(18)
تون انتهائي سخت جان قسم جو ماڻھو آهين، جيئري جرم ڪون قبوليندين.تو جهڙا چالاڪ مجرم پنهنجي پويان ڄر گهيلي ڇڏيندا آھن! ڪو به ثبوت ناهي ملندو. بس تو جهڙن ڏوهارين کي اسين هاف يا فل فرائي ڪندا آھيون.“
سندس جملي ڇرڪائي وڌو هو.
ڇا هاڻ فرائي ڪندا؟“
روح جي گهراين مان نڪرندڙ دانهن چپن تي اچڻ بعد ماٺ جو ميٽ کائڻ لڳي هئي.شايد تڏھن دانهون به گونگيون ٿي پونديون آھن، جڏھن پنهنجي “اڻ ٻُڌڻ جوڳو” هجڻ جو احساس اڳيان هوندو آھي! سوچيو هئم:
“ھاف فرائي ڪيائون ته مرندس ڪونه پر کري پوندس. سڄي عمر سُور کائڻا پوندا. عمر ڀر جي محتاجي ۽ پروَسي پلئي پوندم...!”
وري به زور واري دانهن چپن تي اچي اجهامي پيئي هئي! سوچيو هئم:
“غربت ڪيتري به سهي، پر ايتري ڏُکوئيندڙ ناهي هوندي جيتري معذوري.ان ڪري عمر ڀر جي اپاهچ پڻي کان هڪ ڀيري جو موت ئي بهتر آھي. پر مرڻ بعد ڇا ڪنهن فرشتي کان اهو پڇي سگهندس ته ايڪويهين صديءَ جي مهذب سڏائيندڙ دنيا ۾، جتي ڪن خطن جا رهواسي جانور جي حقن لاءِ قانون ٺاهي رهيا هئا،اتي اسين سنڌ ۾ قانون جي رکوالن کان ڦرائي ٿي رهيا هئاسين!.“
خردماغ پوليس اهلڪار سان مخاطب ٿي چيو هئم:
”فرائي ڪرڻو ئي آھي ته پوءِ فل فرائي ڪجو، ڇو ته هاف فرائي ٿيڻ بعد وري ڪٿي نه ڪٿي پنهنجي ملاقات ٿي سگهي ٿي!.“
خردماغ اهلڪار تپي ڳاڙھو ٿي پيو هو. ساٿين سميت مون مان پنهنجي ڪاوڙ ڪڍڻ جي آخري ڪوشش ڪرڻ کان اڳ، ڪٺور انداز ۾ چيو هئائين:
”تنهنجو اهو شوق به پورو ڪريون ها پر بدقسمتيءَ سان معاملي کي ميڊيا ۽ ڪورٽن ۾ وچڙائي ويٺا آھيون.تڏھن ئي ته تون اهي ٻولڪيون پيو ڪرين! نه ته هينئر سولو ڳالهائي به ڪونه سگهين ها!؟“
ان کانپوءِ هن مون تي وري حيواني تشدد شروع ڪيو هو. مون خيالن ئي خيالن ۾، وري ننڍڙي ٻار جيان تنهنجي تصور پويان لڪڻ جي ڪوشش ڪئي هئي! اصل ۾ پوليس تحويل ۾ پهچڻ بعد مون کاڌو کائڻ گهٽائي ڇڏيو هو،جيئن سچ پُترا لڳندي يا ايذاءُ ايندي ئي جلد هوش و حواس وڃائي ويهان ۽ سمورن عذابن مان جان ڇُٽي پويم.ان ڪري جيستائين هوش ۾ هوندو هئس،ذھني طور تنهنجي تصور وٽ شرن وٺندو هئس،جڏھن ته هوش وڃائڻ بعد به ورديون پاتل وحشي مخلوق کان پري ٿي پوندو هئس. ٻنهين حالتن ۾ منهنجو جسم منهنجي روح جي نمائندگي ڪندڙ ڪونه هوندو هو! سوچيو هئم:
”مئلن ۽ بتالن سان ڪنهن جو به ڪو تڪرار ناهي ٿيندو.ڇا سمورا مسئلا هوش ۽ سمجهه جي پيداوار هوندا آھن؟!.“
خيالن جي کٽولي تي پاسو ڦيريو هئم، ته تشدد سبب چُور چُور ٿيل جسم مان درد جون ڪنڊيدار ٽاريون ڦُٽڻ لڳيون هيون.بيساخته نڪتل رڙ، چپن تائين هلي آئي هئي. پهري تي موجود بيرحم سپاهيءَ ٽنگ تي ٿڏو هڻي پڇيو هو:
”ڇا ٿيو راڻا؟ ڌاڙا هڻڻ سولا آھن يا اولا؟!“
ٿڏي لڳڻ سان جاڳيل درد جي زبان کي ڪپي ضبط جي صندوق ۾ رکي ڇڏيم. سپاهيءَ سان ڳالهائڻ بدران نيم بيهوشيءَ جي ناٽڪ کي ڊگهو ڪرڻ لڳس. سپاهي ٻه ٽي ڪچيون گاريون ڏيئي ڪرسيءَ تي وڃي ويٺو.
سوچيم:
”هن وردي پوش انسان جي وجود ۾ انسانيت جي اڻھوند سبب رحم جي جذبي به شايد خودڪشي ڪري ڇڏي آھي، جو منهنجي اذيتن سان پنهنجي بدذوق دل کي بهلائڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آھي.هن لاءِ آءٌ شڪار ٿيل زخمي جانور کان وڌيڪ اهميت نٿو رکان. شايد ٻڪريءَ جي گوشت جي ڪٿ ڪرڻ وارن لاءِ ٿڻن جي ڪا به اهميت ناهي هوندي!“.
خاردار سوچن ۾ وچڙڻ لڳو هئس ته وري تنهنجي تصور کي ٻک وڌا هئم،جيڪو هميشه جيان،آئيني ۾ پنهنجو پاڻ تي عاشق ٿي پوندڙ حويليءَ جي حُور جيان پُرڪشش لڳي رهيو هو. تصور ئي تصور ۾ توکي ڪي ميارون ۽ ڪي ڏوراپا به ڏنا هئم. ڇو ته ٻُڌو هئم ته تو پوليس اڳيان لکت ۾ ڏنل بيان ۾ مون هٿان پنهنجي اغوا ٿيڻ جو قصو ٻڌايو هو.دل جهري پيئي هئي.روح رهڙجي پيو هو. تنهنجي بيوفائيءَ جو زخم، پوليس ٽارچر کان به وڌيڪ ڏکوئيندڙ لڳو هئم. پر دل اعتبار ڪرڻ لئه هرگز تيار ڪونه هئي. سوچيو هئم:
”هوءَ جنهن کي ڏسي رڳون رباب ٿي پونديون اٿم. جزئيات ڪُل ۾ قابو ٿيڻ لڳندي آھي. فطرت جي جاميٽريءَ جو قائدو سمجهڻ ۾ آسان ٿي پوندو آھي،سا مون سان بيوفائي ڪيئن ٿي ڪري سگهي!؟ منهنجو وڃايل ٻيو اڌ، مون کان ڌار ٿيڻ جي پرواني تي ڪيئن ٿو صحيح ڪري سگهي؟!.“
تڏھن دل جي غفائن مان آواز آيو هو:
”ايئن وري ڪيئن ٿيندو؟! ايئن ٿي ئي نٿو سگهي!!.“
**
ميرپورخاص جي جيل جي گهٽ ۽ پوسٽ واري ماحول جا ڏينهن ۽ راتيون تنهنجي وڇوڙن جا ويس اوڍي گذري رهيا هئا. اهوئي ساڳيو شهر هو،جنهن جي پُرهجوم رستن تي آوارگيون ڪندي،ڪڏھن دوستن سان گڏ هليو هئس ۽ ھُن رنگين بازار ۾ توسان اکيون اٽڪيون هيون! پر اڄ هنن ديوارن ۾، قيد خاني جا عذاب سهڻ لاءِ صرف تنهنجون ڪي يادگيريون ئي دل ۾ ڪتڪايون ڪري رهيون هيون! آسپاس تنهنجي هجڻ جو احساس، روح جي لامن تان لڙڪي پيل گلن جي خوشبُوءُ ٿي پيو هو! سمورو اندر زخم زخم هجڻ باوجود تنهنجي تصور جي آئيني ۾، پنهنجو پاڻ ڪائنات جي مرڪ ڀاسڻ لڳو هئم!
جيل ۾ ئي ڪنهن کان سنگت جا احوال ٻُڌا هئم ته لڙڪ روڪي ڪونه سگهيو هئس.شمن کان الهداد تائين گهڻا تڻا هاف يا فل فرائي ٿيا هئا ۽ سندن خاندان، دربدري ءَ جي بيابان ۾ انصاف جي انڌي سج کي ڀُونڊا ڏيئي رهيا هئا! جيل ۾ ئي ڪنهن ٻڌايو هو ته گهڻن ڏينهن کان منهنجو گهر به ويران ٿيل هو ۽ گهر وارن جو به ڪو پتو ڪونه هو ته اهي ڪيڏانهن هليا ويا هئا؟!
سوچيم:
”پوليس ماڳهين بابا کي فل يا هاف فرائي ته ناهي ڪيو، جو گهر وارا بدحالي ۽ لوڪ جي مهڻن کان تنگ ٿي، انسانن جي سمونڊ ۾ ڪٿي ٽُٻي هڻي لڪي ويا آھن!.“
بيساخته اکين مان لڙڪ نڪري آيا هئا. امان، ادي وڏي ۽ ادي ننڍيءَ سان گڏ ڪلهن وٽان ڦاٽل قميص پاتل بابا جي رحم جوڳي تصوير اکين اڳيان ڦِرڻ لڳي هئي، جنهن ۾ پُٺيرو بيٺل بابا، گڏهه کي گاهه ڏيئي رهيو هو.الاءِ ڇو ان وقت مون کي ايئن لڳو، ڄڻ آئون گاهه هئس، جنهن کي اکپُور حالتن جو انڌو گڏهه ڏاٺ هيٺيان چٻاڙي رهيو هو!!
هڪ رهزن اکين وارو قيدي ويجهو سُري آيو، مڇ وٽيندي چيائين:
”مڙس ماڻھو ٿي چريا، جيلون مڙسن جو ڏاج هونديون آھن! مون کي ڏس،زال ۽ ڌيءَ کي ڪاري ڪري مارڻ جو ڪيس هلي رهيو آھي، پوءِ به تو وانگر پِچڪان ته نٿو!؟.“
مون لڙڪ اُگهي سندس اکين ۾ نهاريو، جتي پڇتاؤ ۽ ڏک بدران فخر ۽ خوشيءَ جي چمڪ موجود هئي.سوچيم:
”هڪ جهڙين حالتن ۽ هڪجهڙن واقعن ۾ هڪجهڙا ڪم ڪرڻ باوجود، انساني محسوسات جي مٽي ايتري مختلف ڇو هوندي آھي؟!.“
ان ئي ويل آصف سان ملاقات جو سڏ ٿيو هو.گهڻن ڏينهن بعد لوهي سيخن جي هُن پار، ڪنهن حجتي چهري کي ڏسي اندر ۾ اڻجهل خوشي کلڻ لڳي هئي!
”ڪيئن آھين شرلُو؟“
وراڻيو هئم:
”ٺيڪ ٺاڪ “
پر اسان ٻنهي کي خبر هئي ته ٺيڪ ٺاڪ ۾، ڪجهه به ٺيڪ ٺاڪ ڪونه هو. شايد اسان سڀني کي ڪڏھن ڪڏھن ڪوڙن ماڻھن جيان ڪوڙن لفظن کي به مجبورن قبول ئي ڪرڻُو پوندو آھي!
بيتاب ٿي آصف کان پڇيو هئم:
”منهنجي گهر وارن جي ڪا خبرچار؟!“
وراڻيائين:
”ڪافي ڏينهن کان تنهنجي گهر جو دروازو بند آھي. ڪا خبر ناهي ته گهر وارا ڪيڏانهن ويا.....چ...ون...؟!“
هُو وات چٻي، خاموش ٿي ويو، ايئن ڄڻ مون کان ڪجهه لڪائي رهيو هو! کانئس وڌيڪ پڇڻ مناسب ڪونه سمجهيم.
”مينا جي بااثر والدين مون واري سڄي ڪاوڙ منهنجي گهر وارن مان ته ناهي ڪڍي؟! پوليس جي ظلم ۽ لوڪ جي مهڻن ۾، منهنجي گهر وارا ڪٿي لڪيا هوندا؟!“
انيڪ وهمن ۽ وسوسن جي مٽيءَ ۾، پاڻ کي جيئري درگور ڪري ڇڏيم. بيمروت ماٺ جي ٻٻر کي ڇانگهيندي،آصف چيو:
”جيڪو ٿيو سو ٿيو، پر آئيندي جو سوچيو اٿئي؟!“
وراڻيم:
”منهنجي سوچ جا سمورا دروازا مينا جي وجود ڏانهن کُلن ۽ بند ٿين ٿا؟!“
چيائين:
”ان مينا پوليس کي ڏنل پنهنجي بيان ۾ ڄاڻايو آھي ته تو کيس ڀنگ لاءِ اغوا ڪيو هو!.“
نانگ جي ڏنگ وگهي مرندڙ شخص جيان ڦٿڪي پيو هئس. وراڻيم:
”ڪاري ڏُڌي اڇو نڪرڻ جي نفي ڪندڙ اهڙو بيان مينا ڏيئي نٿي سگهي. ڪا ٻي هوندي، جنهن کي برقعي ۾ مينا ڄاڻائي من پسند بيان ڏياريو ويو هوندو.“
آصف ٽڪ ٻڌي مونکي ڏسڻ لڳو. مختصر ماٺ بعد چيائين:
”اگر ڪورٽ ۾ به ايئن ئي بيان ڏياريو ويو ته توکي ڪير سزا کان بچائي سگهندو؟!.“
لاجواب ٿي پيس. چيائين:
” تون ننڌڻڪو ملزم آھين. مينا جي مائٽن جا هٿ تمام ڊگها آھن. منهنجي معلومات مطابق،توکي سزا ڏيارڻ لئه پوليس کان وڪيلن تائين سمورا بندوبست ٿي چڪا آھن! بس تنهنجي بچڻ جو هڪ ئي رستو بچيو آھي!.“
ٻُڏڻ ويل آخري سهاري لئه هٿوراڙيون هڻندڙ شخص جيان ڦٿڪي پڇيم: “ڪهڙو” وراڻيائين:
”اصلي مينا جو سچو بيان ۽ ماهر وڪيل جون خدمتون ئي توکي سزا کان بچائي ۽ مينا سان ملائي سگهن ٿا.“
نااميديءَ مان چيم:
”پر اهو ڪيئن ٿيندو؟“
وراڻيائين:
“تنهنجو صرف هڪ واعدو
”ڪهڙو؟“
”اهو ته رهائي ۽ مينا ملڻ بعد تون انهن ماڻھن جي ڪم ايندين، جيڪي تنهنجي لاءِ مهانگي وڪيل جو بندوبست ڪندا ۽ رهائي بعد گهر گهاٽ، کاڌي پيتي ۽ اوڍ ويس جو بندوبست ڪندا.“
آصف وارن متعلق گهڻو اڳ هيروئن کپائڻ جي ٻُڌل سُڌل افواهن تي هاڻ سچ جو گمان ٿيڻ لڳو.
آصف چيو:
”هن وقت تون آزادي ۽ مينا کان 99 سيڪڙو پري آھين. اگر اسين اهي ٻئي توکي ڏياري سگهياسين ته اهو تنهنجو نئون جنم هوندو. ڇا تون نئون جنم ڏيارڻ وارن لئه ڪم نه ڪندين، سو به هِرکائيندڙ پگهار تي!؟“
مختصر ماٺ بعد اُٺن تي به کڄي نه سگهجندڙ بيوسيءَ جي بار ۾ وراڻيم:
”ها مونکي قبول آھي!.“
آصف چيو:
”اسين تنهنجي لاءِ نامور وڪيل هٿ ڪريون ٿا، جيڪو عدالت ۾ اهو ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو ته تون ڌاڙيل ناهين. تو مينا سان لو ميريج ڪئي آھي. مينا جي مائٽن ۽ پوليس طرفان لڳايل الزام ڪوڙا ۽ منگهڙت آھن. وڪيل اها ڪوشش به ڪندو ته مينا جلد جج جي اڳيان پيش ٿئي ۽ بنا ڪنهن دٻاؤ جي ڏنل بيان ۾ تنهنجي بيگناهي ثابت ڪري!
اسان کي اميد آھي ته اگر ايئن ٿيو ته مينا جو بيان سموري جُڙتو ڪيس جا ڌاڻا ڪڍي ڇڏيندو!.“
اندر جي اوندهه ۾ اميدن جا ڪيئي کُڙکٻيتا اُڏرڻ لڳا.
ملاقات جو وقت ختم ٿيڻ ڪري، آصف کي وڃڻُو پيو هو ته مونکي وقت ۽ آزاديءَ جو حقيقي احساس ٿيڻ لڳو!