھرن جي زندگي ۽ منهنجي پيار پرڻي متعلق پڇيو هو. جڏھن کين ذرو پرزو ٻُڌايو هئم ته عجب مان ڦاٽل سندن اکين منجهه، مونکي مري ويل سپنن جا مردهه چُرپُر ڪندي نظر آيا هئا! جڏھن ته دودي جي ننڍي ڀيڻ عجت عرف عجوءَ جون اکيون حسرتن جو قبرستان ۽ بغاوتن جو پوسٽر ٿي پيون هيون! سندس اڻجهل جوڀن جا جلوا، ڪاروڪاريءَ جي ڪهاڙين کي للڪاريندڙ لڳا هئم! هن مونکي پنهنجي هٿن سان ٺاهيل چانهه پيئڻ لاءِ صلاحيو هو ته وڏين ڀيڻن هن ڏانهن ايئن نهاريو هو، ڄڻ ھن ڪو ڪبيرو گناهه ڪري وڌو هو. پر آءٌ عجو سان گڏ هلڻ لڳي هئس ته دودي جي ماءُ پنهنجي پهاڄ جيئري جي اڇوت پس منظر متعلق ٻُڌائي، مون مان به اها اميد رکي هئي ته آءٌ به سندن جيان جيئري ۽ عجو کي ڌڪارينديس!.
عجو ۽ سندس ماءُ جو ڪمرو گهر جي ٻين ڪمرن جي نسبت پراڻو هو.منجهس رهندڙن سان ٻين گهر ڀاتين جي نفرت ۽ ناانصافي ڪمري ۾ موجود سامان مان سيِنڊون هڻي رهي هئي!؟
چانهه پيئڻ بعد جڏھن جيئري بورچيخاني ڏانهن هلي ويئي هئي ته عجو ٻڌايو هو:
”گهر پويان ٻڌل مينهن ۽ ڍڳين جا ڀاڻا هرروز مون ۽ امان کي صاف ڪرڻا پوندا آھن!“
چيم:
”آئون ادا دودي کي چونديس ته نه رڳو توکان اهو ڪم نه وٺي، پر تنهنجي شادي به جلد ڪرائي!.“
شادي جو لفظ ٻُڌي کن پل لئه ته سندس اکين منجهه مجازن جا پوپٽ اُڏرڻ لڳا هئا پر چند لمحن بعد هوءَ خوف جي کَڏ ۾ ڪري پيئي هئي، ايلاز ڪندي چيائين:
”ادي خُدا جي نالي دودي کي ڪجهه نه چئجو، هُو مونکي ماري ڇڏيندو! جيئن هُن منهنجي وڏي ڀيڻ....!“
جملو اڌورو ڇڏي هوءَ ڏڪڻ لڳي هئي. ڇرڪي پيئي هيس:
”ڇا عجو جي وڏي ڀيڻ به هئي؟ ڇا ڪيو هو دودي ان کي؟!“
پويان سوال اندر مان ديوين جي ٽارين جيان ڦُٽڻ لڳا هئا. عجوءَ کي سڏي پاڻ سان گڏ کٽ تي ويهاريو هئم. کيس وارن تي پيار ڪرڻ بعد همرازيءَ جو يقين ڏياري مٿيان سوال پڇيا هئم ته هن ٻڌايو هو:
”دودي منهنجي وڏي ڀيڻ کي لوڙھي تان جهاتي پائي، پريان ٻنين ۾ ڪم ڪندڙ مرد هاريءَ سان ڳالهائڻ جي ڪوشش ڪندي ڏٺو هو ته ٻي رات کيس ڪهاڙيءَ سان ڳڀا ڳڀا ڪري، هن ئي گهر ۾ ئي پوري ڇڏيو هو.“
سندس اکين ۾ خوف جا وسندڙ ڪڪر ٺھي پيا هئا. سندس لڙڪ اگهندي پڇيم:
”ڀلا ڪنهن پوليس کي ڪون ٻُڌايو؟.“
وراڻيائين:
”ادي هتي گهر ۾ دودي ۽ عاقيل کانسواءِ ٻاهر جو پکي به ناهي ايندو. هتي جون ڳالهيون هتي ئي دفن ٿي وينديون آھن.“
مونکي محسوس ٿيو هو ته صدين کان سنڌ جي ٻھراڙين جون حويليون، ٽارچر سيلن، قتل گاهن، ۽ ڪُڌن ڪرتوتن کي لڪائڻ جي ماڳن جو، هُوبهُو آئينو رهيون آھن، جن کي سدائين غيرتن ۽ نقابن جي رنگ روغن سان لوڪ کان لڪائڻ جي ڪوشش ڪئي ويئي آھي!
مون عجو جو موڊ خوشگوار بنائڻ لاءِ موضوع بدلايو هو. شهري زندگيءَ جي گليمر کان ازدواجي حسناڪين تائين، مون کيس گهڻُو ڪجهه ٻُڌائڻ شروع ڪيو هو ته ھن جي وجود ۾ سالن کان دٻايل جذبن جي گل ٻاٽي وري ڦُٽڻ لڳي هئي. مونکي ويجهو سُرندي چيائين:
”مون لاءِ اهڙو مرد ڳول جيڪو مونکي هتان کڻي وڃي.آءٌ سڄي حياتي نوڪرياڻي ٿي تنهنجي گهر جو ڪم ڪار ڪنديس، بس تون مونکي هن قيد مان ڪڍائي.“
هن جملو پورو ڪيو هو ته لائيٽ هلي ويئي هئي. هن مون کي ڀاڪر ۾ ڀري ورتو هو. رازداريءَ مان ڪن تي چپ رکي چيائين:
”خدا جي واسطي مون کي هتان وٺي وڃج. دودو ۽ عاقيل ڏسندا ته ماري ڇڏيندا، آءٌ ايندڙ جمعي واري ستين رات چنڊ اڀرڻ کان اڳ، گهر جي پوئين ڪنڌي ٽپي ڪچي رستي تي اينديس. بس خدا جي واسطي ڪنهن کي موڪلجان ته مون کي کڻي وڃي! ٻيو ڪير نه اچي ته به تون پنهنجي مڙس سان گڏ گاڏي کڻي اچجان. آءٌ هلي اينديس، بس ڪيئن به ڪري مون کي هتان وٺي وڃج!
عجو جي لهجي جي صدا ۾ ايتري التجا ۽ ايترو ته درد سمايل هو، جو آئون کيس چاهيندي به انڪار ڪري ڪونه سگهيس! رڳو کيس ڳلن تي پيار ڪيم. پوءِ ته بس هوءَ ساخ آيل پيلي انب جيان ڇڻي پيئي! ڀانيان ٿي هن مون کي تصوراتي مرد جيان بند اکين ۾ سجائي، منهنجي بدن جو واس وٺڻ شروع ڪيو هو.ان وقت هوءَ مون کي مجازن جي ماريل مومل لڳي هئي، جنهن سومل کي گڏ سمهاري راڻي جون سڪون لاهڻ جي ڪوشش ڪئي هئي! هن منهنجي بدن جي سهاري، پنهنجي نسوانيت جو رس ڪيئن نپوڙيو هو؟ اهو هڪ عورت جو ٻي عورت وٽ امانت ڇڏيل راز آھي!.“
ان ئي ويل گهٽيءَ تان عاقيل کي بائيڪ تي ايندي ڏٺو هيوسين! هن جهڏي کان گهرايل سامان موٽر سائيڪل تان لاٿو هو ۽ پوءِ پنهنجي ڀرسان رکيل کٽ تي ويهندي، اخبار مون ڏانهن وڌائي هئي،جيڪا تو کڻي ورتي هئي.هڪ خبر جون سرخيون پڙھڻ لڳي هُئينءَ:
”مينا جي اغوا ۾ ملوث بدنام ڌاڙيل شرجيل عرف شرلو کي گرفتار ڪرائيندڙ لاءِ ڏهه لک انعام مقرر.
مينا جو ڏس يا بازيابيءَ ۾ مدد ڪندڙ کي پڻ پنج لک انعام ڏنو ويندو.آءِ جي سنڌ پوليس.“
تنهنجون سُرخيون پڙھندي،مون عاقيل جي چهري تي به اهڙا ئي تاثرات ڏٺا هئا، جيڪي ڪالهه دودي جي چهري تي اُڀريا هئا! منهنجو وهم هو يا وري حقيقت جو مونکي ايئن لڳو هو ڄڻ اڄوڪي اخبار جي سرخين دودي ۽ عاقيل کي، مون ۽ تنهنجي متعلق نئين سر غور ويچار ڪرايو هوندو!
عاقيل کي چيم:
”تنهنجي موبائل تان دودي جو نمبر لڳائي ڏي، ضروري ڳالهه ڪرڻي اٿم.“
عاقيل دودي جو نمبر لڳائي،موبائل ڪن تي رکي انتظار ڪيو هو.چند سيڪنڊن بعد مايوسيءَ مان چيائين:
”دودي ڪال کڻي ڪون پيو.“
عاقيل کان موبائل کڻي،دودي جو نمبر ري ڊائل ڪري ڪال رسيو جو انتظار ڪيو هئم، ڪال ختم ٿيڻ تي هئي، جو دودو ڪال رسيو ڪري بيزاريءَ مان ڳالهائڻ شروع ٿي ويو هو:
”ادا آئون ايس پي آفيس ۾ آھيان، ٿورو انتظار ڪري به نٿو سگهين؟”
دودي ڪال ڪٽي ڇڏي هئي ۽ هن تي موجود منهنجو بچيل- سچيل اعتبار جو ڪچو ڌاڳو به ڪٽجي پيو هو!.
”ڇا هُو مونکي گرفتار ڪرائڻ ۽ مينا کي ”بازياب“ ڪرائڻ لاءِ پوليس سان ڊيل ڪرڻ لاءِ ايس پي آفيس ۾ موجود ته نه هو؟! عاقيل جي نمبر تان ويندڙ ڪال ڏسي، هن منهنجو آواز ٻُڌڻ بنائي عاقيل سان مخاطب ٿي بيساخته حقيقت بياني ڪري ته نه وڌي هئي!؟“
سوال ڄڻ هٿوڙا هئا، جيڪي وهم جي واڍي هٿن ۾ جهلي هانءُ تي هرهر هنيا هئا!