(14)
اڳاڻو عاقيل ڀاڄيءَ سان گڏ لوارڙي ڇيلڙي واري ٻڪري به ڏيئي ويو هو، جيئن پاڻ کي صبح سويل پائوڊر واري چانهه پيئڻي نه پوي. ٻڪريءَ جو گاهه ۽ بورچي خاني جون ڪاٺيون پهچائڻ جي ذميواري سندس هڪ هارياڻيءَ کي سونپيل هئي.
ماني کائي هٿ ڌوئي، توسان روح رچندي ڪچهري ڪرڻ لڳو هئس ته پريان ديويءَ هيٺيان ٻڌل ٻڪريءَ جو چِٽ-ڪٻرو ڇيلڙو، ماءُ وٽان ڊوڙندو، ٺينگ ٽپا ڏيندو، پنهنجي کٽ تي چڙھي آيو هو. پيار ۽ شفقت سان کيس ڀاڪر ۾ ڀري، نرم وارن واري نازڪ چمڙيءَ تي هٿ گُھمائي، ننڍڙن ٻارن جيان ڇيلڙي ۽ پاڻ کي بهلائڻ لڳي هُئينءَ. تنهنجي چهري تي معصوميت ۽ مامتا جا تاثرات، چؤماسي جي ڪڪرن جيان ٺھڻ ۽ ڊھڻ لڳا هئا! ان ئي ويل گهٽيءَ تي ڪار جي بيهڻ جو آواز ڪنايو هُيئي.
چند گهڙين بعد دودو ظاهر ٿيو هو. سندس چهرو اُجهاميل اُجهاميل هو. سامهون واري کٽ تي ويهندي، چيائين:
”يار باهه ٻري ويئي آھي. ميڊيا کان انساني حقن جي تنظيمن تائين، هرڪو ڀاڄائيءَ جي لو ميريج کي ڀُنگ خاطر اغوا يا وري زوري مذھب بدلائڻ جو اشو بڻائي، پنهنجي دانشوري چمڪائي رهيو آھي! چيف منسٽر، آءِ جي کي ڇوڪري بازياب ڪرائڻ لاءِ ٻاهتر ڪلاڪن جي مهلت ڏني آھي. ڪن هندو تنظيمن جلد ڇوڪري بازياب نه ٿيڻ جي صورت ۾، ملڪ مان لڏي وڃڻ ۽ ڇوڪريءَ جي والد پاڻ ساڙڻ جي ڌمڪي ڏني آھي. آمريڪا ۽ يورپ جي سفارتڪارن پاڪستان ۾ اقليتن سان ٿيندڙ سلوڪ تي ڳڻتيءَ جو اظھار ڪيو آھي.”
هن اخبار مون ڏانهن وڌائي هئي، پر جهٽ ڏيئي کڻي ورتي هُيئي. پهرئين ئي پيج تي تنهنجي تصوير سان گڏ ان باڪس خبر جي شروعات هيئن ٿيل هئي:
”ميرپورخاص ۾ هندو سيٺ جي ڌيءَ ڏينهن ڏٺي جو اغوا، والدين کي بيهوشيءَ جا دورا.
چند ڏينهن کان هڪ ڪروڙ لاءِ ڌمڪائيندڙ بدنام ڌاڙيل شرجيل عرف شرلُو تي اغوا جو شڪ ظاهر.“
وڌيڪ پڙھڻ بدران، اخبار کي اڇليو هيئي، وڪيٽ ڪيپر کان ڊراپ ٿيل آسان ڪيچ تي ڪاوڙيل فاسٽ باؤلر جيان!.
”هي ڪهڙي بڪواس آھي، مون پنهنجي مرضيءَ سان شرجيل سان شادي ڪئي آھي. مونکي ڪنهن به اغوا ناهي ڪيو. شرجيل ريڙھو هلائيندڙ مسڪين پورهيت آھي. ڪير ٿو چوي ته هي ڌاڙا هڻندڙ ۽ ڀُنگون وٺندڙ آھي.هن جي اکين ۾ مونکي هروقت ڏوهاري اکين جي وحشت بدران بيگناهه ڦاسي چڙھيل انسان جهڙي معصوميت ۽ پڪڙيل پکين جهڙي نماڻائي نظر ايندي آھي!“
دودي بيوسيءَ مان وراڻيو هو:
”ڀاڄائي اها ته صرف توکي ۽ مونکي ئي خبر آھي. ٻين کي ڪيئن ٻُڌائجي ۽ ڪيئن قائل ڪجي؟!“
چيو هيئي:
”ڪيسن جو قانوني بندوبست ٿيڻ تائين،شرجيل ڀلي روپوش هجي،مون کي وٺي هلو ته پريس ڪانفرنس ڪري بدحواس ميڊيا، بي پرک سول سوسائٽي ۽ لڪير جي فقير دانشورن اڳيان حقيقتون پڌريون ڪريان.“
دودي اداس لهجي ۾ وراڻيو هو:
”جهڙي نموني بدمست پوليس جو ريڊ الرٽ جاري آھي، ان مان لڳي ٿو ته پريس ڪانفرنس تائين پهچڻ کان اڳ ئي اوهان کي پڪڙي مائٽن حوالي ڪيو ويندو. ٽي. وي چينلن تي هلندڙ بريڪنگ نيوز جي هيڊ لائين هوندي:
”ڌاڙيلن سان مُبينا پوليس مقابلي دوران مينا ڪماري بازياب.... بدنام ڌاڙيل شرجيل عرف شرلو ساٿين سميت فرار...!”
اڍنگي نموني کلي پيو هئس. پڇيم:
”تنهنجي حوالي سان ڇا لکيل هوندو دودا؟“
وراڻيائين:
”گهڻُو ڪري فُل فرائي ڪندا.ٻي ڏينهن وارين اخبارن ۾ ڇرڪائيندڙ سُرخين هيٺيان بقايا ڄاڻايل ڪالم ۾ ڪجهه هيئن لکيل هوندو:
پوليس تفتيش موجب،مقابلي ۾ مارجي ويل دودو،جهڏي ڀرسان هڪ ڳوٺ جو رهندڙ ۽ سنڌ يونيورسٽي جو گريجوئيٽ ھو. ڪافي وقت کان ميرپور خاص ۾ ڪرائي جي مڪان ۾ رهندو هو،جتي مشڪوڪ ماڻھن جي اچ وڃ جاري هئي. دودو سرڪاري نوڪري ڪرڻ جي خول ۾ ڌاڙن ۽ اغوا جي وارداتن ۾ بدنام ڌاڙيل شرجيل جو سهولتڪار بڻيل هو.مينا ڪماريءَ کي بازياب ڪرائڻ دوران پوليس سان ڌاڙيلن جي ٿيل مقابلي دوران، گولين جو کاڄ بڻجي ويو.“
مون دودي جي چهري تي خوف جي مبهم پاڇن سان گڏ ڪي ٻيا تاثرات به ڏٺا هئا، پر الاءِ ڇو سدائين دوستاڻن دولابن جا هيرا هضم ڪندڙ منهنجي البيلي دلڙي، دودي جي حوالي سان ڪنهن به شڪ کي قبول ڪرڻ لاءِ تيار ڪون هئي!؟
کيس ياد ڏياريم:
”نڪاح نامي وارا ڪاغذ به اڄ ملڻ جو واعدو آھي!.“
مايوسيءَ مان وراڻيائين:
”مون جهڏي وڃي ميان کي ڪال ڪري ڪاغذ ڏيڻ جو چيو هو، پر چيائين: ٺپو وڃائجي ويو آھي.جلد ٺھي ايندو. ٻه ٽي ڏينهن صبر ڪر، ڪاغذ تيار ڪري آءٌ پاڻ ئي توکي ڪال ڪندس. ڀانيان ٿو اڄوڪي اخبار ميان کي به لوڏي وڌو آھي!”
دودي جي ڳالهه دل سان لڳي هئم: “اڄوڪي اخبار ميان کي به لوڏي وڌو آھي.”
تنهنجي ڪاوڙ ۾ اڇلايل اخبار ڏانهن ڌيان ويو هئم. جنهن کي کٽ جي پاڳي ڀرسان بيٺل ڇيلڙو چٻاڙي رهيو هو.
اخبار کي ڇيلڙي جي وات مان ڇڪي ڇڏائيندي، ڪُنڊ وارو ڪاڳر جو ٽڪرو ٽُٽي پيو هو.
هڪ ٻي خبر تي نظر اٽڪي پيئي هئم. وڏي آواز سان سرخيون پڙھڻ لڳو هئس.ڀانيان ٿو سُرخين مان هي جملا، مون جيان توکي به تلوارن جيان لڳا هئا:
”زوري مذھب مٽرائڻ ڏوهه قرار: پنج سال سزا ملندي،ڊيڄاري ۽ ڌمڪائي مذھب تبديل ڪرڻ کي زوري مذھب تبديل ڪرائڻ تصور ڪيو ويندو. زوري مذھب تبديلي تي واقعي جي ايف. آءِ. آر ۾ اغوا، زنا، زوري شادي ڪرڻ ۽ نابالغ سان شاديءَ جا ايڪٽ لاڳو ڪيا ويندا. اهڙي ڏوهه جي ڪيس ۾ ٺاهه يا ضمانت ٿي نه سگهندي. اقليتي ماڻھو جي زوري مذھب تبديل ڪرائڻ ۾ سهولتڪار کي ٽي سال سزا ملندي. لاجسٽڪ مدد ڪندڙ کي به پنج سال سزا ڏني ويندي. 18 سال کان وڏي عمر واري جي مذھب مٽائيندڙ کي محفوظ ھنڌ منتقل ڪري مختلف مذھبن جي ڀيٽ جي اسٽڊي ڪرڻ ۽ سوچي فيصلو ڪرڻ لاءِ 21 ڏينهن ڏنا ويندا. اهڙي واقعي جي ٻار يا دماغي معذور شخص جا تفصيل ميڊيا ۾ رپورٽ نه ڪيا ويندا.
سنڌ اسيمبلي ۾ پيش ڪيل بل اتفاق راءِ سان منظور.“
اخباري سرخين، پڙھندڙ ۽ ٻُڌندڙن کي ڄڻ گُھٽو ڏيئي ڇڏيو هو. الاءِ ڪيئن چيو هئم:
”بااثر ماڻھو ونگاري پوليس معرفت رضا خوشيءَ کي “زوريءَ” ۾ بدلائيندي دير ئي ڪيتري ڪندا ؟! مذھبن جي ڀيٽ جي اسٽڊي جي نالي ۾ خاص هند تي ترسائڻ لاءِ21 ڏينهن، اصل ۾ بيوس فرد کي ذهني ۽ جسماني ٽارچر وسيلي من پسند بيان ڏيڻ لاءِ قائل ڪرڻ خاطر رکيا ويا آھن!”
غمگين خاموشي ڇانئجي پيئي هئي. اداسيءَ جي ڪنڊن کي ڄڻ پاڻ-وندرائيندڙ چپن سان هٽائڻ جي ڪوشش ڪندي، چيو هيئي:
”سنڌ اسيمبليءَ مان منظور ٿيل اهو بل عملي جامو پائڻ ۾ وقت لڳائيندو!“
دودي ڪنڌ ڌوڻي تنهنجي راءِ سان اتفاق ڪيو هو. پر الاءِ ڇو مونکي ايئن محسوس ٿيو هو، ڄڻ اهو بل مون ۽ توکي مُڏي ڪاتيءَ سان ذبح ڪرڻ لاءِ تخليق ڪيو ويو هو. مونکي اهو به محسوس ٿيو هو ته نظرين جي نمائش ڪندڙ معاشرن ۾ خود نظريا، ري ايڪشن ڪندڙ انجيڪشن ٿي پوندا آھن! مون کي اهو به محسوس ٿيو هو ته فسطائيت سانڊي جيان هرروز نوان روپ مٽائي رهي هئي. مون اهو به سوچيو هو ته سمورا نظريا ۽ سمورا فلسفا، اجتماعي سچائين جي لباس پائي، باريڪين ۾ ڪيئي ڪوڙ لڪائيندڙ هوندا آھن! مون کي اهو به مضحڪہ خيز خيال آيو هو ته
” قدامت ۾ جدت موجود آھي ۽ جدت ۾ قدامت موجود آھي. بس رڳو اجتماعيت ۽ جزئيات جو اُبتو فرق ڏسڻ ۾ ناهي ايندو!”
اهڙين ڪيفيتن ۾ مونکي اهڙا ئي خيال ايندا ھئا. ان ڏينهن پڻ مٿيان خيال ايندي، شايد منهنجو چهرو به مضحڪه خيز ٿي پيو هو، جو سامهون ويٺل دودي چرچو ڪرڻ جي ڪوشش ۾، ماحول جي بي سُرائي ڌوئڻ جي ڪوشش ڪئي هئي:
”ويامندڙ ٻڪريءَ جيان مُنهن چِٻو نه ڪر، ڪجهه ڪون ٿيندو.“
مرڪي وراڻيو هئم:
” ڪونه رهين نه؟! نيٺ تنجڻ ڳوهه جيان لِٻرڪو ڪري وئين نه!؟ زندگيءَ ۾ پهريون ڀيرو چڱو چرچو ڪرڻ جا، چار آنا ڏيان ها، پر کيسي ۾ کُلي چار آني آھي ڪونه.“
دودي مرڪي ساڳي نوعيت جو وار ڪيو هو:
”چار آنا ته وڏا آھن. مون ڪاليج لائيف کان هيستائين تنهنجي کيسي ۾ ڪڏھن ٽيڊي پائي به ڪونه ڏٺي آھي.“
سدائين دودي جي چرچن تي مرڪي پوندڙ مون جهڙي زندهه دل شخص کي به ان ڏينهن الاءِ ڇو؟ دودي جو پويون مذاق ناگوار لڳو هو. شايد تو اڳيان منهنجي مفلسيءَ جي بدترين تشريح ڏکي لڳي هئم. تڏھن سوچيو هئم:
”تنقيد يا چرچي ۾ ڪنهن سان منسوب ڪيل غير حقيقي خامي ايتري ڏکي ناهي لڳندي، جيتري حقيقي خاميءَ جي ڪيل نشاندهي!.“
وري مختصر خاموشيءَ وقت کي ڏنگ هنيو هو. پر جلد ئي چُنيءَ جو پلئو دودي اڳيان اُڇليندي، ايلاز ڪيا هُيئي:
”ادا پئسن جو کُٽڪو نه ڪريو. شرجيل، مون ۽ منهنجن ساھُرن کي ظالمن کان بچائڻ لاءِ سٺن وڪيلن سان رابطو ڪري، قانوني حق ڏيارڻ لاءِ اسانجي مدد ڪريو!.“
دودي وراڻيو هو:
”رب سَڻائي ڪندو ڀاڄائي!.“
ان وقت تنهنجو چهرو ۽ مظلوم لهجي ۾ ايلاز ٻُڌي دل ميڻ جيان پگهرجڻ لڳي هئي ۽ اکين ۾ بُوندون ڀرجي آيون هيون.لمحن لاءِ مونکي ايئن محسوس ٿيو هو، ڄڻ آءٌ پنهنجي خاندان سميت پوليس وارن،ميڊيا جي ماڻھن،اقليتي حقن جي طرفدارن، سياسي مدارين ۽ نمائشي دانشورن جي بيرحم تماشي ۾ رت ڳاڙي رهيو هئس. جيڪي چؤطرف خونخوار جانورن جهڙن ڏندن ۽ نُنهَن کي، لبرل ازم، سيڪيولرازم، صنفي برابري، پرامن رياست، انارڪي، اقليتي مامرا ۽ مذھبي جبر وغيرهه جهڙن ماڊرن لفظن ۽ اصطلاحن تي سِراڻ چاڙھي، اسان جي وجود ۾ وري وري کُپائي رهيا هئا!.
توکي آٿت ڏيڻ بعد دودي صلاح ڏني هئي:
”هتي اوهان هونئن ته محفوظ آھيو، پر مصيبت پڇي ناهي ايندي، احتياط ضروري آھي.“
پاڻ ٻنهي سندس چهري ڏانهن چِتائي ڏٺو هو. هن ڳيت ڏيئي توکي مخاطب ٿي چيو هو:
”پنهنجي خرچ پکي وارا پئسا پاڻ وٽ رکو ۽ باقي ڳڻي ٿيلهي ۾ وجهي تالو لڳائي، ٿيلهو امان وٽ رکي ڇڏيو. ممڪن هجي ته ڳهه ڳٽا به ٿيلهي ۾ هڻي ڇڏجو. جيئن خدا نه ڪري، پر جيڪڏھن توهان تي پوليس جو ڇاپو لڳي ته اهي پئسا اوهان جي قانوني مدد ۾ ڪم اچن.“
ساڻس سهمت ٿيندي چيو هيئي:
”هينئر ئي ٿيلهو ڏيان ٿي،کڻيو وڃ ادا.“
دودي وراڻيو هو:
ايئن نه ڀاڄائي! اڄ شام جو عاقيل بيل گاڏي وٺي ايندو.سج لٿي کانپوءِ ان ۾ چڙھي، توهان پاڻ امان کي هٿوهٿ امانت ڏيئي ڇڏجو. توکي ڏسڻ ۽ مهماني ڪرڻ واري امان جي فرمائش به پوري ٿي پوندي. رات جي مانيءَ تائين شرجيل اوطاق ۾ عاقيل سان ڪچهري ڪندو رهندو. ان بعد عاقيل اوهان ٻنهين کي وري بيل گاڏيءَ تي هتي ڇڏي ويندو.“
چيو هُيئي:
”ادا جيئن توکي مناسب لڳي!.“
آءٌ دودي کي ويجهو کان سڃاڻندو هئس. بنا شڪ جي هو هيستائين منهنجو وفادار دوست رهيو هو، پر مونکي خبر هئي ته دولت ۽ عورت، ٻئي سندس ڪمزورين ۾ شامل هيون. ان ڪري تنهنجي پاڻ سان آندل ملڪيت ماڻس وٽ رکڻ ۽ مونکي اوطاق ۾ ڇڏي توکي گهر وڃڻ جي صلاح ڏيڻ تي ڇرڪي پيو هئس. مگر موجودهه ڏُکن ۾ دودي جي ڏنل ڏورڻن سبب ڪجهه به چئي ڪونه سگهيو هئس.
”پنهنجي موبائلن مان سمون ڪڍي اڇلي ڇڏيو، اڄ ڪلهه موجود ٽيڪنالوجيءَ ۾ ايڪٽو موبائل نمبر جي مدد سان توهان تائين آرام سان پهچي سگهجي ٿو.“
دودي هدايت ڪئي هئي.وراڻيو هُيئي:
”مونکي خبر آھي،تڏھن ئي ته گهران نڪرڻ ويل سم ۽ موبائل ٻئي جهوري ڇڏيا هئم. باقي سائين ته مرضيءَ جو مالڪ آھي.“
دودي ويندي ويندي چيو هو:
”شرجيل توهان به سم ڪڍي واٽر ۾ لوڙھي ڇڏجو ۽ گهر جي اندر ئي رهجو.مون کي ڪجهه چوڻو هوندو ته عاقيل جي واتان ميسيج موڪليندس.“
دودي جي وڃڻ بعد موبائل مان بيٽري ۽ سم ڪڍي ٽوڙڻ بعد موبائل گهر جي ڪاٺين پويان لڪائي ڇڏيو هئم. تنهنجي ڀرسان کٽ تي اچي ويٺو هئس. شيمپوءَ سان تازو ڌوتل تنهنجن ڀنڀن ڪاڪلن جو هُڳاءُ، اخبار ۾ پڙھيل ۽ دودي جي ٻُڌايل ڳالهين مان ٺھي پيل مايوسين جا ڪارا ڪڪر هٽائڻ لڳو هو. منهنجي آڱرين ۾ آڱريون ملائي پڇيو هُيئي:
”منهنجي ڪري ئي پريشان ٿي پيو آھين نه؟!”
مرڪي چيو هئم:
”تنهنجي ڪري ئي ته خوشين ۽ سُکن سان شناسائي ٿي آھي، ورنا اڳي ته سورن جي سنگت ۾، سُکن جون سَڌون ئي وسري ويون هيون.“
مرڪي اکين ۾ نهاريو هيئي. ڪجلين اکين ۾ حياتيءَ جو سمورو حسن ته نظر آيو هئم، پر اهو پراسرار نقطو نروار ٿي نه سگهيو هو، جنهن ۾ پاڻ ٻئي ٻن مان هڪ ۽ هڪ مان وري ٻه ٿيڻ جي انوکي تجربي مان گذرندا هئاسين ۽ پنجن حواسن کان به اڳتي ڪجهه غير معمولي محسوس ٿيندو هو!.
چيو هئم:
مينا تنهنجي ڀاڪر ۾، زندگيءَ جي سمورن حادثن جا درد، چڙھندڙ سج جي اُس ۾ ماڪ جيان تحليل ٿي پوندا آھن! تون پنهنجي چپن جي چمين سان، ماضيءَ ۾ مون کي مليل محرومين جي ڏُکندڙ يادن جا ڪنڊا چُنڊي ڇڏيندي آھين! مون تنهنجي گوڏي تي ڪنڌ لاڙي وسايل لُڙڪن جي برسات ۾، رتورت دل جا داغ ڌوئڻ جي حسرت ڪئي آھي!.
پنهنجي هنج ۾ مونکي ننڍڙي ٻار جيان ليٽائي، مٿو پنهنجي گوڏي تي رکي، منهنجي وارن ۾ آڱريون ڦيرڻ لڳي هُئينءَ. سڄي زندگي ايئن ئي گذري وڃڻ جي تمنا، دل جو بورينڊو وڄائڻ لڳي هئي! اهڙين ئي خود فريب تمنائن جا کٽمٺڙا چوسيندي، الاءِ ڪيڏي مهل اک لڳي ويئي هئم. توسان اک لڳڻ کانپوءِ آيل افراتفرين ۾، پهريون ڀيرو ڏينهن جي ننڊ جو ايئن مزو ورتو هئم. تون به منهنجي ڀرسان ليٽي، رات واري اوجاڳي کي کونگهرن ۾ اُڏائڻ لڳي هُئينءَ!