مهاڳ

پاٽ شريف جنهن کي قبة الاسلام جي نالي سان به سڏيو ويو ۽ پاتر کان پاٽ جي نالي سان به پڪاريو ويو. هي آغاز کان حال تائين عالمن، فاضلن، اديبن، علم دوست ۽ انسان دوست شخصيتن جو شهر رهيو آهي. علم، ادب جو ڳڙهه رهندڙ پاٽ شريف شهر مان هميشه فيض جاري ٿيندو رهيو آهي ۽ اهو سلسلو ازل کان جاري آهي. منهنجي زير نظر گلزار پاٽائي جو تحقيقي مواد آهي جيڪو ”پاٽ شريف تاريخ جي آئيني ۾“ شايع ٿي رهيو آهي. مون کي خوشي آهي جو پاٽ شريف جي هڪ جاکوڙي انسان گلزار ڪلهوڙي پنهنجي جنم ڀوميءَ تي ڪتاب لکي پنهنجي ڳوٺ جو حق ادا ڪيو آهي. چوندا آهن ته مٽيءَ سان محبت ڪرڻ به مڙسن جو وَڙُ هوندو آهي ۽ ڏات وري ڪنهن به ذات جي محتاج ناهي هوندي، گلزار هڪ غريب پورهيت ٽانگي واري جو فرزند آهي، سندس والد صاحب انتهائي شريف ۽ فقير منش انسان هو ۽ ان پنهنجي اولاد جي بهتر پرورش ڪئي. جنهن مان هڪ گلزار پيدا ٿيو، جنهن پاٽ شريف جي علمي، ادبي ۽ سماجي ماحول کي واس ڏئي ڇڏيو. مون گلزار ۾ انيڪ خوبيون ڏٺيون آهن، هي درس و تدريس واري پيشي کي فرض سمجهي اولين ترجيح ڏئي ٿو، گلزار سنڌ جي ڪيترن ئي ننڍن وڏن شهرن جي ادبي پروگرامن ۾ شرڪت ڪندو رهي ٿو. مشاعرن، ادبي ويهڪن، محفلن ۽ ٻين تقريبن ۾ ڪمپيئرنگ به ڪندو رهي ٿو. يعني هر فيلڊ جي هر ميدان ۾ سندس اڻ ڳڻيا ڪم آهن پر سماجي کيتر ۾ به هن پنهنجو پاڻ ملهايو آهي. مون کيس ٻوڏ، برسات ۽ ڳوٺ جي اهم مسئلن کان علاوه غريب مسڪينن جي سهائتا ۾ بي جگريءَ سان ڪم ڪندي ڏٺو آهي ۽ هي سڀني دوستن کي گڏ کڻي هلڻ وارو ماڻهو آهي. اهو ته ٿيو مصنف جي باري ۾ ليڪن ڪتاب ۾ اندر ڇا آهي، اچو ته ان تي هڪ نظر وجهون، هن ڪتاب ۾ تاريخي ثابتين تي تحقيقي جائزو پيش ڪيو ويو آهي. جنهن ۾ پاٽ پراڻيءَ کان وٺي موجوده شهر پاٽ شريف جو احوال شامل آهي. هن ۾ تاريخي واقعا ۽ قصا به شامل آهن ته ان سان گڏ هر مڪتبه فڪر جي ماڻهن جي ڪِرت، پيشو ۽ عهدي جو تعارف به شامل آهي. نه فقط ايترو پر هن ڪتاب ۾ پاٽ شريف جي بزرگن، اوليائن، درگاهن، درسگاهن، اوطاقن، آستانن، ڪتبخانن، سرڪاري ۽ خانگي ادارن، ڍنڍن ڍورن، زراعت، آبپاشي نظام، راندين، ميلن ملاکڙن، هٿ جي هنرن ۽ سياسي، سماجي، مذهبي ۽ ثقافتي تنظيمن جو احوال به سربستو پيش ڪيو ويو آهي. دورِ جديد جي اليڪٽرانڪ، پرنٽ ۽ سوشل ميڊيا جي به عڪاسي ڪئي وئي آهي، رائيٽر ڪتاب کي وڌيڪ خوبصورت بنائڻ لاءِ پاٽ شريف جي تاريخي ماڳ مڪانن ۽ پاٽائي شخصيتن جون تصويرون به ڪتاب ۾ شامل ڪيون آهن.
هي ڪتاب پاٽ شريف جي ”انسائيڪلو پيڊيا“ طور سامهون ايندو، جنهن ۾ ليکڪ وڌ ۾ وڌ معلومات ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. شايد گلزار کي پاٽ جي برفيءَ وانگر ڳوٺ مٺو آهي جو مشڪل حالاتن ۾ به اڄ تائين نه لڏيو اٿس نه ئي ڳوٺ کي ڇڏيو اٿس. آخر ۾ آئون سنڌ گريجوئيٽس ايسوسيئيشن شاخ پاٽ شريف جي سمورن عهديدارن ۽ ميمبرن کي جس ڏيان ٿو. جو اوهان پنهنجي هڪ جاکوڙي ساٿيءَ کي ڪتاب ڇپرائڻ ۾ همٿايو آهي ۽ مون کي خوشي آهي جو آئون به هن برانچ جو تاحيات ميمبر آهيان، مان سگا مرڪز مان به اميد رکان ٿو ته پاٽ شريف جهڙي ننڍڙي برانچ جي حوصلا افزائي ۾ اهم ڪردار ادا ڪندا، ڌڻيءَ در دعا آهي ته گلزار ڪلهوڙي پاٽائيءَ جو هي ادبي پورهيو اگهامندو، انشاءَالله ڪتاب کي گهڻي کان گهڻي پذيرائي ملندي ۽ پڙهندڙن کي لاڀ حاصل ٿيندو.

ڊاڪٽر حبيب الله صديقي
B-27، سنڌ يونيورسٽي
هائوسنگ سوسائٽي ڄامشورو
تاريخ 8 آڪٽوبر 2016ع

لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

پاٽ شريف تاريخ جي آئيني ۾ (تحقيقي جائزو)